Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
6 erthygl ar y dudalen hon
GWLAD A SENNEDD. I
GWLAD A SENNEDD. I (GAN EIN GOHEBYDD ARBENNIG) I Byddin Arfog Ulster. I Cyffrowyd wlad ddechreu yr wythnos gyda'r newydd fod llongaid o arfau rhyfel wedi eu dadlwytho yn yr Iwerddon nos Wener a bore dydd Sadwrn. Llwythwyd y llong yn un o borthladdoedd y Cyfandir. Moriodd i dueddau Gogledd Iwerddon, lie y cyfar- fyddwyd a hi gan long arall, yr hon a gymerodd ei llwyth gan ei gyfleu i borthladd Larne, nid nepell o Belfast. Yno ceid nifer fawr o Wirfoddolwyr Ulster yn barod i gymeryd meddiant o'r llwyth a'i gludo ymaith gyda chyflymder. Nid oedd amser i'w golli, oblegid pe deuai y peth i glustiau y Llywodraeth ni fuasai dim am dani, ond galw allan y milwyr a rhoddi atalfa ar yr anfadwaith. Ond yr oedd pob gofal wedi ei gymeryd a phob trefn- iadau wedi eu gwneud. Gwnawd yr heddgeidwaid a gwarcheidwaid y glan- nau (coastguardsmen) yn garcharorion i bob diben atafaelwyd ar wifrau y pellebr a'r pellseinydd, a chauwyd i fyny y prif-ffyrdd trwy y gymdogaeth, nes gorffen yr holl waith ac i'r modur olaf chwyrnellu ymaith gyda'i Iwyth enbyd. Dywedir fod yr hyn a laniwyd yn cynnwys 35,000 o ynau a 3,500,000 o ergydion, neu gan' ergyd i bob gwn. Meddylier am foment beth olyga hyn: Tair miliwn a hanner o fwledi yn Iwerddon ar gyfer mynwesau milwyr y Brenin Sior V.! A chofier nid pabydd- ion Iwerddon wna hyn, ond Protestan- iaid Ulster! Beth wna y Llywodraeth yn wyneb hyn? Edmygwn bwyll Mr. Asquith a theimlwn yn ddiolchgar mai efe sydd wrth y llyw yn Swyddfa Rhyfel heddyw. Er hyn oil, rhaid cydnabod fod elfennau peryglus yn y wlad, ac mai ychydig all fod rhyngom a difrod a thywallt gwaed. Y Bleidlais o Gondemniad. Addawodd Mr. Bonar Law wythnos yn ol y byddai y Blaid Doriaidd yn Nhy y Cyffredin yn cynnyg pleidlais o gon- demniad ar y Llywodraeth. Cyhuddid Mr. Asquith a'i gyd-weinidogion o ddau drosedd isel iawn: Yn gyntaf, o fod wedi cynllwyn i gael gan bobl Ulster i daro yr ergyd gyntaf yn erbyn y Lly- wodraeth, fel y gallent hwythau wedyn dywallt yno holl nerth byddin Lloegr, ac felly ladd pob gwrthwynebiad arfog i ymreolaeth Iwerddon. Yn ail, cy- huddid Mr Asquith o ddweyd celwydd- au noethion er mwyn camarwain y wlad a thaflu mantell dros yr ystryw mellti- gedig a nodwyd. Nis gallai undyn wadu na chynhygid ini ddognau cryfion, a. dweud y lleiaf, yn nghynhygiad y Toriaid ond cymylwyd yr holl ddadl yn Nhy y Cyffredin gan helynt yr arfau rhyfel a nodwyd. Llenwid y Ty gan dyrfa fawr, a theimlid mai dwy noson i frwydr y cewri oedd nos Fawrth a nos Fercher. Ychydig o le roddid i'r aelod cyffredin. Rhedai teimlad yn uchel iawn, eto i gyd ni cheid cymaint o dwrw ag arfer. Cafodd y prif siaradwyr wrandawiad astud. Amlwg hefyd eu bod hwythau wedi parotoi yn helaeth a manwl ar gyfer yr Armaggedon fawr. Teimlid fod y wlad mewn cyfwng caled a pheryglus, ac'fod yn ofynnol pwyso a mesur pob gair. Agorwyd y ddadl gan Mr. Austen Chamberlain. I Er gwaethaf ei gorff cawraidd arferid edrych ar y cyfaill hwn fel bachgen ei dad. Trwy safle ei dad y daeth i'r amlwg a thrwy ddylanwad Joseph y gwnawd Austen gynt yn Ganghellor y Trysorlys. Ond wedi darostyngiad iechyd ac ymneillduad gorfodol