Y Darian

I Colofn y Gohebiaethau. I I KtSTEDDFOD MINXY STREET I CAERDYDD. I Mr. Gol. ,Anfonais lythyr at un o ael- odau Pwyllgor yr Eisteddfod uchod, ac hefyd at yr ysgrifennydd, a llythyr-nodau yn y ddau, er mwvn ctel cyfansoddiadau a anfouasid i'r Eisteddfod yn ol. Wedi hynny anfonais gcrdyn i yniholi, ond hyd yn hyn nid wyf wedi cael ateb na gair o eglurhad. A fedr rhywun i-oddi goleu i mi at- y dirgelwch ? Nid oes yn yr amodau ddim yn lhiddias i rm gad y cyfansodd- iadau yn ol, liyd y gwelai íii. Ai tyhed mai gan y Beirniaid y maent! Os feIly, earwn gael eglurhad yn y Darian ar y mater. Nid gormod fyddai i mi gael cerdvn o leiaf. gan fod yr Eisteddfod wedi ei chvn- nal y Boxing Day diweddaf.—Yr eiddoch, etf' I Caernarion. J. WYNNE PARRY. AT Y PR1F-FARDD "SARNICOL." Anwyl Gymrawd ,—Gwelais yn v "Dar- ian" am Chwefror y 12fed, 1914, fod Cymrodorion Aberdar, ar v 6ed o'r un mis, wedi bod yn profi mai gwyneb "crwn" ydyw gwyneh y Celt, a chan mai chwi, fel y deallwyi, oedd y prif siaradwr yn v cyfarfod hwnw, carwn gael ar (ideatl genych. drwy gyfrwng y "Darian," a ddarfu i chwi fynegu neu awgrymu fod gwyneb crwn yn un o nodweddion cyffred- inol y Geuedl Geltaidd? Tarawodd H; awgrym 1i i syndod, a diau ei fod wedi taraw ugeiniau o ddarllenwyr y 'Darian' i syndod heblaw fy hunan. Gyda 11aw, a oeddych chwi yn dal allan fod y "cywair lion" yn nodwedd gyffredinol ynte eithr- iadol yng nghymeriadau y Celtiaid? Byddaf yn dra liyderus v byddwcli hvnaws- ed a rhoddi atebion i'r gofvniadau uchod. Nid wyf am driadl ond am olcuni. I J. V. WILLIAM (Ap Valant). Penrhiu ceiber. CYNAL YR ACHOS. Mr. Gol.Yr wyf wedi darllen gyda hyfrvdwch lithiau rhai brodyr yn Seren Cymru ar y pwnc uchod. Gwelaf fod y ?eynllti.n o gyfranu yn wythnosol wedi profi yn welliant mawr. Oes y cvnlIuniau a'r newydd bethau yw hon, a phan bydd eg- lwysi yn cael o hyd yn y newydd ragorach trefniant na'r hen, doeth gadael yr hyn a fu a glynu wrth v newydd. Mae (V- hoeddi y gwelliantau yn dda, ac yn lies i'r cylioedd, fel yr argyhoeddir eraill o'u gwerth. Chn.ithia'r cynllun yn esmwyth tua Threharris, Aberafon, a Thonypandy, ac feallai lawer lie arall., ond effeithiol- rwvdd y cynllun yn v lleoedd uchod sydd wedi tynnu fy sylw. Yr wyf wedi bod yn llygadu ar wyneb y Darian am lith neu lithiau ar y pwnc, ond heb we led dim hyd yma. Credwn fod y cynllun o gyfranu yn wythnosol yn hen ac nid yn newydd, ond y mae yn newydd i ni am ein bod wetli arfer a'r hen cyhyd. Gwelwn fod y cynllun yn tori ffwrdd v canglienau diffrwyth a grog- ant o hyd wrth yr eglwysi, sef arwerth- iadau, te partis, cyngherddau, darlithiau, etc. Nid ydynt yn ddiffrwyth a difudd yn eu lie, ond nis gallwn gredu y dylid eu cy- sylltu ag eghvys Dduw a chasglu arian at gynal yr achos trwy bethau o'r fath. Credwn yn sier fod yr eghvys yn symud i'r goleuni. Gwneler cynnyg ar y cynllun wythnosol. T. DA VIES. Y GEXINEN AR WYL DEWI. I Syr,—Mawr y siarad fu, y sydd, ac fe fydd, digon tebyg, yn y dvfodol pell, am darddiad yr arferiad o wisgo ■jy geninen ar y gyntaf o Fawrth. Pe gofynem