Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
8 erthygl ar y dudalen hon
Colofn y Pwlpud. I
Colofn y Pwlpud. I Y PARCH. J. J. WILLIAMS I Yn y Tabernacl, Treforris. I Bum er's blynyddoedd yn disgwyl cyfle i glywed y bardd-bregethwr enwog o Bentre, Phondda, a Phrifardd y Rhon- dda, chwedl gohebydd y "Darian." A mi yn X hreforis, nos Sadwrn, Chwef. 19eg, cyfarfum a hen gar imi, a gwa- hoddodd fi gydag ef i gwrdd mawr y Tabernacl i'r odfa gyntaf. Yr oeddwn ym meddwl yr un peth fy hunan, ac oni buasai iddo ef fy ngwahodd, buaswn i wedi ei wahodd ef. Er pan ddeallais mai J.J. oedd dewis-ddyn y cyrddau, penderfynais na chai dim hyd y gallwn fy rhwystro i'w glywed. I Yr oedd yn dda gennyf weled cynull- eidfa dda wedi ymgynnull, er nad oedd y capel eang yn hanner llawn. Yr oedd yn gynulleidfa fawr er hynny, ag yetyr- ied mai nos Sadwrn ydoedd. Sibrydai rhywun wrth ddyfod allan, ar y grisiau, nad oedd gymaint ag y dylai fod o lawer. Yn yr Halls y mae mwyaf o bobl heno eJJe'r Hall. Mwy o bennau, mae'n wir, ond nid dynion, ebe yntau. Feallai fod llawer o wir yn ei eiriau, oblegid cyntilleicifa o liu  cynulleidfa o hufen y gwahanol eglwysi oedd yn y Tabernacl nos Sadwrn. Dechreuwyd yr odfa gan y Parch. Mr. Thomas, gweinidog Bethania. Gwnaeth y rhan honno o'r gwasanaeth yn raenus a chododd y gynulleidfa i yspryd priodol addoli. Cofiai am y gweinidog yn ei weddi mewn modd tyner iawn, a phrofid gan y modd cvffredinol yr amennid drwy y lie fod teimladau siomedig a phryder- us yn ffynnu oherwydd ei absenoldeb. Lie gwag sydd yn y Tabernacl heb y Parch. W. Emlyn Jones. Y mae ei ber- sonoliaeth swynol ac urddasol yn rhoddi bywyd mewn pethau. Ni fu neb arall yn weinidog yn y lie, ac anodd fydd digymod a'r Tabernacl unrhyw amser heb ei weled yno nid yn unig mewn odfaon pregethu, ond ymhob math ar gyfarfodydd. Hyderwn yr adferir ef yn fuan ac yn llwyr i'w bobl sydd mor fawr eu parch iddo a'u gofal am dano. Pan gododd y pregethwr i roddi emyn i ganu arwyddai agwedd y gynulleidfa ei fod yn uchel yn ei syniad hi. Deallais wedyn mai felly yr oedd hi, ac nad oedd nemor i bregethwr a gai fwy o groeso yno bob amser nag ef. Adlewyrchai hynny yn dda ar ei chwaeth, canys pre- gethwr cryf yn hulio digonedd o fwyd cryf yw gweinidog y Pentre. Pregeth felly a gaed y tro hwn wedi ei meddwl yn glir ac yn cael ei thraddodi mewn llais cryf, hyglyw, a dymunol. Pwnc y bregeth oedd, Nerth bywyd anherfyn- nol," sef rhan o'r adnod Heb. vii., 16. Y mae pob un o'r geiriau hyn, meddai, ymhlith y cyfoethocaf yn y Testament Newydd. Y mae pob gair yn gyfoethog ar ben ei hun, ond y mae y cyfeeth yn fawr iawn wedi eu rhoddi at eu gilydd. Dechreuodd gyda'r gair diweddaf, "Anherfynnol." Y mae yn air cryf, ac anodd i'w gyfieithu i foddlonrwydd. Hyn sydd yn cyfrif fod esbonwyr yn ei gyfieithu yn wahanol i'w gilydd, megis, anatodol, anadfeiliol, anfarwol, a thra- gywyddol. Yna ceisiodd edrych ar rhai o'r syniadau a gyfleai. Y mae'n fywyd nas gall angeu ei ddifa. Nis gall angeu wneud dim ag ef. Y mae mwy o son am angladdau yn yr epistol hwn na'r un; ond nid oes hanes angladd yn y bywyd hwn. Y mae'n fywyd uwchlaw gallu pechod i'w lygru. Yr epistol hwn sydd yn son fwyaf am amhechadurus- rwydd Crist. Y mae'n fywyd uwchlaw ymadfeilio. Nid yn unig y gall ddal er- gydion angeu a phechod, ond y mae heb elfennau llygru ynddo ei hun. Wrth roddi'r syniadau hyn at eu gilydd, ceir syniad am gyfoeth y gair. Sonid am y proffwyd, yr offeiriad, a'r brenin yn yr epistol, ond marw oedd eu hanes. Tu ol i'r cwbl yr oedd un, lesu Grist, yn aros am fod bywyd anherfynnol ynddo. Edrychai ar yr epistol fel