Y Darian

O Dir y Gogledd. I ù Dlr y Gogledd. GAN "GLYNDWR." Sonir fod Seindorf enwog Nantlle ar fin tori i fyny, a hyny oherwydd diffyg offcrynwyr. Dywedir fod llawer o aelodau y Seindorf wedi symud i Dde Cymru a lleoedd ereill, ac nad oes bosibl cael rhai i lanw eu lie. Grcsyn hyn. Yr haf nesaf, yn Mhafilion enfawr Caernarfon, cynhelir Cymanfa Ganu Annibynwyr Sir Gaernarfon. Mr Jiarry Evans, Lerpwl, fydd yr ar- weinydd. '1\ .c-' ,-1 Dathlwyd Gwyl Dewi mewn modd teilwng yn y Gogledd yma. Bu gan aelodau Y.M.C.A., Caernarfon, giniaw, a chaed anerchiadau brwd a gwladgar. Hefyd cenid caneuon gwladgar yn yr holl ysgolion clfenol. Triniaeth chwerw gafodd y Ddirprwyaeth o Ymneillduwyr" o Esgobaeth Llanelwy gan Mr Asquith, y Prif Weinidog. Dywedir fod rhai gweinidogion Y mneillduol a blaenor- iaid wedi hrwyddo y ddeiseb, a gofyn- odd Mr Asquith yn naturiol ddigon lie yr oeddynt y diwrnod hwnnw? Gwelais, hefyd, mewn un newyddiadur fod tri o weinidogion Ymneillduol yn gwadu iddynt roddi awdurdod i neb roddi eu henwau ar y ddeiseb. Beth nesaf ? Paham na buasai y Faner Gym- rcig wcdi ei chwfanu ar y tnvr uchaf yng Nghastell Caernarfon ar Ddydd Gwyl Dcwi? Lie yr oedd Lloyd George, Cwnstabl y Castell, ar y pryd? Yn ddiweddar dechreuwyd gwneuth- ur "mynwent rydd" yng Nghaernar- fon, ac y mac amryw o ddynion yno yn gweithio. Y mae y fynwent newydd hon gyferbyn a hen fynwent Llan- beblig. Fel yr oedd bachgen ieuanc yn myned i un o chwarelau Nantlle ar y storm ddiweddar, dychrynodd gymaint gyda'r mellt a'r taranau fel ag y bu farw. Enillodd Miss Gwladys A. Jones, Bon ldris, Caernarfon, y gadair (am yr ail waith) yn Eisteddfod Myfyrwyr Bangor. Y testyn ydoedd y "Bardd C,,vsg." Yn Saesneg y cyfansoddodd Miss Jones. Parhau yn wacl y mae y Parch. Evan Jones, Caernarfon, hen arwr Dadgysylltiad. Cofnodir marwolaeth Mr Robert Jones, Victoria Street, Caernarfon, ac efe yn 65 mlwydd oed. Bu am flynyddoedd yn yriedydd gyda'r L. & N.W.R. Co., ond yr oedd yn awr yn ngwasanaeth Cwmni Trydan, Caernarfon. Aelod ydoedd o Gapel Caersalem (B.). Claddwyd yn 1Jan./ beblig dydd Mawrth, Mawrth iofed. Dydd SuI, yng N ghapd Engedi 1 (M.C.), Caernarfon, pregethwyd gan y Parch. Cwyfan Hughes, Mon—gwr ieuanc ag iddo ddyfodol disglaer iawn fel pregethwr. Mae Maer Caernarfon, y Cynghor- ydd D. T. Edwards, Y. H., wedi bod yn arolygwr Y sgol Sul Festri (Plant) Capel Caersalem (B.) am 40 mlynedd. Yn ddiweddar ymddangosodd ei ddarlun a'i hanes yn y' c. Christian. Herald." Y mae hefyd yn gerddor gwych.

