Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
12 erthygl ar y dudalen hon
Llanelli.
Llanelli. Y CYMRODORION. Ceir lluaws o lengarwyr a gwladgar- wyr aiddgar yma fel mewn ardaloedd eraill yng Nghymru. Ac yn ol yr arfer mewn mannau eraill, felly yma ffurfi- ant eu hunain yn Gymrodorion i gadw'r iaith a delfrydau uchaf y gen- edi yn fyw. Er nad yw'r cynulliadau yn dra lliosog, eto mae'r gymdeithas wedi byw a ffynu yn ddidor am dros ugain mlynedd. Ei llywydd eleni ydyw y Cymro aiddgar, y Parch. W. R. Watkin, M.A., Moriah, a'i hysgrif- cnydd ydyw'r ymroddgar lengarwr, Mr John Evans, Coldstream Street. Yr ydym wedi cael cyfres ardderchog o gvfarfodydd eleni eto fel arfer. Digon ydyw enwi y Parch. J. E. Davies, M.A. (Rhuddwawr). Mae newydd ymsefydlu fel gweinidog Capel Newydd. Bu'n byw yn y dref flynydd- oedd yn ol fel gweinidog Siloh. Cofia llawer am dano yn v blynvddoedd jhynny. Bu ar ol hynny yn weinidog Jewin Newydd, Llundain. Llanwodd ei le yn rhagorol. Tra yno cyrhaeddodd enwogrwydd ccnhedlaethol fel pre- gethwr, bardd, a lienor. Nid oedd dim yn gweddu yn well na'i gael i agor y tymhor trwy draddodi ei ddar- lith ar "Hen Aelwydydd Hynod. Cafwvd hwvl a bias wrth ei glywed yn son am aelwydydd y tylwyth teg, y bardd, a'r diwygiwr. Yn ddiau yr ydoedd ei glywed yn help i gysegru'r aelwydydd presenol i bethau goreu bywyd. Ar ei ol ef, cawd Mr J. H. Jones, M.A., Prif Ysgol, Glasgow i'n hannerch ar "Undeb Addvsgol y Gweithwyr." Dangosodd beth ydoedd amcanion yr undeb, yr hyn ydoedd wedi ei wneyd eisioes a'r hyn allai wneyd yn ein hardaloedd gweithfaol yn arbenig. Dyg fanteision prif ysgol o fewn cyrhaedd ein trefi a'n pentrefi. Da iawn gennym ydoedd gwrando ar y dyn ieuanc disglair hwn. Dilynwyd ef gan Miss E. J. Lloyd, M. A., Aberystwyth. Disgwyliem arlwy dda gahddi ar gyfrif y ffaith ei bod wedi enill y wobr o £;20 yn yr Eisteddfod Genedlaethol ar "Hanes yr Eisteddfod," ac hefyd ei bod new- ydd ei hethol yn Gymrawd (Fellow) o Brif Ysgol Cymru. Yr oedd ei thestyn yn gweddu iddi, "Hanes Cymdeithasol Cymru yn y Canol Oesoedd." Cafwyd triniaeth feistrolgar iawn arno megis y disgwyliwyd, ond yn well. Yr oedd, nid yn unig yn dda, ond yn flasus hefyd. Yr oedd ei Chymraeg cryf cyhyrog yn amheuthyn. Dangosodd y goleuni deifl cyfreithiau Hywel Dda, v Mabinogion, a theithiau a des- grifiad Gerallt Gymro ar y mater. Addysgwvd a diddanwyd y gynulleidfa ganddi. Yn ei dilyn hi cawd darlith ddydd- orol ac addysgiadol gan Proffeswr J. Oliver Stephens, B.A., B.D., Caer- fyrddin, ar "Ramant Prif Ysgol Cymru." Dywedodd nad oedd yn gynefin iawn ag annerch Cymrodorion, ond fod ei sel wladgarol ac ieithyddol wedi ei thanio yng Nghaergrawnt vn fawr iawn. Cafwyd profion o hvn vn ei ddarlith. Dilynodd y symudiad at gael Prif Ysgol o'i ddechreuad egwan nes iddo gael ei sylweddoli yn 1893, er lies a bendith dyfodol y genedl. Ar ei ol ef cafwyd darlith fuddiol a dyrchafol yn llawn t&n Cymreig gan y Cymro twymgalon, Parch. D. Bowen (Myfyr Hefin), Pump Heol. Nid oedd Myfyr H efin yn iach iawn, ac er mwyn iddo fod yn ei fan goreu rhaid iddo deimlo chwâon tesog ac hyfryd Me- hefin, ond er yr anwyd gwnaeth yn rhagorol. Arwyddair Myfyr ydoedd I' Cymru a Thragwyddoldeb." Gwyr y rhai a'u hadwaen fod ei galon yn llosgi gan dan Cvmraeg, a chan deyrngarwch i'r ysbrydol. Yn ei ddilyn ef cafwyd darlith rag- orol a swynol gan Miss M. A. Wat- kin, B.A., Aberdar, ar "Ceiriog." Testyn anwyl a dyddorol iawn i bob Cymro. Efe a Phantycelyn ydvw dau "?