drama. Nid yn unig y mae'r cymeriadau yn myned o un i un, y mae y llwyfan hithau yn myned. Y cysur yw fod un yn aros yn nerth ei fywyd anherfynnol. Y gair nesaf yw 'bywyd.' Nid yw yn siarad am fywyd o'i gyferbynnu a marwolaeth, ond a chyfraith gorchymyn cnawdol. Ai yr hen offeiriad i'w swydd yng ngrym cyfraith, ond Iesu Grist i'w swydd yng ngrym bywyd cymwys. Dy wedai un wrtho yn ddiweddar nad oes dim yn fwy pwdr heddyw na'r modd y rhennid swyddi. Ni allai neb yn y wlad gystadlu a'r teulu brenhinol am yr or- sedd. Y mae swyddi nas gall neb ond dynion ariannog obeithio eu cael, a swyddi ereill a ga y sawl sydd yn Slcr- i hau mwyaf o bleidleisiau. Y mae hynny yn resynnus, oblegid gorfodir dynion i gerdded o amgylch fel crwydriaid i gar- dota am yr hyn sydd yn ddyledus iddynt ar gyfrif eu cymhwyster. 0 dan y drefn hon y dyn all dynnu'r gwifrau sydd yn llwyddo. Y cadno ac nid y dyn sydd yn llwyddo. Ond y mae'r Gwaredwr yn ei holl swyddi ar dir cymhwyster bywyd, a dyna rym y gair bywyd yma. 'Nerth' yw'r gair arall. Nerth bywyd yw'r cymhwyster; ond nid bywyd yn unig sydd yma, ond bywyd anherfynnol. Beth yw y nerth hwnnw? I.-Herth i lynnu wrth ei fwriadau. Bywyd a gyfoethogwyd a bwriadau mawr oedd eiddo TeRu. Deil Ef ei afael ynddynt, nes cyflawni'r cwbl am fod ganddo nerth bywyd anherfynnol. Y mae gan bob bywyd mawr raglen. Am- bell dyn yn gadael ei raglen ac arall yn ei gorffen. Y mae'r bachgen ym myned gartref o angladd ei dad a rhag- len ei dad i'w gorffen. Gadawodd Dafydd ei raglen heb ei gorffen, ond aeth Solomon a hi gartref o angladd ei dad a chysegrodd ei fywyd i'w gorffen. Gwyn fyd y dyn sydd yn magu bachgen i orffen ei raglen. Dywedai gweinidog wrtho yr ofnai fod y plant a fegir yn awr yn anheilwng o'u tadau ac yn an- alluog i gymeryd eu lie. Gadawodd Napoleon ei raglen heb ei gorffen. Marwolaeth a luddiodd Dafydd a Napo- leon i orffen eu bwriadau. Y mae Iesu Grist yn llwyddo i orffen ei waith am fod ganddo nerth bywyd anherfynnol. Yr oedd Jowriadau y Mab gymaint a chariad y Tad. Yr oedd Duw yn caru'r byd; pan yn son am gadw y mae yn cadw pawb. Yr oedd y byd ar raglen y Mab yntau. Llanw'r byd a, gwirionedd Duw yw amcan yr Efengyi. Yr oedd ei fwriad ynglyn ag enaid yr un mor drwy- adl, sef "cwbl iachau," achub hyd ,> r eithaf. Eithaf beth ? Eithaf popeth. Achub hyd eithaf llygredd. Meddyl- iwch am ffynnon a'i dwfr yn loyw. Ewch i'r gwaelod a gwelwch rywbeth yno heblaw dwfr. Y mae leau Grist yn bwriadu glanhau gwaelod y ffynnon. Achub hyd eithaf amser. Pa mor hen bynnag yr k dyn bydd Iesu Grist yn I glynnu wrtho. Achub hyd eithaf per- ffeithrwydd. Beth bynnag a all hynny olygu, bydd yn ei orffen yn ogoneddus. Y mae'r gwyddonydd a'r athronydd yn I gadael eu gwaith cyn ei orffen. Mathew Henry yn dianc cyn gorffen ei waith. Yr oedd Judas ym meddwl gwneud epistol m'awr iawn, oblegid yn nechreu ei epistol dywedodd y bwriadai ysgrifennu ar yr iachawdwriaeth gyffredinol, ond gadawodd hynny ar un bennod fechan. Gafaelodd Iesu Grist mewn gwaith caletach, sef achub hyd yr eithaf, ond y mae Ef yn bwriadu ei orffen. I 2.-Nerth i godi cyfryngau newydd at ei wasanaeth. Son am gyfryngau meirw y mae'r epis-I tol o hyd. Sonia am y proffwyd, yr offeiriad, a'r brenin, ond yr oil wedi myned. Daw Iesu Grist i'r hen swydd- au gan eu hanfarwoli. Gweinydda'r swyddau hyn trwy gyfryngau. Y peth cyntaf a wnaeth wedi esgyn i'r nefoedd oedd rhoddi cyfrwng. Y mae'n codi cyfryngau o hyd. Pan yn pregethu ar y "perarogl," holai hen bregethwr yr apostol ymha le y cafodd ef y perarogl. Yn shop yr adothecari 1 Yn yr ardd flodau 1 Paul yn ateb mai taro yn erbyn rhosyn Saron a wnaeth, a bod ei arogl arno byth. Mae'r allor ym mygu heddyw am ei fod wrth y gwaith yn codi cyfryngau. Dydd prudd yn hanes cen- edl yw dydd claddu cyfrwng. Dywedir fod pob aradr ym Mon yn segur y dydd y claddwyd John Elias. Yr oedd plant cartren George Muller yn brudd y bore y bu farw eu noddwr. Ond os yw'r cyfryngau ym myned, y mae nerth bywyd anherfynnol yn yr Un a'u cododd i godi ereill yn eu lie. 3.