Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
8 erthygl ar y dudalen hon
COLOFN Y PLANT.I
COLOFN Y PLANT. I (Dan Olygiaeth Moelona.) I Wele heddyw waith yr ail oreu yn ) y gvstadleuaeth ddiweddaf, gydag enw a chyfeiriad yr awdures. Ni newidiwyd dim ar yr hanes ag eithrio gwall neu ddau mewn sillebu. Cyn darllenir hwn gennych bydd Gwyl Dewi drosodd, a sicr gennyf y bydd- wch yn awyddus am gyfle i adrodd pa fodd y dathlwyd yr wyl gennych chwi. Dyma gyfle i chwi ddweyd hynny wrth Gymru gyfan. I CYSTADLEUAETH RHIF 3. I (a) Rhoddir llyfr (heb fod dros swllt o bris) i'r bachgen neu ferch a ysgrifenno'r llythyr goreu i mi yn disgrifio unrhyw ddathliad o Wyl Dewi eleni. Yn awr, wrth roi hanes fel hyn mewn llythyr, disgwylir i chwi, nid yn unig i enwi y gwahanol bethau wnaed, ond hefyd i ddweyd pa ar- graff gawsant arnoch chwi, beth feddyliech am danynt, etc. Ysgrif- ennwch lythyr hir, a chofiwch drefnu eich gwaith yn briodol. (b) Rhoddir llyfr (heb fod dros chwecheiniog o bris) i'r bachgen neu ferch dan 12 a ysgrifenno oreu hanes byr am Dewi Sant neu unrhyw Gymro enwog arall. Cofiwch y rheolau arferol. Ca'r goreuon ymddangos. Gyrrwch eich cynhyrchion i fewn i Swyddfa'r "Darian" erbyn Mawrth iofed. Diolch i'r sawl anfonodd Gatecism ar Ddewi Sant i'r golofn hon. Daeth i law yn rhy ddiweddar i'w gvhoeddi cyn yr AVyl eleni. Ni fydd waeth o aros blwyddyn. ISLWYN. I Un o feirdd mwyaf Cymru oedd y Parch. William Thomas (Islwyn). Ganwyd Islwyn ger Ynys Ddu yn Nyffryn Sirhowy, Ebrill 3ydd, 1832. 'Efe oedd yr ieuengaf o naw o blant. Morgan Thomas oedd enw ei dad, a Margaret oedd enw ei fam. Bardd- oniaeth oedd ei hoff waith. Enillodd amryw gadeiriau a gwobrwyon. Efe oedd un o brif feirdd y bedwaredd ganrif ar bymtheg. Cymherir Islwyn i'r morfil-yn byw yn nyfnder y don ym myd barddoniaeth. Mae caniadau Islwyn yn gyfoeth i'r athronydd. Un o blant natur oedd. Bu ei farddon- iaeth yn achos i greu cyfnod newydd yn hanes barddoniaeth Cymru. Yr oedd yn He-nor gwych. Bu yn olygydd i'r Cylchgrawn, yr Ymgeis- ydd, y Glorian, y Gwladgarwr, a Barddoniaeth y Faner a'r Cardiff Times. Yn 1854 dechreuodd bre- gethu gyda'r Methodistiaid. Bu farw Tachwedd 20, 1878, a chladdwyd ef ym Mynwent y Babell, bro ei febyd. Rhan o'i weithiau:- TLYSNI CYMRU. I Os bechan ydwyt Gymru-wiw, Os cyfyng yw dy le, Cydgasglwyd ar dy fynwes her. Bob ceinder is y ne. Ein rhandir yn eangach fu, Ond digon dy amrywiaeth di. Y NOS A'R GWLITHYN. I 0 law nos y cain rosyn-goronir Ag ariannaidd wlithyn, A'i arogl ef drwy y glyn, Syw iawn dtLI sy yn dilyn. 0 wlithyn gorwyn, mor gu Yw dy w6n wrth dywynnu Hylif em, dy loewaf wawl Ni fedd un teyrnedd, i'm tyb. Na phalas dy gyffelyb. Pa hyfryd loewder sy'n pefru? Beth wyd ? Ai llygad cariad cu ? Ogonawl wlithyn gwiwnef, Ai dafn wyd o afon nef? A dwr nef dioda'r nos >1 o dyner flodionos, M*wvn-^yI oIl dan len>—^nt i huno Mwy i freuddwydio am froydd Eden. ^argaret George, 1 I Mount Pleas- ant Street, Trecynon; oedran 12eg mlwydd oed.