y tad, ymroddodd y mab i waith caled ac enill- odd safle iddo ei hun. Boneddwr parchus ydyw wrth natur, heb ddim o nerth llidiog, ysgubol, ei riant. Nid yw yn arfer dweud pethau cas ac isel. Efe osodwyd i fyny gan yr wrthblaid i gynnyg y Jbleidlais o gondemniad. Y mae yn amlwg nad oedd ei galon yn y gwaith, ond gwnaeth ei oreu. Aetli gyda manylwch rhyfedd trwy holl helynt mis Mawrth diweddaf Y gohebu rhwng Swyddfa Rhyfel ag Iwerddon; ymweliadau y cadfridogion a Llundain symudiadau y llynges; symudiadau y catrodau milwrol yn yr Ynys Werdd atebion Mri. Seely ac Asquith yn Nhy y Cyffredin, a llu o bethau ereill, nes y teimlem ei fod wedi ymfoddi mewn manylion. Collid golwg ar brif bwynt yr ymdrech, a methodd Mr. Chamber- lain ymgodi i wastadedd gofynion y foment. Dilynwyd ef gan Mr. Winston Churchill. I Gyda hyn codwyd y ddadl i dir uwch. Cymerodd Mr. Churchill safle y gwlad- weinydd. Nid ymdrafferthodd gyda'r manion dibwys a ffurfient faich araith ei flaenorydd. Yn lie ymostwng i am- ddiffyn y Llywodraeth yn wyneb cy- huddiadau disail eu enllibwyr, dygodd y rhyfel gydag arddeliad i dir y gelyn a chyhuddodd hwy o dynnu o dan seiliau cadernid y deyrnas. Cyhuddodd hwy o osod esiampl beryglus a dinystriol o flaen miliynau India a'r Aifft, y rhai sydd heddyw o dan Goron Pryden. Beth os hawlient hwy ryddid i arfer yr hyn a hawlia Mr Bonar Law i Bro- testaniaid Ulster, sef mai cyfiawn mewn amgylchiadau neillduol yw gwrthryfela yn erbyn Brenin Pryden? Cyhuddodd hwy o bregethu ufudd-dod i'r werin, ond o hawlio rhyddid i foneddigion i dorri y gyfraith pryd y mynnent. Dan- ghosodd fod yna bum mater mawr y dymunai y Rhyddfrydwyr ddeddfu ar- nynt pan ddaethant i awdurdod yn 1906, sef Addysg, Dirwest, Datgysylltiad. Ymreolaeth, a'r Bleidlais, ac nad oedd cynifer ag un o honynt wedi pasio hyd yn hyn. Bellach, meddai, pan yr ydym ar gael rhai ohonynt trwodd, rhaid Ilygru y fyddin er mwyn eu rhwystro. Tystiai mai nid Ulster oedd yn pwyso ar galonnau y bobl hyn, ond yn unig eu bod yn defnyddio y dyryswch Gwydd- elig i geisio difetha Deddf y Senedd ac i ailgodi Ty yr Arglwyddi i'w hen safle. Dirmygai y syniad fod eisleu i'r Llyw- odraeth ofyn caniatad gwrthryfelwyr Ulster pan farnont yn ddoeth symud adrannau o'r fyddin o fan i fan. Cyffelybai y bleidlais gondemniol Dori- aidd i waith lladron yn condemnio yr heddgeidwaid am eu gwylio. Tua di- wedd ei araith trodd Mr Churchill i gyfeiriad arall, ac apeliodd gyda dwys- der at Syr Edward Carson a'r wrth- blaid ar iddynt ystyried i ba le yr oedd pethau yn llithro ac ar iddynt fynegu y gwelliannau a garent gael i ddiogelu urddas a buddiannau Ulster. Dywedai fod yr allwedd heddyw yn eu dwylo, ac y gallent, os yn ewyllysio, ddwyn y wlad allan o'r dyryswch enbyd y mae ynddo. Yr araith fawr nesaf oedd eiddo Mr. A. J. Balfour. Yn ddiddadl, saif y gwr hwn o'i ysgwyddau i fyny yn uwch na phawb a berthynant Fr blaid Doriaidd yn Nhy y Cyffredin. Ato ef hefyd yr edrychir pan fydd y frwydr yn boeth a 'gwyr meirch' y Llywodraeth yn gyrru yn eu nerth. Gwelwyd yn fuan ei fod wedi ei gynhyrfu ac hefyd ei fod yn dynesu i'r frwydr gyda mwy o ddwysder nag arfer. Heb golli amser ymosododd yn ffyrnig ar Mr Winston Churhill. Yn wir, yn hyn o orchwyl