Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
8 erthygl ar y dudalen hon
COLOFN Y PLANT. I
COLOFN Y PLANT. (Dan Olygiaeth Moelona.) I CYSTADLEUAETH MAWRTH. I Ychydig yw nifer y cystadleuwyr y tro hwn. O'r rhai dan ddeuddeg dim ond dau anfonodd i fewn a dim ond pedwar yn y dosbarth arall. Beth sydd yn cyfrif am hyn? Hwyrach nad oedd y gwaith y fath a garech, neu, fe ddichon, eich bod wedi gweithio mor galed ynglyn a Gwyl Dewi nes blino son am Dewi na'r Wyl wedyn. Efallai hefyd fod rheswm arall. Mae'r tywydd braf yn dechreu .dod. Mae swn y Gwanwyn ym mrigau'r coed, a hyfryd iawn wedi .oriau ysgol yw cael awr neu ddwy o chwareu yn yr awyr iach, a chymysgu .eich lleisiau a lleisiau lion ereill y greadigaeth ar yr adeg hon o'r flwyddyn. Mae popeth ieuanc yn chwareu. Mae'r gath fach wedi chwareu 11awer ar eich aelwyd yn ystod y gaeaf yma, ac yn awr y mae'r wyn yn dechreu ymbrancio hyd y caeau. Chwareuwch chwithau gym- aint fedrwch tra deil y chwareu yn ei flas. Ond peidiwch anghofio dar- llen. A pheidiwch anghofio darllen Cymraeg. Mae'r neb a garo ddarllen yn sicr o fynnu amser at hynny. Os yw eich tad neu eich mam neu eich ewythr neu eich modryb neu rywun caredig arall yn arfer rhoi rhywbeth i chwi ar ddydd eich penblwydd, go- fynnwch am lyfr Cymraeg y tro hwn- llyfr diweddar-yn taro rhai o'ch oed chwi, fel y caffoch fwynhad o'i ddar- llen. A wyddoch am lyfrau felly? Os na, ysgrifennwch ataf fi a gyrraf restr i chwi, ynghyd a'u prisiau. Fel y dvwedais dau lythyr ddaeth i law yn y gystadleuaeth i rai dan ddeu- ddeg-un ar Dewi Sant a'r llall am Lloyd George. Mae'r cyntaf wedi bod yn bur ddiofal, ac wedi gwneud llawer o waltau ellid eu hysgoi. Ond os mai ei gwaith hi yw yr hanes, mai gobaith da am dani fel Cymraes, os ysgrifenna yn fwy gofalus. Mae'r hanes am Lloyd George yn fyrrach ond yn fwy pwrpasol, ac y mae ynddo lawer llai o wallau. I'r sawl ysgrifenn- odd hwn felly y rhoir yr wobr, sef- Dewi T. George, 11 Mount Pleasant Street, Trecynon.. Daeth pedwar i fewn yn y gystad- leuaeth arall-un o Drecynon, un o Heolyfelin, un o Abercynon, ac un o Aberdar. Mae'r un o Drecynon yn ysgrifenn- wr bach addawol iawn, ac y mae JKfnddo lythyr diddorol. Dywed fed dathliad Gwyl Dewi "wedi gadael awydd cryf ynof am ddod yn un mawr fel Dewi Sant yng Nghymru. Mae wedi gadael awydd hefyd i ddysgu mwy o hen lenyddiaeth Cymru, fel y byddo i'r hen wlad i godi yn ei hoi." Llythyr byr daeth o Heolyfelin. Ag ystyried mai deg oed yw yr ysgrifenn- ydd, mae yn dda iawn. Dywed Yr wyr fi yn myned i gadw dydd Gwyl I Dewi tra fyddai byw." Mae llawer o wallau yn y llythyr o Abercynon. Mae eisieu i'r ferch yma ddarllen llawer o Gymraeg yn fynych, fel na fydd cyfnewidiad y cydseiniaid (mutations) yn peri blinder iddi. Rhydd hanes digon diddorol, ac y mae ei llawysgrifen yn dda a'i gwaith yn lan iawn. Treied eto. Yr un o Aberdar yw y goreu y tro hwn. Mae wedi ei ysgrifennu yn gryno bron heb wall. Prin y dis- gwyliem holl fanylion cyfarfod fel ag a geir yn hwn, ond gan fod yma ryw- beth heblaw hynny, mae yn dder- byniol iawn, a chyhoeddir ef fel v mae. Enw'r buddugol yw- Huldah Charles Bassett,, Gadlys, Aberdar. Anfonir "Ystoriwr y Plant" gan H. Brython Hughes i Dewi T. George, a llyfr Gwynn Jones, "Yn Oes yr Arth a'r Blaidd i Huldah C. Bassett. Y goreu yn yr ail gystad- leuaeth yn unig gyhocddir heddyw. Wele ef- 14 Tudor Terrace, Gadlys, Aberdar, Mawrth 9ed. Anwyl Moelona,— Mae'n bleser mawr genyf i anfon llythyr attoch heddyw i geisio desgrifio y modd y darfu i ni, yng nghapel y Gadlys, ddathlu Gwyl Dewi Sant. Cymerodd hynny le uos Fercher, Mawrth y 4edd, pan y daeth tyrfa fawr o blant a rhai mewn oed ynghyd i ddangos eu teyrngarwch i Gymrn a Chym- raeg, a chadw'n