Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
11 erthygl ar y dudalen hon
Cwrdd Sefydlu y Parch. T.I…
Cwrdd Sefydlu y Parch. T. I Emrys James. Neillduwyd odfa prynhawn Llun, Mawrth 30ain, ym Methesda, Abernant, i gvdnabod y Parch. T. E. James yn weinid- og yr .eglwys. Gweddiwyd i ddechreu gan y Parch. Grawys Jones, Trecynon. Cadeiriwyd gan y Parch. D. Silyn Evans, Siloa, yn ei ffordd ddigyffelyb ei hun. Dywedai am y gwein- idog newydd feddu ohono ar arucheledd mawr fel pregethwr, a swyn Cymteig nodedig. Ar ol araeth fer a hynod bwr- pasol galwodd ar frodyr o Abernant, Ynys- meudwy, a Chastellnedd i siarad, sef Eglwvsi y bu'r gweinidog yng nghysylltied- ig a hwynt yn ddiweddar. Yna galwyd ar ,ereill, sef ffrvndiau neu gymydogion iddo. Gwnaed hynny yn y drefn ganlynol:— D. Jones, Abernant, a anogai'r eglwys i gyd-dynnu. Ithoddai gyngor i'r gweinid- ogion fwrw'r rhwyd i'r tu deheu i'r llong. Mr. James wedi dal 32 o bysgod yn barod, rhai mawr a bach yn gymysg. W. Morgan a gredai fod proffwyd wedi dyfod i Bethesda. Dymunai fendith ar yr undeb mewn barddoniaeth. David Thomas, Ynysmeudwy, a dywedai ei fod yn gwybod rhywbeth am Mr James, •e;- heb wybod Ilawer am yr eglwys. Bu ( dan weinidogaeth Mr. James am 4t mlyn- -edd. Y blynyddoedd hynny yn rhai de- heulaw y Goruchaf. Yr oeddynt wedi treulio llawer o amser yng nghymdeithas -6U gilydd. Proffwydai fod yr eglwys yn wynebu ar weinidogaeth ryfedd. Y ffordd i'w adnabod fyddai gweithio gydag ef. William Da vies. Efe yw ysgrifennydd Eglwys Ynysmeudwy. Teimlai ei hun yn fwy o ddyn oherwydd gweinidogaeth Mr. J'mes; yr eglwys hithau yn llawer gwell .am yr un rheswm. Pregethwr goie'r en- wad yw Mr James yn ei tarn ef. W. fiewis, diacon arall o Ynysmeudwy, oedd y nesaf i siarad. Yr oedd araynt hir- aeth oherwydd colli eu gweinidog. Yr oedd ambell i ddyn fel oil painting yn oorych yn dda o bell, ond yn gwaelu wrth nesu ato. Mr. James yn gwella wrth ei adnabod. Credai nad oedd yn fantais newid gweinidogion. T. L. Jones, Soar, Castellnedd, a gyn- jrychiolai'r eglwys yn Soar. Canmolai Mrs. James a Miss James, ynghyd a'r gweinid- og newydd. Yr oedd y galwadau am dano fynyched fel mai anaml y caed ei gwmni ar y Suliau. Edrychid arno fel pregethwr Duw-anfonedig; a thra yng Nghastellnedd yn gydweithiwr calonnog a'u gweinidog, Mr. Edwards. Sup. Evans o Gastellnedd. Yr oedd bob amser yn mwynhau Mr. James yn pre- gethu. Ni. chlywodd ond un pregethwr gwell nag ef, sef ei weinidog. Tystiai y gwelent Mr. James yn garedig. Dywedai am rywrai yn gweddio dros y gweinidog pan fyddai yn bresennol; ond yn ei absen- oldeb, byddai'r weddi dros y gweinidog hithau felly. Cynghorai Mr. James os nad hoffai ei le am ddod yn ol i Gastellnedd. Mr. Rogers, Maesyrhaf, a ddywedai na fyddai Mr. James yn eu siomi ond iddynt gofio mai dyn oedd efe. Cynghorai yr eglwys i roi ei gore iddo; yn hyn yr oedd yr •eglwysi yn ddiffvgiol iawn. Yr oedd gwein- idogion yn sensitive iawn, ac yr oedd am iddynt gofio hynny. Y Parch. Daniels, Maesyrhaf, a ddy- wedai adnabod ohono Mr. James er's blyn- yddoedd. Yr oedd yn ei adnabod fel dyn talentog, ac yr oedd ymysg y gore felly a adnabu erioed. Y mae gan y gweinidog rhywbeth arall i edrych ar ei ol yn hytrach nag ar ol ei hun. Awgrymai i'r eglwys i beidio rhoddi achos iddo felly. Yr oedd y Parch. Mr. Bowen, Treorchy, yn ddyledus i Mr. James. Credai fel pob pregethwr ei fod yn dipyn bach o bregeth- wr. Wedi cyd-gychwyn gyda Mr. James, y mab; ac wedi cael yr un cynghorion a chyn- orthwy a Mr. James, Pontypridd, ganddo. Ystyria hi yn insult i ddweud wrth yr eg- lwys am fod yn garedig, am y dylai fod f OfTly Yna darllenodd Mrs. Griffiths, o Aber- rant, benhillion croesawol. Darllenodd Caleb Morris yntau benhillion iir un per- wyl. Bu y Parch. Seiriol Williams yn cyd- dristhau a Mr. James, ac yr oedd heddyw yn cydlawenhau. Wedi clywed Mr. James yn pregethu gyda nerth mawr pan yn ieu- anc iawn yn y Penmaenmawr. Colli Mr. James wedi bod yn golled fawr iddo ef. Dywedai fod A bernant yn cael