Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
5 erthygl ar y dudalen hon
Advertising
Thompson & Shackell, Ltd. PIANOS AND  t H th T d PIANOS AND PIANOS AND „CL h1 eapest t u House m the Tmde. ORGANS. ORGANS. "eapes ouse In e ra 8. ORGANS. ESTEYcORGAN AGENCY, 24, Queen-street, Cardiff. BRANCH A DDRESSES:- bWANBEA 33, Castle street. PONTYPRIDD.6, Taff-street. NEWPORT .23, Commercial-street. GLOUCESTER.42, Eastgate-atreet. IiIiANELLY .60, Stepney-street. BRISTOL 142, Newfoundland-road. MERTHYR 114, High-street. BRIDGEND .1, Wyndham-street. Terms i Hire System, from 10/- Monthly. IS* Large Discount for Cash. OLD PIANOS TAKEN IN EXCHANGE. LIST FREE ON APPLICATION. N.B.—ALL GOODS DELIVERED FREE TO ANY ADDRESS. DO YOU SUFFER FRONt EYESTRAiK ? CAN YOU READ WITH EASE AND COMFORT AND ALSO SEE DISTANT OBJECTS CLEARLY AND DISTINCTLY? ARE YOU IN DOUBT ABOUT THE 8TATE OF YOUR EYESIGHT VISIT. VISIT. C. F. WALTERS, F.S.M.C.. OPHTHALMIC OPTICIAN, OXFORD STREET, (Nearly opposite National Schools) SWANSEA. And 49a, Commercial Street, Aberdare. PRICES MODERATE CONSISTENT WITH THE HIGHEST SKILL AND WORKMANSHIP. Carmarthen Dairy, Seymour St. a Whitcombe St., ABERDAR. Cynyroh Uaethdy o'r Fath Oreli, yn cynwys Hufen Ceuledlg Amrnrwd a Devonshire, yn newydd bob dydd. Wyau Newydd Ddodwy-Gwal'antedig. Darperir ar gyfer Partion Te. Anfonir Llaeth ddwywaith y dydd. FORGE FACH, CLYDACH, Ger ABERTAWE. CYNHELIR Y NAWFED Eisteddfod Flynyddol yn y lie uchod, Sadwnn, Gorphenaf 11, 1914. CORAU MEIBION, "Castella" (Dr. Protheroe) Gwobr JE20 CORAU CY MYSG, "My Love is like the red, red Rose (D. Emlyn Evans) „ JBIO AIL-GORAU MEIBION, In the Sweet bye and bye (Dr. Protheroe) ,,£6 PJuF FBIBNIAD Dr. DAN PBOTHEROE, Chicago. Bhestr gyflawn o'r Testynau i'w cael oddiwrth D. CLYDACH THOMAS, yr Ysgrifenydd am y priii arferol. Treorchy Annual Eisteddfod WHIT TUESDAY. WEDNESDAY, 1914 ADJUDICATORS Dr. McKnight, Dr. Coward, Emlyn Davies, Esq., A.R.C.M., Brynfab, &c. COMPETITIONS Chief Choral, 9100; Second Choral, .£15; Chief Male Voice, £ 80—40 Second Male Voice, XIO; Juvenile Choir, RIO; Poem, 3 Guineas and Chair. Brass Bands, Ambulance, Home Nursing, Needlework, Drawing, Shorthand, Poetry Recitations, &c, Programmes, 2d. each. from the Secretaries, Eisteddfod Office, Treorchy. GOWERTON EISTEDDFOD, MAY 23rd, 1914. Male Voice Oboirs, 225; Mixed Choirs, RL2 Children's Choi -i;, Y.10 Solos (each) £2 2s. & tl la. Solos (Children) 10/6 and 5/- Programmes now obtainable (2d. Post free from the General Secretary, Mr. W. T. MORGAN, Ivy Cottage, Gowerton. Can, Lien a Cweriq Gwaith y dlweddar Myfyp Wynn, sef DACHAN IFANC Y DAIIIKN. Ceir ynddo ADGOFION AM BIRBOWI A'R CYLCIL. DARNAU BARDDCNOL A'R LLYTHYRA NEWYDD. Pris 1/ Drwy'r Post 1/2. I'w gael o Swyddfa'r DAMAN, reu oidiwrth Mrs. Williams, Newsagent, Aberaman. CISTEDDFODAU DYFOOOL. Dydd Sadwrn, Mai 2, 1914.-Eistedd- fod Gadeiriol Cwmmawr. Sadwrn, Mai 23, 1914. Eisteddfod Gowerton. Liungvk-vn, Mehefin 1, 1914.-Eistcddfod Flynyddol Caerphili. Llun Gwyn, 1914.— Eisteddfod Gadeir- iol Burrv Port. Mawrth-Gwyn, Mehefin 2, 1914.—Eis- teddfod Flynyddol Bargoed. Mawrth-Gwyn, Mehefin 2, 1914.-Eis- teddfod Llanharan. Mawrth a Mercher-Gwyn, 1914.