fythwvrdd enw "Dewi Sant." Rhoddwyd lie amlwg i'r geninen a chenin Pedr, y naill i arwyddo iechyd a'r llall brydferthwch. Llywyddwyd gan y gweinidog, y Parch. D. Bassett. Ar ot anerchiad pwrpasol a brwdfrydig gan y gweinidog, canwyd Y Fwvalchen Ddu Bigfelen gan Gor Plant. y Gadlys, tan ar- weiniad Miss E. Morris, Ysgolfeistres Tre- salem. Dadl, Dewi Sant," Blodwen a Sarah Thomas. Can, Hen Fenyw Fach Cydweli," Sadie I Williams. Adroddiad, "Mvfi sy'n magu'r haban," May Rees. Can, Cynirii, fy ngwlad, Huldah ¡ Charles Bassett. Adroddiad, Os wyt Gymro?" Cyril I Richards. Can, "Gwne weh bobpeth yn Gymraeg," James Harries. Dadl, "Taln ar law," Edwin Griffiths, H. C. Bassett a James Harries. Ymgyrch "Dydd Gwyl Dewi" gydag arf, gwisg a chan, gan Blant y Gadlys. Ton, Cyfri'r Geifr," gan Gor y Plant. Adroddiad, Gair at Blant Cymru," Gwyneth Evans. Canu penliillion i Gymru," Huldah Charles Bassett. Adroddiad, Saf i fyny dros dy wlad," Morris Morgan. Drama, Dewi Sant," o waith Mr John Davies, Trecynon, gan y Plant. Cyflwyno Baneri, Byddin Cymru i banner cant o blant gan H. C. Bassett, "Rhingyll" cyntaf "Byddin Cymru." Corawd, Ar D'wysog Gwlad y Bryn- iau," gan Gor y Plant. Cyfeiliwyd gan Gomer Griffiths, H. C. Bassett, a John Davies. Gair o ddiolch -any Llywydd. Can, Hen Wlad fy Nhadau," i ddi- weddu gan Willie Probert Davios, a'r dorf yn uno'r cydgan. Yr oedd yn gwrdd ardderchog drwyddo. Teimlwn fod Cymru a'r iaith Gymraeg yn anwylach i mi y noson hono nag erioed. Llonid pawb oedd yn bresennol gan yr ysbryd Cymreig geid ymhob symudiad. Erys y cwrdd yn hir yn fy nhof, yn symbyl- iad i mi weithio yn fwy egniol bob dydd dros fy ngwlad am cenedl. Gallwn fel plant wneyd lla wer dros Gymru wrth siarad ac ysgrifenu Cymraeg. Da genyf ddweyd fod awyrgylch y cwrdd wedi creu awydd mewn ugeiniau o blant i ymuno a "Byddin Cymru." Deuant ataf bob dydd er roddi e1 henwau i fod yn Ysbiwyr teilwng o Gymru, ein Brenhines; ac ni all hyn lai na bod yn gyfrwng i godi'r hen wlad yn ei hoi. Terfynaf gan ddymuno pob llwydd- iant i golofn y plant. HULDAH CHARLES BASSETT. (12 oed.)
Mountain Ash.
Mountain Ash. Ymgyrch Purdeb a Moes. Prynhawn a nos Fercher bu y Parch. James Evans, B.A., Caerdydd, yma yn cwhwfanu baner wen Purdeb a Moes. Caf- wyd cynhadledd effeithiol y prynhawn a chyfarfod cyhoeddus rhagorol yr hwyc. Ni chwifiwyd y faner eiliad yn rhy gynnar, fel y dengys y 'response' ardderchog roddir drwy'r wlad i gad-floedd Mr Evans. Tra mai Prydain Fawr yn arllwys ei miliynau a. phentyrru'n wallgof arfau rhyfel er ei diogelu rhag yr estron gwancus, mae o fewn ei chaerau elynion mil mwy marwol. Mae un gelyn tu fewn i'r muriau yn fwy peryglus na chant tu allan. Ac onid o'r tu fewn y syrthiodd teyrnasoedd pennaf hanes? Ofer yw milltiroedd o arf-longau a miloedd maith milwyr arfog, tra mae oancr marwol yn difa ac ysu enaid y deyrnas. Y diweddar Dr. Parker ddywed- ai, The preacher sees the best side of life, the lawyer sees the woftt, the doctor sees the real." Dyna deimlir yn yr ymgyrch odidog hon fod lamp "reality" yn dechreu flachio ei goleu. Mae meddygon mewn braw yn galw am "Royal Commission" er gwneud ymchwil i'r mater ac atal y pla heintus, ac ni ddylid arbed cost na thra- fferth yn yr ymchwil am feddyginiaeth. Beth pe caem bris un "Dreadnought" i ladd-nid y gelyn dychymygol y gwneir o hono filiynau i lanw coffrau "Cwmnioedd Arfau"—ond y gelyn y gellir cyfrif ei gelaneddau wrth y mil miloedd. Os na ddeffroir cydwybod y deyrnas o ddifrif i atal y pla, mae'r llaw ar golchiad y pared yn cerfio ei thynged cyn sicred ag y blot- iwyd allan pob teyrnas anniwair drwy'r oesau. Cadeiriwyd nos Fercher gan y Parch. Burgess, yn ddeheuig, a gwnaeth sylwadau amserol. Galwyd ar y