Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
6 erthygl ar y dudalen hon
COLOFN Y PLANT.I
COLOFN Y PLANT. (DAN OLYGIAETH MOELOXA.) Dyma Ebrill wedi dod. Er ei fynych gawodydd ac weithiau ei awel oer, hwn yw un o fisoedd hyfrytaf y flwydd- yn. Mae popeth ynddo mor ieuanc a llawn o nwyf. Mor newydd ac iraidd yw pob deilen fcchan a phob glaswelltyn, ac mor ogoneddus yw 'r blodau. A gwrandewch ar swn yr awel! Mae fel pe yn sibrwd geiriau mwyn-felus wrth yr hen goed tal- gryf, ac y mae'r coed yn sicr o fod yn deall, oblegid llonnant drvvyddynt. Mis llawn o obaith vw. Onid yw Mai a Mehefin a'u gwychder dihafal i ganlyn ? Dyma un o delvnegion Eifion Wyn i Ebrill. Mae yn nodedig o dlws ac yn hawdd ei chofio. Os darllenwch bob pennill ddwywaith yn ofalus, tybiaf y gellwch ei adrodd o'ch cof. Treiwch- Glas yw wybyr Ebrill, Glas fel llygad Men,— Mae enfys arfy cwmwl A blagur ar y pren; Croesaw fis diferion A phelydr bob yn ail; Tyred gyda'th flagur A thyred gyda'th' ddail. Gwyn yw wyneb Ettrill, Gwyn gan lygaid dydd, A pha sawl llwyn briallu Ym min y ffordd ymgudd? Croesaw fis y meillion, A mis yr oen a'r mynn, Tyred yn dy felyn, A thyred yn dy wyn. Gwin yw awel Ebrill, Pob aderyn wyr, O'r hedydd gan y bore, I'r mwyalch gan yr hwyr; Gwyn dy fyd, aderyn, A thithau bren a dardd, Gwyn fyd pawb a phopeth Ond calon brudd y bardd. CYSTADLEUAETH EBRILL. I A. I rai dan 12. Rhestr, heb fod dan chwech mewn nifer, o Ddiarhebion Cymraeg, megis, "Y Ddraig Goch Ddvrv Gychwyn" neu "Heb Dduw 'heb ddim," etc. (Gadawer y ddwy uchod allan o'r rhestr. Gweler isod am y vfobr.) B. I rai dan 16. Disgrifiad manwl o'r dref neu'r ardal lle'r ydych yn byw. Rhennwch eich gwaith ryw- beth yn debvg i hyn (a) Safle ddaearyddol y lie; pa le y mae; ym mha sir; wrth droed neu ar ben pa fryn; ar lan pa afon, etc. Ystyr yr enw, os gellwch. (b) Y preswylwyr, a'u gwaith, a'u dull o fyw.- (c) Unrhyw fannau diddorol, adeil- adau o bwys, neu unrhyw neilltuol- rwydd o ryw fath. i(d) Unrhyw hanes neu draddodiad cysylltiedig a'r lie, etc. Amodau. (1) Ysgrifennwch ar un tu i'r ddalen. (2) Rhodded pob cystadleuydd ei enw, ei gyfeiriad, a'i oed. (3) Rhoddwch enw'r llyfr hoffech gael o blith y llyfrau enwir isod. (4) Gyrrwch eich gwaith i Golofn y Plant, Swyddfa'r "Darian," Aberdar, erbyn Ebrill i5fed. (5) Yn bennaf oil gwnewch y gwaith eich hun. Cewch holi ereill am wybodaeth, ond eich brawddegau chwi wyf am ddarllen, ac nid eiddo eich tad neu eich mam neu rywun arall. Gwell gennyf waith gonest a llawer o wallau ynddo na gwaith perffaith wedi ei wneud gan rywun ymhell dros un- ar-bymtheg oed. Cofiwch fod mwy o werth mewn bod yn onest nag mewn derbyn gwobr. Gwobrau. Y tro hwn, ca'r cystadleuwyr yn y ddwv adran ddewis eu gwobrau o blith