dyn a phre- gethwr. Parch. J. P. Evans, Penygraig, Caer- fyrddin, a ddywedai fod yn hyfrydwch gan- ddo fod yn y cyfarfod. Bu yn gymydog i Mr. James yn y Gogledd. Yr oeddynt yn gyfeillion mawr. Syniai am dano fel dyn da a dyn Duw; a dyna'r paham yr oedd yno. Mr. James yn bregethwr da, ac yn awr yn y man gore. Yr oedd y dyledswydd ar yr eglwys i'w gadw mewn repair. Dywedai y Parch. D. Rees, Salem, ei fod Y-t adnabod Mr. James o flaen neb oedd yn bresennol. Cymhellai'r eglwys i ddyblu ei diwydrwydd. Yr anhawstr yw cael dynion i roi eu hunain. Angen y dydd yw gweithwyr personol. Yr oedd am iddynt fod mewn cydymdeimlad ag amcan ei wein- idogaeth. Y Parch. H. P. Jenkins, Aberaman, a ddahodd ar y cvfle i ddweud wrth Mr. James sut eglwys oedd Bethesda. Yr oedd yn sicrhau y gallai fod yn ddiofn yn y lie, ac y cai awyrgvlch i hedfan ynddi. Yr oedd yn llawenhau am y power newydd a ddeuai i gylch y weinidogaeth yn Aberdar ym mherson Mi-. Jfrmes. Parch. E. Evans, Pontypridd, a ddywedai yn fyr dyfod ohono i ddymuno'n dda i Mr. James. Parch. Emrys James a siaradai'n olaf. Yspryd dweud a'i llywodraethai yn gyffredin, ond yspryd tewi y tro hwn. Daeth i'r cylch i ddau amcan: (a) Achub eneidiau dynion, mewn dibyniad ar y gallu -dwyfol; (b) i geisio codi Annibyniaeth yn y cylch. Yr enwad heb fod yr hyn y dylai fod yn Abernant; ond i gyfeiriad y comin y bwriadai droi' ei wyneh i chwyddo'r en- wad. Os digwydd i ddafad ddod o gorlan arall ar ei thraed ei hunan, nid yw am roddi'r ci ar ei hoi, ond ei chroesawi. Barnai i'r siaradwyr ddweud nid beth ydyw .ond yr hyn y dylai fod. Wedi canu, diweddwyd y cyfarfod gan y Parch. Eli Evans. Yn ystod y Sul a'r Llun gwasanaethwyd gan y Parchn. E. J. Owen, Cwmaman; J. P. Evans, Penygraig; Seiriol Williams, Pontardawe; Emrys James, Pontypridd; a thraethodd y Parch. J. B. Davies, Aber- ewmboi, ar "Berthynas yr eglwys a'r gweinidog," a'r Parch. J. Edwards, Cas- tellnedd, ar "Berthynas y Gweinidog a'r Eglwys."
Llwynbrwydrau.
Llwynbrwydrau. Nos Fercher, Mawrth y 26ain, ,cynhaliwyd cyfarfod wythnosol y •Gymdeithas Ddiwylliadol, pryd y -cafwvd darlith hwylus ar "Tomos Bartfey." Rhoddodd y dawnus fonwr D. Clydach Thomas bortread dihafal i ni o'r cymeriad doniol hwn, fel ei disgrifir gan Daniel Owen. Os am noson ddiddorol mynner clywed y ,ddarlith hon. Llywydd y cyfarfod yd- •oedd v Parch. T. C. Lewis. GOLWG Y MOR.
Cymry Cymreig Abertridwr.;…
Cymry Cymreig Abertridwr. Nos Sadwrn, Mawrth yr 28ain, cawsom ein cyfarfod olaf y tymor. Yr ydym wedi cynnal un-ar-ddeg o honynt. Bu yr arwyr canlynol yn ein hannerch: Dewi Fychan, Caerdydd; Eluned Morgan, Caerdydd; Tawelfryn, y Groos Wen; Evan Thomas, Tabernacl, Senghenydd; Roberts, Salem, Senghenydd; Miss M. A. Watkins, Aber- dar; T. Morris, Noddfa, Senghenydd; Alban Morris, Caerdydd; ac Enid Hughes, B.A., ysgolfeistres, Abertridwr; a'r an- farwol Goronwy Owain, o Fon. Cawsom ddarlith ragorol iawn ymhob ystyr gan y fonesig Enid Hughes. Dygodd bethau I newydd a hen i'n sylw o gymeriad Goronwy fel bardd a Chymro, ac un a dafolwyd yn y flwyddyn 1733 gan yr enwog LeNi-is Morris o Bentre KirianeJl ym Mon fel y canlvn: Awen, 17; Barn, 18; Dysg, 19; Cynghanedd, 18; ac yn yr un daflen ceir y meddyg fardd, Dr. Sibn Cent, yn rhesu fel y canlyn: Awen, 18; Barn, 1. Dysg, 18; Cynghanedd, 10. Un o n frodorion yr Aber, meddir, oedd y Dr. Sion Cent. Ymhob gwlad y megir glew. Siaradwyd ym mhellach ar destyn y ddarlith gan Samuel Price a'r llywydd, E. G. Davies. Gall y Cymdeithasau Cymraeg fentro gwa- hodd y fonesig Enid Hughes i'w hanerch y tymor nesaf. Enid Hughes, mae enaid hon-yn ddawnus Gan farddonol geinion: Gwna'i sedd 'mhlith cynghaneddion Ac awen lwydd y gan Ion. Mon a'i hri yw manai'i bron- Goronwy a'i gywreinion. Ymhlith yr adroddwyr oafwyd Mrs. James, Bryn Gelli; Mrs. T. Jones, Heol y Brenin; a Robert Morris a Daniel Davies, G.T.S.C. Adroddwyr campus wediennill gwobrwyon lawer cyn yma ac ymhlith y canwyr yr oedd y rhai canlynol: Herbert Eurwyn Williams, Uwch Strvd, ac Alwyn Owain Davies, ac Eric /,Williams, Heol y Brenin, plant proffwydi r Gymdeithas; a Maldwyn Howells a'r Bonwr T. Griffiths, gwyr ieuainc addawol iawn ym myd y gerdd. Cafwyd can yr Alawon Cymreig gan y Cymrawd Efan Parry, Senghenydd, gwr brwd o blaid Cymru a Chymraeg. Pasiwyd penderfyniad o eiddo'r Bonwr I John Morgan, Heol y Tridwr, yn gofyn ar; i Gynhadledd Pontypridd bwyso ar i'r awdurdodau roddi mwy o bwys ar wybod- aeth o'r Gymraeg fel cymhwysder yn y rhai a ddewisant i'w gwasanaethu, ac hefyd ofyn am gael yr arian nodau yn y ddwy iaith. DEWI AUR. I