Parch. John Thomas, Caerdydd—gwr o brofiad helaeth ynglyn a'r "Forward Movement." Caw- som lawer darlun erch ganddo o gwymp ami wyryf dlos a llangc gobeithiol, a chanlyn- iadau ofnadwy anlladrwydd. Llefarwr lied ddistaw ydyw Mr Thomas, Qnd mae set dros bnrdeb yn ysu drwy ei natur. Amlwg oedd mai un wedi gwel'd trueni a'i lygaid ei hun oedd ef. Disgrinai demtas- lynau hudolus dinas fel Caerdydd, ac effeithiol oedd dwyster ei apel dros bur- deb, a diweddodd drwy dorri allan yn Gym- raeg yng ngeiriau Pantycelyn, Rho fy nwydau fel cantorion," etc. Ar ei ol es- gynodd Dr. Arthur Jones i'r pwlpud, ac mae y meddyg hyawdl hwn yn gartrefol bob amser yn y pwlpud. Ardderchog ydyw gweld meddyg fel Dr. Jones yn rhoi ei am- ser, ei ddawn a'i holl bersonoliaeth o blaid mudiad fel hwn. Pa ryfedd? Oni wyr y meddyg yn well na neb am ddifrod anllad- rwydd ar y cyfansoddiad dynol? Golud moesol i ardal yw cael meddyg o "dype" iach, glan a dyrchafol fel Dr. Arthur Jones. Delio ar mater o safbwynt y meddyg wnai y doctor. Dywedai fod Ffraingc yn cyflym bechu ei hun o fodolaeth fel cenedl am fod nifer y genedigaethau yn lleihau bob blwyddyn. Ymadroddion brawychus o'i eiddo oedd mai o 5 i 10 mlynedd yw hyd einioes putain, mai cynnyrch gwareiddiad yw anlladrwydd, ac nas ceir y drwg ymysg cenhedloedd anwar. Onid sobr yw meddwl fod cenhedloedd anwar yn uwch eu moes yn y peth hwn na chenhedloedd gwar, goleu- edig! Danghosai yng ngoleu etifeddeg y trosglwyddir y drwg o genhedlaeth i gen- hodlaetii. Po darfyddai y drwg gyda'r unigolyn byddai'r gorchwy] o atal y pla yn hawddach, ond mae'r pla yn gydiol a threigla lawr drwy genhedlaethau yr anllad mewn gwaed halogedig. Mae disgynydd- IOn diniwed, dieuog yn gorfod dwyn beich- iau heintus eil teidiau halogedig. Galwai y meddyg gwrol ar ieuenctid o'r ddau ryw i barchu y corff fel llestr cysegredig o law Duw, ac mai teml i Dduw drigo ynddi yw y corff, nid preseb i borthi'r anifail. Teim- lem cyn diwedd ei araith fod y meddyg wedi diflannu ac mai prophwyd yn llosgi gan genadwri sanctaidd oedd yn llefaru, gan a lw dynion wvneh yn wyneb a Duw. Hir oes i'r meddyg hoff i wasanaethu ei gen- edl a'i Dduw. Yna eafwyd araith fer gan y Parch. James rvans-prif ysgogydd y mudiad. Gwr o ffydd fawr a dyfalwch manwl ac ymdrech arwrol yw efe. Nid oes yng Nghymru benbwygilydd efallai neb arall a llai wneud y gwaith wna ef, ac y mae yn eiddo gwerthfawr i'w genedl. Gwr glew mewn dadl ydyw, ac yn Ymneilltuwr i flaenion ei fvsedd, ac mae "optimism" iach yn cerdded drwy ei holl gynlluniau. Dad- leuai Mr Evans dros v "pit-hath" i'r glowr fel mantais bendant ) burdeb a moes. Di- noethai anhegweh cymdeithas tuag at y wyryf syrthiedig, y modd y gosodir nod a i-iii er ei hosgoi, tra mae y dyhiryn achos- odd ei clia-ynip yn cael llwvbr Bed es- mwyth, a drysau lawer yn agoryd i'w groesawu. Taer erfyniai ar holl ganlyn- wyr Crist i ledu'r golen. Codai y mater uwchlaw llwyfan y gwladgarwr—er y gellid ymJadd brwydr fawr oddiar hvvfan gwlad- garweh-i ucheldir crefvdd Crist, ac apel- iai at bob cydwybod sydd wedi ei goleuo gan Grist i gydweithredu i ymlid y ddrwg o'r tir, ac i alltudio am byth dros y gor- welion i ddifancoll y pla sy'n hygwth y deyrnas a malltod. Dechreuwyd y cyfar- fod drwy wecldi gan y Parch. Humphreys, Penrhiwceibr, a gorffenwyd gan y Parch. John Phill ips, Mountain Ash. Llwydd j mawr fo i'r ymgyrch, a llwvddo a wna, canys Duw biau'r faner. x GWYLIEDYDD. I
Advertising
ARTIFICIAL LIMBS, Crutches, Eyes. Deformity Boots, Flat-Foot Supports, ft Steelless Easifit" Trusses, etc. lady attendant Belts, Belt- Corsets, Elastic Stockings, Trusses, etc. Daily, 10-6; Wed. 10-1 Sat. 10-2. List free. Tel 1282.-Allen Peaiee. 2e Charles Street. Cardiff.