—Eis- j teddfod Flynyddol Treorci. I Dydd Sadwrn, Gorph. 11, 1914.- Eis- teddfod Flynyddol Forge Fach Clyd- ech, ger Abertawe. r■> 7 Llanharan Eisteddfod Whit-Tuesday, June 2nd, 1914. CHIEF EVENTS: CHIEF CHOR AL, Insulted, Chain'd." Prize 920. MiLE VOICE, The Assyrian came down." Prize £15. SECOND CHORAL, II Dyddiau Dyn sydd fel Glaswelltyn." Prize X7. Solos (Vocal & Instrumental), Recitations, etc. For full particulars see Programmes, Hd. post d post free, from the Seoretary, J. THOMAS. ARGRAFFWAITH DA, GLAN a DESTLUS GYDA PHRYDLONDEB, yw nodweddion Thomas a Parry, Cyf., 12 qEOL CAER, ABERTAWE. Lie mae Cymry hyddysg yn y gelfyddyd. Ond anfon Llvtbyr-gerdyn ceir Esiamplau o Adroddiadau Eglwysig, iestynau a Rhagleni Eisteddfodol, Tafleni Cyfarfodydd Cerddorol, Ac. Pellseinydd Central 151. Cofiwch yr eDW- THOMAS a PARRY, Cyf., ABE&TAWE. Mae rhai yn son am godi Oymra yn ei hoi; ein hawydd ni yw gyrru'r Hen WJad yn ei blaen. I'r amcan bwn yr ydym yn cyflogi Cymry eydd ar y blaen yn y gelfyddyd o Argmff a. ANFONWCH AM BAMPLIU. Eisteddfod Flynyddol Caerphilij 8EPYDLWYD 1887. j Llungwyn, Mehefin 1, 1914. ¡ BEIRMIAID Canu—Dr. Vaughan Thomas, Abertawe Mr. VI. J. Tbomaa, F.R C.O., Dowlais; Mr. J. Morgan Lloyd, Barri. Barddoniaeth, Traetbodau a'r Adroddiadau-Y Parch. W. Evans, B.A., Penybontarcgwy; y Parch. E. Pryce Jones, B.A., a Mr. Abraham Jenkins, B.A., Caerphili. Prif-ddarn Corawl, "Theme Sublime" (Jephtha) t30 0 0 Corau Meibion, Down among the Dead Men (Banfcock) 420 0 0 Corau Plant, Cadwen o Alawon Oymreig (Tom Price) £ 15 0 0 ¡ Englyn, Yr Hydd" 10 6 Pryddest, .1 urmQr y Mor £ 3 3 0' Traethawd, Jtlen Gymariadau Plwyf Eglwysilan 92 2 O! Unawdau Offerynol, 91 1/- yr un Unawdau Lleisiol, t2 2/- yr un I Unawdau i Blant, 10/6 yr no. Gyrer am y Rhaglen, i'w chael oddiwrth yr Ysgrifenydd- J. D. HUGHES, Rhosynfa, Casrphili. BURRY PORT WHIT MONDAY EISTEDDFOD Male Voice: 'The Assyrian Came Down' (Cyril Jenkins), 940. Second Male Voice: Little Church" (Becker), 98. Pro- grammes (Hd. post free) from-General Sec., Wm. Griffiths, Elkington Rd., Burry Port. CWMMAWR GRAND CHAIR EISTEDDFOD, SATURDAY, MAY 2nd, 1914 (Labour j Day). Male Voice, "The Assyrian Came Down" 20 0 o; Mixed Choir, Ar lan'r lor- ddonen Ddofn" I 10 0 0 Brass Band Contests. 28 0 0 And Specials. Hon. Sec., Mr. E. W. Davies, Solicitor, Tumble, Llanelly. Programme, lid. post free. BARGOED ANNUAL EISTEDDFOD Will be held On WHIT-TUESDAY, JUNE 2, 1914. Mixed Choirs, 0 Father, whose Almighty Power" 20 0 0 Male Voices, "Valiant Warriors" 15 0 0 Juvenile Choirs, Action Song 4 0 0 Brass Bands 15 0 0 Solos, Penillion, Recitations, Harp and Ambulance for Male and Female. Awdl, Essays, etc., etc. Programmes, l £ d. post free. Hon. Secretary, Workmen's Institute, Bargoed. "BOB MORGAN" GAN MRS. BASSETT (M. H. CHARLES), GADLYS. NEUADD CYHOEDDUS ABERDAR. PERFFORMIAD O'R DDRAMA GYMRAEG UCHOD, Sef Un o Ddramodau Buddugol Eisteddfod Genedlaethol Caerfyddin, Can Cwmni Dramodol y Cadlys, NOS FERCHER, EBRILL IRt, 1914. Mynediad i fewn, 2s., Is. 6c., a Is. Drysau'n agored am 7, i ddechreu am 7.30. DRAMA CYMRAEC NEWYDD, GRUFF YDD LLWYD," Allan o'r Ffug-Chwedl Boblogaidd