Baban wedi ei Barlysu.I
Baban wedi ei Barlysu. I Rhwbio a Thriniaeth Drydanol yn Methu. Cweliwyd ef gan DABLEDI DR. CASSELL. Dywedasid wrthyf nad oedd Tabledi Dr Cassell yn addas i blant," meddai Mrs. Annie Rawlings, o 30 Thistle St., Burn- greave, Sheffield, ac aethum ymlaen i ddefnyddio moddion arall." Oni buasai i'r dywediad hollol anghywir yna ei cham- arwain gallesid gwella Horace, bachgen bychan Mrs. Rawlings yn gynt nag y gwnaed. Dywed Mrs. Rawlings yr hanes fel hyn :— Parlyswyd f y machgen bychan pan yn un mis ar ddeg oed. Cawsom gyfarwyddyd meddyg ar unwaith, ac a- ol hynny awd a Horace i'r ysbyty, ac wedi hynny i sefydlirul at bethau o'r fath. Gwnaed cynnyg ar rwbio a thriniaeth trydan cryf, ond yr oil yn ofer. Ond pan gefais Dabledi Dr. Cassell i Horace, daeth Horace Rowlings, I Sheffield. gwellhad ar unwaith. Yn awr y mae fy mhlentyn yn ei iechyd goreu, ac yn cerdded yn dda. Y mae gwellhad ar ol gwellhad, hyd yn oed yn yr achosion mwyaf eithafol, wedi profi mai Tabledi Dr. Cassell yw y feddygin- iaeth sicraf a ddyfeisiwyd at Fethiant y Nerves, TIodi Gwaed, Gwendid, Diffyg Cwsg, Poen Giau, Curiad y Galon, Afreol- eiddiwch y Stumog a'i- Arennau, Gwendid Plant, Parlysiad y Cefn a'r Giau, Dihys- byddiad Cyffredinol o Nerth y Corff, Lludd- ed yr Ymenydd, a phob math ar fethiant yn y cyflwr. Anfoner 2g.8heddyw i Dr. Cassell's Co., Ltd., 418 Chester Road, Man- chester, am sampl rhad. Gwerthir y Tab- ledi gan yr holl Fferyllwyr am <10id., Is. ltc., a 2s. 9c.—y maint olaf yw y rhataf yn y diwedd.
Eisteddfod Gadeiriol yI -Cymer,…
Eisteddfod Gadeiriol y I Cymer, Porth. I Chwef. 28ain, 1914. I Beirnfadaeth y Rhan-gin ddau lais i Blant. Rhif 27 ar y Rhaglen. Daeth pedwar cyfansoddiad i law, sef I Tantum Ergo, Organnydd, a dau heb enw. 1. Tantum Ergo.-Ei destyn ef ydyw Clychau'n Canu," i soprano ac alto yn nghywair C, Tonic Sol-ffa. Gallai ei nod- iant fod yn fwy eglur. Hefyd, nid ydyw'n hysbysu awdur ei eiriau. Mae ganddo am- can am felodedd a chynllun; ond braidd yn gyffredin ydyw ei drefniant, '3rds and 6ths' gan mwyaf, a newid ei gordiau yn rhy ami. Ceir brychau yma ac acw fel y gwel ar ei gopi. 2. Organnydd. Daeth Haf" ("Hail, bright summer day") ydyw ei destyn ef. Gadawa yntau hefyd allan enw awdur ei eiriau. Geiriau canadwy. Rhana ei gyf- ansoddiad yn dri-phlyg (three fold). Ceir rhai pwyntiau da gan Organnydd, ond nid ydyw yn ddigon gofalus gyda ei drefniant, cydsymud dau bedwarydd f m d t, eto f I m:— t I t?:l) 8ydd ddrwg. Ychydig o waith fyddai gwneud hwn yn gyfansoddiad derbyniol. 3. Heb Enw.—Testyn, Blodau'r Gwan- wyn (" Spring Flowers'' )—y Gymraeg gan Elfed a'r Saesneg gan Morgan Jones, geiriau canadwy. Mae'r awdur wedi gadael ei gyfansoddiad yn ailot-ffennol. Cychwyna yn F a therfyn yn C. Dylasai fod ganddo ryw gymaint o fesurau er dyfod yn ol i F, yn lie hynny gadawa yn C, a hynny yn anorffennol. Mae ol astudiaetli gwrthbwynt (counterpoint) af eiddo y cyfansoddwr, rhydd lwybr ar]>ennig i'r ddau lais. Nid alaw a companion In thirds and sixth. Gresyn iddo adael ei gyfan- soddiad fel y mae. 4. Dienw.—Ei destyn ef ydyw "Happy Birds" (Anon.) Cymraeg, Adar Bychain." Yr enw yn aneglur. Geiriau hapus iawn, cymwys fel darn i blant. Darn tlws triphlyg o ran cynllnn, melodedd, Ilyfn, newydd; amser, tri churiad i'r mesur. Arwyddion mynegiant chwaethus. Cyfansoddiad gorffennol ymhob vstyr. Y goreu o'r pedwar, ac yn gwir deilynga'r wobr. Beirniaid; D. W. LEWIS, Brynaman. I JACOB GABRIEL, Argoed. I