-ganiedydd Cymru. Swyna'r naill ni a'i emynau a'r Hall a'i delynegion. ? tiynwyd y dylanwadau fu yn ei wneyd yn far4d y werin Gymreig. Dangos- Wvdvnac ysgolheigaidd ei fod vn rvff ^rdd a phob tant yn nhelyn Cym J u. Adroddwyd rhai dyfyniadau yn swynol a gwefreiddiol. Dilynwyd gan Mr Llewelyn Llew- ellyn, Brynhyfryd, Abertawe, ar "Baledau a Baledwyr Cymru. Yr oedd yn berffaith amlwg fod Mr Llew- elyn yn feistr ar ei bwnc. Dywedir fod ganddo un o'r casgliadau helaethaf o faledi a chylchgronau Cymraeg yn y wlad. Mae yn hen gasglwr. Daeth a phethau newydd a hen allan o'i drysor i ni. Dywedai mai'f baledwr iawn ydoedd yr hwn wnai'r faled, a'i canai ac a fyddai byw wifthi. Rhoddodd en- greifftiau lawer o Shemsyn Twrbil, Levi Gibbon, a Dai'r Cantwr. Trueni na ellir perswadio Mr Llewelyn i ys- grifenu eto i'r "Darian" fel yr arfer- ai wneyd yn y dyddiau gynt. Y n ei ddilyn ef cawsom ein cvd- drefwr enwog, y Parch. R. Gwylfa oberts, i'n hannerch ar "Gartrefi Enwog Llanelli." Soniodd am v tai v bu Thomas Jones, v bardd-bregethwr; George Meredith, y nofelvdd Seisnig byw enwog; Dr. Llewelyn Bevan, Lleurwg Machno, Dafydd Rees, Capel Als, ac eraill yn bvw. Gwnaeth Lanelli r gorphenol yn fvw i'w phres- i wylwyr heddyw. Bu'r hynod fanwl c yn hynod deg. C,edaf, ? ??"y'' ?? n He i ddarlith arall er gorphen v1 ?ynHwyr NIsoniwyd ?m yy! buSrn J'fl (Ddall), ? seraff-bregeth- wrl f yw ei ?"yddoedd olaf ac y bU i wr fyyw :ddo.%Tcha^a/ he" filw I cnwog 0 B f r enw'g 0 Benvfan Ca,?d Vn odidog ganddo, er ??- ??? ?<? Nos Wener diweddaf, Chwefror 2ofed, cafwyd darlith ddifyr dda gan y Parch. J. Jenkins, M.A. (Gwili) ar "Fywyd y Penhillion Telyn. Mae Gwili'n wastad yn dderbyniol yn Llan- elli, ac nid oedd y tro hwn yn eithriad. Dadansoddodd y bywyd ta wel ham- ddenol, a ddadlenir yn y penhillion telyn a rhoddodd engreifftiau byw o honynt. Codai dyhea'd ynom ynghanol dwndwr y presenol am y bywyd hwnnw yn ei felusder a'i ddyled- swyddau dibryder. Awyddem eto am y delyn i ddod yn ol i'n gwlad fel cynt. Deued Gwili yn fuan eto i borthi'r dyheadau hyn. Bwriadwn ddathlu Gwvl Dewi mewn darlith a chan. Daw'r gantores fyd-enwog Mrs Mary Davies vma i'n swyno gyda chaneuon Gwerin Cymru, ond dyna cewch adroddiad eto o'r cwrdd hwnnw, ac os yn dderbyniol unrhyw newydcfion eraill y deuaf o hyd iddynt vn y dref. CYMRODOR. jNodiad Bydd newvddion o Lan- elli'n dderbyniol iawn. Anfonwch mor ami ag y inedroch.-Gol.]
- -Darlith ar "Englyn."|
Darlith ar "Englyn." Nos Fercher, Chwefror y i8fed, traddodwyd darlith ar Englyn yn Ainon, Tonyrefail, gan Mr D. P. George. Dywedai y Parch. J. Gwr- hyd Lewis ein bod wedi cael gwledd lenyddol a barddonol o'r iawn ryw, a bod y cyfan yn dangos medr, y tes- tyn yn newydd, y dull yn newydd, ac arabedd y darlithydd yn llethol. Rhanodd Mr George ei ddarlith yn dair rhan Beth yw Englyn ? Sut i wneyd Englyn, ac Engraifft o Englyn. 0 dan y pen cyntaf dangosodd beth oedd englyn, a'i ragoriaeth ar holl farddoniaeth y byd, er ei fod yn rhoi y flaenoriaeth i'r Hebreaid am gynyrchu | barddoniaeth oreu'r byd, dywedai nad oedd ganddynt ddim mor gywrain, mor ddeniadol, nac yn cynwys haner cymaint a rhai o englynion goreu Cymru. Dywedai fod yr englyn mor fychan-yn fesur mor fyr, am ei fod wedi ei ffurfio gan y Cymro, a bod y Cymro erioed yn blentyn y pethau bychain; ar raddfa fechan y gwnai ef bob peth. Ty bychan, tyddyn bychan, capel bychan, ac ar raddfa fechan y cariai ef ei fasnach yn mlaen. Byd bychan iawn oedd ei fyd hyd yn ddi- weddar. Er fod ei bethau yn fychain, yr oeddent yn wir dda, ac er fod ei fesur barddonol yn fyr, yr oedd yn or- lawn. Yn yr ail ran dangosodd v ffordd i wneyd englyn, a rhoddodd linellau gwreiddiol o'i eiddo ei hun yn Gym- raeg a Saesneg i ddangos yr holl gynghaneddion. Yn y rhan olaf cawsom engraifftiau o englynion goreu Cymru, rhai o'i jwaith ef ei hun, ond yn fwyaf neill- duol englynion goreu beirdd hen a di- weddar yn y lion a'r lleddf. Heb ddyfynu dim o'r cngreifftiau, mynwch glywed y ddarlith. Cofied v Cymro- dorion a'r cymdeithasau Cymraeg am dani. Os am ddarlith ddyddorol fiC addysgiadol, a chymorth i chwerthin a wylo, darlith yr Englyn am dani. L. LL. RICHARDS. Tonyrefail.