gan ROCER THOMAS, Ystalyfera. Telerau neillduol am ei pherfformio. Ym'ofyner a'r Cyheddwr-D. DAVIES, Ferndale. ADMINISTRATIVE COUNTY OF GLAMORGAN. Diseases of Animals Acts, 1894 to 1911. SHEEP SCAB ORDER OF 1910. NOTICE IS HEREBY GIVEN—That the Glamorgan County Council have made Regulations under the said Acts and I Order as follows :— The occupier of any premises within the District of the Local Authority for the Administrative County of Glamorgan (other than a market, fair ground, sale yard or place of exhibition, or a place of temporary detention at which the sheep do not remain for more than seven days after arrival in the District) to which any sheep shall have been moved from Ire- land or from the District of any other Local Authority shall notify forthwith the arrival of the sheep, and the County from which they come, to an Inspector of the Glamorgan County Council, and shall not permit any of such sheep to be moved from the said premises for a per- iod of 56 days, during which period they shall not have been in contact with any sheep affected with sheep scab, unless they have been thoroughly dipped in an efficient sheep dip in the presence and to the satisfaction of an Inspector of ths Local Authority, or unless they are moved direct to a slaughter house for immediate slaughter. Special Attention is Called to the fact that the above Regulations will remain in force after the date when the Sheep Dip- ping (South Wales and Monmouth) Order of 1908 ceases to operate. T. MANSEL FRANKLEN, Clerk of the County Council. Glamorgan County Hall, Cardiff, 12 March, 1914. Prepaid Small Advertisements I Inserted at the following specially low rates: One week 4 wka. 13 wkit. 8. d. a. d. a. d, 20 words 0 6 1 6 a a 28 0 a i 3 C t 36 1 0 3 0 7 < These charges apply only to the follow ing classes of advertisements :-Apart I ments, Situations (Vacant or Wanted), To be Let or Sold, Lost or Found, and ¡ Miscellaneous Wants. Remittances may be made by Postal Orders or half-penny stamps. If not prepaid double rate will bt charged. Advertising and Publishing Oflceiy Cardiff Street, Aberdare. Hysbysiad o Bwys I Hysbyswyr, Gohebwyr a Dosbarthwyr. Teimlwn mai angenrhaid yw gwney<f yn hysbys y cyhoeddir y Dariso bod dydd Mawrth, ac y danfonir hi i r boll ddosbarthwyr brydnawn yr u.-r dydd. Dvmunwn ar i bawb a anfonanl hysbysiadau neu newyddion urgent ofalu eu bod yn cyrhaedd y swydtii heb fod yn ddiweddarach na btw* Mawrth. Carem gael bob gohebiattv arall mor gynar ag sydd bosibl. Anfoner pob gohebiaeth a phob xrr fodaeth yn dal perthynas a'r "Dariaa i'r cyfeiriad a ganlyn YN UN IG SWYDDFA R H DARIAN," ABERDAR. Os bydd yn anghyfleus i un o'r darllen wyr gael y Darian oddiwrrh ddosbarth- wr gellir ei chael o'r Swyddfa, Aberdar, am lie. yr wythnos, 6ch. am fis, 1/7i y chwarter, 3/3 am haner blwyddyn, a 0/6 am flwyddyn drwy'r post. Nid Amddiffyn Goreu TABlAN ond TABIAN. Cyfiawnder. Tarian y Cweithiwr. DYDD IAU, MAWRTH 26, 1914. 8YLWER: Anfoner Llyfrau, &c., i'w hadolygu i'r Golygydd, Swyddfa'r "Darian," a gofelir am wyr cymwys i roddi barn arnynt. Ni chyhoeddir adolygiadau o hyn allan, oni ddaw copi o'r hyn adolygir gyda'r adolyg- iad.
