Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
7 erthygl ar y dudalen hon
John Hwmffre yn ei Fedd.
John Hwmffre yn ei Fedd. John Hwmffre, druan ag ef-wcdi ¡ marw! Dyna fydd ymson pawb a'i hadwaenent pan y tery eu llygaid ar bennawd ein sylwadau. Ac odid na chyfyd torraeth o atgofion difyr i feddyliau torf o ddarllenwyr y Darian"? Ac wrth ddarllen y new- ydd am ei farw odid na chanfyddem ddagrau ar lawer grudd. Ond er cymaint ein hiraeth am dano ef a'i wreiddiolder Cymreig, yr oedd ei oed, ei lesgedd, a'i gystudd yn galw am y graian, a thynn y wybodaeth hon lawer o'r min oddiar ein galar. Dechreuodd ei ddyddiau blin ef yn gynnar. Yr oedd yn gloff o'r bru. Angel fu angeu iddo ef, a'r bedd yn fedd i'w Binder a'i fusgrellni. Ym- hyfryda heddyw mewn rhydd-deb di- lyfethair, ac heb angen na phwyll na ffon i ddiogelu ei gerddediad a'r heolvdd y ddinas nefol. Araf a gwyrgam y bu ei gamrau yma, ac ni fu trwch ei gnawd ond vchwanegiad at ei boen a'i helbul. Yn ei anffodion cadwodd ei neilldu- olion yn ddianaf. Yr oedd yn garictor nad oes ynom y petrusder lleiaf i gysylltu'r ansoddair gwreiddiol ag ef. Cafodd natur ei ffordd fti hun ganddo-ufuddhaodd yntau i reolau ei mawrhydi heb dorri braidd un o lythyrennau ei chyfraith. Gallai edrych yn wyneb gorchymynion N'a^ur j a dweyd, "Y rhai hyn oil a gedwais oJm hieungctyd." Credai ef mewn gadael i Natur ddadblygu bywyd a chvmeriad ar ei llinellau ei hun. DYma oedd unig erthygl ei ffydd, a danghosodd hynny yn ei fywyd. Ni chafodd yr un dylanwad arall ymyr- aeth a chynllun a threfn natur ar ei fywyd; ni chafodd diwylliant gaboli dim ar ei dy o glai. Nt ddaethai addysg i aros dan ei gronglwyd. Ychydig gyfle gafodd moddion ar- ferol, twf dyn i geinio dim ar ei ddiwyg. Plentyn natur oedd efe— dichon mai ffawd dda oedd, nas diwylhwyd ef. Pe amgen ni chaw- sem mo'i wreiddioldeb dihafal; gallas- ai ef pe'r ewyllysiai ymffrostio na fu yn nyled gwrtaith erioed o ddim. Cadwodd natur ei pherchenogaeth lawn arno o'i gryd i'w arch. Feallai mai yr unig eithriad yn ymyriad y berchenogaeth fu i ras Duw i gael bod yn berffeithydd ei ffydd a'i fywyd yn vstod y blvnvddoedd di- weddaf o'i hanes. Ni allai neb fod yn brudd yn ei gwmni diddan; nid ceisio gwneud rhai yn ddiddan yr oedd, ond yr oedd ei fod a'i fywyd fel ffynnon yn bwrlymu yn ddidrai. Byddai gwenu a chwerth- in o'i gwmpas heb iddo ef feddwl fod yna rinwedd wedi mynd all an o hono, ac odid na holai beth allai fod yn achos o'r difyrrwch. Gwnaeth lawer yn ysbryd ei oes tuag at gadw trist- i wch draw o Heolyfelin. Gwna rhai gryn ymdrech i ddifyrru eraill, ond gwnai ef hynny heb barotoad ac yn hollol ddiymdrech. Byddai ei bryd a'i wedd, ei gwestiwn, ei air, a'i ymadrodd, ei gyngor, ei farn a'i gerydd yn creu bywyd. Yr oedd ei safiad a'i edrychiad crygwrus, a lliw y gredo amheus oedd yn delweddu ei wyneb yn ddigon o arlwy bob amser. Amheuthyn oedd cael ei feirniadaeth ar bersonau a phethau. Yr oedd honno fel ef ei hun—heb arliw barn y cyhoedd arni-yn wreiddiol, yn ddon- ioI, ac yn ddigrif hyd yr eithaf. Nid oedd arni ol caboli na cheinio. Yr oedd ei eiriau a'i gyflead yn union fel twrr o feini newydd eu darnio o'r chwarel heb fod gwaith y morthwyl a'r cyn wedi rhoi eu nod arnynt na'u llyfnu. Nid fod yr iaith yn anniilyn yn gymmaint, ond yr oedd mor anturus a hunan-hyderus ei feddwl. Mynegai ei air fel petai graig yn sylfaen iddo, ac