Pant y Coblyn.i
Pant y Coblyn. 0 OFFIS JOHN JONES. Mr Got.Rydw i'n gwdd fod Sion Sana a finna'n cael ein hesgeuluso er's tro gennych yn offis y "Darian," a hynny er mod i wedi mynd i'r draffarth i godi offis i mi fy hun i sgwennu i chi. Fasa fo ddim cymaint o wahaniaeth gen i o'm rhan fy hun, felly, ond ma Mali a Wil ni yn teimlo yn ofnatsan lIas, a ma nhw'n dechra son am neud yr offis yn lie i gadw tatws os nad yw'n llythyrra i i gael dod yn y "Darian." Os daw hi i hynny, mi fydda i wedi colli llavvar o'n nigniti, a falla gael yr inffliwensa yn y fargian. A 'does dim fasa'n well gan rai pobol na gweld dyn mawr yn dod i lawr. Roeddwn i wedi meddwl y tro hwn am sgwennu tipyn am y dynion injar- ybar sy gynnon ni yn y wlad yma. Mae Ilawar iawn o honyn nhw i'w cael. Wel, dyna waith rhai allwn feddwl yw tyfu dynion injarybar. Dynion heb asgwrn cefn ydi rhain. Tydan nhw ddim yn hollol o'r un dosbarth a'r cynffonnwrs y bum i'n son am danyn nhw o'r blaen, ond ma nhw'n perthyn yn agos iddyn nhw. Dynion heb egwyddor i sefyll drosti ydi'r cynffonnwrs, ond dynion nad allan nhw ddim yn sefyll dros eu hegwyddorion yw'r rhai sy dan sylw yn yr offis yma nawr. Dyma'r dynion sy'n rhoid u henwa ar bob math o betisiwna. Mi gafodd Esgob Llanel- wy hyd i ryw bymtheg mil o honyn nhw medda fo, a synnwn i ddim na chawsa fo lawar yn rhagor tasa fo'n treio, oblegid mae mwy o ddynion injarybar o'n cwmpas ni nag ydan ni'n feddwl. Y peth ydw i'n ddeud yn groew o'r offis yma ydi hyn-nad ydi o a'i bymtheg mil gyda'u gilydd bob Jac o honyn nhw ddim gwerth un dyn go dda. Roeddwn i'n clywad am un ffermwr yn y Gogledd yma roddodd i enw'i hun a'r teulu i gyd ar betisiwn. Wydda'r hogan fach, ddel, hudolus aeth a'r petisiwn iddo fo ddim mai o ddireidi y gnath o hynny a'i fod ymhlith y teulu wedi rhoddi enwa'r ci a'r gath a'r merlin. A pham nad ydi enwa cwn a chathod yn llawn cystal ag enwa rhyw rybar dolis o ddynion ? Wrth gwrs, fydd yna beryg yn y byd yn y petiswna, ond ma nhw'n gneud un gwasanaeth pwysig; rydan ni'n dod i nabod y dynion injarybar, dim ond edrych ar yr enwa sy arnyn nhw. Mi fydda i'n edmygu calUneb y merched a'r ciwradiaid yma sy'n dod o gwmpas hefyd. Ma nhw'n nabod dyn injarybar o bell a ma nhw'n gwybod at bwy i fynd. Ma nhw'n gofalu na ddon nhw ddim yn agos i Bantycoblyn. Mi roes i rybudd i fyny yn yr offis yma beth amsar yn ol oedd yn darllan fel hyn "At Ymneillduwrs sydd heb asgwrn cefn ac wedi eu cyfansoddi o injarybar yswyth a hyblyg. Bydded hysbys i chwi fod ar yr Esgob eich eisiau. Y mae yn ei fryd i neud depiwtasiwn o honoch i fynd a chwi at i fistar i Lundan. Mistar yr Esgob ydi Mistar Asquith. Mae'r Esgob yn Dori rhonc, ond ma'i fistar e'n Rhyddfrydwr. Ond ma'r Esgob wedi breuddwydio un noson dim ond iddofo fedru casglu digon 0 rybar dolis Ymneillduol a gneud ecsibision dda o honyn nhw, y galla fo ddychrynu i fistar. Os na fyddwch chi'n ddigon da i fynd i Lundan, bydd yr Esgob yn ddiolchgar hyd byth i chi os gwelwch yn dda i roddi'ch enwa ar y petisiwn. Byddwch yn siwr nad oes gynnoch chi gysgod o asgwrn cefn cyn rhoddi'ch enwa. Cofier na tydi dynion ag asgwrn cefn iddyn nhw o un g-wertb i'r Esgob, a na tydi dynion injarybar o ddim gwerth i'r Y mneillduwrs. -Dros yr Esgob,-John Jones." Dyna'r hysbysiad roes i ar y parad yn yr offis yma a mi nath i waith hefyd. Mi aeth son am dano fo. Rhyw ddwy rybar doli gafwyd yn yr ardal yma, a mi fasa can croeso i'r rheiny i fynd hefo'u henwa a'r petisiwn i Jerico, oblegid byddan nhw da i ddim lie mae nhw. Mae'n dda gen i hefyd fod yr Esgobion yma wedi cymeryd at gasglu'r injarybar. Mae hynny'n arwydd er daioni. Os ydi cewri'r eglwys wedi methu dal i fyny'r cysylltiad rhwng eglwys a gwladwriaeth, tydi o ddim yn debyg fod y dynion gwan yn mynd i lwyddo. Gellwch benderfynii i bod hi ar ben ar yr Esgobion cyn y basa nhw'n gyrru merched o gwmpas i gardota enwa'r dynion gwan.—Yr eiddoch, JOHN JONES. [O.N.-Gadewch i hwn ddod o flaen y llythyrra eraill sydd yn eich offis chi.-J.J.]