i lawer heddyw— Paham mae Cymry mwynloji gwlad y gerdd Yn gwisgo ar Wvl Dcwi geninen werdd ? ni chaem atebiad boddhaol gan ne- mawr un, ond pan ofynwyd i Shake- speare yr un gofvniad, dyma ei ateb ef- I wear it for a memorable honour." Dyna atebiad go dda, onide? Cofied ieuenctyd Cymru hyn. Yr oedd Shakespeare yn llawn o wladgarwch tuag at y Cymru, ac hona hefyd taw Cymro ydocdd, mai y dy\ved yn y pennill yma— "My own, my dear, my native Wales, Though distant from thy sight, Thy glens and vales, thy hills and dales Are still my soul's delight." Treuliodd lawer o'i amser yng Nghymru ar lan yr Afon \Vy a pharthau ereill yng ngwlad Brychan. Yr oedd yn dra hoff o Syr Dafydd Gam, a digon tebyg mai Dafydd Gam oedd Fluellen yn ei chwareu a elwir Harri N'. NN"rth olrhain 'hanesvdd- iaeth hen a diweddar, gwelwn }n amlwg fod gwahanol farnau yn bodoli drwy gydol yr amserau am ddechreu- ad gwisgo y geninen. Dywedai rhai i'r arferiad ddechreu oddiwrth fuddu- goliaeth a gafodd y Cymry ar y Saes- on. Yn yr hon yr oedd y Cymry oil wedi gwisgo cenin yn cu capiau i'r dyben o'u gwahaniaethu oddiwrth eu gclvnion. Yn ol craill dywedir fod y geninen mewn bri 836 o flynyddau cyn Rhyfeloedd y Rhosvnau yn y bymtheg- fed ganrif, pan arweiniwyd y Cymry gan (iadwaladr Fawr yn erbyn y Saeson, ond bcrn i r hyn \'n amheus gan rai. Dywed awdwr Hynafion Cymrcig fel hyn— IV buasai y ddefod o wisgo rhyw lvsieuyn ar amser neillduol, fod nod ( wahaniaeth ccnedlaet hol yn dra -ii Mhrydain, nid oes amheu- acth vn v byd nad vr uchcl-wydd a ddeu'isasai y Cymrv i'r dyben hwnw, ac hefyd ar un o r uchel wvliau Oerwyddol y buasent yn ei wisgo.. lie ar y cyntaf o Fat. etc. Ond er nad yw gwisgo cenin ar Wvl Dew i i'w olrhain i ddechreuad Der- wvddoi, y mae yr arferiad yn tarddu oddiwrth wreiddyn llawer mwy an- rhydeddus nag y gallasai coelgrcfvdd rodeIi iddo, sef oddiwrth un o'r buddu- goliaethau gogoneddus a gafodd y wlad ar Ffrainc gynt. Dywedai y bardd Seisnig, Shakespeare, yn ei chwareu a elwir Harri Y. fod rhifedi maw r o Gymry mewn brwydr a fu rhwng Edward y Tywvsog Du a'r Ffrancod, a'u bod yn ymladd mewn gardd He tvfai cenin, y rhai a osod- asant yn eu capiau, ac iddynt enwogi eu lumain yn fawr trwy eu gwroldeb ar yr achlysur, a'u bod yn gwisgo cenin ar AYyl Dewi mewn coffadwr- iaeth anrhydeddus o'r fuddugoliaeth a gawsant yno. Y mac yn anhawdd penderfynu yn bresenol gydag un math o sicrwydd pa un o frwydrau Edward a feddylir yma, ond y mac yn fwyaf tebygol taw buddugoliaeth Poictiers ydoedd. Y saethyddion Cym- .reig a enwogasant eu hunain yn fawr yn mrwydr Cressv hefyd, gan hyny, fe allai fod yr arferiad hwn yn goffa- dwriaeth o wasanaeth v Cymry yn y ddwy fuddugoliaeth yma. tr dangos dyddordeb Shakespeare yn y Cymry, difvnaf vn fyr vchvdig o'i chwareu Harri Y Fluellen A Welsh gentleman, and an officer in King Henry's Army, your grandfather of famous memory, an't please your Magesty, and your great uncle, Edward the Plack Prince of Wales, as I have read in the Chronicles, fought a most prave pattle here in France. King Henry V. They