yr oedd yn faleis- us lidiog. Er's rhai blynyddau y mae wedi dangos dygasedd rhyfedd at fab ei hen gyfaill, Arglwydd Randolph Churchill. Ni thrafferthodd fawr gyda chyhuddiadau isel Mr Bonar Law. Yr oedd yn amlwg uwehlaw iddynt. Yr hyn dynnai fwyaf o sylw yn araith Mr. Balfour oedd ei ddatganiad hynod a theimladlawn eu bod fel Toriaid wedi colli y frwydr ar bwnc Ymreolaeth Iwerddon. Yr oedd swn gofid yn ei lais pan gyfeiriodd at y ffaith ei fod ef a Mr Chaplin ymhlith aelodau hynaf y Ty, a'u bod ill dau wedi ymdrechu trwy eu hoes i wrth-sefyll y mudiad "Ymreol- aidd." Bellach gwelai y gosodid Sen- edd i fyny yn Dublin. Credai yn ddi- ysgog o hyd mai anffawd i'r Iwerddon ac i Bryden Fawr fyddai hyn. Bellach, er hynny, y cwestiwn oedd, sut i ddwyn y peth oddiamgylch heb dywallt gwaed. Dadleuai y dylid gadael Ulster allan yn hollol. Creodd ei gyffes o fethiant ar- graff ddofn ar y Ty. Disgwylid ar ol hyn am Syr Edward Carson. Yr oedd yntau o dan deimlad dwys. Cydrhwng y symudiadau yn Ulster a diysgogrwydd y Llywodraeth, gwelai fod y peryglon pennaf yn llygadrythu ar y wlad. Cymerai bob cyfrifoldeb ar ei ysgwyddau ei hun am y gweithred- oedd anghyfreithlon a'r dwyn arfau i Ulster, er, fel y dywedai, nad oedd a fynnai efe a'r peth. Gwnaeth Syr Ed- ward rai gosodiadau pwysig, ac yr oedd yn glir ei fod yntau yn barod i ymadael a'r hen safle herfeiddiol y safasai ami cyhyd. Parod oedd i dderjbyn unrhyw drefniant i arbed tywallt gwaed. Dat- ganodd mai ei obaith, ie, ei weddi, oedd y byddai y Senedd yn Dublin yn llwydd- iant mor fawr fel y byddai er budd i Ulster geisio am Ie ynddi; mai trwy ewyllys da ac nid trwy rym anianol y gellid dwyn hyn oddiamgylch; y gellid felly chwyddo cysur a dylanwad a nerth Pryden Fawr. Er hynny rhaid oedd iddo ef fod yn ffyddlon i'r bobl a ym- ddiriedasant eu hiawnderau i'w ddwylo. Nis gallai gydsynio a dim a beryglai urddas a rhyddid crefyddol Ulster. Canfyddir oddiwrth hyn fod ton pethau wedi newid yn fawt, ac fod apel Mr. Winston Churchill wedi cael sylw. Oherwydd ei safle fel arweinydd Tori- aid Ty y Cyffredin, ac fel arch-gyhudd- wr y Prif-weinidog, gofynol oedd cael gair gan Mr. Bonar Law. Druan ohono. Mae yn debyg mai un llednais a hynaws ddigon yw y bon- eddwr hwn mewn cylehoedd teuluol a chymdeithasol. Yn anffodus iddo, cod- wyd ef o'r rhengoedd gyda sydynrwydd hynod i fod yn arweinydd cyfoethogion ffroenuchel Lloegr. Anghydffurfiwr i arwain Eglwyswyr, ac un o'r werin i arwain ysweiniaid a man-arglwyddi y tir! Yn ychwanegol at hyn gorfodir ef yn barhaus i gyfarfod mewn brwydr a blaenoriaid y Blaid Rhyddfrydig. Ni I fu erioed mewn swydd o bwys nac yn aelod o'r cyfrin-gyngor. Y canlyniad yw ei fod fel olynydd Mr. Balfour a phrif wrthwynebydd swyddogol Mr. Asquith yn gorfod gwneud llwch o hono ei hun yn fynych. Camsynia eiriau cas am resymau a chwerwedd yspryd am gryfder. Felly y bu yn y ddadl hon. Methodd brofi yr un o'i gyhuddiadau yn erbyn y Llywodraeth. Teimlai pawb a'i gwrandawai mai methiant truenus fu ei gyfraniad yn yr ymdrechfa. Dir- wynwyd siarad y ddeuddydd i ben nos Fercher gan y Prif-Weinidog ei hun. Yn ol ei arfer, cydiai Mr. Asquith yng nghryfder ei elyn. Cyfeiriodd at y cyhuddiadau a draethwyd gan yr