Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
5 erthygl ar y dudalen hon
Advertising
DO YOU SUFFER FROr4 EYESTRAIN ? CAN YOU BEAD WITH EASE AND COMFORT AND ALSO SEE DISTANT OBJECTS CLEARLY AND DISTINCTLY? ARE YOU IN DOUBT ABOUT THE STATE OF YOUR EYESIGHT VISIT. VISIT. C. F. WALTERS9 F.S.M.C., OPHTHALMIC OPTICIAN, OXFORD STREET, (Nearly opposite National Schools) SWANSEA And 49a, i Commercial Street, Aberdare. PRICES MODERATE CONSISTENT WITH THE HIGHEST SKILL AND WORKMANSHIP. Eisteddfod Flynyddol Caerphili 8EFYDLWYD 1887. Llungwyn, Mehefin 1, 1914. BEXENIAID Oanu—Dr. Vaughan Thomas, Abertawe Mr. W. J. Tbomaq, F.R C.O., Dowlais; Mr. J. Morgan Lloyd, Barri. Barddoniaeth, Traethodau a'r Adroddiadau-Y Parch. W. Evans, B. A., Penybontarogwy; y Parch. E. Pryoe Jones, B.A., a Mr. Abraham Jenkins, B.A., Caerphili. Prif-ddarn Corawl, II Theme Sablime" (Jephtha) £ 3Q 0 0 Coran Meibion, Co Down among the Dead Men (Bantookl. R20 0 0 Corau Plant, II Cadwen 0 Alawon Cymreig" (Tom Prioej £15 0 0 Englyn, Yr Hydd" 10 6 Prdeøt, Murmur y Mor" £8 3 0 Traetbawd, Hen Gymeriadan Plwyf Eglwyailan jg2 2 0 Unawdau Ofterynol, f 1 1/- yr un Unawdau Lleisiol, £2 2/- yr un; Unawdan i Blant, 10/6 yr un. Gyrer am y Rhaglen, i'w ohael oddiwrth yr Ysgrifenydd J. D. HUGHES, Rhosynfa, Caerphili. A GRAND Eisteddfod will be held (in aid of the Cottage Hospital) at the Aberaman Park, Aberaman :(Kindly lent by E. M. Hann, Esq.,) on Whit-Tuesday, June 2, 1914 when upwards of JE250 will be offered in prizes. CHIEF ITEMS:- Chief Choral: "0 Great is the Depth" (St. Paul). 1st prize J £ 40 2nd prize J610. Male Voice: Pilgrims" (Dr. Parry). 1st prize £ 80; 2nd prize Rlo. Second Choral: Ar lan Iorddonen ddofn (T. Gabriel). 1st prize J610 2nd prize i25. Juvenile Choirs: "Bong of Hohday" (E. T. Davies). let prize 1.7; 2nd prize X2; 3rd prize £ 1. Brass Bands (Class B.) 8t Paul." Prizes £18. Pryddest: Gwobr JE3 3s., a Chadair gwerth £3 3s. Ambulance, Essays, Recitations, Solos, etc. For full particulars see Programme, to be obtained from the Secretaries-Hande Harris, 628 Brook Street, Aberaman; W. O. Lloyd, Isfryn, Cwmaman. FFORESTFACH (Nn SWANSEA). THIRb ANNUAL Grand CHAIR EISTEDDFOD Whit-Tuesday, June 2, 1914. CHIEF ITEMS. Male Voice Competition, The Assyrian Came Down (Cyril Jenkins), £ 20 and a Gold Medal. 10/6 to eaoh unsuccessful Conductor. Mixed Choral. My love's like a red, red rose (Emlyn Y vans), 910 & a framed Enlargement. 