v llyfrau enwir isod. Heblaw hyn ca'r goreu yn A. a B. ymddangos, gydag enw a chyfeiriad y buddugol, ac efallai lun o hono neu o honi, os bydd un yn gyfleus. Hefyd, os caf kyfansoddiadau gweddol dda, ca'r ail, a'r trydvdd, a'r pedwerydd yn adran B. ymddangos. Felly, os na fydd eich gwaith yn deilwng o'r wobr, hwyrach y bydd yn ddigon da i'w gyhoeddi. Dvma restr o'r Ilyfrau:- i. "Yn Oes yr Arth a'r Blaidd (T. Gwynn Jones). 2. "Llyfr Nest" (0. M. Edwards). 3. "Ystoriwr y Plant" (H. Brython Hughes). 4. "Teulu Bach Nantoer" (Moelona). 5. "Hanes Harri Puw (W. M. Roberts). 6. "Cartrefi Cymru" (0. M. Ed- wards). 7. Straeon y Cyfnos" (\Y. M. Ro- berts)
Advertising
bt.N., FOR PRi E liST. FOR t MENBtNC BELTS and USE BIFURCATED RIVETS. Noneeti to punch hoh?s drive Rivets, and beii(I the prongs. Neat and str,g for box (2QSorte'(1) to-
Hanesginio Blynyddol Cyntaf…
Hanesginio Blynyddol Cyntaf Gogleddwyr Caerdydd a'r Cylch. I GAN "ALBAN." Nos Wener, Mawrth yr 2ofed, daeth dygynnull rhagorol o Ogleddwyr i datu parch i Ellis Jones Griffith, Ysw., K. C., A.S., yn y Dorothy Cafe,'Caer- dvdd. Gwelais yno yn ben-llywydd y wledd Mr O. W. Owen, prif-swyddog Newidfeydd Llafur Cymru, ac eraill o ardderchogion Gwynedd a Phowys ydynt erbyn heddyw yn fawr eu bri a'u dylanwad yn y De, megis yr anrhvdeddus Miss Violet Douglas- Pennant, W. J. Gruffydd, M.A., Percy Watkins a'i fraVd; Owen Owen, M.A., Silyn, Dyfed, yr Arch- dderwydd, Syr Richard Mathias, y Parch. John Roberts, M.A., D. Williams, Prif Gwstabl Dinas Caer- dydd; yr Henadur J. T. Richards, Gwilym Hughes (Ap Idanfryn), yr Athrawon Edgar Jones, Barri, ac Ernest Hughes; J. JonesTugh, Ponty- pridd; R. A. Lewis, Mr Huw J. Huws, ysgrifennydd y mudiad; Cyrus J. Evans, Thomas Jones, ysgrifennydd Dirprwyaeth Yswiriant Iechyd Cen- edlaethol; David Thomas Davies, prif brisydd Cymru; Parch. Cuthbert Thomas, y Meddyg Raymond Jones, J. Alban Morris, D. Charles, Richard Hughes ac Evan ei frawd, John Phillips, Gwaelodygarth; Middleton Pennant Jones, Ellice Hughes, ac E. R. Evans, ac amryw o foneddigesau priod a rhiannedd y cylch. Nodwedd- wyd gwaith llafar y gymanfa lawen a Chymraeg o'r dechreu hyd y diwedd. Ni chafodd hyd yn oed un Sais ei big i mewn i roddi teirgwaedd Hip hip hwre yn gydlef gyfennyd a gorfoledd Gwynedd a Phowys. Cafwyd y pynciau melusaf a glywid erioed ar Alawon Gwerin gan Miss Megan Evans, sy'n hysbys fel y gantores ddawnus a gymerth yr enwog Mrs Mary Davies o amgylch er adfer ac adgael cerddi swynol yr hen werin a fu. Heblaw y foneddiges hon ychwanegwyd' at hwylgwrs y wledd gan Mr J. E. Jones yn canu gwaith mydr Eifion \Vyn, Dewi Havesp, ac eraill awen- yddion, a Thudur Powel o'r Efailisa yn canu ar ei delyn iddo. Wedi testynnu iechyd y Teulu