Nodion Min y Ffordd.
Nodion Min y Ffordd. ¡ GAN EOS HAFOD. Tystiolaeth un o hen bererinion y dyffryn hwn yr wythnos ddiweddaf oedd y byddai pobl yn ddiwyd gyda'u gerddi yradeg hon o'r flwyddyn flvnvddau yn ol. Nid yw yr hin mor dyner a heuiog yn awr. Y dyddiau diweddaf gwelid hannau y mynyddoedd wedi eu gorchuddio ag eira, a chawsom brofiad eto o aeaf ealed a'i oerni. Daw Ebrill yn y man, a gwna ei sirioldeb iawn am y (-aledii-ch a'i- Ilaethder tywvdd sydd wed ihod yn cymaint anghysur 1 ni. Mae'r wyn yn ymbrancio ar fryn a dol, a 'does neb a hoffa eu gweled yn fwy na phlant. Nid oes modd cael gwell sianipl o ddiniweidrwydd nag orn. Dwy linell a hoffaf yw y rhai c,-tntynol:- Bugail Israel sydd ofalus Am ei dyner anwyl wyn," etc. Profir hyn drwy holl oesau y byd. ((li"tí"J" Brwydyr yw byw oedd ddatganiad o brofiad a glywais gan hen bobl. Gwir hyn, ac nid oes neb all roi gwell tystiolaeth na'r rhai sydd mewn ymdrech yn barhaus am adnerthiad ieciiyd. Trwm a blin i'w cario yw llesgedd a gwendid a phoenau cyndyn gyda liyny. e tylodi yn faich; ond mae cystudd yn ei guro. Clywais un yn dy- weud yn ddiweddar "fod yn well ganddo ddioddef cystudd na gofid." Profiad y bardd oedd— Bychan yw byd heb iechyd, ,¡to Er ei gael yn aur i gyd." Enwau swynol a phriodol yw gwinllan, perllan, corlan, ffrwd, a ffynon. Estynant dedwyddwch i fywyd. Maent gyda phob oes, a diolch am hynny. Maent eystal eu sain a thant y delyn i'r rhai hynny sy'n rhoi gwir werth ar eu defnyddioldeb. Brithir cloddiau, perthi, ac ymylon y ffordd gan friallu yn y Fro lan ar hyn o bryd. Bywhant sylwadaeth ami un a llonnarft galonnau lawer. Mae brialleu Ebrill yn (?nw swynol ac anwyl. Disgwyl- iwn weled blodau v dvdd a lili'r dyffryn cyn hir yn prydferthu gwedd ein daear. Pasiais lwyn o eithin y dydd o'r blaen a sylwais ei fod mewn gwisg o flodau melvn. Edrychai yn urddasol ac fel yn ymfalchio ynddo'i hun. Araf mae blodai-i'r lawnt yn ymagor mewn llavyer man. Daw v rhosyn a'i arogl per cyn hir a'r adar i ganu.
IColofn y Beirdd. I
Colofn y Beirdd. Cyfeiried ein cyfeillion barddol eu cynhyrchion i Brynfab, Yr Hendre, Pontypridd. Rhaid i mi ofyn i'r beirdd fod yn am- yneddgar. Mae amryw wedi ysgrif- ennu ataf i achwyn am nad yw eu cyfansoddiadau yn cael ymddangos. Nid wyf wedi darllen rhai y cwynir yn eu cylch. Anfonodd un am ei gyfan- soddiad yn ol-iddo gael ei anfon i rywic y cawsai fwy o roesaw. Un arall a gwynai fy mod yn angharedig am na chawsai deuddeg pennill wyth llinell ymddangos. Cofied ein cyfeillion fod yma gynhauaf toreithiog yn aros y peiriant gogrynu. Os ydyw cyn- hyrchion y cyfeillion diamynedd yma, deuaf ar eu traws yn eu tro. Ond peidied y cyfaill a'r deuddeg pennill a bod yn rhy ffyddiog rhag iddo gael ei siomi. Nid wrth v filldir y mae barddoni, a dywed y Gol. sydd yn uwch na mi mai nid dim ond beirdd sydd yn darllen y "Darian." "Llunier i gall hanner gair. Cofied ein cyfeillion hefyd mai nid arnaf fi y mae achwyn ar ol i'r cyfansoddiadau fynd i'r swyddfa. Dichon y bydd i nodiad fel hyn arbed llythyrnodau i'n cyfeillion, a threthu llai ar fy amyn- edd innau. Hen Emynau Mam.—Can ragorol. Cyntedd y Beirdd.—Diolch am des- tyn newydd, a diolch am eich dymun- iadau da; ond rhaid i chwi ymdrechu ychydig eto cyn y gellir gwneud bardd o honoch. Maddeuwch i mi am ollwng eich penhillion i'r fasged y tro hwn. Penhillion a adroddwyd, etc. Mae pennawd y penhillion hyn yn ddigon i ddychrynu bardd. Mae yr iaith a'r gelfyddid farddol yn gyffredin iawn. Rhaid eich bod yn fyddar, neu buasech yn dewis gwell geiriau na "Mardy a "canlyn i odli. Ceisiwch eto ar destyn a mwy o swyn ynddo. Penrhys.—Y ddau bennill wyth llinell yw y goreu. Maent yn ddigon nodweddiadol, ac mae ynddynt dine gwledig yr amser gynt. Cymdeithas.