wrth- blaid. Profodd eu geudeb amlwg a dangosodd nad oedd iddynt gysgod o sail yn unlle. Nid yn fynych y ceid y Prif-Weinidog wedi poethi cymaint. Galwodd rhai ar Mr Bonar Law i dynnu ei gyhuddiadau yn ol, ond tystiai Mr. Asquith nad oedd o'r pwys lleiaf gan- ddo ef pa un a wnelid hynny ai peidio y medrai fforddio gadael y fath bethau gwagsaw a dirmygedig o'r neilldu gyda'r diystyrwch mwyaf. Danghosai fel yr oedd er's dyddiau wedi bod yn ateb tua chant o gwestiynnau yn y Senedd bob dydd ar bwnc Iwerddon, ond y byddai o hynny allan yn gwrthod j yn derfynol ateb unrhyw ofyniadau am symudiadau y fyddin. Cyfeiriodd gyda pharch at araith Mr. Balfour fel un oedd yn creu cyfnod. Cydnabyddai mai nid peth bychan oedd eydnabydd- I iaeth yr olaf fod Ymreolaeth bellach yn i un o'r pethau nas gellir eu rhwystro. Ni fu y Prif-Weinidog erioed yn uwch yn syniadau y wlad nag ydoedd nos Fercher. Datganodd cyn terfynu ei baro-drwydd i ystyried unrhyw ffordd i I benderfynu yr annealldwriaeth oedd rhyngddynt, ar dir anrhydeddus. Deil at ei ddatganiadau blaenorol: nad oes dim i atal cwrs Ymreolaeth Jbellach, ac j fod yn rhaid cael cydsyniad llawn y j Gwyddelod, o bob tu, yn ogystal a'r blaid Doriaidd cyn y gellir dyfod i gy- j tundeb terfynol. i Y Terfyn. I I bob diben ymarferol collwyd golwg I ar y bleidlais gondemniol yn swn y gynnau newyddion gafwyd i Ulster, ac I' o dan gyfaredd geiriau heddychlon y rhyfelwr Winston Churchill. Ffrwyth y ddadl, yn ol pob tebyg, yw yr ystwyth- der yspryd a nodwedda rai penboeth- iaid ac y ceir ar fyr ffordd anrhydeddus i heddwch. Ond rhaid oedd pleidleisio. Cafwyd 344 dros y Llywodraeth a 264 yn ei herbyn mwyafrif iach o bedwar ugain. Diddorol yw cofio mai 80 oedd y mwyafrif ymhlaid ail-ddarlleniad di- weddar Mesur Ymreolaeth; 77 dros ail- ddarlleniad y Mesur i wneud i ffwrdd a'r aml-bleidleisiau i'r un rhai; ond 84 dros ail-ddarlleniad Mesur Datgysyllt- iad yr Eglwys Sefydledig yng Nghynmi. I Cyllideb Mr. Lloyd George. "Addawyd hon \wy nag wythnos yn ol, ac y mae wedi ei gohirio ddwywaith bellach. Paham, tybed? Cystudd y Canghellor, meddai rhai; miri Ulster medd ereill. Dywed ereill mai galw yr oedd am ystyriaeth fanylach nag arfer oddiwrth y cyfrin-gyngor, ac mai dyna sydd yn cymeryd i fyny yr aml-eistedd- iadau a gafwyd yn ddiweddar. Ond beth fydd yn y Budget nesaf wys ? mae y prophwydi wrthi a'u holl egni ac a'u holl ddoethineb. Gwerir arian mawr ar yswiriaeth yn y rhagolwg am y cyfnewidiadau a ddygir i fewn gan y Canghellor. Cedwir cyfrinach y Try- sorlys er hynny fel eiddo y bedel. A wneir rhyw gyfnewidiadau yn nhrethi y fasnach feddwol? A ddileir treth y siwgr 1 Beth wneir a threth yr incwm 1 Faint fydd y swm drosglwyddir i leihau ein trethu lleo11 A wneir cychwyniad ar drethu y tiroedd gwerthfawr a ged- wir yn segur o gylch ein trefydd a'n dinasoedd mawrion ? Dyna rai o'r llu gofyniadau a glywir y dyddiau hyn. Sut bynnag yr atebir hwy, teimlir yn bur sicr y bydd Cyllideb 1914 y bwysicaf o'r oil er 1909. Peth arall y gallwn yn rhwydd hyderu ynddo: nid yw yn debygol y ceir unrhyw drefniant a wna gam a'r gweithiwr tra fyddo Mr Lloyd George yn ben-publican. Cyduna Cymru i ddymuno iechyd i galon a chryfder i fwa mawr Canghellor y Try- sorlys.