I Soar, Llwynhendy.
I Soar, Llwynhendy. I Cwyl Cerddorol Aruchel. Nos Sadwrn, Mawrth 7fed, 1914, cyn- haliwyd y nawfed wyl gerddorol flynyddol gan Gor Soar. Uchel yw nod y pwyllgor hwn o'r cychwyn; mabwysiadant weith- iau clasurol o'r radd flaenftf. Credant mewn rhoi y gerddoriaeth oreu i bep- trefi Cymru. Yr oedd gan y cor a'i ar- weinydd ieuanc, Mr D. Vernon Davies, record dda o'r blaen. Llynedd meistrolas- ant Brahms' Requiem." Cyn hynny, Gounod's "Redemption," a chyn hynny "Doorak's Stabat Mater a Mendel- ssohn's "Hymn of Praise." Rhestr dda i gor un gynulleidfa. Eleni synnid y lie a'r cylch gan wrolder yr arweinydd a hyder y cor yn cynnyg at waith o safon "The Kingdom" gan Elgar-un o weithiau mwyaf anawdd yr awdwr en- wog. Gwyddid y gofynnid chwaeth gerddorol uchel i allu mwynhau y "King- dom." Cynhyrchu chwaeth felly yw amcan yr arweinydd a'r cor drwy roi o bryd i I bryd y gerddoriaeth glasurol oreu. Clod i gylch Llwynhendy yw ddarfod cael llond capel o bobl i wrando ar y math hwn I o gerddoriaeth ar nos Sadwrn, a chlod i'r cor a'r arweinydd yw gallu o honynt fyned drwy y gwaith heb ddiffygio er boddhad i'r beirniaid a'r gynulleidfa. I Yr ail oratorio mewn cylch o dair vdyw y "Kingdom." Y cyntaf yw "The Apostles." Parhad o honno yw "The Kingdom." Credir v cyflawnir y cylch gan "The Gentiles." Oratorio newydd ydyw. Yn y Birmingham Festival, 1906, y datganwyd hi gyntaf. I gynorthwyo cor Soar gwahoddwyd Miss Emily Breare, Miss Winifred Lewis, Mr David Harry, a Mr William Higley o Lundain. Chwar- euwyd yr organ gan Mr Luther Owen; y berdoneg gan Miss Dulcis Morris (un o blant Soar), yn cael eu cynorthwyo gan Gerddorfa o ddau-ar-hugain, dan ar- weiniad Mr W. F. Hulley, yr oil dan ar- weiniad Mr D. Vernon Davies, organydd ac arweinydd llwyddiannus Soar. Cychwynwyd yn brydlon am hanner awr wedi saith, ac o'r adeg y dechreuodd y cor ar ei waith, nid oedd ond gwedcl- eiddra perffaith. Gwrandawai pawb yn astud. Caeth oedd y gynulleidfa gan ddehongliad medrus y cor a'r dadganwvr o weledigaeth ysprydol Elgar. Boddhad mawr y r pwyllgor oedd gweled y gynull- eidfa fawr yn eilio antur y cor yn vm- geisio at waith mor aruchel. Cawd Rhagarweiniad i'r llyfr gan y Gerddorfa. Gwyr y cyfarwydd mor an- awdd ydy.w y gwaith sydd i'r Gerddorfa yn y llyfr hwn. Ac ystyried ei lianfan- teision gwnaeth ei rhan yn gymeradwy. Eto onibai bod y cor a'i arweinydd yn fwy na meistriaid ar eu gwaith, gallesid disgwyl yn gyfiawn lawer o ddyryswch oblegid gwendid y gerddorfa. Nid rhyfedd er hynny fod cerddorfa gymysg yn profi anhawsder gyda'r gwaith. Gor- foledd mawr i'r pwyllgor oedd llwyddiant, dihafal y cor ieuanc, ac ymfalchiant yn gyfreithlon yn ei harweinydd anturiaeth- us, Mr D. Vernon Davies Nid oedd neb yn fwy eu clod iddo ef a'r cor na'r artistes o Lundain. Cafodd rhai o honynt hwv brofiad o gymeryd rhan yn y gwaith yng ngwyliau cerddorol Birmingham a Leeds. Tystient y daliai gwaith cor Soar i'w gymharu a dim glywsant yno. "Teilwng ydynt o fedal aur bob yr un, meddid Synnid gwyr Llundain i ddeall mai cor un gynulleidfa ydoedd, a bod y mwyafrif o honynt yn gweithio yn galed bob dydd. Bendith fo