Nodiadau'r Golygydd. I
Nodiadau'r Golygydd. I Gwelir mewn colofn arall adroddiad pwyllgor a etholasid gan Gwrdd Misol C. M. Dwyrain Morgannwg i ystyried anhawsderau'r iaith yn yr eglwysi. Da gennym fod y Methodistiaid yn cymeryd i fyny'r cwestiwn hwn Gyda phob dyledus barch i'r .enwad y perthynwn iddo ac i enwadau eraill, credwn y gwna'r Methodistiaid os ant ati o ddifrif fwy dros yr hen iaith na neb arall. Symudant yn fwy cyfundrefnol a gweithiant gyda mwy o effeithiolrwydd na'r un enwad arall. Llawenwydd mawr i bob un g&r fuddiannau goreu ei genedl yw y cwrs a gymeradwyir gan y pwyllgor i wyn- ebu y sefyllfa. Y mae eu hawgrym- iadau yn bopeth ellid ddisgwyl oddi- wrth ddynion dewr, ffyddiog, sydd wedi chvvilio i fewn i'r mater, ac wedi gweled maint yr anhawsderau. Nid oes ynddynt ddim o'r llwfrdra hwnnw fynnai roddi ffordd i bopeth a mynd gyda'r llifeiriant. Cawsant, vfel y gwelir yn yr adroddiad, lu o awgrym- iadau gyda golwg ar y modd i weith- redu. Llawenydd mawr oedd gweled nad oedd ond chwech allan o tua thri ugain o eglwysi yn awgrymu agor y drws i lifeiriant y Saesneg ddod i mewn yn raddol. Cymeradwyai'r lleill gau'r drws yn dynnach nag erioed yn erbyn y llanw estronol, "ond gofalu wrth ei gau wneud ein goreu i ddysgu iaith yr addoliad i bawb fydd yn cymeryd rhan ynddo." A'r cynllun olaf hwn gymeradwyir gan y pwyllgor. Hyderwn yr ystyria holl ddarllenwyr y "Darian" o bob enwad yr awgrymiadau rydd y pwyllgor i'r cartrefi, i'r Ysgolion Sal, i'r Egiwys, ac i gylchoedd eraill. Pe telid y sylw dyladwy i'r awgrymiadau hyn, ceid gweled yn fuan iawn welliant an- nhraethol yn safon metes, deall, a ineddivl ein plant a'n po hI ienaine, Nis gwyddom am ddim a ddiddyfna blant a phob] ieuainc oddiwrth bleserau gwag, cliwareuon di- fndd, ac oferedd yr oes yn debyg i roddi Ilehvddiaeth iach, fyw, a diddorol yn eu dwvlaw. Y mae gennvm blant ein hunain, ac nid ydym byth yn mynd gartref o un- rhyw Ie nad ydynt yn gofyn gynted y byddwn trwy'r drws-I I Ilrynso('Ii chi lyfr newydd P" Anaml yr awn oddicartref heb brynu os ceir cyfle y llyfr Cymraeg diwedd- araf i'j- plant. Ffrwyth hyn yn (1) yw fod yn well ganddynt Gymraeg na Saes- neg; (2) nid oes ynddynt awydd i grwydro liyd yr heolydd; (3) nid ydynt byth yn awvddus am fynd i'r Cinema i weled y dar- luniau bvw ac i leoedd cvfFelyb. Ant i'r lleoedd hyn yn achlvsurol, ond nid yw mynd yno un noswaith yn creu awydd i fynd yno nos drannoeth. Teiiyllaf fod y cariad sydd wedi ei feithrin ynddynt at lyfrau da yn dehyg o fod yn ddiogelwch mwy iddynt na dim ara ll, ac yn gwneud eu rhieni yn ddibrydcr yn eti cylch. Credwn y gallai Cymru orchfygu pob rhwystr sydd ar ffordd ffyniant yr iaith pe ceid pawb yn ffjddlon. Yn sic-r, y mae ein crefydd, os yw yn gofyn rhywbetli oddiar ein Haw yn gofyn i ni roddi yr ystyriaeth ddifrifolaf i fuddiannau ein plant. Ni fyddai marw'r Gymraeg yn dweyd yn dda am ein crefydd. Gwyddom am eglwysi nad ydynt wedi rhoddi Hyfryn Cymvneg yn llaw plentyn yn ystod y deugain mlyn- C'dd diweddaf, ac eto cwvnant fod y plant a'lvhobl ieiitin- vn eu gadael! Llon- gyfarchwn y Methodistiaid ar eu pender- fyniad i wvnebu'r cwestiwn, a dymu.'twn Dduw'n rhwydd iddynt.