eto gwelsid mai dim ond tywod sych oedd sail ei farn a'i ddamcan- iaeth a'i gasgliad bob gair. Yr oedd ei wreiddiolder ar ei oreu pan yn rhagfynegu'r dyfodol. Gallai ef fod N-ii arw ac amavd ei eiriau heb i neb ddigio wrtho. Ni wgai na dyn na dynes na phlentyn arno; yr oedd yn syml, yn ddiddwyll, ac o ddifrif gyda phobpeth. Edmygai pawb ei blaender di-addurn, a'i ddawn anghygoeth, a'i grefydd ddi-ffug. Yn ei sel enwadol siaradodd lawer am y "Corff," ei en- wad, ac am y Bryn, ei gapel. Fel John H wmff re y teiliwr y cofir am da no mwyach, a chyda hynny fel Maer ar lannau'r mor yn ystod gwylian'r haf, fel datganwr croew ac fel un o ddawrt i ddiddori ac i ddifyrru, ond gyda mi fel crefyddwr ei grefydd naturiol a erys mewn cof. Adwaen- wn ef fel un a wyddai fwy am han- fodion profiad crefyddol nag am benodau'r Hyfforddwr ac erthyglau'r Gyffes Ffydd. Brethyn cartref oedd ei grefydd bob edafen-ei wead ef ei hun ydoedd. Nid ceisio dilyn camrau hwn a'r Hall wnaeth, ond byw ei fywyd ei hun trwy yr Hwn a wnaeth- pwyd yn gnawd ac a drigodd yn rym cynhyddol ynddo yntau. Chwythig iawn gan lawer oedd ffarwelio ag ef ar lan ei fedd nawn Llun di- weddaf. Claddwyd ef yn swn croch y storm, a'r cymyl yn arllwys eu cynnwys bras i leithio gwaelod ei feddrod heb fesur na phall, ond pe clywem lais Hwmffre yn canu fel clywsom ond odid ganwaith, clywsid digon o hono i foddi swn y dymestl y diwrnod hwnnw ar fin ei leithig fedd. Ofer gwadu nad ydyw wedi gadael adwy yri niiir Ilawer r-ylch yn- yr ardal ac yn ei dy a'i gapel yn anad pob man. Ni chawn weld a chlywed swn ei gloffni mwy. Ni cheir clywed ei lais cryf eto. Ni thyrr atsain ei ysgwrs di- niwcd ar ein clvwjrnvyach. Ni ddaw a'i brofiad i felvsu ac i lonni'r seiat ragor. Ffarwel, Hwmffre, a gwyn dy fyd; beth bynnag fu dy ffaeledd yn nydd dy nerth, ni roddaist gym- maint a llety noson i falais yn dy fynwes. Ni roddaist le i droed cen- fig-en i halogi trothwy dy ddrws. Ni wyddit am fy-fiaeth a balchder a mympwy ysbryd. Ni chefaist dy gyhuddo erioed o eiddigedd; ar y pen hwn yr ocddet yn eithriad ymhlith y saint. Yr oedd dy wendidau di yn rhinweddau o'u cymharu ag eiddo y rhai a'th farnant. Bu yn dda gan lawer dy adnabod. Gyda golwg ar feiau dy ddyddiau gynt mae'r byd a'r nef wedi eu hanghofio a'u maddeu, a barnwyd ti y pryd hynny wrth safonau gwahanol i'r cyffredin. Gwelodd yr ysgrifénnydd werth ynot i'th osod ymhlith ei atgofion am Ddiwygiad dv fro, ac ni wid neb cymhwys i farnu dy hawl i'th le yn y rhestr. Myn- asai Duw dy nodi a'i law ei Hun yn nydd y cyffroad, ac attolwg pa beth oedd dyn i warafun iddo i anfarwoli dy enw ? Bu farw canol dvdd,—Gwener Mawrth 27am, a'r emyn sibrydai wrth groesi'r Hi oedd- Ar lan Iorddonen ddofn 'Rwyn oedi'n nychlyd," etc., etc. Fel sylwyd claddwyd ef Llun diwedd- af, Mawrth 30am. Trwv'r curwlaw mawr daeth Iluaws i dalu'r gymwynas olaf i'w weddillion. Gweinyddwyd ar lan ei fedd gan y Parchedigion J. Morgan, Bryn Seion (sef ei weinidog), a H. T. Stephens, Carmel. Dysgodd y gwlaw ddoethineb y tro hwn ar lan y bedd, a thalfyrrodd y ddrycin y gwasanaeth rhag redeg yn faith mol yr arfer yn y gladdfa. Bu farw yn ymyl ei 73 oed, ac angladd gwir gre- fyddol oedd ei angladd, a dylanwad ei grefydd yn bcnnaf edy ar ei ol. Heddwch i'w lwch bellach hyd fore caniad yr udgyrn, pan cawn ei weled heb na brycheuyn na chloffni na chrvchni. PARCWYSON. I
Gohebiaeth.