—Nid oes cynghanedd lusg gywir yn y llinell flaenaf, er fod y glust yn ei chyfiawnhau—" wych," "fuchedd. Gwelwch nad yr un lafar- iad sydd yn y ddau air. Mae y cyrch iad yn erchyll o wallus- —Cymdeithas Cam daear, etc. —Cymdeithas Cwm y doethion, etc., fuasai cynghanedd gywir. Yr ydych yn gwneud yr un gwall gyda'r "llusg" eto yn yr ail englyn—" dyn" a "hun- an." Mae llinell olaf hwn eto mor erchyll o wallus a diwedd y IIall- "Dilladwr ei du allan." Cywir- 'Dilladwr' diwall ydyw, Llwyd a hyll ei 'du allan.' Pan oedd fy nhad yn hogyn.— Can ag ynddi lawer o wirionedd, a chryn ddoniolwch. Rhy hir ydyw. Rhaid gadael yr ail bennill a'r olaf allan. Nid ydynt mor darawiadol a'r llall. Feallai fy cawn ein beio ein dau am gau ein llygaid ar y geiriau Saes- neg sydd yn y gan. Ond nid ydynt yn werth i'w eyficithu, er eu bod yn boblogaidd iawn yn y wlad heddyw. Y Deddfau Cudd.-Henffych well, hen gyfaill. Ofnaf eich bod wedi esgeuluso barddas oddiar pan welsom ein gilydd ddiweddaf. Mae y darn hwn yn gymysglyd dros ben. Mae ynddo lawer o ergydion fel fflachiadau mellt, ond y mae ynddo ddarnau eraill sydd mor farwaidd a dwfr camlas. Mae gennych rai geiriau na wyr hyd yn oed yr Athro o Fangor ddim am danynt. Beth yn enw synwyr cyffre- din yw "dywal ac "ebyri"? Mae y darn yn diweddu fel pregeth. Anfon- weh rywbeth yn fwy cryno y tro nesaf, da chwi. Pe cyhoeddid y darn hwn fe gredai ein darllennwyr eich bod chwi a minnau yn cyfaddasu ein hunain gyferbyn a rhywle na raid ei enwi. Die Shon Dafydd.—Can yn llawn o ysbrydiaeth wladgar. Mae yn amserol, os nad yw yn farddonol. Newidiwyd pennawd y gan. Y Ddannodd yn fy nghoesau.—Can ag ynddi lawer o ddoniolwch. Mae ynddi ormod o eiriau Saesneg, ond feallai y gellir eu goddef ar y fath destyn a hwn. Mae y gerdd yn rhy hir, a rhaid ei chwtogi. t & Eluned ar Hirwain.-Lled ddof yw y ddau englyn, ond mae y testyn yn dda. Cibroth Habafaah.—Yn enw synwyr, i beth y chwilotwch am eiriau fel "gymrys" a "ffrowys"? Paham na ddeallwch mai nid i ysgolheigion Cymreig y trefnir barddoniaeth y Darian." Nid pob darllenydd sydd yn gallu fforddio amser i dwrio y Geiriaduron. Gwn mai nid y chwi yw y brawd sydd yn hoffi plicio fy ngwallt am ddweyd fy marn yn onest, er y gallech fyw o dan yr un to ag ef heb gweryla. Gwn pwy yw hwnnw hefyd. Pob llwydd i chwi eich dau. Cymru.—Yr ydych wedi gwella'r gan yn fawr, ond rhaid gadael y pennill olaf ond un allan. Gwyddoch pwy eiriau sydd yn andwyo hwnnw. Wy fo heb ei ddodwy.—Can ag er- gydion ynddi yw hon. I'r Swyddfa.—Murmurydd; Gwilym Cadlan; Celt; Tynnwr y Tannau; loan Heulog.
[No title]
I ELUNED AR HIRWATTN. I Hwyl anwyl ga'dd Eluned,-ar olud I' Ei hathrylith aeddfed, O'i gwych lith—nid rhith i'n rhed, Ond hufen da i'w yfed. Pet gain o Patagonia-o dalent Wir dellwng o Walia, Brwd ei hiaith,—ei bryd eitha' Yw ein lies, wir ddynes dda. Hirwaun. GWILYM CADLAN. DOS I'R GOLEUNI. I Dos ar frys, gad y tywyllwch,— Ar hob Haw marwolaeth sydd; Nid yw'r blodau ar eu goreu- Heh belydrau Haul y dydd; Cerdda Iwyhrau'r bywyd goreu Lie mae bywyd fyth yn dlws, Rhaid yw symud i'r goleuni Cyn daw angel at dy ddrws. Dos o fangre oer y caddug, Lie mae'r enaid fyth yn brudd; Cerdda fry i'r uchelfannau, Rhodia lwybrau bannau ffydd; Ti gei yno gwmni'r engyl, Teulu hvnaf, harddaf Duw; Yng nghartrefle y goleuni Mae y dwyfol dlws yn byw. Mewn goleuni y ceir gweled Meysydd llawn o lfodau'r nef; Ar y dail, ac ar y blodau— Amlwg yw ei enw Ef; Gwelir ar y dwyfol lwybrau Ryfeddodau fwy na rhi; Yno 'nghanol claer oleuni Cesgli ffrwythau'r Ganaan fry. Dunvant. H.J. YR AMAETHWR CYMREIG. I Amaethwr tylawd ar ei Syddyn, N as gwelodd fawr gyfoeth y byd, Ei fywyd a roes yn ddilychwin, I raenu ei dwyni ag yd. Bu bywyd a'i holl amgvlchiadau, Yn crymu ei ysgwydd yn drwm, Wrth geisio bywioliaeth heb foethau, I'w deulu lluosog a llwm. 