O'r Wy i'r Dywi. HEN ANEDDAU. Syndod nid bychan yw fod gennym yn yr 2ofed ganrif olion aneddau sydd mor hen fet nas gellir nodi amser pendant i gyfnod eu gwneuthuriad. Eu sylfeini yn unig sy'n aros, mae'n wir, ac ni fuasent hwy wedi goroesi yr aneddau godwyd arnynt oni buasai i'r dywarchen dirion drwy y canrif- oedd gadw pob elfen ddinystriol oddi- wrthynt. Edrydd y gweddillion hyn inni ddeubeth o leiaf, sef (I) fod yr adeiladau yn grynion o ran ffurf, ac (2) eu bod, fel rheol, yn mesur saith neu wyth troedfcdd ar eu traws. Hawdd casglu felly nad oeddent ond bythynnod neu gytiau. Yn wir, Cytiau'r Gwyddelod yw yr enw roddir arnynt yn gyffredin. Paham Wydd- elod?" meddweh chwi, "a hynny yng Nghymru?" Y r esboniad a ddyry rhai ar yr enw yw fod llawer o drafnid- iaeth filwrol ac arall rhwng Cymru a'r Iwerddon o'r chweched i'r nawfed ganrif, ac yna i'r Gwyddelod fynd yn dra lluosog yr amser hwnnw. Prin y credwn fod yr cglurhad uchod yn es- boniad naturiol. Gwell gennym un arall, sef mai ar ol y Goideliaid y gel- wir hwynt felly. Chwi gofiwch fod y bobl hyn yn un o gynlwythau ein gwlad, ac mai hwy, ynghyd a'r Iber- iaid a'r Brythoniaid, yw cyff ein cen- edl. Yn awr er fod y trillwyth bellach wedi hen doddi i'w gilydd dan yr enw Cymry, nid ar unwaith y gwnawd hynny. Er yn gymydogion agos buont yn byw am ysbaid ar wahan oddiwrth cu gilydd, ac yr oedd ystyr arbennig yn y dyddiau hynny i Gytiau'r Gwydd- elod rhagor na phreswylfeydd y lleill. Dyna yn fyr, feddyliwyf, yr esboniad, ac ategir ef i raddau gan liosogrwydd yr enwau yn ein hardaloedd a'n hadgofiant am y Gwyddel na Goidel mewn ffyrdd arall. Ceir Bryn Gwyddyl rhwng Abcrdar a Merthyr; Twll-v-Gwyddyl, ger Clydach (Cwm- tawe); Blaennant-y-Gwyddyl, yng Nghwm Nedd, a Chwm Gwyddel yn Nantmel, Sir Faesyfed. Boed hynny a fo, saif y cytiau eu hunain yn ffeithiau anwadadwy, a gwelir hwynt mewn amryw fannau yn Siluria. Gorwedd darlun un. o honynt welir ar Fynydd Carneddau, ger fy mron pan yn ysgrifennu, a den- gys y llun yn eithaf eglur gylch y sylfaen ar y glas. Ond ni raid i chwi wrth ddarlun, canys gellwch weled sylfcini'r cytiau eu hunain yn ardal- oedd Glanamman, Llygad Llwchwr, Llandeilo, Llangadog, Mynydd Troed (ger Llyn Llangors), Llanelwedd (Maesyfed), a Blaen Rhondda. ANEDDAU UWCH Y DYFROEDD. Preswylfa hynod arall, perthynol i'r cyfnodau cynhanesiol, oedd y crannog," yr hwn nid oedd amgen na chyt wedi ei adeiladu ar drawstiau coed yrrwyd i waelod llyn neu gors. Gosodid ef yno fel a wnaed yng nghynhancs Venice gynt er diogel- wch rhag creaduriaid creulon, ac efallai rhag dynion creulawn. Beth ddywedai ein hawdurdodau lleol ui am ganiatau adeilad o'r fath fel preswylfod heddyw? Er y gwyddis er ys tro fod llawer crannog ar draethau llynnoedd y Werddon a Switzerland, diweddar iawn y daethpwyd i weled fod yng Nghymru hefyd olion o'r un natur, sef yn Llyn