did, Fluellen. Fluellen Your Magesty says very true; if your Magestics is re- membered of it, the Welshmen did good service in a garden where leeks did grow, wearing leeks in their Monmouth caps, which your Magesty knows to this hour is an honourable badge of the service, and I believe your Magesty takes no scorn to wear the leek upon St. Tavy's Day. King Henry V. I wear it for memorable honur, for I am Welsh you know, good countryman. Fluellen All the water in Wye cannot wash your Magesty's Welsh plood out of your pody. Mae r ymadrodd uchod yn cynnwys rhvwbeth yn fwy sylweddol na ffaith hanesyddol, fel y dylem fod yn falch gan lawcnydd. Nid dyn cyffredin oedd yr anfarwol Shakespeare, ond un o lawrion y byd Ilenyddol. Eto, gwelwn wrth droi tudalenau y Cam- brian Biography (Dr. Pughe) ei fod ef yn barnu mai oddiwrth y ddefod a elwid y Cymhortha dechreuodd yr arferiad o wisgo y geninen. Cym- hortha oedd gynt yn gyffredin yn Neheubarth Cymru, sef y cymhorth-a arferai y ffermwyr cymmydogaethol ei roddi y naill i'r Hall, a hyny mewn amrywiol ffyrdd, sef aredig tir, cneifio defaid, etc., ac ar y cyfryw amserau yr oedd yn ddefod i bob un i ddyfod a'i gyfran o genin i wneud caw i'r holl gwmpeini, ac ni ddygent un peth arall erbyn yn achlysur hwn. Mae llawer yn erbyn y dyb hon eto, er hvny g)vvddom yn dda am ddefodau yr aredig a chneifio, ond ni chlvwais i crioed am neb yn cario y cenin. Yr oedd digon yn barod bob amser yn yr ardd, fel nad oedd eisiau dim. Mae Theo. Jones, awdwr Hanes Swydd Brycheiniog, yn son am hen ddefodau tua Llanllionfel (Cantref Buallt), sef y rhai a ehvir y Tal di Estyn—y Cvm- ortha "Y Fuwch Larder," Porthiant Herwyr, "Y Maccwn," a'r Mab Ryddiaeth, ond nid yw yn son am y cenin. Modd bynag, y mae hynafi- aeth y geninen, pe byddai dim arall, yn ddigon o symbyliad i bob Cymro, i ofalu am dani yn gariadus fel ar- wvddlun cysegredig a gwirioneddol o'n gwlad. Pa un ai yn fwriadol neu ynte yn ddamweiniol y dewisvvyd hi y mae yn arwyddlun Cymreig hapus iawn, ac yn nodweddiad cywir o'f genedl y mae yn gynnrychioli yn ei gwahanrediad arbenigol. Gwelwn hefyd fod y geninen yn blanhigyn annibynol iawn. Hi saif yn hoew ar wraidd ei hun, nid yw byth yn pwyso ar arall am gymhorth fel yr^uchel-far. Y mae bob amser yn llawn yni ac yn galed. Ni wna y rhew mawr na'r eira trwm fawr niwed iddi. Ni wywa hefyd o flaen tanbeidrwydd yr haul mawr. Hi saif gan chwifio ei chorsen- au mewn ystwythdcr heriol o flaen y gwyntoedd cryf. Y gwanwyn a'r haf a ddyg iddi a'u glesni godidog. Eto, ni all yr hydref blwng na'r gauaf du ddifetha y werdden hvys. Wei, ynte, pa arwyddlun a all mor ffyddlawn ar- ddangos y sefydlogrwydd, y gwlad- garwch cynes, y cariad pur a phar- haol sydd yng nghalonau meibion a mercned Cymru dros eu gwlad, eu brenin, eu hiaith, a'u crefydd. Pan ddaw y cyntaf o Fawrth, cofied pob Cymro a Chymraes wisgo y geninen vn barchus; anozer N- plant hefyd i wneud hyny, a dywedwch wrthynt mai y Ddraig Goch ydyw ein Human hvnafol.—Yi eiddoch, yn wladgar, C.ici-c f v d d. JOSIAH JENKINS. I Caerdydd.