"Gwalia fy Ngwlad."
"Gwalia fy Ngwlad." Cyflwynedig i Ci.vmreigyddioii Llan- sawel (Briton Ferry) a Chvmdeithasau yr Iaith Uymraeg. Y Geiriau a'i Gerddoiiaeth gan y Parch. W. Samlet Williams. Cartref. I Yr Ysgol Ddyddiol. I I ysgol y wlad yn gyson yr awn, Lle'r oeddwn mewn pryd. bob borau a nawn Caem yno Gymraeg a'r Beijbl sydd bur, Ni ganem emynau yn foliant yn wir. Addoldy. I Ni gwrddem yng nghyd mewn Pabell i Dduw, Addolem ein Tad yn wresog a byw Cymraeg oedd ein hiaith, Cymraeg yw I ein lief, Ac ynddi addolwn tra daiar a nef. Cyfansoddwyd ar gyfer cwrdd nos Wener, Chwefror 1:. 1914. a chanwyd hi gan yr awdwr a Cliymreigyddion Llansawel, Briton Ferry, gyda brwd- frydedd.
Advertising
ARGRAFFWAITH. Am bob math o Argraffwaitb I ymofyner yn Swyddfa'r "Leader" a'r "Darian," 19 Cardiff Street, Aberdar.
Mabinogion Abertawe. I
Mabinogion Abertawe. I Nos Fawrth, Chwef. lOlod, trodd Mabin- ogion Abertawe y rhan olaf o'u cyfarfod i invrpas diddorol, sef llongyfarch un o'r aelodau ar ei benodiad i'r fame ynadol, neb Ilai na'r arabus J. Lovat Owen. Wedi myned yn Irysiog drwy y gwersi arferol sylwodd yr Athraw D. Hhys Phillips, F.L.A., mai hwnw oedd y cyfle cyntaf oeddynt fel closbai-tli ii-edi ei gael er pan I apwyntiwyd ein cymrawd 1 r swydd bwys- ig gyfeiriedig, ae mai dyledBwydd arnynt oedd cymmeryd mantais o'r cyfle i'w longyfarch, a dywedodd ei fod fel llywydd Cyleh y Mabinogion yn di,muiio cyflwyno iddo yn ffuriioI eu lIongyfarchladau, gan obeithio y hyddai iddo esgyn i uwch saHe yn y dyfodol agos, yna dywedodd fel hyn W ei, fonwyr mwyn a iiudrus, 'Clii'n edrych mor gysurus Yng nghwmni lion yr Ynad Hedd Gall wisgo gwedd mor raenus. Ni tynnwn gawg o goHi Kr cvffl'O' r a wen heiny, A t-hynnu'i- beirdd i adrodd pill Ac adgot dull 'r hen Gymry. Cawn gan, a chwrdd, a chleber Poh till vn ol ei hoffder. Gan Dalnant wi, a Samuel mwyn, A r Brithyll dwymu ei dynwr. Daw Gilmll hoff a'r Jone.siaid Poh un yn fyw ei damaid, A Ll'welyn yntau'n fawr ei ddawn I ddweud yn iawn a'r f'amnaid. Dilynwyd <■ gan y Brithyll Dyn a'i stori'n dwyn yst}Tion--godwyd I gadair enwogion ] Dwyn ei frawd o dan ei Iron 'N mhob neges Mabinogion. Ynad Heddw eh o iio(I addien,—odiaeth Ydyw Lovat Owen; Dyn a'r sedd, heb don oer sen Ofidus, arw fedwen. Yna cafwyd geiriau pwrpasol gan y ddau Jones, Llewelyn a Morlais Samuel; ni honnent fod yn feirdd, ond gallent berio ,r un i fod yn fwy balch o'r anrhvdedd osod- wyd ar eu Cymrawd, a thrwyddo ef a'r Gylch y Mabinogion, a gobeithient v byddai yn drugarog os dygwvddai iddvnt orfod ymddangos ger ei fron, a dyrnun- ent hir oes iddo eistOOd ar v fainc farnol. A dyma fel y dywedodd Gibbon Lewis vn ddifyfvr: Ar Fainc- Ynadon heddyw Cyfaill gan y Cymro sydd, rn o blant y Mabinogion. Ac o arwyr Cymru Fydd; Llwydd o hyd i'r ynad newydd Ydyw ein dymuriiad gwir, Llongyfarchwn ef o galon. Eilun