ar ymdrecbion y cor a'i ar- weinydd. Nis gellir cyfrif yr elw mewn arian. Ysprydol yw y budd mwya. Ervs yn ddylanwad dyrchafol vm meddwl a bywyd y cor a'r gynulleidfa. Dyma ffordd effeithiol i waghau'r "Picture Callerles" wanycha feddwl gwerin. Symuda hyn y craze am y boxing saloon a'r dafarn. Gosoded yr eglwysi eu hunaiii o blaid mudiadau sydd a'u gwraidd yn yspryd ein cenedl. Diogel fydd i'r enaid oil ym- bleseru mewn canu corawdau fel corawd- au'r "Kingdom." Disgrifiad yw yr oratorio o brofiad a bywyd yr eglwys yn Jerusalem. Cych- wyna gyda golygfa yn yr Oruwch Ystafell. Yn y corawd cyntaf, Seek first the King- dom," ceir ar nnwaith neges a nod y llyfr. Eilia'r holl artistes anogaeth y cor yn yr adran gynta. Dygent ar gof iddo eiriau yr lesu. Buan y teimlwyd dylan- wad newydd yr adgof, yn hyder a gorfol- edd y cor yn y corawd, "Let them give thanks." Wedi eglurhad o'r Ysgrythyr j gan Mr William Higley (i'r hwn v cyfan- | soddwyd rhan Petr yn yr oratorio gan Elgar), terfynwyd yr adran gynta gan y corawd, "0, ye Priests." Eglur oedd diwylliant y cor yn y corawd hwn. Yr oedd yn yspryd y geiriau tra yn canu. Dygwyd yr holl gynulleidfa i'r unrliyw yspryd tra y cenid y geiriau ,"For it is not ye that speak, but the spirit of your Father." Bore'r Pentecost ger y Porth Brydferth tj yw yr olygfa nesa. Mair (Miss Emily Breare) a Mair Magdalen (Miss Winifred Lewis) bortreiadai hon, gan ganu "The singers are before the altar" a "The blind and the lame came to Jesus." Afraid camol hon i'r sawl a'i clywodd. Yna disgrifir gweithrediadau dydd y Pentecost. Arweinir i fewn gan y tenor, Mr David Harry, And when the day of Pentecost was fully come." Fel y gallesid disgwyl golygfa gynhyrfus ydoedd. Darn ana wdd ydyw. Tra yr ydoedd y cor yn canu y mystic choruses, "The Spirit of the Lord shall rest upon them," "I will pour forth of my Spirit," meddiennid y gyn- ulleidfa gan fraw ac ofn fel y disgvblion gynt, ac arbennig oedd y dylanwad ar waith y cor a Mr Higley a Mr Harry yn croesymhoJi, "Behold are not all these which speak, Galilaeans?" gan arwain i fyny i'r corawd, What meaneth this.0" Nis gellir yn fuan anghofio golygfa'r Pentecost. Yn yr ail ran portreadwyd gwellhad y cloff wrth y Porth Prydferth gan Mr Higley a Mr Harry. Mor fyw a hynny dangoswyd gan Miss Breare a Miss Lewis fel y gosodwyd Petr ac loan yn y ddalfa. Yna ceir Petr ac loan yn adrodd eu helynt yn yr Oruwch Ystafell. Anwyl iawn y datganiad ar "Doriad y Bara." Gystal yr eilid y Cor gan yr artistes, a'r artistes gan y cor, fel y gellid tyhio fod vr oil wedi en disgyblu gan yr un arwein- ydd. Wedi'r ymgysegriad hwn daeth- pwyd at y corawd ola, "Our Father which art in heaven." Diwedd tyner Dawn 0 deimlad ysprydol dwys. Swynol oedd ciywed yr oil yn canu Gweddi'r Ar- glwvdd. A chyda datganiad Mr Harry a Mr Higley, "Ye have received the Spirit of Adoption," "Whereby we cry Ahha," arddunol ydoedd y datganiad gan y cor— "Thou, 0 Lord, art our Father, Our Redeemer, and we are thine." Tra yn cofio nas gellir easglu cynhaea Uafur fel hwn mewn noswaith, ac yn deall na ddiflana budd ysprydol ymdrech fel hon yn fuan, gobeithiwn y ceir