Cymdeithas Dafydd ap Gwilym, Rhydychen. Y mae'n bur debig bod darllenwyr y Darian yn gyfaiwydd ag enw'r Gym- deithas hon. Hyhi yw eartref y Cymry Cymreig yn y Brifysgol. ac y mae iddi hanes diddorol. Ymhlith ei hen ael- odau ceir enw Owen M. Edwards, John Morris Jones, Llywelyn Williams, W. J. Gruffydd, Ernest Hughes. a llu mawr o wladgarwyr selog a darodd ami ergyd rhagorol o blaid achos yr Hen vVlad. I Godi'r Hen Wlad ydyw ei har- wyddair, ac ni all na wnel y gwres Cymraeg tanbaid sydd ar ei haelwyd Gymry glew o'r aelodau. Y mae golwg lewyrehus arni o hyd, ae anodd ei churo gan neb rhyw Gymdeithas am awyrgylch trwyadl Gymreig. ilwyr- ach nad anniddorol fyddai gair o son am dani i ddarllenwyr v Darian. Syr John Rhys ydyw ei llvwydd. a'i swyddogion eraill am y tymor hwn yw Caplan, T. R. Powel, Coleg yr lesu (gynt o Y sgol Sir Penarth a Choleg y Brifysgol, Caerdydd) Trysorydd, J. Brenni Davies, Coleg Mansfield (gynt o Goleg y Brifysgol, Caerdydd) Ys- grtfennydd, Henry Lewis (gynt o Ysgol Sir Ystalvfera, a Choleg y Brifysgol, Caerdydd). Cyferfydd bob nos Sadwrn dan nenbren un o'r aelodau, ac agorir y cwrdd drwy ddarllen o'r Cajilan un o gywyddau ei nawddfardd. Dechreu- wyd gwaith y tymor hwn drwy gynnal Cwrdd Clebran, a chafwyd hwyl di- gyffelyb ynddo. Yn yr ail gwrdd dar- Ilenwyd papur gan yr ysgrifennydd ar Benhillion Telvn." Yn y trydydd cwrdd cafwyd papur gan y Caplan ar y testun, "Dewi W yn. Rhoddes fras- lun o hanes bywyd y bardd. ac wedi hynny disgrifiodd ei waith fel bardd. Danghosodd ei feistrolaeth ar gynglian- edd. a darllenodd nifer mawr o'i brif ganiadau, ac yn eu plith ddarnau godi- dog "Elusengarwch." Siaradodd y brodyr oedd yn bresennol yn y rhydd- yfnddiddan ar ol y papur, ac yr oedd yn ainlwg ddigon bod y Caplan wedi ennyn mwy o ddiddordeb yng ngweith- iau Dewi Wyn ymhlith yr aelodau. Nos Sadwrn, Chwefror 14, darllen- wyd papur gan Mr D. Emrys Evans, Coleg yr lesu (gynt o Ysgol Sir Ystaly- fera a Choleg y Prifysgol, Bangor). Ei destun oedd Goronwy Owen," a fu gynt yn aelod o Goleg yr lesu. Rhodd- wyd hanes bywyd Goronwy fel yr adroddir ef gan y bardd ei hun yn ei lythyrau, ac ni allai dim fod yn fwy teimladwy na chlywed Goronwy druan yn cwyno oblegid yr helbul mawr a gaf- odd drwy'i fywyd. Gresynai Mr Evans fod cymaint o bardduo wedi bod ar fywyd Goronwy yn yr America, a chyn lleied o reswm am hynny. Danghosodd fod yr hyn a wyddom am dano yn y wlad honno yn profi na allasai fod cyn- ddrwg ag y myn rhai o'i feirniaid ci fod. Daliai swyddi pwysig yno, ac ymhen ychydg wedi cyrraedd priododd ferch Pennaeth yr Ysgol y llafuriai yn- ddi. Dywedodd Mr Evans fod gweith- iau'r bardd yn dangos inni ddyn oedd yn Ilawn o deimlad dwys carai ei deulu. ei wlad a'i ffrindiau'n angherdd- ol, a gallai gashau'r aruthr yn ogystal. Wrth sylwi ar weithiau Goronwy, dy- wedodd fod mawredd Goronwy fel bardd