Bren- hinol, yn dad, yn fam, yn nain ac yn dywysog, archodd y llywydd ar Athro W. J. Gruffydd i gynnyg llwnc-destyn Cymru," a chysylltu enw Ellis Jones Griffith y gwr gwadd. Tebyg i hyn yr oedd rhediad ei annerch :— "Wrth gynnyg y testyn temtir fi i'w rannu yn dri gogoniant. Yna aed i ffraethebu'n ddoniol am ennyd. Go- fynnai pa beth ydoedd neges y Gogledd i'r De yn natblygiad y bywyd newvdd yng Nghymru. Y mae amryw o honom bellach wedi cefnu ar fro ein maboed dan ganfod yn y Deheudir. Llonnach braint a llawnach bro." Aeth aiiiser y gwelcdigaethau a llwybrau grugog y mynydd heibio, ac yn gyfnewid y mae'r "tips" glofcydd a'r mynd anghyffredin sy yn y De yn rhan o'n bywyd bob dydd. Y mae yr hen leisiau yn dechreu tewi. Beth sy gennom ni i ddweyd wrth y cyfoeth sy yn Neheudir Cymru. Yn Nghymru y Dyfodol y Deheudir a fydd yn gorbwyso pob rhan arall o'r wlad. Y mae y De yn colli yr hen ddiwylliant gwerin Cymreig a gyn- rychiolir yn yr ardaloedd gwladaidd hvd heddyw. Methodd diwylliant Seisnig gwcdi deugain mlynedd o brawf a dwyn gwell trefn ar addysg a meddwl y Cymro yn y Deheubarth. Yn wir y mae diwylliant Seisnig yn is yn y De nag yn un rhan o Brydain. I Y mae'n hen bryd i'r genedl ddeffro I i'r pwysigrwydd o fod i gvfoeth-ar- wydd wahanred y De, rhagor y Gogledd gael ei gyfeirio i'w ganolydd dyledus, megis nawdd a gwared, rhag effaith niweidiol v dirywiad a ddaw o hirddilyn ar ddiwylliant Seisnig, a dwvn i fwv bri hen ddiwylliant burach y Gogledd, a chyd-ddeall gwell &'r modd y gellid caffael gan y Gogledd- wyr a'r Deheudwr gydgymeryd baich mawr y dyfodol yn unfryd ac un galon." Yna fe aeth y bardd i dalu ei foes i Ellis Griffith yn nghanol cymeradwv- aeth y cynhulliad. Dywedodd fod ei bresenoldeb yno yn gweddu yn hollol i'r hyn a fynegodd am ddwysgyfwng Cymru ar hyn o bryd. Onid gwyr megis Ellis Griffith a gyfyd o ddi- wylliant Mon. Efe oedd y Cymro cyn- taf a gafodd ei wneuthur yn Llywydd Undeb Cymdeithasau Diwylliadol Colegau Caergrawnt. Yr oedd dilyn ei yrfa yn ysbrydoliaeth i Gymry ieu- aine. Hoff oedd ganddo naws ac ys- bryd y llinellau a ganlyn o awdl "Ymadawiad Arthur" gan T. Gw vnn Jones:— "Yno fro ddedwydd, mae hen freudd- wydion A fu'n csmwytho ofn oesau meithion; Byw yno byth mae pob hen obeithion, Yno mae cynnydd uchel amcanion; Ni ddaw fyth i ddeifio hon, golli ffydd, Na thawd cywilydd na thoriad calon. Yno mae tan pob awen a gano Grym, hyder, awch pob gwladgar a ymdrecho; Yni a ddwg i'r neb fynn ddiwvgio, Svlfaen yw byth i'r sawl fynn obeithio; Ni heneiddion tra noddo,—mae gwiwfoes Ag anadl einioes y genedl yno (Uchel gymeradwyaeth). I Cafwyd cainc ar y delyn yn ystod ennydoaros a J. E. Jones yn canu Merch yr Hafod a Mab y Mynydd (Eifion Wyn). Wedi'r alawydd orff em a'i gan