Cymry-Cymro tiur. A datganodd Talnant ei dimladau mewn tnbannau brysiog: Fel cylch o Gymry pybyr, Yn hoff o'u hiaith a llyfyr, Gwnawn fynnych gwrdd heb deimlad mig I dreulio orig ddifyr. Mae gennym barch i'n gilydd, I'n athraw 'r v'm yn ufudd, A llonnir ni pan welwn frawd Neu gymrawd ar ei gynnydd. Mae gennym yma heno Un y'm hoif o hono, A d'wed y Sais am hwn yn hy' "He is a jolly fello' Ac felly testyn llawell, ? Wrth fodd y bardd a'i awen, Yw annerch dyn sydd fawr ei bareb, Llongyfarch Lovat Owen. Hir oes i'r Ynad tirion I farnu'n deg ac union. Ac esgyn wnelo i uwch nod Er clod i'r Mabinogion. Yna, gan sefyll gylch y bwrdd yfasom: Hir oes i'r gwr wnawn hoffi Mewn disglaid dwymn o goffi. A daeth tro yr Ynad i ateb, yr hyn wnaeth yn ei ffordd ddigrifol. Dywedai nas gwyddai braidd beth i ddweud, gan fod y gweithrediadau yn annisgwyliadwy ond teimlai yn falch o'r teimladau da oedd wedi eu datgan tuag atto, ei fod ef boh amser wedi ceisio vmddwvn yn naturiol a boneddigaidd at bawb, p gylch bynnacr y troai ynddo. Nad oedd yn gosod gwerth ar safle neu gyfoeth dyn, ond vn hytrach ar ei gymeriad a'i fuchedd, a'i amcan vn y gorphenol, ac a fyddai eto vn v dyfodol oedd giwneud ei oreu dros ei gvd-ddyn. Cyn gwasgaru penderfynwvd ymuno ac Undeb y Cymdeithasau Cymraeg, a phenodwvd v S-iryr J. Lovat OiN-en 'Y.IEI., a D. Rhys Phillips, F.L.A., yn gynrychiolwyr.
Cryfhau y Ciau Cweiniaaiad.…
Cryfhau y Ciau Cweiniaaiad. I I Tabledi Dr. Gassell yn iachau dyn o I Lundain o fethiant gieuol a diffyg traul. I Mr Harold S. Morgan, o 57 Welham Rd., Mitcham Lane, Streatham, l,lundain,I :T, a ygrifnna fel hyn: "Daeth V' Dnnaer gyda choll ar- chwaeth a diffvg traul llym yn dilyn Poenid fi gymaint gan wynt- ogrwydd a churiacl gwyllt y galon, fel y methwn weithiau gael fy anadl. Cawn hefyd boen mor llym yn fy arennau fel, os plygwn, poenedigaeth t oedd ymunioni eil- waith. Eto blinder arall oedd anhunedd, ac yn ddiweddaf oil Mr. H. S. Morgan, I Llundain. daeth methiant gieuol. Aeth popeth yn I ymdrech. Treiais lawer math o bethau, ond ni wnaeth dim les i mi hyd nes y cefais Dabledi Dr. Cassell. Yna gallwn deimlo iechyd newydd a nerth newydd yn cvn- hyddu ynof, a heddyw yr wyf yn gymwys i unrhyw beth." Y mae gwellhad ar ol gwellhad, hyd yn oed yn yr achosion mwyaf eithafol, wedi profi mai Tahledi Dr. Cassell yw y feddyg- iniaeth sicraf a ddyfeisiwyd at Fethiant y Nerves, Tlodi Gwaed, Pwendid, Diffyg Cwsg, Pocn Gian, Curiad y Galon, Afreol-, eiddiwch y Stumog a'r Arennau, Gwendid Plant, Parlysiad v Cefn a'r Giau, Dihys- byddiad Cyffredinol o North y Corff, LIudded yr Ymenydd, a phob math ar fethiant yn y cyflwr. Anfoner 2g. heddyw i Dr. Cassell's Co., Ltd., 418 Chester Rd., Manchester, am sampl rhad. Gwerthir y Tabledi gan yr holl Fferyllwvr am lO!c., Is. Ile., a 2s. 9c.—y maent olaf yw y rhataf yn y diwedd.