-Herth i ddisgwyl yn amyneddgar ffrwyth ei. waith. Ar feddau dynion y bydd eu cyn- haeaf yn tyfu yn gyffredin. Y tad yn edrych ymlaen i weled ei blant wedi tyfu fyny. A yn blygeiniol i'w waith dan y ddaear, ac yn dychwelyd yn lluddedig. Mae ym meddwl medi o ffrwyth ei lafur caled rhyw ddydd. Yn anisgwyliadwy hyrddiref i dragywyddoldeb cyn syl- weddoli ohono ei obeithion. Felly y mae yn y byd hwn. Ereill a lafurias- ant, a chwithau a aethoch i fewn i'w llafur hwynt. Carai weled rhai a fu yn hau yn dod yn ol i weled y cynhaeaf. Hauodd John Penry ac ereill yn dda. Yr ydym ninnau heddyw yn gweled y cynhaeaf. Y mae'r lesu yn byw yn ddigon hir i weled ei gynhaeaf yn dyfod i fewn. Gwelir Crist yn y darlun o flaen Pilat yn yr Ecce Homo, a phelydr o oleuni o'r wybren bell yn disgyn ar ei wynepryd oedd yn dadguddio ei dang- nefedd perffaith. Tangnefedd un yn gweled ei gynhaeaf yn dyfod i fewn oedd hwnnw. Dywedir fod adar Nor- way yn hedfan yn gyflymach nag adar ein gwlad ni. Yr esboniad yw fod y dydd yno'n fyrrach nag yma. Yr achos o'r aflonyddwch sydd mewn bywyd yw y syniad o fyrdra bywyd. Gwelir nos- wyl yn agoshau o hyd. Ond y mae un heb arwydd brys arno nac ar ei waith am y bydd byw i weled ffrwyth ei laf Jr. Bydd rhai o ddarllenwyr y "Danan" yn cael rhan o'r mwynhad a gefa,.s i fy hun wrth ddarllen y braslun amherffaitb hwn o bregeth un o bregethwyr poie Cymru. Bydd adgof yr odfa yn y Tabernabl y nos Sadwrn hwnrlw ng nghadw yn hir yng nghof llawer heblaw fy hunan. Dymunwn oes hir a llwyud- iant mawr i'r bardd a'r pregeth vr rhagorol o'r rhondda.
Advertising
BNWM JHEREALVt'ELSHLURE i???SS?M ssm BALSAM I WELLHA H BESWCH ac ANWYD H Amhrisiadwy gyda phlant. Poteli l' a 216 GAN OLL FFBRYLLWYR A GROSKR^- IFFL
Y Gweithwyr Amaethyddol. I
Y Gweithwyr Amaethyddol. I Pleserus ac addysgiadol yw dadleu pwnc a Brynfab. Braint yw cael croesi arfau ag ef. Ond na feddylied neb mai ysgrifenu ar antur ydwyf, ac nid wyf yn iawn ddeall beth sydd gan "Fardd yr Hendre" mewn golwg pan y dywed mai fy amcan yw pardduo'r amaethwyr a rhoddi llais "i rywbeth heblaw hynny. Yr unig amcan oedd genyf mewn golwg wrth ysgrifenu yr erthyglau oedd ceisio I gwella ryw ychydig ar amodau byw "gvvas fferm." Gall fy syniadau fod yn Sosialaidd dros ben. Yr wyf yn dioddef mewn ystyr fydol o blegid hynny. Mae y gweithiwr amaeth- vddol yn cael ei wasgu a'i gamdrin. 'Does neb all ameu hyny. Ond pa- ham y goddef hynny? Nid gwaith hawdd heddyw yw cael He i weithio, ac y mae bias ar beth, a 'does dim ar ddim. Rheswm arall. Uchelgais > bywyd llawer dyn ieuanc yw cael fferm iddo ei hun, ac ni fyddai tori glo yn unrhyw gymhwyster i droi cwys. Ni fyddai dyn un iot yn fwy hyddysg mewn pethau amaethyddol ar ol gweithio mewn gwaith alcan am gan' mlynedd. Er graddio yn an- rhydeddus mewn unrhyw gangen o fywyd, angenrhaid yw cael profiad j yn y cylch hwnw. Cyfaddefa fy holl wrthwynebwyr fod y gweithiwr amaethyddol yn gweithio am bris gresynus o isel. Prydain Fawr yw y deyrnas gyfoethocaf yn y byd. A oes yna unrhyw synwyr dros fod rhai yn cael cyn lleied, tra eraill yn cael mwy na digon. Gofyna Brynfab ymhellach pam nad fuasai y gweithiwr amaethyddol yn gwyntyllu ei farn yn y wasg. Mae arno