dyma alvv ar yr ymwelvdd anrhydeddus 1 annerch ei gydwladwyr. Y peth cynta a wnaeth ydoedd symud o'r neilldu blanhigyn palm a oedd yn cuddio rftun o'r gynnulleidfa oddiwrtho. Wedi caffael o hono drem ddirwystr mawr oedd ei groeso gan bawb. Yr oedd y Seneddwr enwog yn ei hv/yl oreu, ac yn arllwys o gorn llawnder ei arabedd a'i grebwyll fywiog. Dywed- odd Pan dderbyniais wawdd fy • nghydwladwyr gan fy nghyfaill, Mr I W. J. Gruffydd, i'w gwledd yng Nghaerdvdd teimlais fy mod yn rhwvmo o gydsynio a'u dymuniad. Y mae fy nghyfaill Mr Gruffydd er ei fod yn sillebu ei enw yn wahanol wedi dywedvd wrtho chwi fod gwyleidd-dra vn nodwedd o fy nghymeriad, dyna pam mae ef a minnau yn gyfeillion- (chwerthin)—achos y gwrthwyneb svdd yn cytuno a'i gilydd fel rheol. (Chwerthin a gorfloedd). Yr oedd Mr Gruffydd wedi dweyd beth oedd neges y Gogledd i gyfoeth i De. Wei cael rhan o hono ynt? (Chwerthin), a dyna pam y mae y fath gynnulleidfa yma heno. Yr oedd am gadw at y testyn, sef Cymru," nid na Gogledd na De, eithr y ddau yn unedig. 01 dwrn y Sais oedd i'w weled ar y cyffindir a'r gyfwlad, ond a'r Gymru ceir ol bys Duw. Y mae ein dyled yn drwm i'r oesau a fu, ac y mae yn falch gennyf yn v dyddiau hyn—dyddiau uchelsain chwibanogl heddwch am wyr y cledd. Pwv a ddododd ddosbarth a threfn ar ein cenedl onid dewrion megis Llyw- elyn ein Llyw Olaf ac Owain Glyn Dwr, cyntefigion Senedd Cymru a gynhelid yn Harlech, Dolgelle, a Machynlleth. Peidiwn ag anghofio gwyr y cledd. Onid yw yn hen bryd i ni godi cofadail o farmor gwyn a gwych, nid er mwyn yr oes hon, eithr er delweddu arf y to sy'n codi syniad am arwyr ein rhyddid a fuont yn eu dydd yn arwain braint ar Gymru ben- baladr. Y mae yn dda gennyf am yr hyn sy'n cael ei wneuthur o fewn I cynteddau eich neuadd yn y ddinas hon. Eto gwell a fyddai gennyf ddymuno ar i'r mudiad gaff el ei estyn v tu hwnt i gaere dinas a chael cyn- horthwy oddi allan a dodi y cerfddel- wau yn y lie y bo hwylusaf eu gweled, a'r man y bo mynych dramwy dynion. WTrth gwrs gwna Caerdydd lawer. Ni allaf ddweyd ei bod yn brif-ddinas Cymru. Gall fod ynddi fwy o bobl, ond nid o angenrheidrwydd y bobl fwya. Ffaith bwysig yn hanes ein gwlad ydoedd y Diwygiad Protestan- aidd. Nid oedd feallai yn gwbl fan- teisiol i addysg yn Nghymru, oher- wvd fe aeth a'n bonedd i Lundain a difodwyd nawdd y beirdd. Dilewyd y mynachlogydd, pyrth dysg a di- wylliant ein hen dadau. Eto i gyd dyled y sydd arnom i'r Diwygiad am roddi o hono y Beibl mewn Cymraeg. Bu hyn yn achlysur er gwared y Gym- raeg rhag yr anneall a syrthiai arni pei amgen. Diogelodd hyn gened- laetholdeb a gwladgarwch y Cymro. Gwelais ddeffiinaid hapus o wladgar- weh y dydd o'r blaen: "Patriotism is not emotion, but endeavour; not senti- ment