Cymrodorion Senghenydd. :
Cymrodorion Senghenydd. Cynhaliwyd cyfarfod o'r Gymdeithas uchod nos lau, Chwef. 12fed, 1914, yng nghapel Eljenezer. Hwn ydoedd v cyfar- fod cyntaf o'r Gymdeithas er y danchwa ofnadwy y collasom nifer on haelodau mwyaf ffyddlon ynddi. Cadeiriwyd gan v Pare l t. T l iomas Jones, Parch. Thomas Jones, gweinidog yr Anni- hynwyr Seisnig. Y peth cyntaf wnawd oedd pasio pleidlais o'n cydymdeimlad llwyrai a gweddwon ac amddifaid y rhai hynny a gollasom ni fel Cymdeitlias. Cyn- hvgiwyd gan y Parch. D. Roberts mewn araeth deimladwv iawn, ac eiliwyd gan y Parch. Evan Thomas, a codasoni i gyd ar ein traed fel dangoseg o'n cydymdeimlad. Yna, ar ol anerchiad v cadeirvdd, gal- wyd ac y Parch. Evan Price, Ebbw N-ale, i roi ei ddarlith Noswaith Gydag Alun." Cafwvd darlith diddorol ac adeiladol ar un a cldringodd o fod yn grydd tlawd i fod yn un 0 feirdd amlycaf ei ddydd. TeiniJfid pawb oedd mai da oedd bod vno, ac yn mci- byddai yn dda gennym gael rhagor o nosweithi.iii yng ngba-inii I incitis "Alun." Gresyu nad oedd rhagor yn bresennol i glyve;! v ddarlith, oherwydd yr j oedd yn llawn deilwng o fwy o gynhulliad. Dylai bechgvn a merched Cymru ben- haladr glywed y ddarlith hon, a da pe hyddent yn efclychu bywyd gwrtliddrvch y ddarlith, un a orosgynnodd aneirif rwystrau, ac a raddiixld cyn ei fod yn ddeg ar hugain oed. Crydd oedd ar y dech- ¡ reuad, coner' Hyderwn y y gymdeithas lion fwy o gefnogaeth g;ti Gymry gwladgpr yr ardal yn y dyfodol, nag y mae wedi gael yn v gorffenol, ac y gwelwn lawer yn ymuno a'r gymdeithas fel y hyddom yn aliu cryfach yn erbyn dylanwad dirywiol y Sais ar pin hiaith a'n hywyd. Da gennyf weled fod Cymru yn dihuno i'r perygl hyn yn y dyddiau rhain. Ar ol anerchiadau o ddiolch i'r darlithydd gan y Parch. Thos. Morris a'r Cynghorwr John Davies, ter- fynwyd y cyfarfod, a phawb wedi eu llwyr foddloni. Ysgrif«*nydd gweithgar a diwvd y gym- deithas ydyw y Parch. D. Myrddin Jones, yr hwn sydd yn gymrodor selog, ac yn Gymro pyhyr. Felly, yn meddu y fath ysgrifenydd, a ehyda cydwcithrediad, dylem fel cvmdeithas fvned ar gynnydd, a disgwyliwn ymlaon at ddyfodol gwych. Pob llwydd i Gymrodorion Senghenydd. G.W.
I Bardd Cadair y Fenni yn…
I Bardd Cadair y Fenni yn Nghaerfyrddin. Nos Wener ddiweddaf, yn Neuadd Drefol Caerfyrddin, bu y bardd cenedl- aethol o Ferthyr, Sarnicol, yn rhoi i'r Gym- deithas Gymraeg ei ddarlith ar "Y Cymro yn y Cywair Lion." Llongyfarehwn y Gymdeithas am fyuu dynion o'r fath i'w hanerch. Yr oedd y neuadd yn orlawn, ac ymadawodd pawb a'u sel yn angherddol- ach dros fvwyd Cymreig, yn teimlo yn llawen eu bod yn Gymry, o'r un cyn a Dafydd ap Gwilvm, Twm o'r Nant, ac Ellis Wyn o Las Ynys. Dwevd oedd Sarnicol fod llinyn euraidd o londer wedi bod yn rhedeg am ganrifoedd ac yn para i redeg drwy gymeriad y genedl. Edrych- ai ar y mater o safbwynt athronyddol, a chodai engreifftiau o londer ac arabedd pob cyfnod i ddangos fod y cywair lion yn ogystal a'r gwair lleddf yn mywyd y Cymro. Cydiodd yn un pen i'r llinyn yn ol tuag amser y Gododin a'r Trioedd. Cym- reig daeth heibio'r Mabinogion, a chewri'r oesoedd gan daro ei fys ar y cywair lion yn mywyd pob un o honnyt. Galwodd heib- io'r bardd natur o'r Cringau, y bardd o'r j Nant, a'r lethrau Hiraethog, ac hyd yn oed y Bardd Cwsg a'r per ganiedydd o Bantycelyn, yn ogystal a rhai o oreugwyr I llenyddol Cymru Sydd. Dywedai fod y cymydogion Seisnig wedi arfer meddwl am y Cymro fel rhyw swbach sarug yn edrych ar yr ochr dywyll i bob- peth, a hynny am nad oeddynt yn deall yr awyrgylch Gymreig. Pan yn dysgu iaith, meddai ef, arabedd (wit) ydyw'r peth anhawddaf ei deall. Ni fedr Sais ddeall yr arabedd Cymreig am nad yw yn gallu myned i fewn i'r awyr- gylch Gymreig. Talai y ffordd i bob Cym- deithas sicrhau Sarnicol i'w hanerch. Llywyddwyd gan yr Yswain Henry Howell, Y.H. Cynhygiwyd ddiolch i Sarnicol gan y Parch. Gruffydd Thomas, Ficer Sant Dewi, ac eiliwyd gan y Parch. W. D. Row- lands, M.C., Heol Dwr. Diolchwyd i'r Cvngor Sir am fenthyg y neuadd. Cynhelir gwyl y Gymdeithas hon yn flynvddol ar y dydd cyntaf o Fawrth. Cyn- helir hi eleni ar y nos lain, Mawrth yr 2il. Disgwylir yr enwog Llew Tegid i roi anerchiad v nos honno. Gwneir darpar- iaethau helaeth hefyd ar gyfer yr arwest gan yFaeres a'i chynorthwywyr. Ar ol hynny ceir perfformiad o Ddrama Gym- reig o waith y Cymrodor selog Dyfnallt a phethau eraill. Bwriedir cael gorymdaith yn y prydnawn, a bydd tua 1,500 o blant o wahanol ysgolion y dre yn troi a llan, a phob un a'i "bossy" melyn a Genin Pedr yn "cerdded" drwy'r dre, yn ogystal a phob un mewn oed wna droi i fynu. Oes y byd i iaith a chenedlaetholdeb y Cymro." CYMRO. I
Llanymddyfri.I
Llanymddyfri. I Tie Llan'ddyfri fel brenhines I Welir ar wastadedd hardd- I Mam enwogion yw, a chewri Heblaw Williams, enwog fardd; Gyda murmur tonnau Tywi A'i throellau hardd drwy'n tir, Cawn deleidion swynion anian Arnom byth yn gwennu'n glir. Y newydd goreu ddaeth i'n tref ni yn ddiweddar oedd am fethiant y blaid fynn aros yn nos paganiaeth. Ceisia hon ddin- ystrio plaid cynnydd a chvfiawnder yn y Sennedd. Y mae ar ei goreu hefyd yn ceisio rhwystro Cymru i gael Dad-gysyllt- iad a Dadii-addoliid-mosui-au o gyfiawn- der y mae'n gwlad wedi galw am danynt er's canrif. Onid teg yw i bob plaid dalu am ei chrefydd ei hun. Crefydd ddiwerth iawn sydd ganddi os nad yw o werth iddynt dalu am dani o'u pocedi eu hunain. Tystiolaeth pobl o farn gyfia wn yn Llan- ymddyfri yw y byddai yn well ganddynt roi llawer o'u bodd na rhoi dim o orfod. Ac i hyn yn ddiau y rhaid iddi ddod. Canys hyn sydd gyfiawn-" A ffrwyth cyfiawnder fydd heddweh." Nid yw crefydd gorfod yn grefydd o gwbl. SAUNDERS. Nodlad.-Diolch am air o'r hen dref anwyl, ac am yr archeb am y "Darian." Sut mae y Cywion Bowddwr yna i gyd? Gadewch i ni gael gair o'u hanes yn-awr ac eilwaith. Y mae llawer o honynt yn y cylchoedd hyn, a'u hanes yn y 'Darian' yn ami. Dylasai hynny wneud y 'Dar- ian' yn ddiddorol yn eu hen ardal.— Gol-I
Trebarris a'r Cylch. I
Trebarris a'r Cylch. I GAN CEIRIOSYDD." I Dyweiiydd genvm ddeall fod yma ym- drech ar hyn o bryd i sefydlu Cangen Gymrodorol yn y lie. Nos LUll diweddaf, Chwef. Weg. ymgynllllodd nifer luosog i Festri Bethel ar wahoddiad Mr B. P. Kvans, prif feistr yr Ysgol Ddyddiol Gan- olog. Caed cwrdd brwd, a phasiwyd yn unfrydol i gychwyn Cymdeithas. Ethol- wyd Mr B. P. Evans (y cynullydd) i'r gadair, a dcwisiwyd Mr William Evans, ?adair.?lwg, yn ysgrifenydd. Dau Gymro twymgalon o Sir Bellfro--ull wedi ei fagu yn awyr iach Cam Ingli, a'r lhll wrth droed y Frenni Fawr. Awgrymwyd enwau amryw foneddigion fel llywyddion anrhydeddus, ac hefyd amryw foueddwyr 11.J lei is-lywyddion. Dewisiwyd pwylJ- gor ^weithio! i awgrymu trefni:ul<i ar v:dN cyfarfod cyhoeddus i ddathlu Gwyl !