Cyfarfod YmadawolI
Cyfarfod Ymadawol I Y Parch. J. 0. Jenkins, Noddfa, m c' I ?04 untain Ash. Cymerodd ei el'ys y cyn?usdra i an- rhegu ? btn we.mdog a'i briod ,a blant bach ar ei hvinada?N-io ad ain y Gi)iaohgS? Gadeinwyd gan -D. Davies. saddier anerchwyd v eyfarfod gan Mri. DaVvi Hichards, John Hr?ei-s, Isaac Thonml blaenoriaid, a Mr Dd. C. Evans. Yna anrbegwyd y Parch, a Mrs. J. O. Jenkins, ar ran yr eglwys, gan Mr WIn Thomas, ag awrlais hardd o faen Onix ac anrhegwyd Miss Edith Jenkins a Mas- Hywel 0. Jenkins, ar ran plant vr Ysgol SuI, gan Master Dd. Edwards a Miss G 'vyneth Da%-Ies. Yna anerchwyd y cyfarfod gan v gwein- idogion canlynol: Y Parch. J. Gwniryn Jones, M.C., Parch. J. Morgans, W., ?arch. J. B. Davies, Ab?rcwmhoi. A., arch. J. Lewis, Hebron, MC.. Aber- ?nan; Parch. Wm. Davies. Soar. A., a'r Parch' PhiHips, B.A.. Mountain Ash. lIefyd af ?-danereli?iadaii barddonol i/an ^r- ?Shes. Lyie Street, Mri. Evan Morgan a David C. Evans.
Advertising
■ SEND ¥ [W t 9 MEKBtMB BELTS and HMKESS N? ?? "S? BIFURCATED RIVETS. No need topunch holes. Simply FOR and bend back PRICE prongs. Neat and strong. LIST. all local Irou- ■f mongers, or send 1- ■I >or box (assorted) to— ■ H Mnreatrf awd Tubular ■ favot Co.. Ltd.. AviubM. Bucks.
I John Milton y Bardd yn Gymro.
John Milton y Bardd yn Gymro. Gan Elis Owen, Cefn y Meusydd. Y mae hynaliaethau yn ddefnyddiol, ac yn ddyddorol. Y mae'r meddwl ym- chwilgar, er yn cyfarfod a rhwystrau, eto yn dyfalbarhau, ac yn tynu pleser mewn egniad i gyrhaedd gwrthrych nad ydyw, efallai, byth yn gyrhaeddadwy. Rhaid i'r pethau anhyblyg fod yn brin- ion, wrth iawn ystyried yr amser a aeth heibio, pan nad oedd ond ychydig yn gallu ysgrifenu, a llai fyth a allai gof- nodi digwyddiadau. Ni ddylid ymddir- ied i dybiau a chasgliadau, ddim pell- ach nac y byddont yn cytuno a gwirion- eddau adnabyddus—eithr gallant fod yn gynnorthwy i'r meddwl galluog i ym- chwilio i gaddug yr amser gorphenol, a thrwy gydymchwiliadau, gael goleuni y gwirionedd allan o'r tywyllwch. Er mwyn profi fod John Milton, y bardd Seisneg, yn Gymro, rhoddaf yma yn gyntaf achau y Miltwniaid, wedi eu hadysgrifio yn benaf o ysgrifau y Parch. Walter Dafis (Gwallter Mechain) Blaidd Rhudd, Tywysog ar Gantref y Gest, yn Eifionydd, Sir Gaernarfon. Yr ydoedd yn byw yn y nawfed ganrif, ac yn ben ar y werin bobl, ac yn un o bum llwyth gwerinol Cymru; ac o hono ef yr olrheinia llawer o foneddigion y Cwmmwd uchod, sef Eifionydd, eu hachyddiaeth. Yr oedd gan Cillyn ab y Blaidd Ithtidd, ferch o'r enw Haer, yr hon a briododd yn gyntaf a Bleddyn ab Cynfyn, Tywysog Powys, yr hwn a laddwyd yn Ystrad Tywi, A.D. 1073. Ei hail wr oedd Cynfyn Hirdref, a elwid felly am fod ei etifeddiaeth yn Hirdref yn Lleyn. 