- - - '-.' -Bwrdd y Golygydd.
Bwrdd y Golygydd. Y mae nifer o ysgrifau gwerthlawr mewn llaw, ynghyd ag Adroddiad o Gvf- arfod Cymrodorion Aberdar, a Nodiadau Brynfab ar Gynhyrchion y B; irdd. Gyda dirwyniad tyinor y C'ymdoii hasau Cym-eig i ben, ca materion eraill fwy o ofod.
- - - -,- - Ar Lannau Tawe.
Ar Lannau Tawe. Cafwyd uchel wyl flasus yng Nghal- faria, Glydach, dydd Sul diweddaf. Daeth cynulleidfaoedd lluosog yn nghyd i'r cyfarfodydd. Pregethodd y Parch. Thomas Davies, Drefach, yn hynod effeithiol drwy ystod y dydd. Rhoddodd Cvmdeithas Ynystawe, dan arweiniad Mr George W. Beynon, ddau berfformiad rhagorol o'r chwar- eugerdd ddigrif, Aladdin and Out (Edmunds and Hewitt) yn Neuadd Gyhoeddus, Clydach, nos Sadwrn a nos Iau diweddaf. Cynorthwywyd gan orchestra effeithiol dan arweiniad Mrs D. J. Jenkins. Daeth tyrfa o bobl ynghyd, a chafwyd dwy noson hapus. Chwareuodd y Bonwyr Sam Davies, Edward Butler, J. Owen Jones, Lewis Lewis, Willie Thomas, Willie Evans, Arthur Jones, Trevor Evans, David T. Jones, Willie Davies, Emlyn Jones, a'r Bonesau J. Bronwen Lewis, Gwen Davies, H. J. Hartin, Lizzie Davies, Annie Lewis, H. Rasbridge, Winnie Evans, Maggie Evans, ac Eunice Thomas y prif gymeriadau yn effeithiol, a chanodd y cor yn hynod o swynol. Gwasanaethodd Mrs G. W. Beynon a Mr E. E. Hopkins fel cyfeilwyr. Traddododd y Parch. J. Harrison, Abertawe, darlith Saesneg ddiddorol ar y testyn, "Aspects of IrisTi Life," yn Neuadd Mond, Clydach, nos Iau diweddaf. Hefyd, cymerodd y Bon- esau Ellen Fleming, Eileen Crowley, ac Ellen Allen, a'r Bonwyr Thomas Buckley, a David Kennedy ran yn y rhaglen. Darllenodd Mrs D. John, Brynderw, a Miss Katie Jones, Pantglas, ddau bapur diddorol ar y testunau, Beth ellwch wneud i gynorthwyo eich gweinidog" a "Moesau da," mewn cyfarfod lluosog o Gymdeithas Ddiw- vlliadol Carmel, Clydach, nos Fawrth yr wythnos ddiweddaf. Gwasanaeth- odd y Parch. J. M. Williams, gwein- idog, fel llywydd, a siaradodd y Bon- wyr David Davies, David John, E. Llew Davies, a William Thomas ychydig eiriau o gymeradwyaeth i'r chwiorydd am eu papurau gwerth- fawr. Daeth cynulleidfa luosog ynghyd i gyfarfod Cymdeithas y Bobl Ieuainc yng Nghalfaria, Clydach, nos Fawrth yr wythnos ddiweddaf, pan ddarllen- odd y brawd Cornelius Jones, Heoly- graig, bapur rhagorol ar y testun, "Esgyrn Joseph." Llywyddodd y Parch. T. Valentine