ofn. Anwyl ac agos iawn yw bara a chaws. Nid ysgrifennu yn ail law er hynny wnaf fi. Gallaf droi fy Haw i weithio gwaith fferm pryd y mynnaf, a gallaf enill cyflog lawn cystal, os nad gwell na llawer o weithwyr. Ysgrifenaf ar gais nid un na dau, ond dwsinau o weision fferm. Gwna y pl& gwyn fwy o hafog yn Sir Aberteifi nag un sir arall yn N ghymru, ond ceisia Gwr yr Ys- gubor" fy mherswadio nas gellir priodoli hyny i sefyllfa y gweithwyr amaethyddol. Pwy sydd yn trigo yn i mwyafrif anedd-dai Ceredigion? Gweithwyr amaethyddol, onide? Prawf amlwg ydyw hynyna i mi y dioddefant oddiwrth rywbeth yn rhagor na chyflog isel. Ni chant le priodol i gartrefu ynddo. Hyd yn oed pe mynasent ni allent fforddio gwell tai, oblegyd nid yw eu cyflog ond ( prin digon i gadw corff ac enaid wrth eu gilydd. Wele, i'r darllenwyr, restr o weithwyr amaethyddol, y | gyflog dderbyniant, a nifer y teulu j sydd yn dibynu arnynt: — (i) Enilla un ddeuddeg swllt yr wythnos. Mae ganddo bedwar o blant a dau yn ddibynol arno. (2) Enilla yr un arall bymtheg swllt yr wythnos. Mae ganddo saith /o blant yn fyw, a thri o honynt yn dibynu arno. (3) Enilla'r nesaf bedwar swllt ar ddeg yr wythnos. Mae ganddo wyth o blant, a'r ieuengaf dan bedair-ar- ddeg oed. (4) Enilla'r pedwerydd un swllt ar bymtheg yr wythnos. Mae ganddo naw o blant yn fyw, a chwech o hon- ynt yn mynychu yr ysgol ddyddiol. (5) Enilla'r pumed ddeuddeg swllt yr wythnos, ac enilla ei wraig bedwar swllt yn ychwanegol drwy olchi i'w chymydogesau. Mae ganddynt saith o blant, a'r oil dan oedran gweithio. (6) Enilla'r chweched ddeuddeg swllt yr wythnos. Mae ganddo dri o blant, ond nid yw'r hynaf ond pedair blwydd oed. Ni chaniateir i mi ddefnyddio cyfeiriadau nac enwau y dynion uchod, ond nid oes yr un o honvnt yn byw dros ddeugain milltir o Bonty- pridd. Os ewyllysia Gwr yr Ys- gubor gael eu henwau, gallaf eu rhoddi iddo, a cha weled fy mod yn dweyd y gwir. Amddiffyn y meistr, wir! Ymhellach, mae y dyfodol yn dywell i blant y personau uchod. Cerid eu prentisio i fasnachwyr. Teimlaf yn ddiolchgar os gwna rhai sydd yn sefyll mewn angen am brentisiaid, yn fechgyn neu ferched, ysgrifenu attaf. Dywedaf, eto, nad yw agwedd pethau ond digon gwael yn Sir Frycheiniog. Cyfaddefaf fod yma weithwyr ardderchog, ond faint ohonynt arosa yn sir eu genedigaeth. Hwy sydd yn trin y rhan fwyaf o dir Sir Forganwg, ac ni ddyweda hyny lawer am yst&d pethau tudraw i'r Bannau. Cyfaddefaf ymhellach fod yna rai dynion gwlyb yn mysg y dos- barth amaethyddol. Maent i'w cael yn mhob cylch o fywyd. Ond, tybed, nad yw tlodi yn cynyrchu meddwdod yn amlach nag y'm wedi tybied. Ac nis gwn a ydyw yn iawn i ddwrdio dyn am foddi ei ofid mewn diod. Nid oes un dosbarth o weithwyr yn y wlad a weithiant mor galed ac a delir mor isel. Hwy yw'r dosbarth pwysicaf yn y byd, er hynny gweith- iant oriau hirach, cant lai o wyliau, a llai o amser rhydd, a liai o gydym- demlad nag unrhyw ddosbarth o weithwyr. Mae y mwyafrif yn gweithio am dri swllt ar ddeg yr wythnos drwy gydol y flwyddyn, a chynrychiola hyn bobpeth. Dyfynir tair ceiniog allan o hyn am yswiriant, a thelir tua dau swllt yr wythnos am dy. A chymeryd nad yw eu teuluoedd ond pump ar gyfartaledd, geilir gweled yn eglur fod sefyllfa pethau yn anfoddhaol—yn greulon. Tra bo dynion yn byw dan y fath amodau ni all cenedl obeithio bod yn fawr. Ond rhaid tewi a son. Beth ellir ddis- gwyl tra y bo y peiriant gwleidyddol yn troi yn erbyn y gweithiwr. Dych- welir dynion i'r Senedd gan ddynion enillant eu bara drwy chwys eu gwyneb. Maent yn addaw yn dda cyn dydd yr etholiad, ond ar ol cael eu dychwelyd try eu haddewion