0 hwn y bu iddi ferch o'r enw Encrys, yr hon a briododd Gwr- geneu ab Collwyn ab Moriddig o Ben- nant Melangell, ym Mhowys. Eu mab hwy oedd Ririd Flaidd, yr hwn a gymer- odd ei gyfenw Blaidd oddiwrth ei gyn- dad Blaidd Rhudd, o'r Gest, ger Pen- morfa. Efe ydoedd Arglwydd Penllyn, ym Meirion, ac yn byw yn Rhiw-waed- og, gerllaw y Bala. Yr oedd ei diriog- aethau yn gynnwysiedig o bum plwyf Penllyn, Meirion, Lleyn, ac Eifionydd yn Arfon, Pennant Melangell, ar Glyn, ym Mhowys, a'r un dref ar ddeg yn Sir Amwythig. Yr oedd yn byw tua'r flwyddyn 1150. Llawer o'r teuluoedd hynaf yng Xgogledd Cymru a olrhein- iant eu tarddiad oddiwrtho ef. El bais arfau oeddynt "vert a chevron," rhwng tri phen blaidd, ac erased argent. Cangen o'r ddisgynyddion lluosog y Miltwniaid: Middletons, o Gastell y Waun, Gwaenynog, Cadwgan, Llun- dain a Chaer Miltwniaid Trefaldwyn a Cherfcwri, a'r holl Filtwniaid eraill yn y gwledydd cyfagos oeddynt ddisgyn- yddion o du eu tad o Ririd Flaidd. Ririd Bothon, orwyr i Ririd Flaidd, a briododd Cecilia, ferch ac unig eti- feddes.Syr Alexander Miltwn (Middle- town), Ceidwad Castell Trefaldwyn. Robert, eu mab, oedd y cyntaf a fab- wysiadodd yr enw Middleton yn lie Ririd. Yn awr i brofi mai Cymro oedd Milton, cyflwynir y sylwadau canlynol i'r ymofyngar Yn laf Yn hanes ei fywyd cyssvlltiedig ag argraffiad o'r Goll Gwynfa (yn fy meddiant), dywedir ei fod o darddiad Cymreig. 2il: Fod ei gyfenw Milton wedi ei Saesnegeiddio drwy newid y llafariad w i o, a chan hyny ei fod yn ddisgynedig o Blaidd Rhudd y Gest. 3ydd: Fod Milton mewn cyssyltiad a Chymru pan briod- odd a'i wraig gyntaf, sef Mari, merch Risiart Powell, Ysw., o Swydd Fflint. 4ydd: Yr oedd yn ysgrifenydd i Olifer Cromwell; ac un Syr Tomos Middleton, a ogwyddodd o du y Senedd yn yr an- ffodus ryfeloedd Cartrefol, pan yn 57 mlwydd o'i oedran. Onid oedd yma gyfathrach ? Y Syr Tomos hwn a roddes i'r Cymru argraffiad o'r Bibl Cymraeg yn y flwyddyn 1630. 5ed: 0 du ei fam- yn "Y Cymru '76," gan Dr. Alexander Jones, o eiddo Mr. Jencins, Philadelphia, y mae yr hyn a ganlyn: "Mam John Milton, neu Myl- ton (yr enw ar ba un ei bedyddiwyd) oedd Sarah Castor, boneddiges o Gym- ru." 6ed: Y mae traddodiad yn Eifionydd mai merch Bron y Foel, yn Nhreflys, oedd Nain Milton. Oni all- asai briodi un Castor, a bod yn fam i'r Sarah Castor uchod? Pa gan belled y gellir ymddiried i'r traddodiad hwn, nid ydys yn gwybod. Y cyfenw Miltons oedd Miltwniaid; wedi hyny Middleton a Middletown, a gyfieithwyd gan yr enwog Gadben W. Middleton, yn Ganoldref. 0 flaen ei gyfansoddiad o'r Salmau geilw ei hun Gwilym Canoldref. Y mae hefyd debygrwydd mawr i Gymro, yng ngwyn- eb-ddull John Milton, yn ei ddarlun. Dyna sylwadau Elis Owen, Cefn y Meusydd. Dyma hefyd sylwadau D. Silvan Evans, Gol. y "Brython," ar y mater: Dylai pob Cymro deimlo yn rhwym- edig i'n henafiaethydd trylen am ei ym- chwiliadau, pa rai sy'n dystiolaeth am- gylchiadol (circumstantial evidence) gadarn a phrofiedig yn ein tyb ni. Gellir ychwanegu fod hanes yn ein dysgu mai peth cyffredin iawn, wrth chwilio allan, yw fod Hawer o'r rhai enwocaf ym mhlith y Saeson o darddiad Cymreig.