10/6 to each unsuccessful Conductor. Children's Choral. Sweet and Low (Barnby) 1st Prize, 95 and a Silver Cup and Prize, £2 and value 7/6. Mining Essay, Explosions in Mines, their causes, and bast means for their prevention. Prize £ 1 11/6 Drawing of King & Humble Improved Detach ing Hook, fl 1/ Drawing of Stoke's Safety Lamp, £ 1 1/- Rope Splicing (short splice), 1st £ 1 1/ 2nd 10/6. Ambulance, let £ 2 2/ 2nd £ 1II- Individual Competition, 1st 7/6; 2nd 2/6. Solos (Vccal and Instrumental), Literary, Instru- mental Quartette, t2. Arts and Crafts Competitions. For farther particulars see official Programme, post free ljd., from the General Seoretary- DAVID JENKINS, Gendros, Fforestfach, near Swansea. FORGE FACH, CLYDACH, Ger ABERTAWE. CYNHELIR Y NAWFED Eisteddfod Flynyddol yn y lie uchod, Sadwrn, Gorphenaf 11, 1914. OORAU MEIBION, "Castella" (Dr. Protheroe) Gwobr X20 CORAU CYNT SG, "My Love is like the red, red Rose (D. Emlyn Evans) „ JEIO AIL-GORAU MEIBION, "In the Sweet bye and bye Dr. Protheroe) ,,£6 PBIF FBlitNIAD Dr. DAN PIfOTHEROE, Chicago. Bhestr gyflawn o'r Testynau i'w cael oddiwrth D. CLYDACH THOMAS, yr Ysgrifenydd am y pris arferol. Treorchy Annual Eisteddfod WHIT TUESDAY & WEDNESDAY, 1914 ADJUDICATORS: Dr. McKnight, Dr. Coward, Emlyn Davies, Esq., A R.C.M., Brynfab, &c. COMPETITIONS Chief Choral, 2100; Second Choral, £15; Chief Male Voice, J930—40; Second Male Voice, JBIO Juvenile Choir, £ 10 Poem, 3 Guineas and Chair. Brass Bands, Ambulance, Home Nursing. Needlework, Drawing, Shorthand, Poetry Recitations, &c, Programmes, 2d. each, from the Secretaries, Eisteddfod Office, Treorchy. GOWERTON go EISTEDDFOD, MAY 23rd, 1914. Male Voice Choirs, £25; Mixed Choirs, £ 12 Children's Cli,iirs,.tlo; Solos (each) £ 2 2s. & 91 is. Soles (Children) 10/6 and 5/- Programtn> s now obtainable (2d. rost frEe' from the General Secretary, Mr. W. T. MORGAN Ivy Cottage, Gowerton TRECYNON, ABERDARE & PONTY- CWAITH (TYLORSTOWN). David Davies, Deceased, Builder, Treeynon. SALE OF VALUABLE LEASEHOLD PREMISES. MR. D. MORRIS POWELL has received instructions from the Trustees of the above to offer by Public Action at the Cross Inn, Tre- eynon, on Thursday, April 23rd, 1914, at 7.30 in the evening (subject to the Common Form Conditions of Sale of the Merthyr Tydfil and Aberdare Incor- porated Law Society, and to such Special Conditions as shall be then and there read), the following Properties: Lot I.-All that messuage or dwelling house, situate and being No. 31 Rose Terrace, Trecynon, and now let on a monthly tenancy at 21 5s. per lunar month. This Lot is held for a term of 99 years (less the last 3 days), from the 2nd day of February, 1871, subject to the yearly ground rent of £1 2s. Lot 2.-All that messuage or dwelling house, situate and known as Brook Villa, No. 56 Llewelyn Street, Tre- eynon, now let on a monthly tenancy at 91 10s. per lunar month. This Lot is held for a term of 99 years, computed from the 1st May, 1893, subject to the yearly ground rent of £ 1 4s. Lot 3.—All that messuage or dwelling house, situate and being No. 2la Llew- elyn Street, Trecynon, together with the stable at the rear thereof, and now let as to the house on a monthly tenancy of j61 2s. per lunar month, and as to the stable on a monthly tenancy of 8s. per lunar month. Lot 4.