Gohebiaeth. Y METHODISTIAID A'R GYMRAEG. Jfr. Goi 'r,,I nilaf aivydd diolch am adroddiad Cyfarfod Misol y C.M., Dwyrain niiHg, yn Ynysybwi, ynglyn ap; an- bawsderan'r iaith. Dylai holl Eglwvsi ^yttrat'g y Dywysogaeth gymoryd y peth i fYny ar unwaith. Arddercho^. yr Hen "■orph yn blaenori i'r gad! Braidd ar or ??'r pulpud wedi bod yngJyn a'r iaitli. Ond wele ddeffroad gyda phroffwydi'r eenedJ, gwyr sydd a chyfle arbennig gan- ddynt. Disgwvlir iddynt hwy o hawb am- ddiffyn yr iaith, or mwyn diogeli llenydd- iaetli a rhrofydd yn yr eglwysi. Da iawn, 3t. Jonos ac Howell Davies am eich dewrder yn dwvn yr adroddiad i s.vlw eich cydwladwyr. Cerdd ymlaen, wladgarol a chi-efvddol (lati. i godi'r hen iaith yn ei hol. Peth chwithig yw clywed iaith fratiog o'r pnlpnd, o hohma)). Mae pethan Duw yn teilvngu y wise oraii, onid ydyntP Ar-, glwydd a Krenli in vdyw, ond gwisgir ef yn fvnych gan Sion-Dafvddion y llwyfan yn salach na chardotyn. DEWI AUR. I
I *Adolygiadau.
I Adolygiadau. I Cwrr y Lien. Ysgi-ifait syml ar faterion gwvddonol, gan Gwilym Owen, M.A., D.Sc., Athraw mewn Athroniaeth Naturiol yng Ngholeg y Brifysgol. Auckland. N.Z. Cyhoeddir gan flugli Evans a'i Feihion, Swyddta'r "Brython," 356—8 Stanley Road, Lerpwl. ]\let}nvn a gweled y pris wpdi pi nodi ar y llyir. Dvma'r gyfrol fee-hall fwyaf diddorol ddaeth i'n Ilaw ti-o. Darllenasom iauer o honi cyn ei gollvvng o'n IJaw ar I ganol ein gwaith. Ceir vnddi wybodaeth iuddiol ar lawer o hethau y hwriadem pan ddoi cyfte iynnu gwyhod rhywbeth am dan- ynt. Tyhiwn un fydd eisiau ond enwi'r penawdiau i ennyn awydd am y gyfrol. Wefe hwvnt: Natur Goleuni; Deddfau Goleiinl-(I) Adlewyrchiad, (2) Plygiad Athroniaeth Lliw a'r Enfys Dysgyrchiant; Coined Halley; Yr Awyr a'i "B^ysau; Syn- iadau Hen a Diweddar ar Gyfansoddiad Mater; Trydan; Darganfydliaoal1 Di- weddar: Yr Electron; Pelvdrau Roentgen; Y Teligratf Diwifr; Radium; Trawsnewid- iad yr Elfennau; Radium ac Oedran v Ddaear. Ceir yn y gyfrol hefvd wyth o ddarlun- I iau gwerthlawr; pedwar o honynt yn ddarluniau o enwogion tri yn dangos yr hvn ellir trwv gyfrwng Pelvdrau X a Phelydran Radium, a'r llall yn ddarlun o Gomd fawr 1882. Y iiiae'i- Ilyfi- wedi ei ysgrifennu mewn arddull syml a hynod o ddarllenadwy. Clywir llawer v dyddiau hyn am Radium, X-rays, Yr Ether, y Wire- less, a litt o hethan eraill, dyma gyfle i'r dyn cyffredin i wvbod rhywbeth am dan- ynt; codir iddo mewn gwirionedd Gwrr y Lien ar fyd o ryfeddodau. Dylasai'r llyfr i hwn fynd i hob teulu. I Wales. I Daw hiv-ji i'r bwrdd yn siriol ei olwg fel arfer. Yn yr erthygl gyntaf cawn ymgom fu cydrhwng y Golygydd a Mr. John Red- mond am y Cymry, neu felly y mae yn awr. Syniadau uchel sydd gan Mr. Red- mond am y Cymru, neu feIly y mae yn I dweyd. beth bynnag; nid doeth ynddo fu- asai beirniad u Hawer arnom hyd nes y bvdd Ymreolaeth yn ddiogel. llwy* ndiant iddo i gael ei genedl yn rliydd. Ar yr Athro George Owen yr ygrifenna Mr. All red T. Dayies, o'r Bwrdd Addysg. Ymreolaeth