-G.B. Gyda Haw, dvddorol iawn fyddai ych- ydig sylwadau gan Olygydd y Dar- ian fel synibyliad i ieuenctyd Cymru i efelychu y dynion mawr, a chymeryd dyddordeb yn eu hiaith a'u gwlad, a'u cenedl. Nid oes eisieu ini gywilyddio am ddim, nid ydym yn ol ar un genedl ar y ddaear mewn gallu meddyliQl, pe gosodem ein bryd ar hyny. Cymerwn fwy o ddyddordeb yn ein gwlad. Mae'r Saeson cyfoetho yn hoff iawn o honi, ac wedi llanw eu eodau trwy difaterwch y Cymru eu hunain. Fe ganodd Miltwn ei gan odidog Comus trwy ysbryd- oliaeth yr awelon a ddalodd o fryniau gwyllt (iwalia. Casglodd Shakespeare o ddyffrynoedd hanesol Cymru dlysni King Lear a Cymbeline." Tyn- odd y bardd Gray ei brif ysbrydoliaeth ( o farddoniaeth Gymraeg, wedi eu I cyfieithu iddo gan Evan Evans, y Pryd- ydd Hir, i'r Llatin. Nid ydyw C'arac- tacus gan "Mason" ond can hanes- yddol Gymreig ar lun drama. Chwedl Gymreig mewn gwisg arwrol ydyw "Madoc" gan Southey. Golygfeydd rhamantus ein gwlad oedd ysbrydiaeth barddoniaeth swynol Mrs. Hemans. Tyna ddigon er dangos i ieuenctyd Cymru Sydd fod rhywbeth yng Nghym- ru heblaw swn llestri gweigion. Unoliaeth a chydweithrediad sydd eisieu arnom er codi yr hen wlad yn ei hoi. Os cywir ydyw hyn—ymwrolwn ar frys a byddweh wych.—Yr eiddoch, yn wladgar, I Caerdydd. JOSIAH JENKINS.
I Byr Hanes.
I Byr Hanes. AM MRS. MARY RICHARDS, EBENEZER, TRECYNON. (Parhad.) Eraill a lafuriasant a chwitbau a aethoch i fewn i'w llafur hwynt." Drychfeddyliau craill a gorfforwyd yn sefydliadau daionus o eiddo'r gwrag- edd, ac nid y lleiaf o'r cyfryw, oedd y "Band" a'r "Ragged School, fel eu gelwid yr adeg honno sydd a'u dylan- wad yn aros hyd heddyw. Gwnaeth y rhai hyn waith cffeithiol, a phrofas- ant yn wir ganghenau eglwys Crist. Codasant deulu'r ffos, a chysurasant blant y gorthrwm. Porthent yr anghenus, a dilladent y diymgeledd, a chyfranent iddynt Air y Bywyd. | Goleuadau Duw ym mro a chysgod angcu fu'r uchod am lawer blwyddyn, a gwyddai Mrs Richards yn anad neb am brinhau rheidiau ei bwrdd er mwyn llenwi eisiau'r tlawd a'i bara, ac i ddilladu'r llwm a'i harian. 0 brinder coffrau'r gwragedd y daeth trysorfa i'w galluogi i brynu Beiblau ac i ddosbarthu Testamentau i'r an- wybodus. Ystyrrid y drysorfa hon ar raddfa fechan yn Feibl Gymdeithas, yn ogystal ac yn Gymdeithas uen- hadol. Hefyd bu odfeuon y gwragedd yn gyfieusdra i lawer o gewri'r pulp-'d i areithio oddiar eu llwyfannaj I pn Mrs M. Richards neu Mrs Martha How ells, Bethel, y cyflwynid y fraint fvnychaf i ddechreu'r "cwrdae" hynny. Mrs M. Richards alwyd i ddechreu'r gwasanaeth i'r Parch. John Evans, Eglwysbach, ac ami odfa i Cranogwen, Miss Griffiths, Ferndale, a Miss Rosina Davies, Tre- herbeit. Cofus gan lawer am dani yn llvwvdd yng nghyfarfod croesaw y Parch. D. Silyn Evans i Siloa, yr hwn a gynhaliwyd wythnos o flaen ei gyf- arfod sefydlu. Yn ei haraeth agor- iadol dywedai "eu bod hwy, v chwi- orydd, fel Mair yn achub y blaen. i dorri'r blwch ennaint ar ben y cenad newydd." Dywedwn yr uchod nid gyda'r amcan o ddihidlo clodforedd ar eu gwasanaeth, ond yn hytrach i ddangos i ba raddau oeddynt wedi cymhwyso eu hunain trwy ymroad a dyfal-barhad, yn ogystal a'u bod dan ddylanwad Ysbryd Duw. Buasai yn amheuthyn croniclo hanes y frwydr ddadleuol dorrodd allan ar y dechreu yn erbyn eu cyfarfodydd. Daeth ein gwrthddrych o Went a swn Ffair Fedydd Rhymni" yn ei chlustiau, yr hon a gychwynwyd gan y Parch. J. Jones, Llangollen, yn Hydref i8fed, 1844, ac a ddiweddwyd gan y Parch. T. G. Jones, Beulah, Hwlffordd. Er pan oedd ond rhwng chwech a saith mlwydd oed, gwelodd a chlywodd y cewri'n dadleu, ac aeth gwreichion eu