—All that messuage or dwelling house, situate and being No. 22 Llew- elyn Street, Trecynon, and now let on a monthly tenancy of JE1 10s. per lunar month. Lot 5.—AH that messuage or dwelling house, situate and being No. 23 Llew- elyn Street, Trecynon, and now let on a monthly tenancy of 91 2s. per lunar month. Lot 6.—All that messuage or dwelling house, situate and being No. 24 Llew- elyn Street, Trecynon, and now let on a monthly tenancy of zCl 2s. per lunar month. Lot 7.—All the messuage or dwelling house situate and known as No. 25 Llewelyn Street, Trecynon, and now let on a monthly tenancy of 21 5s. per lunar month. Lot 8.—All that messuage or dwelling house, situate and being No. 26 Llew- elyn Street, Trecynon, and now let on a monthly tenancy of £1 5s. per lunar month. Lot 9.—All that messuage or dwelling house, situate and benig No. 27 Llew- elyn Street, Trecynon, and now let on a monthly tenancy of £1 5s. per lunar month. Lot 10.-All that messuage or dwel- ling house, situate and being No. 28 Llewelyn Street, Trecynon, and now let on a monthly tenancy of £ 1 5s. per lunar month. Lots 3 to 10 are held under a Lease for a term of 99 years (less 10 days) from the 1st January, 1871, subject to yearly rent of -28 5s. 2d., which will be further apportioned and declared at the sale. Lot 11.—All that messuage or dwel- ling house, known as 55 Llewelyn St., Pontygwaith, and now let at 21 7s. per lunar month. Lot 12.-All that messuage or dwel- ling house, benig No. 56 Llewelyn St., aforesaid, and now let at 21 7s. per lunar month. The above lots are held under a lease for the term of 99 years from the 25th day of March, 1885, subject to the yearly ground rent of 92 10s., which will be further apportonied at the time of sale. Further particulars of the various lots may be had from Isaac D. Morgan, Esq., Solicitor, Aberdare, or from the Auctioneer at his Offices, Gadlys Road, Aberdare. BURRY PORT WHIT MONDAY EISTEDDFOD Male Voice: 'The Assyrian Came Down' (Cyril Jenkins), jMO. Second Male Voice: Little Church" (Becker), £ 8. Pro- grammes (lid. post free) from-General Sec., Wm. Griffiths, Elkington Rd., Burry Port. Llanharan Eisteddfod Whit-Tuesday, June 2nd, 1914. CHIEF EVENTS CHIEF CHORAb, Insulted, Chain'd." Prize JMO. MALE VOICE, The Assyrian came down." Prize £16. SECOND CHORAL, "Dvddiau Dyn sydd fel Glaswelltyn." Prize 97. Solos (Vocal & Instrumental), Recitations, etc. For full particu'a's see Programmes, ld. post free, from the Seoretary, J. THOMAS BARGOED ANNUAL EISTEDDFOD Will be held On WHIT-TUESDAY, JUNE 2. 1914. Mixed Choirs, 0 Father, whose Almighty Power" 20 0 0 Male Voices, "Valiant Warriors" 15 0 0 Juvenile Choirs, Action Song 4 0 0 j Brass Bands. 