'Does ganddo ond talent i weithio, A phlygu er addysg y byd; Ni fu ganddo amser i'w cheisio, Drwy ddyddiau'r blynyddoedd i gyd. Rhoes addysg i'w fechgyn o'i wirfodd, Er lleied ei foddion ei hun; A chlywodd y byd yn eu gwahodd, A rhoddodd hwynt iddo, bob un. Bu farw ar aelwyd ei dyddyn, A chreithiau ei waith ar ei rudd; Ond erys ei enw drwy'r dyffryn Fel gwron y myrdd fannau cudd. Barri. J. TYWI EVANS. YN DY LAW. I Emynau—M. 87, D. Yn Dy law yr af trwy donnau- Gortljrymderau mawr y byd; Tonnau beiddgar temtasiynau Sydd yn taro'n drwm o hyd; Hon yw'r Haw fu gynt yn herio— Ni ddwg neb hwynt o'm Haw i! Llaw sy'n dal i lwyr fendithio Yw Dy law rhyfeddol Di! Yn Dy law Di yn y lofa— Yn y danchwa erchyll lym; Yn Dy law Di mae dihangfa, Yn Dy law nid ofnaf ddim; Yn Dy law Di trwy Dy Haeddiant, Caf Dy fwyniant yn y Nef; Dyma'r Haw gaiff y gogoniant Yw Ei law Anfeidrol Ef! Dyma law sy'n fendigedig, Sanctaidd law yr Orsedd Wen! Llaw ein lesu Croeshoeliedig, 'Rhwn fu farw ar y pren; Yn Dy law Di pan yn marw, Yn Dy law Di-mwy fy Nuw— Yn Dy law Di'r boreu hwnw Pan y codi'r meirw'n fyw! Yn Dy law mae 11 u y nefoedd, Ac aneirif lu y 11awr; Yn Dy law mae seiliau'r bydoedd, Mae Dy law yn hynod fawr! Ti a'th, law yw'r diogelydd Yn ystormydd garw'r byd; Gad i'm bellach fod yn ddedwydd Yn Dy law o fyd i fyd! Bryncethin. CYNDAL. Y FAM A'l BABAN DALL. Fy maban tlws! nid oes i mi 0 fewn y byd dy bertach di, Os wyt yn ddall-rhag unrhyw gam Dy wylio di, fydd nef dy fam; O! na bae gennyt drem yn awr I wel'd yr hon a'th gar mor fawr, Anghofio'r wyf y cwmwl prudd- Mae'th wen i mi fel gwawr y dydd. Anfarwol wyt! flodeuyn run, A gwlith tosturi ar dy fin, Fel yn eiriannu nghusan lion Yn arwydd pur o serch fy mron; Dy olwg tyner-os yng nghudd, Dan leni nos dallineb, prudd, Yn nhrefn ein Duw ni ddaw 'r un nos Heb ar ei bron ryw seren dlos. Dychmygaf wel'd teg flodau'r ardd Yn wylaidd blygu i ti'n hardd, A dweyd y maent bob un mewn bri— Mai blod'yn serch dy fam wyt ti; Atebi hwynt, fel hyn yn awr- "Un (lall wyf fi, heb wel'd y wawr, Ond, gwn na chaf ddim goddef cam Tra byddo byw fy anwyl fam." 0! gwena, di fy ngheriwb bach, Y mae dy galon di mor iach; Fel breuddwvd ydyw oriau'm hoes Yn d'ymyl di o dan bob croes; Ddiniwed un!—a wyddost ti Fod angel yn y cwmwl du? Ei lygaid ef sydd yn ddiball Yn gwylio'r fam a'i baban dall. Gad i mi'th wasgu, mychan lIon, Yn anwyl heddyw at fy mron, Nis gwn yn awr, beth fyddi di- Fe ddywed Duw-" Mag ef i Mi Pan fyddi'n sangu traeth y byd Lie collwyd llawer gwen a phryd, Taer weddi'th fam—fe ddichon hon Dy gadw di uwchlaw pob ton; A phwy a wyr os cei di fyw, Na fyddi'n gennad i dy Dduw. EIDDIL WYF HEDDYW.
Merch Trewennol a Bachgen…
Merch Trewennol a Bachgen Triw. Baled Priodas i Miss Jennie Howells, Trewennol, Cwm Nedd, a Mr. W. Davies John, M.R.C.V .S., Amanford. Y Patrwn a'r Dyfyniadau o'r Faled-11 Y Ferch o Blwyf Penderyn," etc. Pan ow'n i'n myned ar ryw fora Ao yn ddiwyd tua'm gwaith. Mi glyw'n y deryn oddiar y brigyn Yn tiwno yn felus ac yn faith, Ac yn dywedyd wrtho i'n eglur, A'i big yn dyferu ei fawl yn fyw, Mae'n ddydd o urddas, a gwest priodas Merch Trewennol a Bachgen Triw." Minnau pan y clywais hynny, Ddechreuais ganu wrth fon y pren, Am un a wyddwn, ei hail ni welswn I godi swildod ar lili wen; A gwyn ei fyd y bachgen Iwcus, Ni thorrir ei fedd o dan yr yw." Mae'n sionc ei rodiad, a les ei gariad Gan ferch Trewennol i'r bachgen triw. Mi wn i Jennie i ysorifennu Ei henw yn llawn ar ei galon drom, Ac yntau'n darllen, bob dydd y'scrifen, A'r nos ac ofan y dela siom, A phin ei serch serifennodd yntau Ei enw'n Hawn ar oi chalon fyw, A dyna'r hanas, fod sel priodas Rwng merch Trewennol a'r bachgen triw. Mae'r ddau mor hardd a'r dydd i'w gilydd, A gwlith y gwanwyn ar frica'r coed, Ni fu mwy amlwg ar Dir Morgannwg Bertach cwpwl erioed, erioed; Nid pen ar garu yw "Dydd y Clymu," Ond dydd i gofio am garu a byw, A glan i'r diwedd, a glendid annedd I ferch Trewennol a'r bachgen triw. Mae cant, a mil a'u parch yn canu 0 waelod calon i'r ddau, yn wir, Ac ar y Faenol, wrth Bias Trewennol, Bob bora'n canu mae'r "Deryn Pur," Fe weta inna mod i'n dymuno Am "Dai, a Thiroedd, ac Aur Peru," "A gwisgoedd sidan," a HBwcla Arian" I ferch Trewennol a'r bachgen triw. Gilfach-y-Glyn. GWYNWAWR.