yn niwl, a'u penderfyniadau aruchel yn "geil- iogod gwynt." Caf ragor i ddweyd ar y pwynt yma eto. Os dewisa unrhyw weithiwr amaethyddol osod ei gwyn ger fy mron, gwneir sylw o hono. Cedwir ei enw yn ol, ac ni cha neb gyfleustra i wybod pwy ydyw nag enw ei feistr. Pob un sydd yn dioddef deued i'r farchnad, a gwneir ymgais i'w helpu. Condemnia rhai fi am ddweyd fod y gweithwyr amaethyddol yn achosi streics mewn parthau poblog. Yr wyf yn ddiysgog o hyd yn fy syniad, a gallaf ddweyd fod y rhai sydd a mwy- af ganddynt i'w ddweyd wedi bod yn achos streics cyn heddyw-a streics diamcan. Cara un yn dwyn yr enw "Glan Arthen" fy mantioli. Heriaf ef felly i ddadl gyhoeddus. Ca ddewis ei gad- eirydd ei hun. Mynaf adeilad i gario yn mlaen y ddadl yn ddi-dal, a cha yr holl elw wneir o'r ddadl fyned at un- rhyw achos teilwng gara Golygydd y Darian enwi. E. ARONFA GRIFFITHS. Grove House, Abercrave. [Llyfr y ceir ynddo gryn lawer o w ybodaeth ar y pwnc hwn yw "Social Problems in Wales." Cy- hoeddir ef gan y Mri. Morgan & Higgs, Llyfrwerthwyr, Heathfield Street, Abertawe. Ei bris yw is., drwy'r post is. 3c. Ceir ynddo fanyl- ion am gyflogau gweithwyr amaeth- yddol ymhob sir dros nifer o flyn- yddoedd. Bwriadwn daflu cipdrem ar ei gynnwys yr wythnos nesaf. Gyda llaw ai ni allai ein hen gyfaill Gwilym Myrddin roddi i ni ysgrif ar y pwnc yn gosod allan sefyllfa peth- au yn ei hen ardal. Tybed nad ellid deffro'r gweithwyr amaethyddol i gychwyn rhyw symudiad fyddai o fantais iddynt. Rhodded Brynfab ac Aronfa Griffiths awgrymiadau. Cred- wn mai hynny atebai y diben oreu bellach. -Golygydd. ]
Llythyrra Sion Sana. I
Llythyrra Sion Sana. I Mishdir Golycudd,— I Dw i ddim yn scrafennu mor amal ag own i am y mod i'n gweld fod gyda chi j nawr lot o gewri wrth y gwaith a fyse'n drueni i hen wr fel fi fynd a Ilawar o Ie J yn 'u plith nhw. Wyddochchibeth,ma j fa'n drueni mawr na fyse rhyw ucan mil o leia yn lerbyn y Darian ag yn darllan gwaith y bechgyn sy'n scrafennu j iddi nawr, a wir ma'r ferch yna o Gaer- dydd cystal a'r un o honyn nhw. Ma hi wrth scrafenni i blant yn scrafennu i bawb, yn enwedig i hen bopol. Bendith; arni. On i'n meddwl treio scrafennu ticyn o stori fach y tro hyn. Mi alia i wed stori'n iawn ond dw i ddim yn gallu 'i rhoi hi ar bapur cyslad. On i wedi I' dysgu wilia'n hir cyn i fi ddysgu iwso'r pin, a falla taw dyna pam w i'n gallu wilia'n well nag w i'n gallu scrafennu. Ma'r stori fach w i'n myned i wed nawr yn stori am dana i mhunan ag un arall, a felny w i'n gwpod i bod hi'n wir. Ma hi'n dangos mor ffurfiol a gwag yw cydymdeimlad a dymuniata da rhai dynon. Rhyw dicyn o busnas mann odd y dyn arall on i'n son am dano, a busnas mann odd a hefyd. Mi ddigwyddas i gwrdd ag a ar Hirwan, a on ni'n cerad i Berdar gyta'n giddyl. Odd a'n cal i styriad yn ddyn bach neis dros ben. Odd amball un yn gwed dan i ddannadd i fod a'n rhy neis, a wi o'r un farn a nhw ar ol cerad gyta fa'r diwrnod hyn. Fe ofynnws i fi shwd on i. Wei wi ddim cyslad ag arfadd medd- wn inna ma rhyw gric yn y nghefan i a ma fa'n boennus i gerad. 0 lycoch chi, wyddoch chi beth wchi, medda fynta, wi wedi bod yr un fath yn gwmws a chi, odw yn y wir. Ma'n ddrwg gen i am danoch chi, odi wir wchi. wi'n cyd- ymdeimlo a chi. On i'n meddwl y bysa fa ar ol datgan i gydymdeimlad yn cynnig cario ngheffyl i, ond nath a ddim. Dyma ni'n cwrdd a rhywun arall odd e'n napod ar y ffordd, a rodd hwnnw wedi cal yr hwm- fflawensa. le, dyna chi, wir. lycoch chi, wyddoch chi beth wchi. medda mhartnar i mi ces una fa hefyd, do yn wir i chi. ) A rodd a'n gallu cydymdeimlo a hwnnw eto o ddyfndera'i fodolath. A