15 0 0 Solos, Penillion, Recitations, Harp and Ambulance for Male and Female. Awdl, Essays, etc., etc. Programmes, lid. post free. Hon. Secretary, I Workmen's Institute, Bargoed. r, EISTEDDFOD AU DYFOOOL. Sadwrn, Mai 23, 1914. Eisteddfod Gowerton. Llungwyn, Mehefin 1, 1914.—Eisteddfod Flynyddol Caerphili.. Llun Gwyn, 1914.—Eisteddfod Gadeir- iol Burry Port. Mawrth-Gwyn, 1914.—Eisteddfod Aber- aman, Aberdar. Mawrth-Gwyn, 1914. Eisteddfod Gadeiriol Fforestfach, Abertawe. Mawrth-Gwyn, Mehefin 2, 1914.-Eis- teddfod Flynyddol Bargoed. Mawrth-Gwyn, Mehefin 2, 1914.-Eis- teddfod Llanharan. Mawrth a Mercher-Gwyn, 1914.-Eis- teddfod Flynyddol Treorci. Dydd Sadwrn, Gorph. 11, 1914.—Eis- teddfod Flynyddol Forge Each, Clyd- ach, ger Abertawe. Prepaid Small Advertisements Inserted at the following specially lux rates: One week 4 wks. IS wk. a. d. B. d. ■. d 20 words 0 a 1 0 i8 0 9 51 3 < 36 1 0 3 0 7 These charges apply only to the follow ing classes of advertisements:—Apart ments, Situations (Vacant or Wanted) To be Let or Sold, Lost or Found, aart Miscellaneous Wants. Remittances may be made by Pusta. Orders or half-penny stampr If not prepaid double rate wiil b", charged. Advertising and Publishing Ofhe- Cardiff Street. A herdM" Hysbysia r o Swys I Hysbyewyr, Gohebwyr a Dosbaithwyr Teimlwn mai angenrhaid yw gwnr, yn hysbys y cyhoeddir y Darifto bod dydd Mawrth. ac y danfonir hi r holl ddosbarthwyr brydnawn yr j. dydd. Dymunwn ar i hawb a anfon^n hysbysiadau neu newyddion urgent ofalu eu bod yn cyrhaedd y swyddi- heb fod yn ddiweddarach na bot: Mawrth. Carem gael bob gohebiaett arall mor gynar ag sydd bosibt. Anfoner pob gohebiaeth a phob t;-v fodaeth yn dal perthynas a'r f)arialit i'r cyfeiriad a ganlyn YN UN JG SWYDDFA'R DA RI AN." \BhRDAR Os bydd yn anghyfleus i un o'r darllen- wyr gael y Darian oddiwrrh ddosbarth- wr gellir ei chael o'r Swyddfa, Aberdar, am lic. yr wythnos, 6ch. am fis, 1/7) y chwarter, 3/3 am haner blwyddyn, a 6/6 am flwyddyn drwy'r post.
INodiadau'r Golygydd.I
I Nodiadau'r Golygydd. I I Llawenydd mawr i garwyr diwygiad- au cymdeithasol yw cael lie i gredu fod symudiad ar droed i gael mwy o gyd-ddealldwriaeth rhwng y blaid Ryddfrydol a phlaid Llafur. Y mae Mr Ramsay Macdonald a Mr Lloyd George wedi bod gryn lawer yng nghymdeithas eu gilydd yn ddiwedd- ar, ac nid oes lawer o amheuaeth nad oes dan eu hystyriaeth fesurau i osgoi gwrthdarawiad rhwng y pleidiau a gynrychiolant. Yr oedd yn llawn bryd gwneud rhywbeth yn y cvfeiriad hwn. Dyweder a fynner, ty wedi ymrannu yw pleidiau cynnydd a diwygiad y dyddiau hyn, a'n gelynion cyffredin yn crechwenu ac yn man- teisio ar eu cwerylon. Nid oes amheu- aeth na fyddai deall eu gilydd erbyn yr etholiad cyffredinol nesaf yn foddion i sicrhau i'r ddwyblaid nifer go dda o