wedi cuddio nerth ei ryddiaith. Y mae ei lythyrau yn batrwm y byddai'n fuddiol i bawb ei ddilyn o herwydd cryfder a phurdeb eu hiaith. Darllen- odd nifer o'i gywyddau i ddangos ei feistrolaeth ar reolau barddas, ac ni chytunai a'r hyn y condemnir Cywydd y Farn Fawr o'i blegid, sef na thelir sylw ganddo i wersi digwyddiadau rhyf- edd y dydd hwnnw i ni. Pe gwnaethai Goronwy hynny nid darlun mawreddog o Ddydd y Farn a roisai, eithr pregeth ddiwinyddol ar gan, ac fe gollasid ei wir werth oherwydd hynny. Terfynodd Mr Evans ei foapur diddorol drwy ddarllen rhai darnau o'r "Cywydd Ateb i Huw ap Huw," lie y gwelir oreu oil gariad angherddol Goronwy tuag at Fon. Gwnaethpwyd sylwadau pellach gan bawb oedd yn bresennol, ac yr oedd yn glir nad anghyfarwydd gan neb o ael- odau'r Dafydd weithiau'r bardd a'i helynt torcalonnus. Yng Ngholeg yr lesu yr oedd y cyfarfod, a sylwyd nad oes yno ddim i ddangos bod un o brif feirdd Cymru gynt yn aelod o'r Coleg. Hyderir y gwel yr awdurdodau'n dda chwilio am ystafelloedd Goronwy er mwyn gosod rhywbeth yno er cof am dano.

Tystebwyd y Parch. R. Jones, Bryn Sion, Pencoed, wrth ymadael i gymeryd frofal eglwysi Berwydd a Chefnvaynor, Meirionydd. Cadeirydd y C'wrdd tystebu oedd y Parch. T. T. Jones, Maindy.

Am bob math o Argraffwaitb I ymofyner yn Swyddfa'r "Leader" a'r I Darian," 19 CJardifE Street, Aberdar.

O'r Wy i'r Dywi. I G WERSI MEWN HANES LLEOL. Can Lewis Davies, Cymmer. I (Parhad.) Nis gellir cerdded unrhyw fynwent heddyw heb sylwi ar yr amrywiol ffyrdd y iiodir gorweddfan ein hanwyliaid. Gwelir yr un amrywiaeth, ond nid i gymaint graddau, yn null ein hynafiait' o barchu man claddedigaeth. Sylwasom eisoes ar y gromlech yn y cysylltiad hwnnw, ac awn weithian i ys tyried y meingylchoedd ddefnyddid 1.111 j.wrpas. Ceir amryw •. r rhai hy-i yn y Oe, ac fel y cromieehau. profasanl yn wrthryehau llawer o ddyfaliad ar hyd y eanrifoedd. Cydna byddir yn awr mai addurn beddrodol yw pob cylch gynhwysa 'gist' ganol, ond rhaid parhau i ddyfalu am y meingylchoedd 'di-gist,' ac yn enwedig eiddo Stonehenge ac Avebury (Hwydd Wilts), y rhai sydd debyach i deinlau nag i feddau, gymaint yw arudnedd eu cynllun a'u hadeiladwaith. Efallai llIai y eylch mwyaf adna byddus yn Siluria ydyw Cam Llechart. ar fynydd Llangyi'elach. Y mae yno gist diamheuol, yr hyn a'i prawf yn or weddfan rhyw wr mawr o'r cynoesau. Dywed fy awdurdod fod yno 24 o gerryg wedi eu trefnu oddiamgylch y gist, a bod y cyleh 1 gyd yn rhyw 50 troedfedd ar ei draws. Wele gyfle braf i chwi, lai o breswylwyr y gorllewinbarth, i brofi a yw y manylion yn gywir. Ceir cylch arall, sydd yn llai cyfan. ar Fynydd y Gwrhyd, yn uwch 1 fyny yng ngororau Tawe, ac un arailt Ila: na'r ddau, ar Fynydd y Drumau, ger Castellnedd. Y mae cist bychan i'r olaf, ond nid oes ond pant tua chanol Cylch y Gwrliyd, lie y dichon y galla; cist fod unwaith. Yn