dadl i fewn i'w hysbryd, ac ym mhen deng mlynedd ar hugain cafodd clebrwyr y testun, "Tawed y gwrag- edd yn yr eglwysi," deimlo eu gwres eirias-boeth yn llosgi eu rhesymau yn lludw. Nid ymresymu ar sail adnodau wnai ein harwres, ond chwalu gau syniadau eu gwrthwynebwvr am Ys- rydoliaeth y Beibl, a datguddiad cyn- hyddol ei gynnwys. Nid ag adnod unigol Apostol, ac awdurdod Esgob, a rhagfarn dyn y gorchfygid hi mewn dadl ar hawliau'r wraig, ond ar waethaf y dadleu bu'r cyfnod yn un nodedig o lawn a chyfoethog mewn ysbrydiaeth, gweithgarwch, hyfryd- wch, a hedd i'w bywyd. Yn y cyfnod hwn y cafodd y mwynhad o weld ei llaw yn gwlychu ei hysgrif-bin i nyddu erthyglau Cym- reig i gylchgronau ei henwad a'i 1 chenedl, ac yr ymladdodd ei brwj drau o blaid ei chydryw i gymeryd eu safle ar y maes fel genauau cyhoeddus. Yn y cyfnod hwn y llamodd i'r adwy i ddadleu yn ffafr rhyddid a rheswm a phrofiad dyn i ddehongli'r memrwn yn ol safonau a dullweddau ei oes a'i gyfnod ei hun, ac yn y cyfnod hwn nerthwyd ei breichiau i chwifio ei baner yn yr awelon o blaid gwirion- edd a sobrwydd, ac y cafodd y fraint oruchel o ddilvn camrau ei Cheidwad i ben mynydd llawer gweddnewidiad. "Dilynaf fy mugail drwy f'oes Er amharch a gwradwydd y byd," pedd ei hoff emyn yn nghanol poeth- der yr ymgyrch ynghylch safle'r ddynes. Ond yn bennaf oil dyma'r pryd y sylweddolwyd breuddwyd a delfryd uchaf ei bywyd, sef gweld codi ei mab, y Parch. W. B. Rich- ards, i'r areithfa, yr hwn sydd yn gweinidogaethu heddyw ymhlith y Saeson yn Bradford-on-Avon gyda pharch a chymeradwyaeth mawr. Bodolai anwyldeb diffuant rhyngddo ,ef a'i fam. Bu ei chysgod drosto ar fin peryglu ei ddatblygiad droion; ar- bedoedd hi ef hyd eithaf ei gallu rhag iddo osod ei droed ar lwybrau'r anialwch. Ni chawsai hyd yn oed y chwâ i chwythu ar ei rudd os medrai ryw fodd allu troi ei chyfeiriad oddi- wrtho. Planhigyn y mynasai iddo beunydd i fod yn ngolwg ei llygad, ac o hyd cyrrhaedd ei llaw oedd ef yn ei j golwg. Gall ef yn anad neb ddweud am nawdd ei fam. Bu'n gledd a tharian iddo ef ym mrwydrau ei fyw- yd, ond gall yntau ddweyd erbyn hyn nad yw'r byd iddo yn hollol fel y bu— "There came a mist and a blinding rain, And the world was never the same again. (I barhau.) j
INodion Min y Ffordd.i
Nodion Min y Ffordd. I GAN EOS HAFOD. Blin gan breswylwyr y Fro ymadawiad Mabon o'u plith. Tra yn Llanilltyd 1 Fawr cysylltodd ei hun a. Eglwys Feth- odistaidd y Tabernacl, a bu o wasan- aeth mawr i'r achos hefyd ei fab-yn- nghyfraith, Mr Tom Pugh, a'r teulu. Dychwelodd yr aelod anrhydeddus i'w hen breswylfod, Bryn Bedw, Pentre, dechreu yr wythnos ddiweddaf basiodd heb fod cystal ei iechyd ag y dymunid. Yn ystod ei drigfa yn y lie olaf nodwyd, addoldy Nazareth, fel cynt, wna fynychu iddo. Yma ceir ei weled lied debyg fel o'r blaen yn cyd-flaenori y gan gyda Mri. William Rosser, Albert Street, gynt Llansamlet; a Tom Howells, llyfrwerth- wr. Canmolir canu cynulleidfaol Nazareth, ac nid oes eisieu synu am hyn gan na ellid disgwyl yn wahanol tro byddo boneddigion o brofiad a chwaeth gerddorol y rhai nodwyd wrth y llyw. Gweinidog ymroddgar yr eglwys enwyd yw y Parch. Daniel Davies. Sylwn