I ! Nodion o Aberafan a'r…
Nodion o Aberafan a'r j Cylch. Cynhaliwyd cyfarfodydd blynyddol Ebenezer, Aberafan, Ebrill 25, 26 a'r 27ain, pan y wasanaethwyd gan y Parchn. W. Thomas, Blaengarw; Her- mas Evans, Cwmbwrla, ac S. G. Bowen, Bryn Cemaes, Sir Benfro. Llywydd- wyd gan y Parch. J. J. Richards. Caf- wyd cyfarfodydd ardderchog. Cynhaliwyd Cymanfa Ganu Annibyn- wyr cylch Cwmafan yng nghapel eang Bethania dydd Llun, Ebrill 27ain, o dan arweiniad yr enwog J. Phillips, Y.H., Aberafan, arweinydd Cor Meibion y I Rhondda. Llywyddion y dydd oeddynt y Parchn. E. Jones, Bethania, a D. Rees, Rock. Cafwyd cyfarfodydd rhagorol. Dydd Llun, Ebrill 2ain, cymerodd Mr Rees Llewelyn ei lw fel Y nad Heddwch yn rhinwedd ei swydd fel Cadeirydd Cyngor Dosbarth Margam. Llawenydd gennym hysbysu fod y cyfaill anwyl Wyndham Edwards wedi ei ethol yn Gadeirydd Cyngor Plwyf Cwmafan. Mab i'r diweddar Barch. T. Edwards (M.C.) ydyw, ac yn fedd- iannol ar dalentau disglair. Llongy- farehwn ef ar ei etholiad. Cynhaliwyd cyngerdd gan Gor Plant yr Eglwys Wladol yng Nghwmafan yr wythnos ddiweddaf dan arweiniad y cerddor profiadol Mr J. L. Thomas, A.T.S.C. Y mae yr arweihydd wedi arwain 48 o gyngherddau o'r nodwedd yma. Edrychir ymlaen gyda phleser at y perfformiad o'r "Creation" gan Gym- deithas Gorawl y Rock, Cwmafan, o dan arweinlad y Cynghorwr" W. Wil- liams. Ceir hanes cyflawnach eto. j Y mae'r maswniaid ac adeiladwyr eraill wedi streicio yn y cylch hwn, gan hawlio codiad yn eu cyflogau. Ffurf- iant undeb hefyd, gan gredu mai trwy gydweithrediad y ceir gwelliannau. Pob llwydd iddynt. j I MAB Y MYNYDD.
0 Bant i Bentan.
0 Bant i Bentan. GWERTH CYMRAEG. Rhoes Syr Edward Anwyl dystiol- aeth gerbron y Ddirprwyacth Fren- hinol yr wythnos ddiweddaf ar werth Cvmraeg i swyddogion y Llyw- odraeth yng Nghymru. Gwr cym- hedrol yw'r Marchog, ac oherwydd hynny haedda'i sylwadau ystyriaeth. Dadleuai dros i'r Gymraeg fod yn un o destynau rhydd arholiadau'r L!ywodraeth. Barnai y byddai gwy- bodaeth o'r iaith yn fuddiol i swydd- ogion cvhoeddus yng Nghymru, megis i Arolygwyr Glofeydd, ym Mwrdd y Cyfnewidiadau, ac i swydd- ogion y Ddeddf Yswirio. Gellid chwanegu pob swydd arall ymron gan fod gwybodaeth o'r iaith a byw- yd y genedl yn bwysig i swyddog er gwneud cyfiawnder a ni. Nid oes dim yn dangos gymaint o annibendod a'r modd yr ymddygir at hen bobl uniaith yng ngweinyddiad Deddf Blwydd-dal i hen bobl. Onibuasai fod rhywrai tuallan i'r pwyllgorau yn gyffredin yn cynorthwyo yr hen bobl hyn i oleuo'r Excise," buasai eu hachos yn anobeithiol. Nid yw hynny ond enghraifft o beth sydd yn digwydd ynglyn a phopeth y gelwir ar Gymry i ddelio a swyddogion Seisnig y Llywodraeth. Malldod swvdd- feydd gwahanol yng Nghymru yw'r Saeson sydd yn y prif swyddi. Ni warafunwn ei le i'r Sais, a lie yng Nghymru, ond rhodder y safleoedd pwysicaf i bobl sydd yn deall ac yn caru'r genedl. Pwy fyddai yn uwch ei gloch na'r Sais pe gosodid Cymro na fedrai Saesneg mewn swyddi yn Lloegr? Dyna wedd i'r cri Cymru i Gymry nad oes un dyn yn ei iawn bwylI yn gwrthod ei chydnabod. Y SYMUDIAD CYMRAEG. Anodd deall paham na wnaeth Syr Edward sylw o'r deffroad presennol, a bod y penodiadau hyn yn ddolur ac yn dramgwydd i gorff mawr y genedl. Nid hunanles sydd yn peri fod Cymry gwladgarol yn ymuno i wrthwynebu y duedd i lanw gwahanol swyddi yn y wlad a Saeson. Dioddefa sefydliadau addysgol a phob math ar symudiadau daionus oherwydd yr ymgais i'w gwneud yn Seisneigaidd i foddio mympwyon swyddogion Seis- nig. Nid oes ond ychydig fisoedd er pan yr aeth