Evans. Cafwyd areithiau gan nifer o'r brodyr. Canodd y cyfeillion ieuainc C. J. Jones ac Ivor Jones yn ystod y cyfarfod. Cynhaliodd Cymdeithas Ddirwestol Menywod Clydach a'r Cylch gyfarfod llwyddiannus yn Ysgoldy Hebron, Clydach, dydd Mawrth yr wythnos ddiweddaf. Llywyddodd Mrs Grey- Jones, a darllenodd y Fonesig Hannah Thomas bapur diddorol. Terfynwyd yr ymryson gadwodd tua 30 o weithwyr Glofa Graigola- Merthyr, Clydach, allan o waith am ryw bythefnos o amser. Achos yr ymryson oedd atal tri o'r gweithwyr. Aeth gweithwyr Farley yn ol at eu gwaith ar yr hen delerau. Y mae Archie Morgan, Thornhill, Ynystawe, wedi dychwelyd i Canada. Treuliodd fisoedd o wyliau hapus yng Nghymru. Mewn cyfarfod o Gymdeithas Wrrywaidd Eglwys Loegr yn Ys- goldy St. loan, Clydach, nos Lun yr wythnos ddiweddaf, darllenodd y Bonwr Geo. Davies, Heol Capel, bapur meddylgar ar y testun, "Tyngcd" (Destiny). Llywyddodd y Bonwr Edgar J. Russell, Chestnut Villas. Cafwyd dadl ddiddorol. LLEW.
..- . -.- - - - Cymdeithas…
Cymdeithas Cymrodorion y Barri. arrl. i CYFARFOD BYNYDDOL Y PLANT. Mae yspryd Arthur drwy ein tir, Yn camol iaith yr awen wir— Hen iaith y delyn fwyn ddinam Hen iaith y moli—iaith fy mam." Pa mor llwyddiannus bynnag a fu cyfarfodydd canu alawon Cymreig y Gymdeithas uchod yn y blynyddau di- weddaf, ni chafwyd y fath hwyl erioed a nos Fercher, Mawrth Icfed, pan y canwyd alawon gan gor o 350 o blant yr ysgolion—y mwyafrif yn Saeson- o dan arweiniad y gwr galluog, Mr D. J. Martin, arw^inydd Cor Plant Ys- golion Gladstone Road). Dysgid hwynt yn y gwahanol ysgolion yn ystod tymor y gaeaf, a hyfryd iawn oedd clywed y fath Gymraeg croew o enau cynifer o blant feithrinid ar aelwydydd Seisnig. Yn wir, yr oedd- em, ynghyd a mwyafrif o'r pum cant gwrandawyr, wedi llwyr ymgolli yn yr awel efo'r grug" drwy'r cyfarfod. Anerchwyd y plant gan y Gymraes siriol, Mrs M. Silyn Roberts, B.A. Dywedodd wrthynt hanes casglu yr hen alawon peraidd a ganai y cor y noson honno, gan ychydig fyfyrwyr gwladgar a'u prif athra won yng Ngholeg Bangor rai blynyddau yn ol. Gwna rhieni Cymreig gam mawr a'u plant, meddai hi; ni chollir byth mo'r iaith os y clywir hi yn y cartref. Dywedid wrthi pan y daeth i fyw i'r Barri yr anghofid y Gymraeg cyn pen ychydig amser gan ei dau fach- gen, ond "cyhyd ag y bydd cartref ganddynt, meddai, "ni iydd dim petrusder ynghylch eu hiaith." Prif amcan y cwrdd alawon yw symbylu hen ac ieuainc i gael y Gym- raeg yn fwy byw nag y bu erioed. Yma y cyflwynir anrhegion o lyfrau, Cymraeg gan Gymdeithas y Cymro- dorion i'r plant buddugol yn y gwa- hanol gystadleuathau Cymraeg a gyn- helir ym mis Chwefror. Ymdrechion parhaus y gymdeithas gyda'r plant yw'r prif reswm am ei llwyddiant arbennig, ac ni rydd brwdfrydedd y Uu cystadleuwvr