fod y Parch. T. H. Morgan, bugail Eglwys Penuel, T.C., Pontrhon- dda, wedi cydsynio a'r alwad dderbyn- iodd oddiwrth Eglwys Libanus, Garth, Maesteg. Mae i ddechreu ar ei wasan- aeth bugeiliol yno Ebrill y laf. Mae Mr Morgan wedi gwneud gwasanaeth da yn ystod ei flynyddau gweinidogaethol a Penuel. Bydd ei ymadawiad yn gwneud pedair eglwys yn y cylchoedd hyn heb weinidogion sefydlog i ofalu am danynt, sef Bethel, M. C., Heolfach Moriah (B.), Pentre a Siloam (B.), Gelli. Ymadawodd gweinidog yr eg- lwys olaf y dydd o'r blaen am America. Deallwn fod y Parch. W. J. Morgan wedi ymgymeryd a bugeilio Eglwys Seisnig yn Plymouth, Pennsylvania. Ar ol fynediad o'r Rhondda cafodd dysteb werthfawr gan aelodau Siloam ac ereill yn arwydd o'u parch o hono fel gweinidog fu weithgar iawn gyda phob achos teilwng yn ystod y tair blynedd y bu yn y Gelli. Brodor o'r Glais yw Mr Morgan. Mae y dyheuad yn addfedu weled hen anthemau Cymreig yn amlach yn rhag- leni ein cymanfaoedd. Cyfaddefir fod cyfansoddwyr a fu wedi bod yn hynod hapus i ieuo geiriau Ysgrythyrol a cherddoriaeth i gorau o'r un gynulleid- fa a rhai undebol. Holir am hen an- them o'r enw "Twr Babel." Yn ber- sonol nis gwn ddim o'i hanes, ond mi wn am foneddwr o chwaeth dda garai gael copi o honi. Tebyg fod ereill ar gael wnelai wasaiia-eth i ganu y cyssegr. Llwyddir i ddyfod o hyd i alawon gwerin drwy ofal a chwilio, a chredwn y gellir cael llawer anthem deilwng i'r golwg drwy benderfyniad cyffelyb. Ceir cyn- yrchion rhagorol gan lawer o'r awdwyr presenol, ond dymunol fyddai clywed hen feddyliau cerddorol fel y newydd wedi eu cyplysu a geiriau y Beibl. Mae i'w obeithio y caiff dymuniadau yn y cyfeiriad hwn y sylw deilyngant. Bendithiol fu y cyfarfod gynaliwyd gan Ferched y De yn Addoldy Horeb (W.), Ystrad, Rhondda. Yn y nryd- nawn cynaliwyd cynhadledd i ymdrin a materion y gymdeithas. Dilynwyd a chyfarfod cyhoeddus dan Iywyddiaeth y Parch. A. C. Pearce, Ystrad. J)a..ll cynulliad deallus yn nghyd o bobl sydd am gael y byd i'w le drwy sobrwydd a moes. Gosodwyd i orphwys vn N.^rlil-iddfa Nebo (B.), Ystrad, yn ddiweddar wedd- illion y foneddiges Miss Margaret Llew- elyn, Brynhyfryd, Ystrad, Rhond la. Gweinyddwyd ar yr achlysur prud Li da gan y Parch. W. E. Davies, ( lytizi-ch Vale; a'r Parch. T. Tissingtoa, Firer Cwmparc. Bu Miss Llewelyn yn wael ei hiechyd am hir amser, ond goddefodd ei chystudd yn dawel ac amyneddgar. Yr oedd yn 56 mlwydd ac yn arJod o Eglwys Nebo er yn ienan•• v rsfotl;d angladd barchus a lluos Mae preswylwyr y Fro yn tu chreu sirioli ar ol gauaf hir a chaled Viae y blodau i'w gweled yn prydferihu y lawnt a'r perthi, a'r blag ir yn adciaw cnwd da i'r perllanoedd. Ma-> l awdd- garwch blaenffrwyth y gwanwyri iel iawn-dal am guddio pelydrau yr huan dros gynnifer o fisoedd. Yn ddiweddar ychwanegwvd at rif blaenoriaid eglwys ymroddgar Fr 'lring- allt. Y brodyr ddewisiwyd y<lynt Mri Tom Evans, Penrhys Road; E. Ed- wards, William Street; Dan John, Bryn Terrace; a David Rees, Penrhys Road. Cawn mai Mr John sydd wedi ei ddethol i swydd bwysig arall, sef trysorydd yr eglwys, a daw fel hyn yn olynydd i'r diweddar Mr Thomas Harries, Ystrad Road.