Nyffryn Taff y mae dwlbl gylch ( ddeugain carreg, 27 x 13, yn cadwyno y Maen Chwyf ym Mhontypridd. ond ni chlywais erioed ei fod yn cynnwys cist. A wna un o blant y Bont ein sicrhau yn y peth hwn ? A gyda liaw, rhifed v meini hefyd, er gweled nad elont "i ddifancoll," ys dywed enwog wr o Wynedd," oblegid ofnwyf fod yr 'adeil- adwyr tai' yn myned yn beryglus o agos i'r hen olion hyn. Fforest Maesyfed biau cylch eangaf y De, sef Y Rhosfaen. fesura 78 Ilath o ymyl i yml, ac i'r hwn y mae 37 o feini safant fel gwyliedyddion yr uchel- diroedd hynny. Ceir hefyd olion cylch ar Fynydd Epynt, Sir Frycheiniog, ac ereill ger Trecastell, Talgarth a Llan- wrtyd o fewn yr un sir. Symlach na'r gromlech a'r cylch, fel cofadail i'r marw, oedd y 'maenhir,' yr hwn nad oedd amgen na charreg hirbraff ddiga.boledig, wedi ei gosod rr ei thalcen yn union fel y gwneir & maen yr ysgrifen wrth ben bedd yn awr. O'r Iiiieini hirion' y mae bennym ddegau hyd a lied y dalaeth. Fel rheol nid oes iddynt ysgrifen nac enw o un math, yn yr hyn y gwahaniaethant oddiwrth feini y Cyfnod Rhufeinig ddaethant ar eu holau. Rhaid yw i ni gofio eto mai graddol y gwnawd y cyfnewidiad hwn hefyd. Gwn am un maenhir (Cwmdeu- ddwr, Maesyfed) ddengys groes nadd- edig ar ei wyneb, yr hyn brawf fod hwnnw o leiaf wedi ei ffigyrru ar ol dyfodiad Cristionogaeth i'n gwlad, oblegid nid oedd ystyr i addurn o'r fath cyn hynny. Beth pe baem yn awr yn rhoddi enwau ychydig o'r 'meini hirion' i chwi fel y gwneuthum gyda'r twmpathau a'r cromlechau. Dyma fy netholiad :— Rhai o Feini Hirion Siluria. I 1. Maen Llia, Ystradfellte. 2. Y Garreg Bica, Sciwen. 3. Maen Llwyd, ger Llandeilo (y mae llun bwa ar hwn). 4. Maenhir Penybont, Morgannwg. 6. Cwm yr Argoed, Pontrhydyfen. 7. Abermarlais (ger y plas), Llan- gadog. 8. Llanfihangel y Fedw, Sir Fynwy. Dyma Druidstone y Saeson. 9. Trelech, Sir Fynwy. Ceir yma dri maenhir. 10. Cam y Bugail, Gelligaer. 11. Ynys-y-Maerdy, Llansawel. 12. Penmiarth, ger Crughywel. 13. Horgro, Trelales, dau faenhir. 14. Llangynidr, Brycheiniog. Y mae hwn ar ffurf pysgodyn. 15. Magor, ar lan Hafren, Mynwy. 16. Llandrindod, Maesyfed. Difyr iawn ydyw gwybod lien yr hen feini, a chwerthinllyd i'r eithaf yw yr ystoriau am rai o honynt. Rhedwch ddwywaith o amgylch maenhir Peny- bont, gan osod eich dust arno wedyn ar unwaith, a chwi gewch glywed 'yr un drwg' yn siarad a chwi. Codwch \n fore (bore iawn, cofiwch) ar ddydd Nadolig, a chewch weled Maen Ty'n y Seler yn llwybro tua'r mor er torri ei syched. Maen Llia, Ystradfellte, o'r ochr arall, a hoffa ddwfr croew, canys a i'r Nedd i'w yfed bob tro y clyw geil- iog yn canu Fel y gair 'cromlech' arferir y gair 'maenhir' hefyd gan y Saeson, ond mai y ddiwyg roddant hwy iddo ydyw 'men- hir' a 'menhirs.' Gyda ni, fodd byn- nag,' caiff aros, oni chaiff, yn ei wisg gartrefol fel 'maenhir' a 'meini hirion.'