seddau yn ychwanegol. Byddai croeso arbennig i ddealldwriaeth felly yng Nghymru, oblegid y mae Radi- caliaeth a Llafur yn ein plith wedi arfer gweled lygad yn llygad. Y mae arwyddion hefyd fod gweithwyr Cymru yn dychwelyd i'w hen safle. Goleu coch iawn i rai oedd y bleidlais roddwyd gan y glowyr yn ddiweddar ar y cwestiwn o godi chwe cheiniog y mis yn eu cyfraniad at y Ffederasiwn. Ffromodd rhai o'r ar- vveinwyr yn aruthr pan glywsant gan- lyniad y bleidlais hon, a dywedasant bethau chwerwon am y gweithwyr. Ond fuasai waeth iddynt beidio, gwyddai'r glowyr yn dda beth oedd ganddynt mewn llaw. Gwelent eu bod wrth ymladd a gorthrwm y meistri ar un llaw mewn perygl o fynd dan orthrwm eu harweinwyr eu hun- bin ar y llaw arall. Ac i ddynion a lywodraethir gan ysbryd rhyddid y mae'r naill orthrwm mor annioddefol a'r llall. Ni charem ddweyd gair a dueddai i beri i unrhyw ddarllenwr o'r "Darian" i ddiystyrru eu undeb. Nid oes bla tebyg i anundebiaeth. Nid oes dim mor ddiegwyddor a chyfranogi o'r manteision a ddeillia o vmdrechion undebol gweithwyr ac eto wrthod y gefnogaeth ddyladwy i gynnal yr undeb. Yr unig ffordd anrhydeddus i'r gweithwyr ydyw cymeryd di- ddordeb mwy yng ngweithrediadau y rhai a ddewisir i edryeh ar ol eu buddiannau. Ac arwydd fod gweith- wyr Cymru yn deffro yr edrychwn ar ganlyniad y bleidais ddiweddaf, ac nid fel arwydd eu bod yn ddifater ac yn cysgu. Y mae arweinwyr y gweithwyr fel pawb eraill yn agored i'w gwanychu fel dynion gan awdurdod a swyddog- aeth, ac yn rhy dueddol i gymeryd gormod arnynt eu hunain. Pechod parod i amgylchu pawb yw hwn. Rhai wedi eu dysgu i garu rhyddid anni- byniaeth yw gweithwyr Cymru. Mewn syniadau gwerinol y maent ar y blaen i weithwyr Lloegr, ac wedi arfer bod yn fwy sefydlog yn eu golygiadal1 gwleidyddol. Daeth elfen estronol wyIlt i fewn i gynghorau ar- weiniol y gweithwyr yng Nghymru, a chafodd gryn ddylanwad er drwg; | defnyddiodd yr ysbryd rhyddid a lywodraethai'r Cymry i'w hamcanion ¡ eu hun. Aeth yr elfen hon allan o'i ffordd i ymosod ar bethau na pherthyn- ai iddynt ymyraeth a hwynt o gwbl yn enw Llafur, a dangosodd yr anwy- bodaeth fwyaf o'n delfrydau ac o'n hanianawd genedlaethol. Ymosododd ar yr eglwysi ac ar y weinidogaeth heb gofio mai gweithwyr gan mwyaf sydd yn ein heglwysi. Dysgodd ein .pobl ieuainc i gablu ac i ddiystyru sefydliadau ag yr oeddent mewn mwy o ddyled iddynt nag i ddim arall. Honnai estroniaid nas gwyddent ddim am danom fwy o ddoethineb na holl arweinwyr blaenorol ein cenedl gyda'u gilydd. Deallodd y gweithwyr fod rhywbeth allan o le. Gwelent, er eu hudo gan addewidion teg oddiar yr hen linellau, mai anialwch ac nid bryniau Canaan oedd yn v golwg. Y mae yr elfen estronol wedi cael aw- grym ar ol awgrym gan weithwyr Cymru na fynnant mo honi i deyrnasu a rhai y ceisid eu gwthio ar