Caerfyrddin.
Caerfyrddin. Dadl Frwd. Dadl Frwd. Bu dadleu brwd ar gwestiynau gwleid- yddol y dydd yn Nghhvb y Rhyddfrydwyr Ieuainc not; Wener diweddaf. Cadeirydd y cyfarfod oedd yr Athraw M. B. Owen, B.A., B.D., o'r Coleg Presbyteraidd. Mr. Lewis Davies a gynrychiolai'r Rhyddfryd- wyr; Mr. Mortimer Whicher y Ceidwad- wyr, a Mr. D. Penry Davies Blaid Llafur. Cafwyd noson a hir gofir. Yr oedd y brwd- frydedd yn uchel iawn, a'r siarad o an- sawdd dda. A barnu oddiwrth fonllefau y gwrandawyr, amlwg oedd mai yr Ymgeis- ydd LIaiurnw! oedd ?atr-ddyn y cyfanod, a thraddododd araeth na chlybuwyd ei gwell yn y CI? b erioed. Y mae Mr Penry Davies yn ddiau yn un o ddynion ieuanc hyotlaf Cymru, a phroffwydwn iddo ddy- fodol disglaer ar y llwyfan cyhoeddus. Cafwvd mwvafrif mawr dros "bolisi" Plaid Llafur. ——— Y Cinema a'r Eglwyst. Dyma deitl anerchiad draddodwyd gan y Parch. Gwilym Davies, M.A., i ddosbarth pohl ieuainc yr Eglwys Fedyddiedig Seis- neg nos Fercher. Eglur ydoedd fod Mr. Davies yn ffafriol i'r Cinema, a chredai y gellid gwneud daioni mawr drwyddo. Yr oil oedd yn anghenreidiol oedd arolygiaeth fanwl dros ymweliad y plant a'r lleoedd hyn; dylid gofalu fod y lluniau yn wedd- aidd, ac fod oriau penodol yn cael eu cadw. Dywedodd hefyd fod yr eglwysi i'w beio am na chymerent fwy o ddiddordeb yn y cwestiwn pwysig hwn—cwestiwn yn o] barn v darlithydd sydd i chwareu rhan amlwg iawn yn y dyrodol agos. Ar ol yr anerchiad cariwyd rlxydd-yniddyddan yn mlaen gan v rhai canlj nol: Mri. Percy W il- liams, David King, Victor James, AY. Wil- kins, ac Inspector Jones. Hyderwn y deifry eglwysi'r dref i'w dyledswydd ar ol y cyfarfod hwn. "DyfodotUafur." Nos Sadwrn, wythnos i r diweddaf, am j wvth o'r gioch, bu Mr Will Craik yn anerrh canghen o I ndeb Llafur y dref ar I "Ddyfodol LIaf ur. Gwnaeth y Parch. Gwilym Davies gadeirydd doeth, a thra- ddododd anerchiad pwrpasol dros ben. I Gaclawocld un gair lerarwyd mpgy6 rhwng cromfachau argraff ar ein meddwl, set mai dariith v Parch. Stanley Jones ar "Kilsov argraffodd ei hun fwyaf a dyfnaf ar ei feddwl o'r holl ddarlithiau glybu erioed. Yr oedd anerchiad Mr Craik hefyd yn ua irodidog, a cheisiodd gnla'i holl egni bwys- i leisio mai v peth mawr hanfodol i lwydd- iant y mudiad Llafurawl heddyw oedd magu vr ymwybyddiaeth yng ngweithwyr ■ v devrnas o'r GP.IILI sydd o fewn cyrhaedd iddynt i gyfnewid, drwy foddion gwleid- yddol, y drefn bresenol er daioni y llu- aws. Erfyniodd yn selog am eu cynorthwy arianol i'r Central Labour College yn Llun- dain, amcan yr hwn oedd addysgu pobl ieuainc o rengoedd y gweithwyr, a 1 cvfaddasu i fod yn arweinwyr eu cymrodyr vn y brwvdrau prysur a'u gwynebai. Diolchwyd iddo am ei ymweliad a'i araeth gan v Cvnghorwr W. J. Martin ac eraill. Hvderwn v bydd y cyfarfod hwn yn symbyl- iad i'r mudiad yn y dref farwaidd hon. "SHIR GAR."