clnred y "Kingdom" eto yn fuan gan gor Soar. Mae meistroli gwaith fel hwn gan gor o un gynulleidfa yn glod i'r eglwys ac yn enw da i'r arweinydd. Yn ychwanegol at yr oratorio, awd drwy adran amrywiol gan Miss Breare, Miss Lewis, Mr Higley, a Mr Harry. -N f r 4 4 ai-rv. Enillasant oil yn ddieithriad ^gymera- dwyaeth iiichel. Ar gais Mr Joseph Harry, Llywydd y Pwyllgor, cynhygiwyd pleidlais o ddiolch gan Inspector Williams, Mayfield, Llan- elly. Dywedai y dylasai y cylch longyfarch yr arweinydd ar ei wrolder a'i uchelgais, ac yn arbennig yn awr ar ei lwydd ef, y cor a'r artistes yn rhoi datganiad mor ardderchog o waith mor safonol. Eiliwyd gan Mr Denbigh Jones, M.A., Llanelly. "Dylasem werthfawrogi ymdrech y cor," meddai, "a llawenhau at ei oruchaiiaeth." Ffortunus iawn ydyw Soar yn ei harwein- ydd. Angen Cymru yw rhagor o'i fath. Rhoi y gerddoriaeth oreu i'r pentrefi. Clod iddo yw cynnyg at waith fel hwn. Anrhydedd iddo yw llwvddo mor ar- dderchog. Clod i Gymru yw cynulleidfa fel hon. Nid mewn unrhvw wlad ond Cymru y ceir cynulleidfa fel hon ar nos Sadwrn i wrando ar gerddoriaeth mor glasurol. Prof odd y fanllef gymeradwy- aeth ganlynodd na fynegwyd ond y gwir gan y ddau foneddwr parch us. Hir oes i'r arweinydd ieuanc i sicrhau eto lawer o fuddugoliaethau mewn ymdrech i ber- ffeithio chwaeth a dyrchafu bywyd ieuanc Cvmru. I EDMYGYDD.
! Galw i'r Gad.
Galw i'r Gad. undeb y Cymdeithasau Cymraeg. Mr. Golygj-dd,—- Caniatewch i mi alw sylw Cymry Gor- llewin Morgannwg o Benybont a'r Cymoedd cyfagos hyd at Afon LIwchp-r, at y priodol- deb o vmuno ar unwaith yn Gymdeithasau Cymraeg os nad ydynt yn barod yn aelodau .,m t vn baro d yn ae l o d ati o Gymdeithas y Cymrodorion neu ryw Gymdeithas gyffelyb. Geill ein heglwysi neu gapeli Cymraeg ffurfio Cymdeithasau yn perthyn i'w lleoedd hwy, ac ymuno ag Adran Gorllewin Morgannwg o'r Undeb uchod. Bydd tal blynyddol o hanner coron i Gymdeithas o dan gant, a phedwar swllt i rai dros gant, yn rhoi hawl i ddanfon dau gynrychiolvdd i Gvnhadleddau'r Un- deb. Ymuner ar unwaith, heb oedi dim, gan y cynhelir Cynhadledd Pontypridd yn fuan (Mai 9fed). Anfoned pob ysgrifen- nydd o fewn cyleh yr adran hon, enwau y cynrychiolwyr (gyda'r tanysgrifiadau wrth gwrs) i mi mor gynted a bo bosibl. Dis- gwylir gwaith mawr oddiwrth "Undeb y Cymdeithasau Cymraeg." Y mae gennym ddynion ardderchog yn blaenori: Lleufer, Crymlyn, Dyfnallt, yr Athro Joseph Jones, ac era ill, heb son am yr ysgrifennydd cyffrediriol, y gwr o'r Barri, Mr D. Arthen Evans. Mae yn bryd i ni ddeffro, ac ymuno yn gad fawr er mynnu ein hawliau fel cenedl, trwy fynnu y sylw priodol i'n hiaith a'i lie i'n llenyddiaeth. Bu cryn ofid arnom dro yn ol wrth weled ein hiaith yn cael ei hesgeuluso, a'n plant yn gorfod anwy- byddu y Gymraeg o herwydd llwfrdra eu rhieni, ond, yn awr, teimlir fod medru siarad ein hiaith yn beth gwerthfawr, ac y mae wedi dod yn ffasiynol, a phawb yn treio ei dysgu. Ymuner heb oedi, mae'r dydd wedi dod i bawb geisio codi'r hen wlad yn ei hoi.—Yr eiddoch yn wladgar, D. MORLAIS SAMUEL. (Ysgrifennydd Adran Gorllewin Morgannwg.) 10 The Promenade, Abertawe.
Trefforest a'r Cylch.