y si trwy Aberdar i'r brif- athiawes gynted ag y penodwyd hi i Ysgol Sir y Merched ddechreu ddi- ystyrru'r Gymraeg. Ysgotes oedd hi heb wybod y nesaf peth i ddim am Gymru. Barnai nad oedd angen emynau Cymraeg yn yr ysgol, eithr Saesneg, Lladin, a Ffrancaeg, tra'r mwyrif o'r plant ynglyn ag eglwysi Cymraeg y cylch. Yn sicr, nid oedd yn un darostyngiad i blant Cymru mewn Ysgol Sul yn eu gwlad eu hunain ganu emyn Cymraeg! Nid yw hyn ond un enghraifft o lawer o'r diystyrru ar bopeth Cymru a wneir gan Saeson mewn awdurdod. Effaith hynny yw naill ai dysgu Cymry i ddiystyrru eu gwlad, eu cenedl, a'u iaith; neu greu rhagfarn at sefyd- liadau sydd yn bodoli er eu dyrchafi- ad. Os nad ydym yn camsynied y mae Undeb y Cymdeithasau i wneud gvvaith effeithiol, ac nad pell mo'r dydd y gorfodir pob awdurdod a swyddog yng Nghymru i ddeall. a pharchu ein dyheadau. LLOFFION CAMBRIA. I "Cambrian Gleanings yw enw I cofnodolyn a gyhoeddir gan Henry ¡ Black well, University Place and Tenth Street, New York. Nid oes angen dweyd mai yn yr Unol Dal- eithau y mae New York, ond dylid dweyd mai yn Sir Fflint y ganwyd II Mr. Blackwell. Bydd cymaint a hynny o eglurhad yn angenrheidiol II er dangos hawl yr awdur hwn i ymyrryd yng ngwaith Cymru hedd- yw. Ni ddywedir beth oedd ei oed yn ymfudo i wlad y Gorllewin, ond I casglwn oddiwrth ei syniadau yn ei "Gleanings i hynny ddigwydd cyn agor ohono ei lygaid. Y mae ganddo I neges yn ol ei dystiolaeth ei hun, ac apelia atom fel Cymry i'w gefnogi yn ei waith daionus. Yn rhifyn Mawrth Tai yn Lerpwl a Chymru yw y pwnc cyntaf i gael sylw. Dechreu rhagorol, a chrea ddisgwyl- iad am awgrym ar fater sydd yn llosgedig yn bresennol. Traetha ar werth tai iach, ac ar y tai gwael sydd yn ein gwlad, ac oddiwrth y materion hyn try'n sydyn i ofyn, Beth am Ddatgysylltiad i Gymru? Yna a yn ei flaen i rvbuddio'r genedl rhag ei gweinidogion. Wrth gwrs, gweini- dogion Ymneillduol yw'r nod saethu. Y mae ei enaid santaidd neu ansant- aidd, ni waeth prun, yn llosgi gan awydd i agor ein llygaid i weled cin bod yn dioddef oddiwrth bla y gweinidogion fel y dioddefai'r Aifft oddiwrth bla y llyffantod. Rhaid iddynt hwy, ebe, gael cri, a Dat- gysylltiad yw'r un gore i ateb eu pwrpas y dyddiau hyn. "It is all tommy rot," ebe ymhellach, gydag anffaeledigrwydd teilwng o'r Tori hwnnw ychydig amser a anturiodd yn y Senedd i gynnyg pleidlais o gon- demniad ar branciau anfoesgar y Canghellor. Tybed na wyr Black- well os gwir ei dystiolaeth iddo ym- weled ei dad yn Sir Fflint dair blyn- edd yn ol mai nid grweinidogion Ym- neilIduol eithr esgobion ac offeiriaid yr eglwys sydd yn treulio mwyaf o amser gyda'r mater hwn. Feallai iddo dreulio'i amser yng nghwmni'r offeiriad rhagfarnllyd sydd yn byw yn Sir Fflint, yn poeni ei enaid ddydd I a nos yn y rhagolwg o weled cre- fydd ym marw yn y wlad am fod yr Eglwys i'w datgysylltu. Pwy wyr na fu hwnnw yn ei gyfyngder mawr yn dial ei lid ar weinidogion Cymru yn ei bresenoldeb, nes iddo gredu mai'r genedl i gyd yw'r Eglwys a gweinidogion Y mneillduol ? Atolwg onid cri'r genedl yw Datgysylltiad? Oni wyr ef hanes caethiwed Ymneill- duwyr yn gorfod talu i gynnal cre- fydd y gwrthodai eu cydwybodau ei chydnabod. Nid yw'r cri am well -tai yn rheswm yn y byd dros lesghau yn y frwydr o blaid rhyddid, gwladol, a chrefyddol. Daw pob cri o'r un man, sef o galon gwerin Cymru, a chofied Blackwell hynny. CHWAREUDY ARGLWYDD DE I WALDEN. I Y mae gan Blackwell feddwl uchel am Arglwyddi. Try atynt hwy am gadw'r genedl. Y mae perygl iddo wneud yr Arglwydd de Walden yn