etholiad- au i'w cynrychioli yn y Sennedd wedi eu gwrthod dro ar ol tro. Mewn unrhyw gyd-ddealldwriaeth rhwng Rhyddfrydiaeth a Llafur bydd raid cymeryd i ystyriaeth y sefyllfa yng Nghymru. Y mae'r gweithwyr Cymreig eisioes yn fyw i'w buddiann- au fel cenedl yn ogystal ag fel gweith- wyr. Y mae eu ffydd ynddynt eu hun- ain ac mewn arweinwyr o'u cenedl eu hunain i raddau pell wedi ei hadfer er cymaint yrndrcch a wnaed i'w dinys- trio, ac os bydd unrhyw rannu ar seddau yng Nghymru, bydd raid mewn etholiadau a roddir drosodd i Lafur gael dynion y bydd gan yr etholaethau ymddiriedaeth ynddxnt. Ni that gwthio mewn unrhyw etholi- aeth ddynion sydd wedi arfer enllibio pob dosbarth arall yn enw rhyw gyfran yn unig o'r gweithwyr. Y mae gan weithwyr Cymru yn bresenn- 01 ddynion y mae gan y wlad ym- ddiriedaeth ynddynt a gellir ych- wanegu at eu nifer, ac fe wneir hynny. Credwn y daw cynrychiolaeth gweith- wyr Cymru yn fwy Cymreig mewn etholiadau dyfodol ac yn fwy gwerin- ol yn ogystal-yn werinol heb y gorth- rwm swyddogaethol a dywysai y werin drachefn i gaethiwed. j
Y Diweddar Henry Lewis, Trecynon.i…
Y Diweddar Henry Lewis, Trecynon. Un o drigolion parchusaf oedd y gwr uchod. Edrychai'n fonheddyg yr olwg arno bob amser, ac ymddygai at bawb fel y gweddai i wr mewn safle dda mewn byd ac eglwys. Yr oedd yn wir Gym- reig ei yspryd, wedi ei eni a'i fagu yin mherfedd gwlad ac heb anghofio'r graig y'i naddwyd ohoni hyd ddiwedd oes. Magwyd ef ar aelwyd grefyddol. Yr oedd ei dad, y Parch. J. Lewis, yn aelod a phregethwr ym Mhenrhiwgoch, a bu am dynior yn weinidog yr eglwys ym Moriah, ger Aberystwyth. Treuliodd yntau nawnddydd bywyd yn Aberdar, a yno y bu farw ac y'i claddwyd yng nghladdfa'r lie, a'i weinidog y Dr. Price, ynghyda'r Parch. W. Harris, Heoly- felin, yn gwasanaethu yn ei angladd. Ymunodd Mr H. Lewis a chrefydd yn fore. Ac efe yn bedair ar ddeg oed bedyddwiyd ef ym Mhenrhiwgoch, gan y gweinidog dawnus a phoblogaidd. y Parch. Benjamin Thomas. Cefnodd yn ieuanc ar ardal ei fahoed am Merthyr. heb ond ei grefft a'i grefydd i ddi- bynnu arnynt. Penderfynasai Vineud y gore o honynt wrth adael cartref, oblegid dyna etifeddiaeth gysegredig ei dad a'i fam iddo wrth ei ollwng i ym- daro drosto ei hun yn y byd. Llonnid ei hen oed gan yr ymwybyddiaeth iddo lwyddo yn amcanion ei fywyd, a phwys- ai arnynt wrth rodio'n araf dan gysgod- ion y blynyddoedd blin. Yn Llanfihangel y'i ganwyd, ger Llan- dilo, ar Ebrill 3ydd, 1832 a bu farw ar drothwy ei 82 oed, Ebrill 2il, 1914. Aeth fel y patriarch i'w wlad ei hun i geisio ymgeledd bywyd, sef Miss Ann Evans, o'r Plas Lchaf. Yn fuan wedi priodi daeth i Drecynon, Aberdar, a hynny tua hanner can' mlynedd yn ol, lie y dechreuodd fasnach fel dilledydd a brifiodd yn dda. Bu'n llwyddiannus yn j ei anturiaethau, a pharhaodd yn ffydd- Ion