Advertising
PEARL LIFE ASSURANCE LCTOÖ: LONDON BRIDGE, E.C. P. J. FOLEY, Esq., President. Summary of ANNUAL REPORT for the Year ending December 31st, 1913. In submitting the Accounts for the Jubilee Year, the Directors have the greatest satisfaction in reporting a record increase of mcome and addition w funds. These gratifying results are the outcome of the special efforts of the entire staff, who desired to signalise this eventful period in the history of the Com- pany as an expression of goodwill to Mr Foley, the Founder of the Company, and Mr Moullin, one of the original Directors. The Shareholders, we feel sure, will be glad to join with the colleagues of these gentlemen in sincere congratu- lations on their having been spared to see the commanding position wnicn the Company has achieved in the commercial world. A valuation of the business of the Company has been made by the Com- pany's Consulting Actuary, R. M. Moore, Esq., who reports a surplus of 2261,3.50 after providing for all liabilities. NCOM.E.-The Total Income for the year amounted to 3,340,609 98. Id., being an increase of £ 292,821 7s. 2d. over that of the previous year. In the Ordinary Branch, the income amounted to £ 691 *226 OS. 4d., which is 973,052 2s. 6d. greater than that of the previous year. The number of Policies issued during the year in this Branch was 28,065, assuring the sum of 22,331,261 10s. Od., and producing a New Annual Premium Income of ;CI04,0&6 6s. 9d. 4,904 Personal Accident and Employers' Liability Policies were granted dur ing the year, represeniing RIO 117 7s 3d New Annual Premium Income. 1_M? total Premiums received in this Branch amounted to R29,614 7s. 3d., being an increase of 22,481 15s. Id. over the previous years. CLAIMS.-The Life Claims, Grants, Matured Endowments, Accident and, Employers' Liability Claims numbered 151,745 during the year, mountl with Bonuses and outstanding Claims to Rl,218,924 19s. 10d., whIch, add to the sums previously paid, make a total of £ 15,038,255i OS. Sd. hie. FUNDS.- e Assurance Funds now amount to £ 8,334,174 148. Sd., w show an increase of 2738,812 Os. Id. for the year, making the total funds, with Capital paid up, £ 9,023,574 13s 3d. JAMBS ROLL, Chairman. By Order, J AMES  Wanted, additional representatives in all districts. To good en liberal terms and certain success—Appiv to the District supemtenen H. Morris, 48 Commercial St., Aberdare; W. John, 8 Mountain „ Abercynon; J. H. Crowden, 4 Capel Street, Bargoed; T. J. Howells, 54 rv_forj Street, Mountain Ash; S. Thomas, 8 Broniestyn Terrace, Trecynon, W. H. Davies, Bryntirion," South End, Pontlottya, r q. Chwedlau Hamdden. Cyfres o ystraeon difyr- Gan J. TYWI JONES, Glais. Mewn LUan, Is. Mewn Amlen Bapur, 9c. Drwy'r Post, Is. 2c. a 102lc. .1..1_- "Y digrif yw nodwedd fwyaf amlwg pojb ystori, ond y mae ambell darawiad grymus a difrifol yn y llyfr; y mae'r moesoldeb dwys sy'n rhedeg drwy'r ystoriau, a'r syniad am chware teg, yn sicr o fod wrth fodd gwerin iach gwlad." -0. M. Edwards, Ysw., M.A., yn y Cymru. Rhwng difrif a chware, rhydd fon- clust i lawer arferiad a gwbl haedda'r driniaith, ac y mae'n iechyd meddwl sylwi ar ei fedr i weinyddu'r oruchwyl- j i iaeth hono. Osgatlunrt.yw.n? Ilen-'Beth sydd mewn Het? heb deim- loei ochrauyn hollti chwertto j, -ae yn wrthrych tosturl a dweyd y Ilei- af. Er wedi darllen y Bton • hon o> blaen, deil yn ei bias OW hyd. Cemlyn yn y Western Mail. Yr oil yn fyw gan ddyddordeb a syl- wadaeth graS, finiog, yr Awdwr ar  meriadau a bywyd Cymru ymhob gwedd arnynt."—Ifano yn y Cardiff Times. Gellir3«u cael 'trwy law Gwerthwyr y "Darian."