i Gymrtl" yw pwnc Mr E. T. John, A.S. Dymunwn iddo yntau lwyddiant yn ei ymgyrch. Ar Eneideg yr Alltud yr ysgrifenna Mr J. F. Re-es; Mr Howell T. Evans, M.A., ar Le Cymru Mewn Hanes." Araith dda yw eiddo Mr. W. J. Evans, un o Athrawon Ysgol Sir, Abergele, i'r plant ar Wyl Ddewi; mab yw Mr. Evans i Beriah, ac nid yw yn synn ei fod mor iach ar fater y Gymraeg yn vr YEi- golion. Chwalu'r hen draddodiad am Fadog yn darganfod yr America wna Mr. W. Llewelyn Williams, A.S.; ni fydd yr hen chwedl hon ddim gwaeth mwy na llawer un arall er i ni wybod nad yw'n wir. Gyda'i hoff bwnc, Y Rhagsymudiad Cymdeith- asol yng JVghymru," y mae Mr. Gwilym Davies. Stori ddiddorol yw Ffvnnon y Groesffordd" gan Mr J. W.Nicholas. Cywiro camgymeriad yr Arglwydd Howard D > ^Y alden y mae Beriah ynglyn a'r symud- iad i gael Chwareudy Cenedlaethol i Gym- ru. Ysgrifenna'r Parch. Ceitho Davies ar Y Diweddar Syr John Duncan." Sut Daeth y Diwygiad i Lanbych?" yw testyn stori Miss A. Grace Roberts. Y mae nod- iadau'r Beili Glas bob amser yn gyf- aethog ac yn fyw. Diddorol yw'r Nod- iadau ar Ferched ac ar Feibion Cymru." Y creadur mwyaf direidus o'r cwmni yw "Shon Dafydd"; ysgrifenna ef ar "Deportment among Welsh Members." Nis gwyddom yn iawn sut i gyfieithu'r gair mawr yna. Rhyw gymeryd yr Aelodau Cymreig, a rhai o Gymry mawr Llundain, dipyn yn ysgafn y mae Shon, ond mewn ffordd holiol ddiwenwyn, ac y mao'n ddiau fod darllen ei vsgrif fisol yn "Wales" yn gymorth i chwerthin i lawer ac o bosibl yn help i gadw'r Aelodau Cymreig rhag chwyddo. Genhinen Gwyl Odewi. Gwaith darllen am hir sydd yn hon fel arfer, a'r ysgrifau gan mwyaf yn ddiddorol a • yn dda. Tyhed nad ydyw Eifionvdd yn rhoi gormod am swllt. Tehyg y cawn adolygiad ar ei chynwys gan Brynfab fel arfer. Y mae ganddo ef amser gyda'r nos i'w darllen o glawr i glawr. Yr unig vsgrif ydym wedi ddarllen hyd yn hyn yw eiddo'r Parch. T. E. Nicholas ar R. J. Derfel." Troisom at hon er mwyn gweled heth oedd barn yr awdur erbvn hyn am yr un yr ys- grifenna arno. Cofiwn i ni beth amser yn ol wrando ar Mr. Nicholas yn darlithio ar "Farddoniaeth a Llafur'K yn Seion, Glais., Cwynai o herwydd cyn lleied ganasai'T beirdd i Lafur. Cyfeiriodd at yr oil y gwvddai am danynt ar y pryd, a darllenodd eu cynhyrchion ar y pwnc. Synnwn yn fawr iddo anwybyddu Derfel yn IIwYr. Yr oeddwn pan yn ieuanc wedi darllen mwy ar weithiau Derfel nag ar eiddo'r un hardd arall, ac wedi dosbarthu Hawer o'i iyfran. Pangefais y fraint ar y diwedd naiil ai o g\nnyg neu eilio'r diolch i'r cadeirydd, an- turiais awgrymu gyda Haw i mi synnu na enwasid mo Derfel ymhlith beirdd Llafur, gwr a ganasai gymaint a'r oil gyda'u gilydd i Lafur. Dywedodd Mr. Nicholas iddo ddarllen gweithiau Derfel, a methu dod o hyd i un gan fyddai yn werth i'w hadrodd, ac mai traethodau hychain wedi eu hodli oedd ei ganeuon Siom chwerw i mi y pryd hwnnw oedd clywed Derfel yn cael snyh cyhoedd us, a theimlwn yn flin i mi grybwyll ei enw. Beth bynnag, y mae'n dda gen- nyf erbyn hyn fod Mr. Nicholas wedi troi a dod i gyfrif Derfel yn arwr. Y perygl yn awr yw iddo fynd yn rhy eithaf ol, y mae rh?