i'w grefydd. Gwasanaethodd y swydd ddiaconaidd am lawer o flvnydd- oedd yn Eglwys Heolyfelin, ac yr oedd ymhlith cychwynwyr eglwys K oddfa. yn un o'r pedwar diacon cyntaf, yn dry- sorydd yr eglwys, ac yn ffydd?on i ordin- hadau'r ty tra pharhaodd ei nerth. Am rai blynyddoedd cynrychiolodd y cylch ar Fwrdd Gwarhceidwaid Mer thyr, a phan ddechreuodd lesghaii bedair blynedd yn ol vnineillduodd er rhoi lie i ysgwyddau ieuengach i fyned dan yr iau. Collodd ei briod 16 mlyn- edd yn ol, a gedy bedwar o Jolant. sef, Mri. J. Lewis ac H. Lewis, Mrs. Fithen a Mrs. Evans; ac un chwaer yn 85 oeil ar ol. Claddwyd ef ddydd Mercher, Ebrill 8fed, ym mynwent Aberdar. Heblaw r j perthynasau, a diaconiaid Noddfa. gwelwyd yn bresennol ymysg ereill y Parchn. John Morgan, Bryn Seion Sul- gwyn Davies, Siloh; J. D. Rees, Salem W. A. Jones, Cwmdar; D. Bassett, Gadlys; Tywi Jones, Glais Levi John, Merthyr a chymerwyd rhan yn y gwas- anaeth gan y Parchn. D. Hopkin. B.A. W. T. Francis. Gwawr; J. Griffiths, Cai- faria a W. R. Lewis, Cwmaman. Der- byniwyd llythvrau oddiwrth Mr P. P. John, Llwynypia, a'r Parchn. Gomer Lewis, Aaron Morgan; Gwili; E. W. Davies, Ton R. G. Hughes. Pont- lottvn J. S. Hopkins, Sciwen, a D. D. Hopkins, Pontygwaith.
! HWNT AC YMA.
HWNT AC YMA. I GAN LYWELYN." I HAPLIS BEi\ BL \YDD. j HAPUS BEN BLWYDD. Llongyfarchwn y Brython" ar- ei wythfed pen blwydd. Y mae wedi gwneud llawer yn ystod yr amser hwn i ddeffro'r meddwl Cymreig ac i feithrin diwylliant y werin. Nid oes bapur mor ddi-wastraff yn y wlad. Yn Lerpwl y cyhoeddir ef, a diau ei fod yn gwneud llawer tuag at gadw prif- ddinas Gogledd Cymry'n Gymreig. Dymunwn iddo hir oes i wasanaethu Cymru, Cymro, a Chymraeg. CRWYDRO DROS Y "DARIAN." Trefnaswn beth amser yn ol i ym- weled a Chymry Cymreig Abertridwr, ond o herwydd amgylchiadau eraill, methais a chadw fy nghyhoeddiad. Beth bynnag, un noson yn ddiweddar, penderfynais fyned yno ar wib. Y mae Cymry Abertridwr mor selog a gweithgar dros bethau goreu y werin Gymreig, fel yr hiraethwn am olwg ar vvvnebau rhai o honynt, yn enwedig hen gvfaill ffvddlon y Darian De i Aur. Wrth fynd synnwn fod y wlad o Bontypridd yno mor wahanol i'r hyn a dybiaswn ei bod. Roeddwn i dan yr argraff mai rhyw "gwtsh" o le oedd Cwm yr Aber, tebyg i'r lie hwnnw yng Nghwm Rhondda Fach He'r aeth pac Isaac Lewis yn sownd rhwng y ddau fynydd. Cefais yn hvtrach gwm eang a phrydferth. Yr hyn a edmygwn yn fawr wrth fynd tuag yno oedd gweled cynifer o gaeau wedi eu gosod yn erddi i'r trigolion. Gallwn dybied fod llawer yn cymeryd diddordeb mawr yn y rhai hyn. Tvbed hefyd nas gellid gwneud mwy yn y cvfeiriad hwn mewn llawer lie. Svnnwn i ddim na fyddai sicrhau i bobl ieuainc erddi, a meithrin eu diddordeb ynddynt yn gvfrwng effeithiol iawn i'w cadw rhag treulio eu hamser hamdden gyda phethau