Llangors (Brycheiniog) a Llvn Talley (saith milltir i'r gogledd i Landeilo). Hcfyd darganfuwyd am- ryw o'r aneddau cynhanesiol hyn yn ddiweddar yng nghors Afallon, Gwlad yr Haf. Chwiliwyd yr holl gors yn fanwl gan Gymdeithas Ddysgedig o'r sir honno, ac y mae yr hyn glodd- iwyd o'r llaid wedi ychwanegu llawer at ein gwybodaeth o'r Cyfnodau Hen. 1 Araf iawn y symud y Cymro mewn pethau o'r fath. I nodi ond un engraifft—nid yw Ogof y Porth Mawr, YstradfeHtc: erioed wedi ei chwilio yn llwyr, hynnv yw o safbwynt j gwyddonol. Ni fuasai yn rhyfeddod imi unrhyw ddiwrnod glywed fod olion cynhanesiol pwysig wedi eu darganfod yno. Cyn ymadael a'r Cyfnodau Henaf, dylaswn grybwyll gair am y Meini Chwyf. Er mai damweiniau daiaregol yw y mwyafrif o honynt, eto o her- wydd eu hynodrwydd rhoddai ein hynafiaid lawer o sylw iddynt, ac eithaf posibl yw i'r Derwyddon gynt fanteisio ar hyn i'w defnyddio ynglyn a'u seremoniau crefyddol. Y prif rai o honynt yn ein talaith ydyw y Garreg Siglo, Pontypridd; y Buck- stone, ger tref Mynwy yng Ngwent, a Charreg Pontneddfechan, a daflwyd oddiar ei hechel gan ynfydion estronol tua'r flwyddyn 1850, er gweled a oedd arian bdditani fel y dywedid ei fod. Cyffelyb i'r Meini Sigl, o ran eu I bod yn hynodion daiaregol, yw y Meini Allor ganfyddir mewn ambell ardal. Gvvelaf Faen yr Allor, Glyn- corrwg, yn ami, ac yr wyf yn sicr nad yw ddim ond yr hyn eilw gwvddonwyr yn "perched stone," hyny yw, carreg o ansawdd galed orwedda ar ddarn o graig o an- sawdd meddalach, a thrwy hynny gymeryd brasffurf allor. Gwn fod yng Nhwmnedd le a elwir Ynys-yr- j Allor, ond nis gwn a oes yno lechfaen allordebyg,, fel y sydd yng Nglyn- i corrwg, i roddi arwyddocad i'r enw. Dechreuwn y Cyfnod Rhufeinig yn v rhifyn nesaf.

Cynllun Gweinidogaethol y Bedyddwyr. w ———— Adran y Rhondda a Phontypridd. Cynhadledd yn Salem, Porth. Braint neillduol ydoedd cael bod mewn Cynhadledd ynglyn a'r mudiad nos Iau, Mawrth 12fed. 'Roedd yn un o'r rhai mwyaf gvvefreiddiol y buom vn- dcli erioed. I ddechreu 'roedd y gyn- rychiolaeth yn lluosog, yn frodyr a ehwiorydd, a phawb yn teimlo yn wres- og o blaid y cynllun. Llywydd y eyf- arfod ydoedd y gwron o Dreorchy, sef Dr. Morris, yr hwn sydd wedi bod yma 40 mlynedd yn llafurio gyda'r fath egni o blaid gwirionedd a. sobrwydd. Yr ydym wedi ei glywed droion, ond dyrna y tro goreu i mi ei glywed erioed. Dis- gynnai ei eiriau fel gwreichion byw yng nghalon pob un. Dechreuwyd trwy ganu emyn, a gweddo gan y Parch. R. D. Phillips. Cilfynydd. Yna cawsoin araeth gan y Parch. W. A. Williams. Pontypridd—gwr sydd a'i holl egni o blaid sicrhau gweinidogaeth effeithiol i eglwysi gweiniaid. 