felny odd a gyda phob un odd a'n gwrdd, a nhwtha'n meddwl i fod a'n ddyn bach timlatw, neis. Ond mi rows i drod vn- ddi'n ofnadw cyn iddo gyrradd Berdar. Ni gwrddson a rhyw wraig a golwg ddelicat iawn arni, a mi ath hitha i ddech) a. achwyn rodd hi wedi diodda llawer o bethach, ond rodd y mhartnar i wedi diodda popath run fath a hi. Medda hi o'r diwadd, Fues i byth yr un fath er pan anwyd y ferch fach." A medda'r hen ffwl, y mhartnar i: Rw i run fath a chi'n union, wchi; odw yn y wir, -vddoch chi Chas a ddim cwpla'i stori, rodd y I fenyw fach wedi gweld trwyddo fa. a wedi mynd ymlaen.—Yr eiddoch, etc.. SION SANA. I
ARGRAFFWAITH. I
ARGRAFFWAITH. I I Am bob math o Argraffwaith ymo I fvner yn Swyddfa'r Leader at, I "Darian," 19, Cardiff Street, Aberdar.
Advertising
A DDARFU I CHWI AMEU EICH ARENAU ? ? <t< j)??  J L??j?"?? Jar/ua JBS?SSS? Q f  B ddywed ? /Y"??. 1 t A ydych yn bruddglwyfus, yn gyf trous? neu yn blino yn fuan ? A ydych wedi rhedeg i lawf? neu yn gymalystog (rheumatic)? Effeithia Blinder Areno l ar yr holl gorph. Llawer sydd yn dioddef oddiwrth yr an- hwvlder hwn nad aiuhouasantcrioed eu harenau (kidneys), ac eto yr arenan ydyw yr organau mwyaf hbïol i waelu, oblegid ganddynt hwy y Ill: y gwaith mwyaf i'w wneyd. Dydd a. nos, o'n gonfdigat th liyd ddiwedd I-in bywydau. maent ar waith yn gwahanu y llcisw (urine) oddiwrth y gwacd, ac yn hidlo allan y ^wciiwynau sydd yn achosi y fata anhwyldt'iau a'r rhai hyn yn y ccfn, poonau yn yr vstlvsau a'r llWYUllll, prydi:m pensyfrdanol, afteoh-idd-dra troothol (vrhturtf iAMHVYLDKK I'I.KDKKXOI, (b/adthr tli.n>(i.*c), grafel, careg, anhunodd (sletrJes.ii<«.<). cryd cymmalau, llwynwst (luinba(jo), cliwy(idiadau dyfrol, dyfrglwyf (dn,/>■•/). calon af reoiaidd, nnnhrefn- j au giouol. a lirit/htV iliteam'. )Ia.. blinder arenol yn (.¡!,pithio yn wahanol ar bobl, ond os ydych yn dioddef oddiwrth un j o'r art;linn uchod. geilwvh sicriiatt fod genych aficehyd yu yr an-nan. ;\IIH'nt yn syrthio yn ol I ac yn analluog i gadw o'ch corpli y surni dyfrul a'r gwenwynan arenol svdd yn declireii cvniiiint. o afiechydon. Mae gwaith yr arenau mor fawr ac mor ddiorphwys fel, pan uuwaith y gwaelant, nis gallant byth wellhau heb gynorthwy. it(-ill(faol vr arenau vdvw PKI.KNI AI:KNAI; < I:KNIK>KN bOA (Doan t Backache Kidney Pills) gwnelir hwynt o wreiddmu pur a llysiau a iachant ac a adfywiant yr arenau mewn ffordd naturiol. GwcHhant bob math o anlm vider yn yr arenau ae yn y bledren ern-fiittiit Nr it boenau yn vr ystlysau a'r I!WYlt:tll, c; winmt annhrcfnau tro<-?hot (id in <? >/ <?-)Jt'?\ ?'r grafel hwy a'ch nll1<iditfYJ:ant rhl\, balliant gwaed, rhag fflameg (ijlamm/i/i<>H) yn y bledren, IJra-n.ia.. dx'rglwyf, tCW) t!¡lif (ilia- fjete*), a lirx/ht'st diffuse. Nid oes fanddvnt, unrhyw wcithrediad ar y coluddion. en adeg tybid IIHW annhrefnau troctliol yn unit; a ellid eu prioJoli i'r arenau, ond mae t;wyddoniaeth d(liw(,?(lar yn proli fod y rhan fwyaf ?) afiech- ydon yn cael eu declireuad yn yr organau pwysit; hyn. Felly, os ydych yn wael. ni waeth beth a feddyliwcu yw y mater, decli- reuweh ar unwai.h gyda '1'lIt;LI:I AHKNAU ('J-.KNUOKJT (Dl";¡¡" s Htt'kiche Kidney PiUf). a du-i..iwdl ^:iel eich arenau yn iaclt, vtut tnvvthau a ddy^ant yn ol i iechyd vr holl organau oryiil. Nid drwy yr un ffordd trall hadferir. N Doap!5 ??\ ? !!L? !? ?* K ?< S ?7?  P??\????°???????????\\   Ca? ?' ?\????? ?7ArM:t?vy?\\ '??  YR UNIG FLWCH -4q DIDWYLL. GRU IK.11 fferyllwyr AC > N y Store* am 'f y blwch ti biweh l:V!> i.eu yn rf drwy y }J,t vn sytii oddiwrth y keL'HI.L.A:,( Co., 8, Wells Street, Oxford Street. L<>ii<lot>, AV.