of er. Beth bynnag busnes arall oedd genyf yn Abertridwr, sef y u Darian," ac nid oedd gennyf and" rhwng dau dren i fod yno. Cefais hvd i Ddewi Aur, a chyda Chymro mor frwdfrydig ac ymarferol ag efe ni fuom yn hir /yn agor y ffordd i rai dwsinnau o'r "Darian i Abertridwr. Cefnogant y "Darian" yno fel cyfrwng i godi'r Gymraeg yn y cylch, a byddai yn ddoeth i lawer ddilyn eu hesiampl. Pe ceid ymhob cwm yng Nghymru Gymry fel Cymry'r Aber, ni fyddai eisiau son am anhawsderau'r iaith. Yr unig anhawsder yw difaterwch v bobol. Byddwn yn myned yno eto heb fod yn hir, a cheir gair ymhellach. CROESAWU'R "DARIAN" YNG NGHWMBACH. Yr oedd gennyf awr neu ddwy i'w hepgor un prynhawn, a ffwrdd a mi i'r He hwn. Llawer o hen adgofion ddeu- ent i fyny wrth edrych ar yr hen lwybrau a rodiais gynt. Cofiwn am hen gymdeithion diddan fu n cyd- weithio a mi yn y tanddaearolion le- oedd rai ugeiniau o lathenni islaw fy nhraed. Ond nid oedd amser i ymdroi gyda'r rhai hyn, y Darian" oedd gennyf fi ar yr ymennvdd. Troais i fewn at fy hen gyfail, y Parch. J. James, Bethania. Cymry o Sir Fon yw ef a'i briod, a phobl ymroddedig i waith y Deyrnas Fawr. Dywedais wrtho fy mod am gael cynifer ag a fedrwn o'r "Darian" i ddwylaw plant a phobl ieuainc Cwmbach, a'm bod yn credu fod ganddi genadwri atynt, ac yr oedd yntau o'r un farn a mi, ac i brofi nad ffydd heb weithredoedd oedd ganddo, daeth gyda mi o gwmpas a chafwyd nifer dda o dderbynwyr mewn ychydig amser. Llawenydd mawr i mi oedd gweled Cwmbach yn dal mor Gymreig. Cymraeg siaradai'r plant ymhob ty, a Chymraeg da hefyd. Daethom i gyfarfyddiad ag amryw o athrawesau yr ysgolion dyddiol, a Chymraeg siaradent hwyth- au, a gwen Gymreig oedd ar eu hwynebau. A gymaint gwell yw medru siar'ad Cymraeg da a Saesneg da na medru siarad dim ond Saesneg gwael fel sydd gan lawer o blant Die Sioniaid Aberdar. Llawenychvvn yn fawr wrth glywed y plant yn siarad a'u gilydd wrth chwareu'r bel droed. Profai hynny y bydd y Gym- raeg yn ddiogel yng N gwmbach am dymor hir. Dylasai fod yn ddiogel yno hyd ganiad yr utgorn. Diolchwn i blant Cwmbach am gadw'u hiaith, a charwn ddweyd wrth bob un o honynt eu bod wrth barhau i siarad Cymraeg yn gwneud gwasanaeth gwerthfawr iawn i'w cenhedlaeth. Hyderaf y cymerant i gyd ddiddordeb mawr yn hyn ddarperir ar eu cyfer gan Moel- ona yng Ngholofn Plant yn v Darian."
Glais.
Glais. Boreu Sadwrn, Ebrill iieg, yng Nghalfaria, Clydach, unwvd mewn priodas Mr Samuel Jones, o Glydach, a Miss Maggie Morgan, Balaclava, Glais. Gwasanaethwyd ar yr achlysur gan y Parchn. T. Valentine Evans a J. Tywi Jones. Y mae'r gwr ieuanc yn aelod ffvddlon yng Nghalfaria, a'r wraig ieuanc yn aelod yn Mheniel, Glais, ac yn adnabyddus yn v cylch fel un sydd wedi chwareu ar y llwyfan ran rhai o'r prif gymeriadau mewn amryw ddramodau. Priodas dda iddynt.