'Roedd ei ddisgrif- iad o'r tadau yn deehreu achosion i'r Bedyddwyr. ac yn gorfod dioddef dros eu hegwyddorion, yn cael effaith neill- duol ar y gynhadledd, a sicr. Mr. Gol., y dylai'r enwad drwy Gymru ei glywed. ac wedi glywed, nid t25,000 ond zCeo,000 a gesglid. Pwysleisiai yr angen am ddynion cryfion i wrthsefyll dylifiad materoliaeth yr oes. Araith bwysig arall oedd eiddo Dr. Edwards, Caer- dydd. Dywedai ef y gwyddai fwy na neb am achosion gweiniaid, a chawsom ganddo amryw engreifftiau o rai sydd wedi dioddef ac yn dioddef. Gadawai'r darluniau a dynnai argraff ar feddwl a chalon pob un. Ond y path goreu a gawsom oedd araith Mrs. Dr. Edwards Ti a ragoraist arnynt oil. Ein perygl, nieddai, oedd defnyddio gormod o'r ager i chwythu hwters heb gofio am y peiriant, ac yn sicr y mae gormod o wir yn hyn. Hawdd ydoedd canfod wrthi ei bod yn selog dros y mudiad, ac os daliai ei hiechyd 'roedd am i'r gwrag- edd gydweithio a hi er cael tua deng mil o bunnau oddiwrthynt hwy eu hunain. Duw yn rhwydd iddi. Cawsom araith bwrpasol eto gan Mrs. Hopkin Morgan, Pontypridd, ynghyda rhodd hael tuag at y mudiad. Terfynodd Dr. Harris, Treherbert, trwy weddi. Teimlem fod y wawr yn torri ar yr achos yn y gyn- hadledd hon. Wattstown. J. R j J.R. I

Dim Cobaith, meddid, i'r Babin Gwella Darfodedigaeth llvm yn yr Ymysgaroedd, ar 81 i bob moddion arall I fethu, Can DABLEDI DR. CASSELL. I Dyma hanes ddengys fel y gwneir yn I iach, yn fawr ac yn fywiog fabanod pychain fu'n dioddef, ac yn ami wedi treulio i'r gradd olaf o edlychdod, gan allu iachaol rhyfeddol Tabledi Dr. Cassell. Gwelwyd Mrs Shor am. 165 Castle Street. Great Grimsby, yn ddiweddar gan ein cynrychiolydd arben- nig. a dywedai wrtho Pan nad oedd ond ychydig wythnosau oed dech- reuodd fy Phyhp Baban fehoram, bychan dreulio ymaith Great Grimsby, nes yr aeth mor deneu fel yr oedd yn resyn ei weled. Gwnaed popeth a fedrai triniaeth gelfydd i achub y baban, ond yn ofer. Dywed- wyd wrthym mai darfod oedd yr ymys- garoedd, ac nad oedd belydr o obaith. Ymddangosai bob amser mewn poen a chriai dydd a nos. Ofnwn ei adael. ac am lawn pedwar nis gwyddwn beth oedd gorffwys noson. Ond y fath gyfnewid bendithiol pan ddechreuais roddi iddo Dabledi Dr. Cassell. Yr oedd yn well ymhen ychydig ddyddiau. Gellwcli ddychmygu i mi barhau o ddifrif gyda'r Tabledi, a'r ffrwyth yw fod fy mhlentyn wedi ei achub i mi. Y mae yn awr yn 1 naw mis, ac yn faban siriol, bywiog, bob amser yn chwerthin." Y mae gwellhad ar ol gwellhad, hyd yn oed yn yr achosion mwyaf eithaf ol, wedi profi mai Tabledi Dr. Cassell yw y feddyginiaeth sicraf a ddyfeisiwyd at Fethiant y Nerves, Tlodi Gwaed, Gwendid, Diffyg Cwsg, Poen Giau, Curiad y Galon, Afreoleiddiwch y Stumog a'r Arennau, Gwendid Plant, Parlysiad y Cefn a'r Giau, Dihysbydd- iad Cyffredinol o Nerth y Corff, Lludded yr Ymenydd, a phob math ar fethiant yn y cyflwr. Anfoner 2g. heddyw i Dr. Cassell's Co., Ltd., 418 Chester Road, Manchester, am sampl rhad. Gwerthir y Tabledi gan yr holl FferyIIwyr am lOc., Is. He., a 2s. 9c.—y maent olaf yw y rhataf yn y diwedd.