sant iddi, a sicrhau holl ogoniant y dyfodol iddo am godi'r hen wlad. Drwg mawr arall o eiddo'r gweini- dogion yw pregethu yn erbvn chwar- eudai a'u galw yn deganau'r diafol. Dyna rai drwg yw'r gweinidogion hyn. Y mae'r mwyrif ohonynt, ebe'r dyn o New York, yn siarad am beth- au na wyddant ddim am danyr.t. Gwell ganddynt gael eu claddu'n fyw na myned i chwareudai- Iddynt hwy nythle drygioni yw'r lleoedd cysegredig hyn, i'w hosgoi ar bob cyfrif er mwyn iachawdwriaeth yr enaid. Wei, y mae peth felly yn rhyfygus. Chwarae teg, y mae yn awgrymu un rhinwedd i'r dosbarth hwn, sef ei fod yn gwybod rhywbeth am grefydd, a'i gyngor yw iddo i ymroi i grefydd. Dichon mai culni gweinidogion barodd i'r Arglwydd de Walden gynnyg gwobr am y ddrama ore gan awdur Cymraeg Awgrym o eiddo Mr. Blackwell yw hwn hefyd. Ond gorchest bennaf yr Arglwydd hwn i waredu Cymru yw ei fwriad i adeiladu chwareufa symudol er mwyn ein hargyhoeddi nad yw y play y drwg y myn y gweinidogion ei fod. Gwelwch y bwriedir ei gwneud yn boeth ar y gweinidogion a gwell iddynt baratoi i gyfarfod a dyfais y pendefig dz Walden neu syrthio i warth oesol ng ngolwg yr holl wlad. Yng I Ngogledd Cymru y mae'r chwareuta rhvfeddol hon fydd fel y niwl y dy Ji a'r golofn dan y nos yn arwain y g. ened o'r Aifft i Ganaan i wneuti mwyaf o waith. Ychydig o chwareudai sydd yn y Gogledd am fod dylanw.io y gweinidogion gryfed yno. Yn v Deheudir ceir poblogaeth estron (a good foreign population) sydd vi mynnu'n barod y pethau da dyleJus iddynt ar waethaf y gweinidogiol). iddynt ar waethaf y Y mae'r Deheudir ymhell ymlaen ar y Gogledd, am fod y Saeson, etc sydd yno yn dysgu'r Cymry anw Lodus. Pa ddydd yng Nghymdeith- as y Gogleddwyr yng Nghaerdvdd barnai Ellis Griffith, A. S., yr Athro W. J. Gruffydd ac ereill mai'r Gogledd oedd ar y blaen, a bod gan y Gogleddwyr genhadaeth yn y De- heudir. Rhwng y doctoriaid hyn i gyd anodd penderfynu beth sydd yn iawn. Ond yn ddibetrus cred y gwr o New York mai ganddo ef y mae gwreiddyn y mater ac yn y dyfodol y mae'r enw anwyl "achos da i'w roddi nid i'r peth sydd wedi ei gael yma am oes- oedd, ond i chwareufa de Walden a phethau o'r unrhyw rywogaeth. Y mae yn y "Cambrian Gleanings" bethau ereill tra difyrrus, ond bodd- lonwn yn awr ar yr ychydig' uchod. TEGERIN. I
Dod i Mountain Ash. I
Dod i Mountain Ash. I Ym Methania, Aberdar, cawsom yr hyfrydwch o wrando ar y Parch. J. R. Evans, B.A., B.D., Bwlch, Sir Frychein- iog, ar y testynau canlynol:— Boreti.-Hebi-eald, vi. bennod, adnod 19, 20. Gobaith y Credadyn. (1) Yn ei gadernid. Y mae yn ddiogel ac yn sicr, oherwydd—(a) Y mae wedi ei osod ar sylfeini cedyrn addewid Duw a'i lw; ac (b) y mae yn gafaelyd mewn lie nas gellir dymuno na dychmygu ei well. (2) Yn ei werthfawredd. Hwyr.—Matthew xii., 19, 10. Bywyd a gweinidogaeth yr Iesu yng ngoleuni'r darlun hwn. (1) Ei ddull tawel ac add- fwyn o ymdrin a phechaduriaid. Ei ffordd ddistaw a Ilednais o gyflawni ei waith. (2) Y gobaith a'r hyder oedd yn ei nodweddu yn ei ymwneyd a dyn- ion. Nid oedd neb yn anobeithiol ac yn anadferadwy yn ei olwg. Mae yn dda gennyf ddeall fod y dyn ieuanc a'r pregethwr rhagorol hwn ar sefydlu yn hen eglwys barchus Bethle- hem, Mountain Ash, ac nid oes amheu- aeth na leinw efe le y diweddar wr en- wog, y Parch. Morris Jones. Deallwn mai mab ydyw i Mr W. Evans, blaenor gweithgar a ffyddlon yn Eglwys y Methodistiaid, Ynyshir, a masnachwr cyfrifol yn y lie hwnnw er's blynydd- oedd lawer. Bydd ymsefydliad y gwr ieuanc yn Mountain Ash yn gaffaeliad mawr i ddosbarth eang Aberdar.