Briwsion o Aberpennar.
Briwsion o Aberpennar. Y dawisedig i annerch Cymdeithas Len- yddol Bethlehem, M.C., nos Fawrth di- weddaf oedd y bardd-bregethwr Mr. Henry Lloyd, Ab Hevin, ar 'Tro i'r Amser Gynt.' "Ynghyfrinach y ddwy hen wraig" cafodd amser hapus rhyfeddol, a llond y Festri fawr dan sang o oreuon y lie i wrando arno. Cadeiriwyd yn ddeheuig gan y prif-flaenor Mr Robert Williams, a diolchwyd i'r ddau yn gynnes. Bu'r un dariithydd wrthi hefyd nos lau yng nghapel Bryn Seion. Ei destun yno oedd y diweddar enwog Barch. Thomas Aubrey, Gweinidog Wesleyaidd. Ganwyd ef yng Nghefn-coed-cymer, ger Merthyr, a magwyd ef yn Nantyglo. Oddiwrth y "ffwrnes dan" yno aeth i ffaglu yr Efengyl dragwyddol. Dywedodd Ab Hevin bethau gwych am dano; yn y North efe oedd Dywysog, ac yno y treuhodd rhan fwyaf o'i weinidogaeth, ond yr oedd galwadau myn- ych am dano trwy y byd Cymreig, a bu yn sefyll yn ami ar y 11 wyf an ac ymhwlpud y Saeson. Gall Mr. Lloyd wneyd darlith ddylanwadol o hon. Cadeiriwyd gan Mr. J. M. Atkins (Superintendent Yswiriol). Diolchwyd i'r ddau yn gynnes am eu gwaith. Cynhaliwyd cyngerdd swynol yn yr Y.M.C.A. nos Fawrth diweddaf, a thyrfa o wyr ieuainc y He yn cymeryd rhan ynddo. Clywais fod merched tlws Mr Mulvey yno yn canu ar y crythau yn swynol dros ben, a bod Meistri Teifi Davies, John Williams, y basswr, a Tom Edmunds (y eyfreithiwr), wedi torri marc uchel y tro, hwn eto. Gellwch fentro, mewn gwasanaeth cariad m chyll neb eu gwobrwy. Cadeiriwyd gan y parod a'r hawddgar y Meddyg Arthur Jones. Clywais fod y bardd-bregethwr, y Parch. J. Rogers, y Rhos, wedi gwella yn dda o'i nychdod diweddaf, ac yn wir i chwi, y mae yn dechreu ennill lliw iach iechyd. Dv- wedir fod y wraig wedi penderfvnu ei droi allan o'i fyfyrgell am awr neu ddwy i ddringo y bryniau ymH, ac y mae yntau fel lachgen da yn ufuddhau iddi. Mae yr oxy- gen yn gwneyd ei waith. Gresyn i'r gwr gobeithiol a dengar hwn nychu ei hun trwy 01-lafur. Sul diweddaf yr oedd Mr Evans, B.A., B.D., eu gweinidog dewisedig, yn gwasan- aethu yn Eglwys Bethlehem, M.C. Dy- wedir pethau gwych am dano. Gobeithio y bydd ei fwa yn gryf am flvnyddoedd, gan gredu fod ddyddiau mwy rhagorol a pharchus i ddod eto yn hanes y proffwyd yn Nghvmru. Daeth dagrau twym dros ruddiau llawer bore Sadwrn. Mawrth vr 28ain, pan v taenwyd y newydd pruddaidcj fod Mr John Williams, y draper, o Penrhiwceibr, wedi marw. Cawsai wythnos o gystudd caled (y double pneumonia). Aethai allan pryn- hawn lau, wyth ddiwrnod cyn ei farw, i'r ardd i gyfarwyddo y garddwr gyda phlan- igion, a chafodd anwvd. Gwr iinplyg ac anwvl iawn oedd Mr Williams. Yr oedd wedi taflu ei hunan i fvwyd cyhoeddus y lLe. Yr oedd ar Fwrdd y Gwarcheidwaid er's blynyddoedd, ac wedi ennill yr enw "Popular Guardian." Yr oedd yn ddad- leuvdd dros y tlawd a'r anghenus, a.gwel llawer eu eisiau. Yr oedd ei waith yn gysegredig yn ei olwg. Bedyddiwr oedd, an un o sefydlwyr yr eglwys yn Ynysboeth. Y mae bwlch anawdd ei lanw wedi ei wneyd yno I Yr oedd yn hael at bob achos yn y cylch. Wythnos cyn ei farw cyfrannodd yi deilwng at ymdrech neillduol yn y lie. Y mae y gvmdogaeth mewn hiraeth dwys ar ei ol. Ni fu erioed dad na phriod mwy urddasol. "Da wladwr duwiol ydoedd, A dyn Duw o'r gwraidd oedd." MAB Y WAWR. Printed and Published for the Propf ietors, The Tarian Publishing Co.. Ltd., by W. Pugh and J. L. Rowlands, at their Printing Works, 19 Cardiff Street, Aberdare, in the County of Glamorgan