Cwmgwrach. Cyfarfod Dfwylliadol yng Nghalfaria. I Yr wythnos ddiweddaf cafwyd araetii odidog ar "arferiad" gan Mr James Davies, un o frodyr gweithgar yr Eghvys. Clywsom fod arferiad yn gyfraith natur, a" mai arferion oedd yr amlygiadau o gy- meriad. Cymerwyd y gadair gan Mr A. Morgans, brawd gweithgar arall, ac arol- ygwr yr Ysgol Sul. Cafwyd gair gan am- ryw o aelodau'r Gymdeithas.—Goh.

Cyfarfu David Francis, glowr o Ryd y Fro. a'i ddiwedd yng Nglofa Gilwern, Cwm I Tawe, dydd Iau, Mawrth y 12fed, trwy i gwymp ddyfod arno.

GWAED! I GWAED! GWAED! MAE IECHYD A BYWYD YN DIBYNU AR WAED PUR CRYF, IACH A MAETHLON. Hughes's Blood Pills ¡ Mae "Hughes's Blood Pills" yn hyno- effeithiol at Creu Cwaed Newydd, Pur a Chryf, felly yn d)lanwadu ar hot Organau y Corff. drwy hyny yn lachai, Dolur Pen, Diffyg Traul, Biliousness, Afu Ddrwg, Tatddlantau a r y Cnawd, Cornwydon, Scurvy, Piles Fits, Nerv- ousness, Cwynt, Cwynegon (neu Cymal- wst), Poen Cefn, Lum- bago, Carll. rwymedd, Neuralgia, Anhwylder- au yr Aron- au, Iselder Y o p r y d p I S u r n i y Cylla. I BENYWOD! i be. At Anhwylderau tueddol i bob Gwraig, Mam a Merch o bob oedraa mae Hughes's Blood Pili." 111 nodedig o effeithiol. Rhodder prawf arnynt. RHYBUDD PWYSIG. Wrth brynu y Pill hyn gofaler rhag gael eich twyllo. Mynwoh weled y Trade Mark, sef llun Calon fel hyn— ar bob blwch. Beb hwn, twyll ydyw. Gwrthodwch bob peth arall. Ar werth gan bob Chemist a Stores am 1/11. 2/1, 4/6. Neu danfonwoh ei Gwerth mewn Stamps neu P.O. at y Perohenog- JACOB HUGHE81 MANUFACTURING CHEMIST, M.P.S., L D.S Penarth, Cardiff. Athrofa Aberystwyth (UN O'R COLEGAU ym MHRIFYSGOL CYMRU). Prifathraw-T. F. ROBERTS, M.A., LL.D. Parotoir yr efrydwyr ar gyfer Arholiadan PrifyBgol Cymru. Cynhygir amryw o ysgoloriaethau (rhai o honynt yn gyfyngedig i Gymry) y flwyddyn hon. Am fanylion pellach, ymofyner a— J. H. DAVIES, M.A., Cofrestrydd. —————— /tj PAGE Book about Herbs and how to use 6?L them. Post free. deud for one. Trimnell, The Herbalist, 144 Richmond-road, Cardiff. Established 1879. PLEASE NOTE THE ADDRESS. TO prevent fraud see that you get Estab JL lishet 1879" on every label and wrapper of my preparations, without whioh none are genuine -Trimnell, The Herbalist, 144 Rich- mond-road, Cardiff. j rnRIMNELL'S PILLS AND POWDERS JL have cured thousands. Why not you ? See that you get "Established 1879 on everv label. -Tri mnell, The Herbalist, 144 Riehmond Road, Cardiff. Agents wanted. Y FORD. Yn cynnwys arlwy flsol am'flwyddwyn i blank o bob oed, sef 13 o Bregethau A 13 0 Delynegion. Mae'r gyfrol wedi 'i hadolygu yn y modd mwyaf ffafriol gan y Waeg Gymreig, megis Y Beirniad, T Brytlioti, Y Tyst, Cymru, Cymru'r Plant, Seren Cymru, Sercn Gomer, Y Drysorfa, &c., ac y mae'r Awdwr wedi derbyn llu 0 lythyrau canmol oddiwrth