Trefforest a'r Cylch. Nos Lun, Mawrth 16eg, yn Soar, Capel yr Annibynwyr, Coedpenmaen, cynhaliwyd cyngerdd rhagorol iawn, a'r capel wedi ei orlenwi. Am 7.30 cymerwyd y gadair gan Mr Thomas Griffiths, Graig, Pontyprdid. Solo ar y berdoneg, Miss Olive Richards, A.L.C.M. (Silver Medallist), Taff Street, Pontypridd. Deuawd, Telynau y Plant," Misses Morgan ac Evans. Can, "Babilon," Mr D. S. Williams, ar- weinydd y capel. Adroddiad, "Beautiful Snow," Miss E. A. Williams, Dowlais. Can, Nant y Mynydd," Miss Maggie Evans, Ferndale. Can, Evans, Lead, kindly light," Mr Lewis Williams, Aberdar. Solo ar y violin, Miss Maggie Roberts, I Cilfynydd. Adroddiad, How Rubenstein played the piano," Llew Richards. Can, Cartref," Mr T. Williams, Gwaelodygarth. Can, "Dear Heart," Madam Rowlands- Da vies. Can, There is a land," Richard Davies, Trefforest. j Adroddiad, Emyn Olaf," Miss E. A. Williams. Cyfeiliwyd gan Miss Olive Richards, A.L.C.M., a Mr G. R. Goronow, organydd i Soar. Wedi cyflwyno y diolch arferol gan y gweinidog, y Parch. E. Goronwy, vm- j adawodd pawb yn lion wedi canu "Hen wlad fy nhadau." J Nos Fercher, yng Nghapel Rhoxidda, cynhaliwyd cwrdd ynglyn a Chymdeithas y Bobl Ieuainc yn Adran Pontypridd. Llywyddwyd gan Mr John Rhys a gweddi- odd Mr Williams, Capel Rhondda. Caw- som adroddiad gan frawd o Abercynon, Ystori Gy if red in." Can gan Miss Wil- ( liams. Yna cawd papurau rhagorol gan Miss Roberts, Ynysybwl, jac Evan Rees, Llanilltyd. Drwg gennym ddeall fod y Parch. F. J. Durston yn parhau yn wael. Mae eglwysi y cylch yn garedig yn rhoddi rhyddid i'w gweinidogion i wasanaehu yn ei le. Mae amryw weinidogion heb ofal eglwysi yn gwneud yr un gymwynas ag ef. Mae yr eglwys yn y Temple yn dyner dros hen o'u gweinidog yn ei hir gystudd. Dymunwn i Mr Durston adferiad buan. Y dydd o'r blaen claddwyd Mr Richard I Jenkins, Gwaun-y-Celyn, Llanilltydfardre, yn 49 mlwydd oed. Yr oed(I yn enedigol o'r lie. Gadawodd fam oedranus, brodyi- a chwiorvdd, a phriod, i alaru ar ei ol. Mae y Parch. J. Frimstone, Bethesda, Trehafod, wedi bod yn wael ei iechyd er's tro, ond wedi cael adferiad, ac eto yn gallu traethu yr hen hanes gyda nerth. Colled i'r gerddorfa ym Methesda yw hir gystudd y brawd diwyd a'r arw^nydd ffyddlon Mr John Jenkins. I Y dydd o'r blaen daearwyd y brawd Win. Thomas, o Rydfelen. Nychodd yn hir. j Claddodd ei wraig tua dwy flynedd yn ol. j CYFAILL JOHN.
.,—| I ARGRAFFWAITH. !
,— ARGRAFFWAITH. Am bob math o Argraffwaith ymo- I fyner yn Swyddfa'r Leader a'r j "Darian," ig, Cardiff Street, Aberdai.
Advertising
I II' GWAEDI I GWAED! I GWAED! MAE IECHYD A BYWYD YN ¡ DIBYNU AR WAED PUR CRYF. IACH A MAETHLON. Hughes's Blood Pills Mae "Hughes's Blood Pills" yn hynoi effeithiol at Creu Cwaed Newydd, Pur a Chryf, felly yn d)lanwadu ar holl Organau y Corff, drwy hyny yn (cohau Dolur Pen, Dinyg Traul, ??\ Billousneu. t? \? C f -« Afu Ddrwa, Tarddiantau y enawd. Cornwydon, Scurvy, Plies Fits. Nlrv- ousmss, ^till II Cwynl. Cwyne80n (peu Cymal- wst), POln Cefn, Lum- bago, Corfl- Neuralgia, au yr Aren- au, I seider Y8pryd, surn. y Cylla. BENYWOD! At Anhwylderau tueddol i bob Gwraig, Mam a Merch o bob oedru mae Hughes's Blood Pills" yn nodedig o effeithiol. Rhodder prawf arnynt. RHYBUDD PWYSIG. Wrth brynu y Pills hyn gofaler rhfol gael eich twyllo. Mynwch weled y Trade Mark, sef Hun Calon fel hyn— I8r ar bob blwch. Heb hwn, twyll ydyw. Gwrthodwch bob peth arall. Ar werth gan bob Chemist a Stores am 1/1i, 2/9, 4/S. Neu danfonwoh ei Gwerth mewn Stamp. neu P.O. at y Perchenog- JACOB HUGHESi MANUFACTURING CHEMIST, M.P.S., L 0.3 Penarth, Cardiff. '• an»»«• Athrofa Aberystwyth (UN O'R COLEGAU YM MHRIFYSGOL CYMRU). Prifathraw—T. F. ROBERTS: M.A., LL.D. Parotoir yr efrydwyr ar gyfer Arholiadau Prifyogol Cymru. Cynhygir amryw o ysgoloriaethan (rhai o honynt yn gyfyngedig i Gymry) y flsvyddyn hon. Am fanylion pellaoh, ymofyner a— J. H. DAVIES, M.A., Cofrestrydd.  