but service; not boast and pastime, but purpose and pursuit." Nid llefaru eithr llafurio; nid ym- drech derfynol eithr gwaith parhaus." (Uchel gymeradwyaeth). Beth oedd diwylliant ein cenedl. Temtir fi yw rannu fel y gwnaeth Mr W. J. Gruffydd yn dri gogoniant: Diwyll- iant, yn gyntaf, yn sylfaen; yn ail, diwylliant yn ei ddadblygiad, ac yn drydedd diwylliant yn ei nodweddion. Ac y mae gan fy mrodyr rhywbeth pellach i'w ddweyd. (Chwerthin mawr a chalonnog). (I) Ei Sylfaen. Nid oddiuchod y mae, eithr oddi isod. Peidiwch a meddwl am eiliad fy mod am daro nodyn gwleidyddol ac anghysain ger bron y cynhulliad a welaf yma. Meth- iant a fu ymgais Awstin Fonach i ddwyn diwylliant Rhufain i'w fwrw ar y Cymru. Aflwyddiant hefyd a fu ymdrechion Thirlwal ac Oliffant i impio diwylliant Caergaint ar foncyff y genedl. Na, nid o'r palas y teirdd ddiwylliant y Cymro, eithr o'r bwthyn; nid o'r athrofa eithr o'r gweithdy; y werin, a'r werin yn unig. (2) Diwylliant a dadblygiad.—Pwy oeddynt a gadwasant wyl ar ddad- blygiad y diwylliant ac a'i meithrin- asant yn dirf ac yn hoew ? Mi ddywed- af i chwi. Ein harweinwyr, nid amgen I na'r pregethwr a'r gwleidyddwr, a'r I bardd. (Llais: "Y cyfreithiwr hefyd.") Na Dydi cyfreithiwr ddim yn dad- blvgu Mae gen y cvfreithiwr neges neillduol at gyfoeth y De (Chwerthin mawr). Nid oedd gan neb hawl i siarad yn fychan am y pregethwr. (Clywch, clywch). Nwy roddodd i'r Cymru deyrnas nefoedd, ac wrth wneuthur hvnnv rhoddwyd yn ddi- arwybod deyrnas y byd yn ogystal. Cefais fy ngeni ynghanol y ganrif ddiweddaf ar ol darganfod gwybod- aeth, ond cyn darganfod addysg, ac i'r pregethwyr yr wyf n'n ddyledus am fy mreintiau am y gwaith a ddodynt ar addysg yn drefnedig drwy lenydd- iaeth a newvdduriaeth. Ffrwyth eu diwydrwydd yn taenu syniadaeth eglur a thrywel ymysg y werin a bar- odd iddi hithau yn ei thro ymddihatru o hualau y canrifau ac ymroi i gyfrannu at adeilio Colegau y Brif Ysgol. Wel, beth am y gwleidyddwi" ? Lie ma nhw? (Chwerthin). Y mae gan bawb i'w barnu hwynt, ac y mae pawb yn breintio ar yr hawl honno. Y Beirdd hefyd. Y maent hwythau wedi gweini i'w cenhedlaeth yn rhagorol, trwy osod trefn ar facwy- aeth a dysg fel y bai goreu yn gofyn er lies a moliant cenedl y Cymry. Onid yw perthynas yr Ysgol Newvdd yn | agosach at yr hen nag a fynn llawer ei gredu. Y gwir yw perthyn y maent i ysgol na fuasai mewn bod onibae am hen bregethwyr piwritanaidd y gen- edl. Cyfnod y gwg, y gwawd, y gwatwar, a'r dirmyg. Bechgyn a merched yn mynd i Lerpwl o Gymru, ac yn dychwelyd yn ol drachefn ac acen ddieithr gan gymryd arnynt eu bod wedi gollwng eu Cymraeg dros gof. Mawr yw'r newid a fu ar bethau er yr amser hynny a mwy fyth a fydd yn y dyfodol. Y mae drysau digwydd a damwain yn agored