■>«-*v\ i. Pend«rfynwyd cael cyfarfod -,idiol- iadol i biaiit yr Ysgolion Dyddiol yu ystod > dvdd, a chyfarfod cyhoeddus yn yr hwyr, prvd y gobeithir y ceir enwogion gw'r.dgnr i auerch y cyfarfod. Credwn fod hwn yn gam i'r iawn gvfoir- 1 iad or ennyn mwy o wladgarwch a ir.eithrin (•.wild at Gymraeg yn mhhifu trigoiion y Il;v C'ynhwysa y lie yn awr tua !lJOO o ) b'ii'logaeth, a'r rhan luosocaf "'r I teuluoedd wedi dod yma o sirocld Cym- reig y De a'r Gogledd, ond y ph.nt ysvw- aeLI, yi eu dwyn i fynu mewn anwy- bodaetii i raddau helaeth o'r iaith y mag- wyd eu rhieni ynddi. Gresyn meddwl fod y fath anwybyddu ar y Gymraeg gan gy- nifer o ddosbarthiadau yn yr Ysgolion Sul perthynol i'r Eglwysi Cymreig. Hefyd, y mae Cymdeithasau Diwvlliadol Pobl Ieu- ainc yr Eglwysi Cymreig yn cyflym lithro i'r iaith fain. Gresyn meddwl fod gwein- idogion Eglwysi Cymraeg, wrth brofi ym- geiswyr am aelodaeth a fagwyd yn Ysgol- ion Sul yr Eglwysi, yn gorfod siarad a hwy a'u holi yn Saesnpg cyn y gallant ddeall yr hyn a osodir ger eu bron. Y mae goruchwyliwr, rheolwr, is-reolwr, peirianydd, yn nghyd a'r rhan luosocaf o 1 svvyddogion y glofevdd yma yn Gymreig- wyr rhagorol, a phob amser yn ddigon o foneddwyr i siarad Cymraeg. Hefyd, y mae arweinwyr v gv^oithwyr, yn ngh)d a'r rhan luosocaf o'r hen weithwyr profiadol yn Gymry ond yn yr oH o gvfarfodydd y gwcithwyr rhaid siarad iaith estronol, ac os digwydd i ryw un ago- ci enan yn Gym- rag. hydd hyd yn oed rai a fagwyd gan rieni Cymreig yn gwaeddi am Saesneg. Ar bwvllgorau y gweithwyr etholir y rhan fwyaf o blith y rai na wyddant ddim Cymraeg, yn nghyd a. rhai yn rhy chwydd- edig neu yn rhy benbylaidd i siarad hen iaith naturiol a chyfoethog Cymru. Y mae yn y lie Ddarllenta y Gweithwyr ar raddfa eang, lie y mae lluaws mawr o gyfrolau yn cynwys hufen llenyddiaeth v genedl: Ac y mae y rhan luosocaf o'r llyfrau Cymraeg yn cael esmwythder ar yr estyll o flwyddyn i flwvddyn, nes y mae bvs du esgeulusdod \v?di ysgrifenu mewn llwch ar en cforiau nad oes svlw yn cael ei wneyd o honynt gan .n nes sydd yn codi yn mhlith gweithwyr Treharris. Hefyd y mae pwyllgor llywodraethol y 1\ ddarllenfa yn cael ei wneyd i fynu gan mwyaf o Saeson estronol a Dic-Shon- Dafyddiaid anheyrngarol i'r rhai a'u magodd. Er osgoi camddealltwriaeth, cofier mai nid beio ar y Saeson yr ydwyf. 0 na, y maent hwy yn gyson a hwy eu hunain, a theg ydyw iddynt gael cynrychiolaeth ar wahanol bwyllgorau; ond condemnio yr wyf waith bechgyn Cymru, y rhai a werth- ant eu-haw-Ifreiiitiatt i estroniaid a di- freinio eu hunain o'u genedigaeth-fraint, gau droi yn fradwyr i iaith eu tadau. Ciywais fod rhywrai wedi bod yn achwyn fod Mr W. R. Edmunds wedi dod lawr yn lletl lawdrwm ar v Cymry sydd yn esgeuluso eu hiaith, yn ei anerchiad wrth lywyddu mewn cyngherdd ym Mrynhyfryd, Treharris, yn ddiweddar. Dylai pob Cym- ro a Chvmraes roddi uchel gymeradwyaeth iddo, a derbyn eu awgrymiadau gydag awch iaithgarol. Y mae Mr Edmunds yn gyson ag ef ei hun. Cymraeg glan gloew Sir Gaerfyrddin siaredir ar ei ael- wyd ef, ae yn Gymraeg y mae ei briod yn magu y baban, ac iechyd i galon Cymro gwladgar yw gwrando arni. Hhwydd hynt meddaf fi i Mr Edmunds i guro ar Ddic- Shon-Dafyddiaeth, a dyweded pob Cymro teyrugarol "Amen." Fel y cyfeiriais o'r blaen fod y swyddog- ion gweithfaol a blaenoriaid y gweithwyr yn Gymru, yr un modd y gellir dweyd am y rhan luosocaf o'r masnachwyr, a'r rhai ydynt yn troi mewn cylchoedd pwysig ereill. Y mae rhan helaeth o feistriaid ac athrawon yr ysgolion dyddiol, ac hyd yn oed weinidogion eglwysi Seisnig, yn Gym- ry ond er y cyfan ni cheir unrhyw lewyrch ar gyfarfodydd cyhoeddus Cymreig. Rhaid i'r Saesneg deyrnasu yn v cyfarfodydd gweithfaol, lleol, gwleidyddol, a dirwestol, ac yn wir y mae y rhan luosocaf o'r ieuenctyd a fynychant gapeli Cymreig yn analluog i ddeall haner yr hyn a glywant o'r areithfa. Gwn, Mr. Gol., fy mod yn taraw ar nyth cacwn, ond dyna yr oedd ar fy llwybr, ac nis gallaf gamu drosti heb roi troediad iddi.