\v anystyriaeth a surni yn ei ysgrif sydd yn hollol anghydnaws ag ysbryd Der- fel ei hun. The Welsh Outlook. Ceir golwg gryno ar y rhagsymudiad cym- deithasol yn ystod y mis yn y rhifyn hwn. Ysgl-if dda yw yr un ar Ragolygon Addysg yng Nghymru. Danghosir ynddi effaith niweidiol y pwys osodir ar arholiadau. Un effaith a nodir yw yr edrycha'r werin ar addysg nid fel disgvhlaeth i feddwl a chy- meriad ond fel cyfrwng i godi'r plant i ryw ddosbarth a dybir sydd yn uwch ac yn barchusach. Cwynir yn erbyn cymdeithas os metha plant ar ol bod yn yr Ysgol Ganol- radd gael gwaith esmwyth. Ac yn sici- y mae eisiau cvwiro'r syniad poblogaidd gyda golwg ar amcan addysg. Ysgrifau amserol sydd yma hefyd ar Dai-gynllunio yn y Cymydd, Baddbonau Pen Pyllau, a phethau eraill. Pervgl y "Welsh Outlook" fydd mynd yn rhy dehyg i newyddiadur. New Work on The Welsh Church Bill Controversy: Facts not gpneraHv known hy English and I' Welsh People. Griffith Jones, y Bar- gyfi-eithiwr enwog, yw'r awdur, ac y mae efe'n adnabyddus fel sydd wedi talu sylw manwl i'r pwnc. Ceir yn y llyfryn tail; ceiniog hwn lawer o wybodaeth wedi ei grvnhoi i le hvchan, a gwnai ei ddarllen les i'r ddwy blaid. Synnir rywhryd i gymaint dadleu fod ar gwestiynnau fel Dadgysyllt- iadd a Dadwaddoliad.
, Hanesginio Blynyddol rCyntaf…
Hanesginio Blynyddol r Cyntaf Gogleddwyr (Parhad.) Disgynnodd i ran Miss Megan Evans y gorchwyl o ganu hen alaw soniarus, ac fe gafodd hithe encore gan y cwmni am ei dadganiad tirion a chartrefol. Cyflwyn- wyd yfair I.Ion Can a Chelfyddvd gan Athro W. J. Hoberts, a bu ynte garediced a thalu teyrnged o edmygedd i'r gantores enwog Mary Davies am ei dyfalbarhad a'i llwydd^yda 'i hoff waith o gasglu cvnifer o hen alawon gftiad, ac wodi swrn o sylwad- au i hwrpas cvsylltiodd enw "un o enill- ion y Deheudir wldiar y Gogledd," sef y Parch. John Roberts, M.A. (Ap Iolo), yr hwn yn hapus iawn a seiliodd ei ddiolch ar werth hen benhillion a ffrwyth awen dienw. Methai yn Ian a dirnad y rheswm paham y ei efla- I r I]"-iie-destvn. Nid wyf, ebai, yn perthyn i un o'r tri. Gallaf ddwevd fy nunl yn cam Celfvddvd yn anghc-lfydd. Hoffai ofyn cwestiwn Paham yr (kh1(1 celfyddyd llais gycla'r Cvmro yn bwysiecach yn ei feddwl ac yn ddyfnach yn ei galon na chelfyddvd lIa w ? Y mae rhag- olygon lien yn addawol ac yn ddisglaer. Carai yn fwy na dim y farddoniaeth a oedd yn gynhysgaeth gyffredinol i'r genedl-hen benhillion y mae gwerin Cymru a'i hysbryd I yn ei aliaith a'i hwyl wedi eu mynegu mor glir vnddynt, a'r peth sy'n ddiddorol, ni wvddis pwy a'i cant. Ym monwentydd Lloegr ceir gweld rhyw- beth tebyg i hennod o Lyfr y Cronicl. sef dim ond nodiad noeth o ddydd geni a dydd priodi, a dydd terfyn hoedl.