Marwolaeth I
Marwolaeth I Mr,. John Williams (Caeoyrlas), Pontyrhyl, I Cwmgarw. Brawychwyd Cwmgarw Sul, Rhag. 14eg, 1913, gan y newydd am farw sydyn y gwr da uchod. Bu yn Nghapel Tylagwyn yn nghyfarfod y boreu, a daeth gartref yn ei iechyd arferol. Yr oedd yn arferiad gan- ddo bob nos Sadwrn, i ofalu am gydaid iawn o ffrwvthau i'w wyrion bychain, plant ei fab a phlant ei ferch, oeddent yn byw yn ei ymyl, a chyn oiniaw rhanai ei gyn- hwysiad rhyngddynt. Wedi rhoi i'r olaf, dywedai nad oedd yn teimlo yn dda, a gor- weddodd ar y couch, ac mewn ychydig eil- iadau ehedodd ei enaid i fyd yr ysbryd- oedd yn 69 mlwydd oed. Yr oedd yn gy- meriad adnabyddus iawn, am ei fod wedi teithio llawer. 13u am ilvnyddau mewn gwahanol leoedd yn yr rnol Daleithau. Efe oedd yn un o pioneers Scranton, ac yno yr oedd adeg y Molly Maguiries. Bu yn Oskaloosa, Iowa, yn 1870 a '72, yn Thomastown, Ohio, ran o 1872 a '73. Bu hefyd yn Old Forge a Forest City a Punxu- tawny, Pa., ac yn waHanaethgar iawn gyda'r achos yn mhob man. Y diwrnod olaf v bu yn Punxutawnv, efe oedd yn myned a'r tape o gwinpas i fesur lie i gapel newydd y Bedyddwyr. Trigianai yn Rich Hill, Missouri, tuag ugain mlynedd yn ol. Yr oedd ganddo ddau Feihl wedi en cael yn anrhegion, un gan Ysgol Sabbothol Thomastown, Summit Co.. Ohio, a'r Ilall gan Ysgol Sabbothol Kankin Run, Hontz- dale, Pa., ar ei ymadawiad oddiwrthynt. Carai America yn angherddol. Hoffai ar- ferion y wlad, a glynodd wrth lawer o hon- ynt tra fu bvw. Hoffai roddi surprises i bobl, megys anion gwvtkl neu dwrci i deulu tylawd erbyn y Nadolig, neu anfon llwvth o lo at ddrws gwraig weddw nas gwyddai pwy oedd y rhoddwr. Gwr haelionus iawn oedd efe at hoh achos da, a hyny tu allan i'w gapel a'i enwad, a gellir dweyd am dano fel y dywedodd y bardd Ishvyn am ei dad Os bu a trad Ion. dros ei Dduw y hu." Yr oedd yn ddiwinydd campus. Pleser oedd gwrando arno yn ddarllen pennod a'i hesponio yn y cwrdd gweddi a'r gyfeillach yn Nhylagwyn, lie yr oedd yn aelod defn- yddiol iawn, ac ath raw- yn yr Ysgol Sul. Yr oedd yn deyrngarol iawn i bob gwein- idog, a pharchai ef tel gwas yr Arglwydd, nid fel "awas yr eghvys," fel y mynnai rhai. Nid crefvddwr jiendrwrn, prudd- glwyfus ydoetld, ond crefycidwr hywiog, a'i gyweirnod yn y lion. Nid oedd— Beth sydd imi yn y byd Ond gorthrynider mawr o by.d" yn rhan o'i hrolind ef. Cristion llawen yd- oedd, a phan ar ucheltanau. clywsom ef yn tori allan i ganu yn orfoleddns ar ddiwedd pregeth ei weinidog. Yn ami terfynai ei anerchiad yn nghyfarfod chwarterol yr Ysgol Sul trwy ganu emyn. Yr oedd yn feddianol ar lais tyner a melodaidd, fel yr oedd ei ddylanwad yn drvdanol. Cafwyd colled fawr ar ei ol mewn byd ac eglwy.s. Yr oedd pob r-ymdeitbas y deuni i gvsylltiad a hi yn well o hono. Ganwyd ef ym .Wrvninenyn., Adwaenid ef yn Jsghwmgarw fel John Williams, Cae- cyrlas (enw y ty y niagwyd ef). Adwaenid ef yn yr Cnol Daleithau fel John T. Williams. Flynyddoedd yn 01 bu yn aelod o'r Local Board yng Nghwmgarw, ac