Llwyddiant un o Blant Aberaman,…
Llwyddiant un o Blant Aberaman, Aberdar. Lion yw deall fod y Parch. T. Jones. gweinidog yr Annibynwyr ym Mhont- yrhyl, Cwmgarw, wedi derbyn galwad un- frydol o Eglwys Seisnig Tredegar, Mynwy. Mae Mr. Jones wedi profi ei hun yn weithiwr egniol iawn oddiar pan ordein- iwyd of ym Mhontyrhyl ac amryw eglwysi trwy'r De a rhai yn y Gogledd wedi mwyn- hau ei bregethau doeth yn y ddwy iaith. Mae ei ddihymongarwch yn borth agored i lithro i'w edmygu bron yn ddiarwybod, ac angherddola serch pawb ato yn nadleniad ei ragoriaethau wrth ddyfnhad y gyfrinach. Mae ei gynysgaeth ddiwylliedig a'i frwd- frydedd cynhenid yn liawlio cylch eang i wasanaethu. Mae ei eglwys newydd wedi enwogi ei hun mewn gwrhydri cyffredinol pe ond yn unig wrth ddileu dyled y capel, yr hwn godwyd pedair blynedd a haner yn ol, yn werth £1,100, a'r ddyled i lawr heddyw i E500. Pa eglwys ragora arni mewn cymydogaeth wcithfaol gyffredin r Rhwydd esbonia paham y syrthiodd ei serch ar Mr Jones, o herwydd gwelir yr arwr yn ei wyneb a sathrwr anhawsderau yn ei osgo. Bydd y golled i Eglwys Pont- yrhyl yn fawr, eithr gallant ddiolch am ei wasanaeth cyhyd. Bydd Mr Jones yn dechreu yn ei faes newydd gyda gwawr Ebrill. Brodor o Aberaman yw Mr Jones, wedi ei godi yn Saron dan weinidogaeth wlithog y Parch. H. P. Jenkins, a'i addysgu yn Aberhonddu. Mae iddo frawd leinw gylch pwysig yn nhref Aberteifi, ac yn ddiacon yn nghapel Mair. Pwy ar faes y Darian nad edwyn ei enw a'i lithiau Ilithrig-D. Jones. Blin genym ddeall am sefyllfa peryglus iechyd eu mam oed- ranus breswylia yn Aberaman. D.W.
Advertising
CYMERWCH HYN YN DDIFRIFOL Ystyriwch drosoch eich hunain pa un a ddylai Parot(..d, gan ba ua y mae Enw da yn ei wlad ei hun ac yn mhlith ei bobl ei hun yo mhob man, bwyso gyda chwi fel prawf o'i Werth Gwirioneddol a'i Adnoddau Iachaol ar ol ugain mlynedd o Boblogrwydd cynydd- ol, neu feddyginiaeth ddieithr wedi ei pharotoi gan dramorwyr anadnabyddus, gan beidio rhoddi enw i'r cyfansoddiad, a dim ond dirgelwch i'ch harwain? Y RWNC (I IECHYD Y mae hyn yn fater sydd yn sicr o fod a fynoch chwi ag ef ryw am- ser neu gilydd, yn neillduol pan y mae yr Anwydwst mor gyffre- din, fel y mae ar hyn o bryd. Y mae yn dda i wybod beth sydd i'w gymeryd er cadw ymosodiad o'r anhwylder mwyaf gwanhaol hwn ymaith, ac i frwydro ag ef o dan ei ddylanwad helbulus, ac yn neillduol ar ol ymosodiad, oblegid y pryd hwnw y mae y cyfansodd- iad wedi rhedeg i lawr gymaint fel ag i'w wneyd yn agored i'r mwyaf peryglus o anhwylderau. Mae QUININE BITTERS GWILYM EVANS yn cael ei chydnabod gan bawb, sydd wedi rhoddi prawf teg iddi fel y feddyginiaeth hysbysol oreu er delio a'r Anwydwst yn ei wa- hanol ffurfiau, gan ei bod yn Barotoad sydd wedi ei barotoi yn fedrus a Quinine yn nghyd a phethau cyfoethogol a Gwaed- burol ereill, addas i'r Afu, Treul- iad, a'r holl anhwylderau sydd yn galw am Adgyfnerthydd cryf- haol ac adnoddau giaugynyddol. Y mae yn anmhrisiadwv pan yn dioddef gan Anwyd, Pneumonia, neu unrhyw afiechyd difrifol neu lesgedd wedi ei achosi gan ddiffyg cwsg neu bryder o unrhyw fath, pan y mae teimlad cyffredin o wendid a lludded ar y corflF. pEIDWCH OEDI. YSTYRIWCH YN A WR Gyrwch am gopi o bamphled y tystiolaethau, a darllenwch y cyfryw yn ofalus ac ystyriwch yp dda, yna prynwch botelaid gyda'r Fferyllydd neu yn yr Ystordy agos- af, ond pan yn prynu mynwch weled fod enw Gwilym Evans" ar y label, stamp, a'r botel, oblegid heb hyny nid oes dim yn wirion- eddol. GWERTHIR YN MHOBMAN GWERTHIR YN MHOBMAN Mewn Potelau, 2S. gc. a 4s. 6ch. yr un Unig Berchenogion:- QUINIflE BITTERS t4ANUFACTURING COMPANY, LIMITED, LLANELLY. Bsuth Walei.