-ys dywed un 'the short and simple annals or the ],oor.' Mo 1 wahanol onite oedd gweryofeyrid Cym- ru; a'r hen gerrig beddau mor gyflawn oeridynt o hanes. Prin Tiaf ccfi un htb fod yn destyn englyn n 'u gvwydd a vhyw- un wedi cymeryd y drafferth o dorri a duo llythrennau awen gymwynasgar y gym- dogaeth. Y tro cynta iddo deimlo awen barod y wlad yn vmaflyd Nii serchia liju ei galon ydoedd wrth wrando at hen faledwr ffair Ben Morfa mewn stomr o fellt a tharane. Yr oedd y baledwr .,ii (](,vg i'r gweddill o blant dynion yn nnddu ar ddwy goes, eithr am un yr oedd ei Greawdwr ef a rhan ynddi. (Hwyl Sylwai< dio ar ol tro fed athrylith y Cyri'"o vn ^.ui.iel y goreu hyd yr asgell olaf o'r pennill. Wele ongi-aiff t Derfydd aur a derfvdd arian, Derfydd melfed,—derfydd sidan, Derfydd pob dilledyn helaeth, Eto er hyn ni dderfvdd Hiraeth. Par y tair llinell gynta i mi gofio am araith yr henafgwr Joseph Chamberlain ar Tariff Reform, "Cotton is going, etc." Os proffwydir am dranc yr iaith Gym- raeg mi wn am lecyn yr erys hyd v foment olaf cyn diffoddd ohoni'n llwyr yn rhywle rhwng Porthmadog ac Aberdaron. Pa bryd bynnag y bydd hi farw gallaf ddych- mygu fy mod yn gweld yr haul yn codi am y tro olaf yn ei hanes, fe fydd yna ryw Gymro yn gweiddi'n ddisvfyd, Yr Argen Fawr!" (Chwerthin mawr.) Am y genedl Gymreig, credaf y ceidw hi ei phethau goreu hyd y diwedd, ac ym mhen dyddiau na thyrr eu gwawr nhw ddim am ganrifoedd etc y gwelir goreu y genedl. I>ilynwyd gyda llwncdestyn Dinas Caerdydd," Mr. Percy Watkins, Is-ysgrif- ennydd Dirprwyaeth Yswiriant Cenedlaeth- ol, vn cvnnyg, a'r Hen. J. T. Richards yn dioleii yn nirprwy i Arglwydd Faer Caer- dydd ag oedd vn methu a bod yn y wledd. Baich araeth Mr. Watkins yn fyrr yd- oedd hyn, sef ei syndod o weled cynifer o Ogleddwyr yn bresennol yn y wladd. Yr oedd ei rhifedi tu hwat i'w ddisgwyliadau. Bechgyn y wlad a'r pentrefydd ydym o'u hanfodd gan mwyaf. Edrych yr ydym ar ddinas Caerdydd fel yn eiddo i ni, ac fel cymhelliad i unfrydedd ynglyn a phethau puraf en eenedl. Wrth ddadrin ystadegau o barth i safle r Gjmraeg trwy Siroedd Cymru, dangosodd effaith ymdrech a llwydd blaenion y Ddinas ym mhlaid yr iaith a'i nawddogaeth. Perthyn Caerdydd i ni i'r graddau yr ydym ni yn perthyn Gaerdydd. Mentraf hefyd ychwanegu fod Crmru benbaladr yn bur i Gaerdydd i'r un graddau ac y byddo Caerdydd yn bur iddi hi. Y mae bryd y genedl ar grefydd ac addysg a llenyddiaetn a moes. Os yw Caerdydd am ennill iddi ei hun le cynnes dangosed ei bod am anwesu delfrydau puraf Cenedl Gyfan. Yr Henadur J. T. R 'chards a ddio1chodd I yn enw y Maer a'r Gorffnrn?th drwy cstyn V croe&O goreu i'r cwmni. Cliwe mlynedd ?n ot ni ellid cael ,.h.iliad cyffelyb i hwn o fewn ein muriau a hawdd oedd ganddo gyflwyno croeso y Gorfforaeth i dalcntau y Gogledd yn herwydd y gobaith a old gan-I ddo y buasent yu sicr o bro6 eu hunain (? wei-tli i fywyd r ddinas ac y byddai hoen awelon cu mynyddocdd yn faeth i wreiddyn byw iaith a chymeriad y Cymro yng j I Nghaerdydd. Y mae ein dinars eisoes wedi cyflawni llawer er mwyn Cymru, ac y mae yn mynd i wneyd mwy. Mr. Gwilym Hughes (Ap