Terfynwyd streic athrawon Swydd Hen- ffordd'trwy ganiatau £ 0 y flwyddyn o god- iad mewn achosion neilltuol. Bydd hyn yn golygu i'r Sir rhwng tl,300, a roddwyd yn ddiweddar y swm o R5,300 pan gyr- haeddir yr uchafbris.

Trefforest a'r Cylch. Dvdd Sadwrn, Cliwefror y 7fed. bu farw v brawd Noah Richard, Bridge Street, Pontypridd, yn agos 77 mlwydd oed Genodigol o Gaerllili oedd y brawd, ond daeth i llontypridd yn ieuanc, ac yma ter- I fynodd ei oes faith. Gwelivdd oedd Noah, ac fel Noali'r Gwelivdd yr adna- bvddid ef. Bu vn gweithio flynyddau yn ffactri wlan Ueolvfelin, a Iictvd tfactri y Hhiw. Ei briod oedd Maria, merch Bili Rees Lewis a Mari o'r dref lion. O'r briodas bu iddvnt blant sydd wedi priodi a chodi teuluoedd. Claddodd Noah ei wraig tua 21 mlynedd yn ol, a chyda i ferch a'i fab-yn-nghvfraitb. Ni chafodd ond hyr gystudd. Dytld Men-iier. lleg. hebryng- wyd ei wvfidillion i Gladdfa (jlyntaf. yn ei anglrtdd gan T. Davies. Gwelsom yn bresenol Mn. G. Rod, Coedponmaen T. Lewis, Pwllgwain; T. Lewis o'r Gwaith Chains; T. Hughes, Trefforest; E. Davies, Trallwn; J. D. Phillips, a llu na ehefais eu henwau. Cyd- vmdeimlir a'r plant a'r pCrthynasau yn eu galnr a'u colled. Dvdd lau, v 12fed, vn Calvary, Heoly- coed, ordeiniwyd Mr W. E. Fellows yn weinidog i eglwvs fach y Ddraenenwen, a cweinvddwvd gan y Parchn. Dr. Edwards. Caerdydd, a W. Evans, Cross Keys. Cant'-Mi o Calvary yw'r eghvys fach, ac wedi hyw hlynydda ti ar garedigrwydd brodvr da v cylch yn neillduol y Parch. II .Jones, gynt o St. Brides. Mae 11r Fellows wedi treuiio blvnyddoedd yn Ile,, yn barchus, ac aelod gweithgar yn Calvary, a bydded llwyddiant ar yr undeb ,tln0'V' esrlwvs fach yn cael hachgen da. Mae Mr Parrv o Rhydfelen, a Mr Ben Weeks Craighdfa, yn ddau frawd sydd wedi ymdrechu yn fawr yn y Ddraenen- wen o'r cvchwyii. Libanus. Mae y eapel swn yn edrych vn hardd wedi myned trwy oruchwyhaeth v trwsio a'r glankH clro yn ol. Mae y Parch E D. Davies. gynt o'r Tafarna- 1).Icll, vn gweinidogaethu yma er's blyn- y dri an bellach, n phregeth-r Esgoh yn gryf. Disv;wvl allan am ^w^inidog y mae y frawdoliaeth ym Methlchem er's tro, a'r dvn i ffito heb dclod (-to. Mae yma lawer o fechgvn bach da ia".i yn y Bont a Chaer- dvdd, etc., ond md vw Bethlehem eto wedi vmserchu yn un o hom-nt. Colofnati cryf "n Bcthlelwf vw Er ;n Hopkin, Morgan Morgan a l,eii:i: Jeniiis. Bvdd Canel Ainon, Trealaw, yn cael ei agor vn fuan, a mae llawer yn aros am feclvdd, a ehredwn y hydd yno ordeinio gweinidog yn fuan. Ch-wais fod son am godi achos Saesneg i'r yn y Gilfachgoch. Ma. y lie yn cynyddu yn gyflym. Ch.? fod Methodistiaid VTI Penual. PS iv» «ai yn Marsycoed. Mae vno faes newvdd ?hvnydd.) ,.wn ranowld o dai wedi en codi, a chMnn-dd i'w codi. ("YFAILIi JOHN.