PAGE Book about Herbs and how to use ?'t them. Post free. 8end for one. Trimoen.The Herbalist. 141 Richmond-road, Cardiff. Established 1879. PLEASE NOTE THE ADDRESS. To prevent fraud see that you get" Estab- lished 1879 on every label and wrapper of my preparations, without which none are I genuine—Trimnell, The Herbalist, 114 Rich- mond-road, Cardiff. TRIMNELL'S PILLS AND POWDERS _L have cured thousands. Why not you ? See that you get Established 1879 on every label. -Tri mri c-11, The Herbalist, 141 Riohmond Road, Cardiff. Agents wanted. Y FORD. Yn'oynnwys arlwy flsol amfflwyddwyn blant o bob oed, sef 13 o Bregethau A 13 o Delynegion. Mae'r gyfrol wedi 'i hadolygu yn y modd mwyaf ffafriol gan y Wasg Gymreig, megis F Beirniad, Y Brython, Y Tyst, Cymru, Cymru'r Plant, Seven Cymru, Seren Gomer, Y Drysorfa, &c ac y mae'r Awdwr wedi derbyn lluo lythyrau c&nmot? oddiwrth bregetbwyr, 1 =, plant, &0. Y g?frol i'w ohMlat dderbj niad Postal Order Swllt gan yr Awdwr- T. VALENTINE EVANS, CLYDACH, r Nr. Swansea. jm Dywedwch wrth bawb: II Y ma. DA VIESlS COUGH MIXTURE yn rhyddau Peswoh." ■ f ANWYD, PESWCH, INFlUENZA. —Mae rhai'n gyda ni bob amser. Pair hinsawdd gyfnewidiol fod llawer o ddio- ddef oddi wrth Beswch, Bronchitis, Pas, Dolur Gwddf, Crygni, Caethdra, Diffyg Anadl. Y mae yr hen Feddyginiaeth Davies's Cough Mixture 19 etto ar y Jblaen, ac yn cael ei gwerthfawrogi yn fwy nag erioed, bob amser wrth law, yn felus, yn cynnhesu y frest, ac yn rhydd- hau y phlegm. Bydd dose mewn pryd yn ddigon. 1/11 a 2/9 (postage, 3c.)— HUGH DAVIES, Chemist, MACHYN- LLETH. THE Aberaman & Mountain Ash Billposting and Advertising Co. Proprietors of the most prominent stations io Aberaman, Cwmaman, U mbach, Abercwmbol, Aberdare and District. ADVERTISE BY BILLPOSTING. EVERYONE SEES POSTERS. All communications and parcels should ba addressed to the MANAGER, Public Hall & Institute, Aberaman Aberdare Tel. P.O. 12, Aberamao. LAb; F.S BLANCHARD'S PILLS Are unrivalled for al Irregularities, &o. they sdily afford relief and neve rfail to alleviate all suffering. They supersede pennyfoyat.P''CM?.B.ttefAppt..&e. bionohard's are the Bw» of aM PHI« for Womem Sold in boxes, 1/1 J, by BOOTS' Branches, and all Chemists, or post free, same price, from _BSLIB MARTYN Ltd.. Chemists, ,BSHE MARTYN ??L?N'LANB. LONDON Free Sample and valuable Booklet, post free Id. stamp AM BOB MATH 0 ARGRAFFWAITH TM0FYNEB YN Swyddfa'r "Leader," A Swyddfa'i* "Darian," 19 CARDIFF ST., ABERDAR. EVERY WOMAN Should send two stamps for our 32 page Illustrated Book, containing Valuable Information how aU Irregularities and Obstructions may be entirely avoided or removed by simple means. Recom- mended by eminent Physicians, as the only Safe, Sure and Genuine Remedy. Never Fails. Thousands of Testimonials. Established 1862. MR. PAUL BLANCHARD, ciarskmont House, Dalaton r ane, Tondm DOWN & SONS, FOR GOOD SUBSTANTIAL Furniture, Bedsteads, Bedding, Carpets, And every Description of HOUSE FURNITURE. CABINET WORKS:- 21 '8 & Morris Lane, Swansea. The Largest and Cheapest Steanj Cabinet Manufactory in South Wales. Illustrated Catalogues free on application. IMMENSE STOCK TO SELECT FROM. Carnage Paid on all Order, above .1', or Delivoreil Free ill our OWN Vess. ———— BOON TO THE LAME. J. J. STUBBS, Maker of ARTIFICIAL LIMBS, with RUBBER FEET. Are the most Natural. most Efficient, most Comfortable. AbsoIufteJy noiseless. Fitted with Ball Bearing Joints. All bolts, springs, catguts abolished. Over 2000 limbs in use. Hundreds of Testimonials. Every limb guaranteed, Trusses, Belts, and all kinds of Surgical Goods kept in stock. RUBBER SPECIALITIES. Write for Catalogue. I ———— 51 CITY ROAD, CARDIFF. ————