i rai; ond y mae drysau gwaith yn agored i bawb. I Cenedl ar gynnydd yw ein cenedl ni. Beth am ei dyfodol? Ar bob llaw y mae arwyddion twf a llwydd i'w can- fod, ac yn nheml fa wr Gogoniant fe welir Cysegr Ffydd, ac yn agos ati Allor Gwaith yn ganaid, ac arni y mae'n aros wrid gwaed y rhai a goll- asid trwy aberth tros eu gwlad, yr hwn sydd yn ein tynnu i off rvmu r oll a allwn o waith a dylanwad er mwyn ein hanwyl genedl. Amser a fu pan ymesgusodi y genedl am ei bod, ac mewn sachliain a lludw yr ymgladd- ai o'r golwg. Ond yr oedd i'w weled ede sidan fain yn rhedeg drwy y sach, a gwreichionen Duw yn y lludw a rhyw lais distaw main yn glywadwy. Tyfodd yr ede yn wisg burwen brydferth o'r we oreu. Daeth y wreichionen yn dan nerthol, a'r llais distaw main a oedd yn su o obeithion sydd heddyw yn eglursain a chroew yn llais i genedl gyfan na fydd taw arno mwy, yn galw ar Gymru a'i hiaith i gymeryd lie teilwng ymysg ieithoedd a chened- loedd y ddaear." Eisteddodd y boneddwr anrhydedd- us ynghanol gorfloedd a llawenydd y gynnulleidfa, wedi traddodi o honno araith a fydd ynglod bythol iddo, a honno'n eirias yng nghalon a meddwl pob un ag a'i clywodd. (I barhau.)
bi SARZINE " BLOOD MIXTURE.I
bi SARZINE BLOOD MIXTURE .I CROEN IACH A GWAED PUR.— Dyna yr hyn y mae Sarzine Blood Mix- ture yn ei sicrhau, a dim arall. Nid yw yn honi gwella pob peth, fel yr Yankee Patent Medicines, ond os blinir chwi gan groen afiach, ysfa, pimples, toriad allan curvy, doluriau, pen dynod, etc., yn tarddu o waed drwg ac anmhur, mynwch botelaid o 'Sarzine Blood Mix- ture' gan y Druggist nesaf atoch, 1/1! a 2/6 y botel, neu gyda 3c. at y cludiad yn ychwanegol, oddiwrth y perchenog, HUGH DAVIES, Chemist, MACHYN- j LLETH. I
Nodion o Abertawe. I
Nodion o Abertawe. Y Mabinogion a Chanmlwyddiant "Seren Gomer" "Bendith holl fendithion synnwyr Yw galwad freiniol yr argraffwyr." Dyna gwpled o eiddo Joseph Harris godwyd o "Leuad yr Oes," 1827, tud. 222, ac yno hefyd ceir beddargraff Joseph Harris a Ieuan Ddu, ei fab, tud. 197, a dyma un o'r englynion geir arno o waith Ervron Gwyllt Waliax L "Ni all amdo na llymder-dir y bedd Bydru byth enw Gomer; Cyfiawnbarch cof eonber, Erys byth i Harris ber." Blin gennyf adael allan enw y Bon- wr John Meredith, Llywydd y Cymro- dorion, fel cvnygydd llwnc destyn, "Undeb y Cymdeithasau Cymraeg" yn Nhathliad y Mabinogion o'r Can- mlwyddiant uchod; hefyd dylasai y sylwadau canlynol o'i eiddo fod wedi cael lie yno hefyd, a chan fod y Golygydd mwyn wedi cadw araeth y Bonwr D. Morlais Samuel mewn atebiad yn ol hyd yr wythnos hon, hwyrach y cant ofod ganddo; fel hyn y dywedodd— Mae yr Undeb wedi galw goreuon y genedl at ei gwaith; mae cymdeith- asu a'r cyfeillion hyn yn llawn d&l am bob ymdrech o'n