[No title]
Bu'r Parch. Sylvester Horne, A.S. dros Ipswich, farw nos Sadwrn yn yr America. Yr oedd yn un o weinidog- ion mwyaf adnabyddus yr Annibynwyr. Bugeiliai Eglwys Whitefield. yn Totten- ham-court-Road, Llundain. Yr oedd yn llwyddiannus iawn yn ei genhadaeth yno. Ni ddaeth i fyny a'r disgwyliad fel aelod Seneddol.
Advertising
CYMERWCH HYN YN DDIFRIFOL Ystyriwch drosoch eich hunain pa un a ddylai Parot; -d, gan ba un y mae Enw da yn ei wtad ei hUD ac yn mhlith ei bobl ei hun yo mhob man, bwyso gyda chwi fel prawf o'i Werth Gwirioneddol a'i Adnoddau lachaol ar oi ugain mlynedd o Boblogrwydd cynydd- ol, neu feddyginiaeth ddieithr wedi ei pharotoi gan dramorwyr anadnabyddus, gan beidio rhoddi enw i'r cyfansoddiad, a dim ond dirgelvvch i'ch harwain? Y PWNC 0 IECHYD Y mae hyn yn fater sydd yn sicr o fod a fynoch chwi ag ef ryw am- ser neu gilydd, yn neillduol pan y mae yr Anwydwst mor gyff re- din, fel y mae ar hyn o bryd. Y mae yn dda i wybod beth sydd i'w gymeryd er cadw ymosodiad o'r anhwylder mwyaf gwanhaol hwn ymaith, ac i frwydro ag ef o dan ei ddylanwad helbulus, ac yn neillduol ar ol ymosodiad, oblegid y pryd hwnw y mae y cyfansodd- iad wedi rhedeg i lawr gymaint fel ag i'w wneyd yn agored i'r mwyaf peryglus o anhwylderau. Mae QUININE JITTERS GWILYM EVANS yn cael ei chydnabod gan bawb, sydd wedi rhoddi prawf teg iddi fel y feddyginiaeth hysbysol oreo er delio a'r Anwydwst yn ei wa- banol ffurfiau, gan ei bod Y8 Barotoad sydd wedi ei barotoi yn fedrus a Quinine yn nghyd a phethau cyfoethogol a Gwaed- burol ereill, addas i'r Afu, Treul- iad, a'r holl anhwylderau sydd yn galw am Adgyfnerthydd cryf- haol ac adnoddau giaugynyddol. Y mae yn anmhrisiadwv pan yo dioddef gan Anwyd, Pneumonia, neu unrhyw afiechyd difrifol neu lesgedd wedi ei achosi gan ddiffyg cwsg neu bryder o unrhyw fath, pan y mae teimlad cyffredin o wendid a lludded ar y corff. pEIDWCH 0EDL YSTYRIWCH YN A WR- Gyrwch am gopi o bamphled y tystiolaethau, a darllenwch y cyfryw yn ofalus ac ystyriwch yn dda, yna prynwch botelaid gyda'r Fferyllydd neu yn yr Ystordy agos- af, ond pan yn prynu mynwch weled fod enw "Gwilym Evans" ar y label, stamp, a'r botel, oblegid heb hyny nid oes dim yn wirion- eddol. GWERTHIR YN MHOBMAN GWERTHIR YN MHOBMAN MewD Potelau, 2S. 9C. a 45. 6ch. yr. ua Unig Berchenogioo QUIMJIE BITTERS 14ANUFACTUqINB COMPANY, LIMITED, LLANCLLY, liatb Wa%$.