cwmbach. Prudd vw cofnodi marwolaeth a chladdu Mrs. Gwèn Sarah Williams, anwyl briod Mr Tom Williams, Preswylfa Bridge R?ad, Cwmbach. Wedi cystudd blin am fisoedd lawer, Inwood yn esmwyth a thawel dydd Llun, Chwef. 9fed, 1914. Yr oedd vn amlwg i ba?b fod awr ei hym- dd?od?dyn&oshauer's.-ythrosa ac ni wvddai neb hvny vn well na hi ei hun "Trefnodd ei thy" gyda phob manylder: a gwnaed ei dvmumadau? ofalus pan ?dd by* yn y? ei h-jthnosau o,,f 0, wedi iddi vmadael a ni. Rhoddasai ei wedi iddi toddlonai vn SV «JZ* Ef. Y geiriau oiaf ddaeth dros ei gw(>fnsau mewn Ilais gwan- aidd oedd Dal fi, fv Kuw, dal fi 'mhoh man, enWdig dal fi Ue 'nry'n wan." Gadawodd briod ac un mab,  wvsipdis a brawd a c[^eulu ai ot Teimlir Iiiraeth mawr vn eii theii u ar ol un a fu yn wraig 1'inw'eddol a gofalus, yn fam dyner, ae yn gymydoges a wddga1', dvner, a pharod ar bob amgylchiad. ?d.fwM; '"°!?d?? ?JsX.?. i ,r Inn droi yn an- ?M. d..th nifer Itiosog i (fillil y gvmwvnas olaf K?tm j,?"?', Gy- ndus Aberdar. Daeth Jiifer fawr' o berthynasau o vn I'NN* chvn- hebn,:ng. G\\piuyddwyd yn v ty ?vn  ga?i ?ein?, YPaToh.R. H. Davies, B.A., Bryn Seum, CwmWfc,, yn ca?I ei gynorthwyo gan y I arch D g?weHs Mountain Ask Gweinyddwyd ar Ian y bedd gan y Parch. J'. lyddfai Jones, M.C., C?mbach a ?t?halo-d? d deyrnged a pharch mawr i'r ymadawedig am y rhin- weddau arbenig a berthynau iddi.-Goh.

The Brothers Van Moere, Southall. These bright little fellows were Cured of Bronchial Cough by Veno's. I first used it f or 'Ilaoldest boy, Harold, who is now nuM. He ^ad taught cold which .,oon developed into severe cHdad rolwd, h?ch ?oon and »^as aimost choked bronchial cough ?.? ?,?? up with phle things that gave no rc?t?nf ? at all, ?t'!i?n I thought of Veno's Lightning Cough Cure. Aftt>rthe' first daystreatu?.be?h????o?Aftprthe rest, and days he was qu ite well m.s????????.?].? ttlqp ui?!g?h.et')! hS%lU\ simYlar co'igh, and Veno's cured rest, and in a K? ???brother had done l ,tlrxa?zdra Ailenuc, h*$r*°Tar?Mo<'rk ?. -.H?'? ?'??. SOM?!1?..M???'?' Awarded Grand Prix and Gold Medal, International Health Exhibition, Paris, 1910.   ■ FOP Coughs and Colds. ?m?. Bronchitis, Asthma, f)2 id a tnfuema. Catarrh, and all Chest and Lung per Bottle. Troubles in old or young. Larger Sizes The surest and speediest remedy 1/H A 2/9 known. II VENO'S vXGHr*'NG W COUGH CURE