heiddo. Ceir yn Adran Abertawe foneddwyr sydd yn llawn o sel a bnydfrydedd, ac hefyd yn meddu ar alluoedd uwch na'r cvff redin. Bydd tynged y genedl yn ddiogel yn nwylaw ei goreuon, ac edrychwn ymlaen at y dydd pan y bydd llais clir Cymru yn awdurdod pendant ar faterion Cymraeg. Gobeithio fod yr ymgyrch yma yn un ddidroi yn ol. Y Cymrodorion. Traddodwyd darlith olaf y tymor nos Fawrth, y I7e&» yn Neuadd y Lyfrgell Gy- hoeddus. Darlith Saesneg oedd gan y cvfreithiwr adnabyddus, T. W. James, Ysw., a'i destyn oedd "The Welsh as a People." Daeth tyrfa luosog ynghyd, a chafodd y darlith- ydd wrandawiad astud hyd y diwedd. Cedeiriwyd gan un o'r is-lywyddion, y Bonwr D. Spurrell Davies; efe yn un o Gymry mwyaf pybyr y cylch, ac yn hyawdl fel siaradwr yn y ddwy iaith. Dywedodd yn ei sylwadau agor- iadol eu bod yn teimlo yn dra diolch- gar i'r darlithydd galluog am ei gar- edigrwydd yn dod ar gais y pwyllgor i ddarlithio iddynt ac yntau yn ddyn mor brysur. Dywedodd fod Cymru yn yr argyfwng pwysig hwn o'i hanes yn hawlio diddordeb a cynhorthwy y goreu a'r galluoCaf o'i phlant, ac yr oedd yn falch o gael gyflwyno y darlithydd fel un yn mysg y rhai hynny. Diolchodd y darlithydd i'r cadeirydd am ei sylwadau caredily. rhv garedig, meddai, ac ni wyddai o'r blaen ei fod yn ddyn mor alluog. Dewisasai fel testyn, The Welsh as a People." Rhoddodd fraslun o hanes a dadblygiad y Cymry o'r amserau boreuaf. Olrheiniodd hwy yn ol i Gyfandir Ewrob, ac yna daeth a ni o gam i gam ym mlaen drwy gyfnodau v Rhufeiniwr, y Saeson, a'r Norman hyd esgyniad y Tuduriaid i orsedd Prydain. Sylwodd mae dyma gych- wyniad y cyfnod adnabyddir fel "Modern British History." Danghos- odd i ni fel yr oedd y Cymro wedi brwydro trwy y canrifoedd dros et annibynaeth, ac mor ffvddlon y bu i'w ddelfrydau ac i'w iaith. Eglurodd i ni y moddau a gymerwyd gan ein gormeswyr i'n llwyr orchfygu, ac fel v deddfwvd i ladd ein hiaith a'n cenedlgarwch, ac eto meddai yn wyneb yr holl erledigaeth, wele, y Gvmraeg yn fwy byw heddyw nag y bu erioed, ac yn cael ei siarad gan dros ddwv fil o bobl. (Tybed na allai Talnant roi'r nifer dipyn yn uwch.— Gol. )-y rhan fwyaf o honynt, wrth gwrs, yn ddwy ieithog, a'r creadur rhyfedd hwnnw-Dic Shon Dafydd, ar fin tranc, un o'r creaduriaid mwyaf dirmygedig yn ei olwg. Cyffyrddodd a'r bywyd Cymraeg yn ei wahanol agweddau. Dadleuodd dros gadw y Gvmraeg yn fyw, a'i dysgu ar yr aelwyd, ac yn ein hysgolion. Beiai ei rieni yn fawr am nas gwnaethent eu goreu iddo vn v cyfeiriad hwn. Yna cyffyrddodd ag arferion a defodau y Cymro-cymcradwyai rai a choll- farnai eraill. Synnai fod cyn lleied o god cof-golofnau i'n harwyr a'n hen- wogion mewn mannau cyhoeddus. Sylwai fod hyn yn cael sylw arbennig ar v Cvfandir. Gosodent