efe oedd un o sylfaenwyr y Co-operative Stores ym Mhontyrhyl. Yr oedd yn un o gychwyn- wyr Eglwys y !?e<fyddwyr yn Noddfa, Pontycymmor. Hoffai deithio, a medrai edmvgu natur a elieltyfldid. Ymwelai'n fynych a Llundain, Blackpool, a'r Isle of Man, Lerpwl, Llanwrtyd, Llandrindod, Builth, a Gogledd Cymru a'r Iwerddon. Bu yn Belgium ddwy flynedd yn 01, ac yn Ffrainc a Switzerland yr haf diweddaf. Yr oedd yn ei fryd i ymweled ag Itali a Gwlad Canaan. Claddodd ei briod, yr hon oedd yn un o ragorolion y ddaear, tua 13eg o llynyddau yn ol. Gadawodd i alaru ddau o feibion a thair o ferched—Mr. W. Cvrlas Williams, perchenog Glofa No. 3, Braichy- cymmer, Pontyrhyl, a Mr Gomer Williams, Excelsior Stores, Tredegar; Mrs. Theresa Evans, priod Mr. B. Evans, Barberton, Pa., America; Mrs. Ceinwen Rees, priod Mr. W. Rees, Pontyrhyl; a Miss Myfanwy Williams, y ferch ieuengaf, sydd yn vsgoi- feistres yn Mhontyrhyl. Claddwyd ef yn y Bettws, yn ymyl ei anwyl briod. Cafodd angladd "tywysog a gwr mawr yn Israel a gallasai tngolion Cwmgarw, yn nghyd a'i anwyl blant, ddy- fynu yr hyn a ddywed Hamlet am ei dad allan o waith Shakespeare: "He was a man, take him for all in all. I shall never look upon his like again." Gwasanaethwyd yn ei angladd gan y Parch. M. Thomas, Rheithor y Bettws, a'r Parch. T. B. Phillips, Tylagwyn, ei wein- idog. Y mae arnom hiraeth dwys ar ei of, a diolchwn am ei gwmni fel gymydog car- edig a brawd o'r un eglwys am flynyddoedd lawer. Bydd adgofion am dano yn felns genym tra fyddom byw. Ein hanwyl frawd, mor hyfryd cafodd farw, Dim dyfroedd dvfnion, nag un 'storm arw, Ei symud gafodd ef ar dydd yr Arglwydd, Mae marw felly'n llawn o ardderchawg- rwydd; Fel hyn gwna Duw a rhai o'i gadfridogion Brys-genad yrr i'w cyrchu ar eu hunion; Heb iddynt deimlo unrhyw boen a loesau, Na gwybod dim am bresenoldeb angau. Bu farw megys milwr mewn arfogaeth, Yn nghanol defnyddioldeb ei filwriaeth; I'w ddosparth, parod oedd ei wersi buddiol, Ond O! ni ddaeth yr athraw fel arferol! Ropdd wpdi croesi rhwng y cwrdd a'r ysgol Dros ffiniau amser draw i'r byd ysbrvdol. I'r beddrod nid aeth neb yn fwv ei barch, A dagrau'r holl ardalwyr ar ei arch. Merthyr Tydfil. BRYNFERCH.
Advertising
as SAIRZINE BLOOD MIXTURE CROEN IACH A GWAED PUR.- Dyna yr hyn y mae Sarzine Blood Mix- ture yn ei sicrhau, a dim arall. Nid yw yn honi gwella pob peth, fel yr Yankee Patent Medicines, ond os blinir chwi gan groen afiach, ysfa, pimples, toriad allan Scurvy, doluriau, pen dynod, etc., yn tarddu o waed drwg ac anmhur, mynwch botelaid o 'Sarzine Blood Mix- ture' gan y Druggist nesaf atoch, 1/1 a 2/6 y botel. neu gyda 3c. at y cludiad yn vchwanegol, oddiwrth y perchenog, HUGH DAVIES, Chemist, MACHYN- LLETH. ARTIFICIAL LIMBS, Crutches, Eyes, Deformity Boots, Flat-Foot Supports, Steelless Easifit" Trusses, etc. lady attendant; Belts, Belt- Corsets, Elastic Stockings, Trusses, etc. Daily, 10-6; Wed. 10-1; Sat. 10-2. List free. Tel 1282.-Allen Pearce, 2s Charles Street, Cardiff.