foddhad mwy i neb nag i Arthen ac i'r ysgrifennydd diwyd, Mr Griffith R. Jones, ysgolfeistr, y rhai oedd yn gyfrifol eleni am yr adran hon o waith y gymdeithas. Mewn siarad, rhennir plant pob saf- on (o Ysgol y Babanod i fyny i'r Ysgol Sir) yn Saeson ac yn Gymry. Tynnir nifer y cystadleuwyr i lawr i chwech gan athrawon a ddewisir o'r ysgolion elfennol. Ar y Sadwrn can- lynol nodir allan y tri goreu o'r chwech gan feirniaid terfynol. Caw- som y fraint eleni o gynorthwyo tri beirniad talentog, sef "Moelona" (awdures "Teulu Bach Nantoer," chwedl fuddugol yn Eisteddfod Gwrecsam), Mr Huw J. Huws, a Mr William Davies, M.A.—dau o Gymry enwog Caerdydd. Yr oedd rhif y cys- tadleuwyr mewn siarad dros 250. Syn- dod mawr i ni, Gymry'r Barry, oedd clywed yn y feirniadaeth y dengys plant Saeson lawer mwy o frwdfryd- edd a pharodrwydd i siarad na phlant Cymry. Diffyg brwdfrydedd ym mhlant Cymry Dyma gyhuddiad di- frifol yn erbyn rhieni fagwyd mewn awyrgylch wir Gymreig Cofier hyn A nation which allows her language to go to ruin is parting with the best half of her intellectual independence and testifies her willingness to cease- to exist." (F. Schlegel, "History of Literature.") Y mae'r cystadleuaethau yn cyrraedd eu hamcan. Brysied y dydd pan y clywn— Yr hen iaith Yn ymloywi ar wefusau'r werin fawr." Y mae rhif y cystadleuwvr yn y gwahanol adrannau fel a ganIN-n Mewn siarad, dros 250; Hanes y Barry, Caerdydd, a'r Fro, dros 90^ siarad gan blant o'r un teulu, 8 teulu;. siarad gan chwech o'r un ysgol, 8 ysgol; llunio a sialc ac a phwyntil, tua 100; siarad gan blant yr Ysgol Sir, 25; cerfio enw Cymro enwog mewn coed, 32; cerfio enw Cymro en- wog mewn metel, 6; gwnio'r Ddraig Goch ar lian cadair, 16. Dengys y caredigion hynaws, y Fonesig Mallt Williams, Mrs Edgar Jones, B.A., a Mr Sutcliffe, Caer- dydd, eu cydymdeimlad a'r gwaith mawr hwn yn eu rhoddion haelionus. Y mae clywed beirniadaeth dynion hyddysg fel Mr Taylor, arolygydd yr ysgolion (cerfwaith); Mr Kerr, yr Ysgol Sir (celf waith), Mr Bryn Davies, arolygydd yr ysgolion (siarad i blant yr Ysgol Sir), Mrs Edgar Jones, B.A. (gwnio), a'r tri beirniad terfynol o Gaerdydd yn gynhorthwy mawr ac yn symbyliad at ymdrech fwy eto yn y flwyddyn a ganlyn. Dangosir y gwaith buddugol mewn cerfio, celfwaith, a gwnio yn Ar- ddangosfa'r Deffroad Cymreig a gyn- helir yn y Barri am wythnos ym mis Mehefin, pan y croesawir yn gynnes iawn liaws o wladgarwyr o Gymru a Lloegr a ddont i ymweled a hi. Daliwn ati i frwydro yn egniol dros yr hen iaith hyd nes y codir Cymru i'w safle briodol ym mysg cenhed- loedd diwylliedig Cyfandir Ewrop. "Mawr yw'n hiaith, marw ni all-ei cheinion Fyn perchennog ddeall, Er gado'i fro'r Cymro call A'i sieryd ar faes arall." (Morleisfab). Y Barri. 1> MAIR ELLI. Y Barri. i