Idanfryn) Y mae y pwyllgor wedi ymddiried i mi y gwaith pleserus o gynnyg croeso a svber- wyd y wledd hon i'n hymwelwyr, a chysyll- tu yn arbennig enw yr Archdderwydd Dyfed, Yn Hwfa Mon a Chlwydfardd cyn- rychiolid nodweddion arbennig y Gogledd, ac yn Nyfed o Forgannwg ceir siampl fyw o unoliaeth. Y mae pob Cymro, pa to byn- nag o'r byd v bo, yn anwylo Dyfed fel bardd, fel dyn, ac fel Cymro o'r iawn ryw. ¡ Eiddunaf i'r dieithriaid ewvllys da y wledd, a boed i'n Harchdderwydd hir einioes i wasnaethu ei oes a'i genedlaeth a'i ddar- felydd pur. Rhoddwyd derbyniad evnnes a chywir- galon i D'dyfed pan gododd ar ei draed. Honnai berthynas agosach nag eiddo ym- welwr! Y mae fy mhrenhiniaeth i," ebai, yn cyrraedd ymhellach na De na Goglpdd-hyd holl gyrrau y ddaear lie bo Gymro yn anadlu." Yr oedd cj-nulliadsu o i- fath hyn ar gynnydd ymysg y Cymry. Y maent yn cyfarfod a'i gilydd ymhobman yn adrannau eithr da oedd cofio mai C,ym.. ru Gyfan ydvw'r arwvddair i fod. Cofiai dda am hen gymeriad yn trafferthu i ol- rhain nodweddion gwahanred cymeriad y Gogledd a'r De. Y mae calon y Gogledd i yn oer a llym. fel ei llechi; a chalon y De fel glo, yn gynnes ac yn hawdd ei roi ar dan. Gwasgodd yr Archdderwydd y pwys- igrwydd iddynt fod yn gytun yn eu hymgais am lwydd y pethau goreu. Dibrisdod o'r unoliaeth hwn a arweiniasai ein tadau i lawer o drybini. Yr oeddym yn genedl ry fechan i ymrannu ac ymladd. Dywedaf wrthych yn eich llwyddiant heno, 'dvw eich I croeso yn ddim ond ad-da Had i'r De. Yr ydych yn byw yn fras iawn ym Mro Mor- gannwg,-bro nad oes iddi ei chyffelyb am deleidion Anian gydag eithrio hwyrach DdyffrjTi Clwyd." i Erbyn hyn yr oedd "hen awrlais y badell ffrio" yn taro un-ar-ddeg, fel y dywedodd Mr Middleton Pennant Jones pan yn cyn- nyg diolch i lywydd y wledd, Mr. 0. W. Owen. A Mr. Owen yn paratoi i ateb, bu oryn ddifvrrwch oherwvdd fod Mr. Ellis Jones Griffith am wneuthur Monwvson o Mr. Owen, ac yntau'n wr o Arfon. Y diwedd fu gwastatau bri y ddwy sir megis y gwnaeth Sion Brwynog pan ganodd am Ynys Fon;— Got-eu gwlad dan y go.on, Goreu gwaed yiiyw gwyi- bun ac am Arfon- (4wlad lawr ac m weled hd Yn chwaer M011 wrth urhr Menau Os Harri wyth y sy raid Os liar.-I v fzv r?ii(i Ari'on yn ddowrion a cMaw Anturwyi' } y tar: w. Cafwvd araith ?a'?se?Ir.'i.dr?i? ?an Ca OAY. 0ivoii o'r gaduir.. xr e n sicr "n e; f<ldw? c: bm n.?;i ?wn oedd cvfarfod mwy*f Cymreig y hoasai ?c \'1;- ddo,?ch?!uybyddHi'r.r.?!?'ndyn ?vfhv.vn i HYUiudiad ??wvddK('a"<?o? i?ddwvr, He y byddai iddvnt y:? ddeclneua cvfncd cywir vn cu hTmIvniad wrth dt?- ddodirdau c<lnydd a gOf." ITwd ¡: genC'dJ: Dvmunai ?vdnahod yr ysgnf-.?inydd Ilafiif"? ?s. Iddo pf. ac Æ yn unig, v dylid diolch am iwyddiant di- gvmar vr wvl. SuHsai y cwbl yn ofei bae am i brofiad a'i ddawn yn iawn-tyddin > v mudiad. Pir'vvn'wd i hon gvcIa (1 ddiolch gan Haws "oi fod yn falcli fod calon y Gogledd yn euro mor gry TTnwyd ym T n.,iiA- AVia(l, fv Nha mu^ a "Dnw gadwo'n Penadur."
Seven Sisters.