bregetbwyr, llenorion, plant, &e. Y gifrol i'w obael ar dderbyniad Postal Order BwlIt gan yr Awdwr— T. VALENTINE EVANS, CLYDACH, Nr. Swansea. Dywedwch wrth bawb "YmtW DA VIES'S COUGH MIXTURE yn rhyddau Poswoh." ANWYD, PESWCH, INFLUENZA. —Mae rhai'n gyda ni bob amser. Pair hinsawdd gyfnewidioi fod llawer o ddio- ddef oddi wrth Beswch, Bronchitis, Pas, Dolur Gwddf, Crygni, Caethdra, Diffyg Anadl. Y mae yr hen Feddyginiaeth 11 Davies's Cough Mixture etto ar y blaen, ac yn cael ei gwerthfawrogi yn fwy nag erioed, bob amser wrth law, yn felus, yn cynnhesu y frest, ac yn rhydd- hau y phlegm. Bydd dose mewn pryd yn ddigon. Ill! a 2/9 (postage, 3c.)— HUGH DAVIES, Chemist, MACHYN- LLETH. THE Aberaman & NJountain Ash Billposting and Advertising:Co. Proprietors of the most prominent stations in Aberaman, Cwmaman, C wmbach, Abercwmbol, Aberdare and District. ADVERTISE BY IILLPOSTINI. EVERYONE SEES POSTERS. AU communications and parcels should be addressed to the MANAGER. Public Hall & Inst itute, Aberaman Aberdare Tal. P.O. 12, Aberaman. LAD'.FS BLANCHARD'S PILLS Are unrivalled for al Jrreularities.. &a..be)' sly afford relief and neve rMl to alleviate ;A hey SRO"ly They supersede Pennyroyal, Pil Coch?. B.tterAppte. h. btMohara'w are the Be« of all P"" ?er Woman. Sold in boxes, 1 il J, by BOOTS' Branches, and all Chemists, or post free. same price, from BSLIB MARTYN Ltd., Chomwts- 3 DALSTON LANE, LONDON Free Sample and valuable Booklet, post free Id. stamp AM BOB MATH 0 ARGRAFFW AITH tmofynbb YN Swydd tale 11 Leaderogg A Swyddfa'r "Darian," 19 CARDIFF ST., ABERDAR. EVERY WOMAN Should send two stamps for our 32 page Illustrated Book, containing Valuable Information how aU Irregularities and Obstructions may be entirely avoided or removed by simple means. Recom- mended by eminent Physicians, as the only Bafe, Sure and Genuine Remedy. Never Fail*, thousands of Testimonials. Established 186% MR. PAUL BLANCHARD, CH*r«uont House, Dalston T ane, T ond.o»- DOWN & SONS, FOR GOOD SUBSTANTIAL Furniture, Bedsteads, Bedding, Carpets, And every Description of HOUSE FURNITURE. CABINET WOMS :— ? 21 High ;S 0 Morris Lane, 8wansea. The Largest and Cheapest Stearq Cabinet Manufactory iq South Wales. Illustrated Catalogues free on application. IMMENSE STOCK TO SELECT FROM. Carriage Paid on all Orders above .11, or Delivered Free in our owl, v. ———— BOON TO THE LAME. J. J. STUBBS, Maker of ARTIFICIAL LIMBS, with RUBBER FEET. Are the most Natural, most Efficient, most Comfortable. Absolutely noiseless. Fitted with Ball Bearing Joints. All bolts, springs, catguts abolished. Over 2000 limbs in use. Hundreds of Testimonials. Every limb guaranteed. Trusses, Belts, and all kinds of Surgical Goods kept in stock. RUBBER SPECIALITIES. Write for Catalogue. ———— 51 CITY ROAD, CARDIFF. ————