yno goflech ar wyneb y tai i ddweud fod dynion enwog wedi byw, neu eu geni yno, ac awgrymai y priodoldeb o wheud yr un peth yn ein gwlad ninnau. Dyna ddi- gon i ddangos diddordeb y adarlith, ac eangfrydedd y darlithydd, a'i set dros "ei iaith, ei wlad, a'i genedl." Diolchwyd iddo ar gynnyg J. Lovat. Owen, Ysw., Y.H., a John Williams, Ysw., Y.H., yn eilio. Yn bresennol gwelwyd y Cymry ffyddlon a gwresog a ganlyn :-Yr Henadur Ben Jones,, cyn-lywydd; Cynghorwr D. Griffiths; y Cynghorwr John Lewis; y Bonwyr D. Morlais Samuel, D. Rhys Phillips,. F.L.A., is-lywyddion; D. Hicks Mor- gan, vsgrifenydd cyffredinol y Cymro- dorion; W. P. Williams, trysorydd, a Celfyn Williams, D. J. Higgs, D. Gibbon Lewis, Brithyll Tawe, Wm. Llewelyn, J. O. Jones, etc., etc. TALNANT.
Advertising
Rolled Gold Pince Nez Frames Fitted to your own Lenses, andguaranteed not to changecotor Price 8/6 Complete bJith Metal Case ei Cord Visitors to London should Gall and have their EYESIGHT TESTED FREE Of CHIKGE. Spectacles and 2 6 complete Eyeglasses fraonm d ?? //? 0 complete Illustrated Prioe Lists Post Free. IDylai YmtoelbDijr a Llundain altcJ a chael profi en GoltcJ8 gn Ddidal. Spectol neu Wydrau Llygaid o 2/6 i fyny, yn gyflawn. Anfonir rhestr o'r Priaoedd. yn egluredig yn ddidaildrwy'r Ilythirdy. -1 Send your Old Spectacles and have them fitted into a Best Quality ROLLED GOLD FRAME Price 8/6 Complete. Guaranteed not to change Color. ELEGANT IN APPEARANCE BLACK MOROCCO OPERA GLASS, with Case, 7/6. Best Quality Aluminium OPERA GLASS, 12/6. Real Pearl & Aluminiunr OPERA GLASS, 15/6. Useful Presents SPECIAL VALUE. ANEROID BAROMETERS, 12/6. 15/6. 1 7/6. As Illustrated. Guaranteed Accurate ANEROID BAROMETERS, Circular Pattern. 8/6. 10/6. 12/6. High Power Long Range ACHROMATIC FIELD GLASS with Sling Case, 15/6 Cheaper Quality, 12/6 The Ideal Glass for Territorials. Scouts, etc. High Power READING GLASS FOUR SIZES. 2/9, 3/9, 4/3, 4/9. Most useful for examining Maps, Photographs, etc. SPECIAL VALUE IN Folding Reading Glasses 9d. & 1/3 SPECIAL BARGAINS. Garden or Greenhouse Thermometer 1/3 Scouts Pocket Compass 9d. Eyeglass Cleaner 3d. Chatelaine Spectacle Case 1/6 Table Microscope 1/3 Botanists Pocket Lens 1/6 j 1Je.st Quality Goods only.   ?.&?9   Cure your Sore or Weak Eyes Wtth "Diamond" Eye Ointment. POST 1/14 FRpB. Diamond" Skin Ointment Cures Eczema, Ulcers, and all Skin Diseases. POST 1/' FREK. OPTICIAN TO THE LONDON TEACHERS AND THE LONDON COUNTY COUNCIL STAFF ASSOCIATIONS. CYRIL GARDNER, F.S.M.C., Qualified Optician, 292 HOLLOWAY ROAD, LONDON, N. CofiWch alto yma pan yn Llundain. Cash returned in full if Goods are not to your entire satisfaction. DychWelir yr Arian yn Ilaton oni rydd y ntoy- ddau foddlonrtoydd hollol