Seven Sisters. Dvddlau?vvthnos i'r diw?ddai. Jng Nghapel vr Onlhvvn. ciaddwyd n?'edd?hon y chwH?r LiIv Jones, priod i Edw m JtM?s, Pantyffordd. Gwas?napthwyd <^an y CrvntT't. a 1). A. Par(-?n. D. Jones, Crynant a D..( Thomas, Onllwyn. Gsdawodd hnod a thn o blant i alaru ar ei hoi. Nos lau, vn Soar (A.), bu^l- 'J- ?-  Nos lau, yn Soar (A.), hu )..r. S. Grif- fiths vn rhoi anerchiad i'r Gobeithlu ar ^rA ?hol," a bu vn demonstrate dylauwad vi alcohol ar vahanoJ bethau, m?s s-?vgr. bara. etc.. a' i effoithiau niweidiol ar y corph.
ISSARZiNc." BLOOD MXTUFfE
ISSARZiNc." BLOOD MXTUFfE CROEN IACH A GWAED Dyna yr hyn y n,ip.-e Sarzine Blood Mix- ture yn ei sicrhau, a dim arall. Nid yw yn honi gwella pob peth, fel yr Yankee Patent Medicines, ond os blinir chwi gan groen afiach. vsfa, pimples, toriad allan Scurvy, doluriau, pen dynod, etc., yn tarddu o waed drwg ac annihur, mynwch botelaid o 'Sarzine Blood Mix- ture' gan y Druggist nesaf atoch. 1/1.2 & 2/6 y botel, neu gyda 3c. at y cludiad yn ychwanegol, oddiwrth y perchenog,. HUGH DAVIES, Chemist, MACrl 1V LLETH.
Advertising
TURKEY EGGS, Lord Rothschild -L Strain, 7/6 setting, from 401b. stock Is. each, 10/6 setting. CHICKENS, laying 3s., week old 6s 2 months 10s., 3 months old 15s. dbzen, i's?T. free. GOODWIN, Stratford, Essex. Rolled Gold Pince Nez Frames Fitted to your own Lenses, and guaranteed nzt to change color Price 8/6 Complete With Metal Case Cord Visitors to London should Call and have their EYESIGHT TESTED FREE OF CUIft. Spectacles and 2/6 complete Eyeglasses from 2/6 complete Illaatrated Prioe Lists Post Frfe. Dyfot YmWelWyr a Llundain alb) a chael profi eu Goltag pn Ddidal. Spectol neu Wydrau Llygaid o 2/6 i fyny, yn gyflawn. Aofonir rbestr o'r Prisoedd. yn egluredig yn ddidal drwy'r llytbyrdy. Send your Old Spectacles and have them fitted into a Best Quality ROLLED GOLD FRAME Price 8/6 Complete. Guaranteed not to change Color. ELEGANT IN APPEARANCE BLACK MOROCCO OPERA GLASS, with Case, 7/6. Best Quality Aluminium OPERA GLASS, 12/6., Real Pearl & Aluminium OPERA GLASS, 15/6. Useful Presents SPECIAL VALUE, ANEROID BAROMETERS, 12/6. 15/6. 17/6. As Illustrated. Guaranteed Accurate ANEROID BAROMETERS, Circular Pattern. 8/6. 10/6. 12/6. High Power Long Range ACHROMATIC FIELD GLASS with Sling Case, 15/6 Cheaper Quality, 12/6 The Ideal Glass for Territorials, Scouts, etc. High Power READING GLASS FOUR SIZES. 2/9, 3/9, 4/3, 4/9. Most useful for examining Maps, Photographs, etc. SPECIAL VALUE IN Folding Reading Glassasr9d. & 1/3 SPECIAL BARGAINS. Garden or Greenhouse Thermometer 1/3 Scouts Pocket Compass 9d. Eyeglass Cleaner 3d. Chatelaine Spectacle Case 1/6 Table Microscope 1/3 Botanists Pocket Lens 1/6 Best Quality Goods only. Cure poor Sore or Weak Eves With "Diamond" Eye Ointment. POST 1/14 FRE. "Diamond" Skin Ointment Cures Eczema, Ulcers, and all Skin Diseases. POST 1/14 FREK. OPTICIAN TO THE LONDON TEACHERS I AND THE LONDON COUNTY COUNCIL STAFF ASSOCIATIONS. CYRIL GARDNER, F.S.M.C., Qualified Optician, 292 HOLLOWAY ROAD, LONDON, N. CofiWch alto yma pan yn Llundain. Cash returned in full if Goods are not to your ,entire satisfaction. Dychwelir gr Arian yn llattn oni rydd y ntoy. ddatt foddlonrtoydd hollol