Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
4 erthygl ar y dudalen hon
Advertising
DO YOU SUFFER FRO14 EYESTRAIN ? CAN YOU READ WITH EASE AND COMFORT AND ALSO SEE DISTANT OBJECTS CLEARLY AND DISTINCTLY? ARR YOU IN DOUBT ABOUT THE STATE OF YOUR EYESIGHT VISIT. VISIT. C. F. WALTERS, F.8.M.C.. OPHTHALMIC OPTICIAN, OXFORD STREET, (Nearly opposite National Schools) SWANSEA And 49a, Commercial Street, Aberdare. ( 1 PRICES MODERATE CONSISTENT WITH THE HIGHEST SKILL AND WORKMANSHIP. Pontapdawe Y DRYDEDD EISTEDDFOD Cadeiriol Flynyddol SADWRN, MEHEFIN 20, 1914. BEIRNIAID: Y GAN-D. Vaughan Thomas, Yaw., M.A., Mus. Doc., Abertawe; E. T. Davies, Ysw.. F.R.C 0.. Metthyr. LLEN—T. J. Thomas, Ysw., B.Sc., Satnicol." Merthyr. ADRODD-Jobn Elias Hughes, Ysw., Llanelli. Corau Meibion: (s) 11 The Assyrians came dowo" (Cyril Jenkins); (b) Y Cariad Gollwyd (Dr. Vaugban Thomas), RSO. Os bydd tri nen ohwaneg o gorau'n cystadla oynhygir 910 yn ail wobr. Corau Cymysg: The Summer Night (Dr. Vaughan Thomas), 915. Corau Plant: Autumn Days (E. T. Davies), £ 8. Unawdau i Sopranos, Contraltos, Tenors a Bass, i Ddeohreuwyr, ao i Fechgyn a Merched, Canu'r Crwth a'r Piano, Cyfaneoddi rhanganeuon. Pryddest: Bach dy lwyth wrth y ser." Heb fod dros 300 Ilinell. f3 3s. a Chadair Hardd. Cyfansoddi Drama, Cywydd, Telynegion, Englynion, Cyfansoddiadau, ao Adroddiadau. Trefnir cyfleusderau teithio ar gyfer y dydd a Chwmaioedd y Rheilffordd am brisiau isel. Bydd Modur yn rhedeg ar hyo y dydd o Gastellnedd ao Ynysforgan. Ceir rhestr gyflawn o Destynnau yn rhad trwy y post am Ho., oddiwrth yr Ysgrifenyddion— MORGAN JONES a W. THOMPSON DAVIE8. FORGE FACH, CLYDACH, Ger ABERTAWE. CYNHELIR Y NAWFED Eisteddfod Flynyddol yn y lie uchod, Sadwpn, Gorphenaf 11, 1914. CORAU MEIBION, "CasteHa" (Dr. Protheroe) GwobrdE20 COBAU OYMYSG, "My Love is like the red, red Rose (D. Emlyn Evans) „ ieio AIL-GORAU MEIBION, "In the Sweet bye and bye (Dr. Protheroe) „ JE6 PBIF FmIltNIAD Dr. DAN PBOTHEROE, Chicago. Bhestr gyflawn o'r Testynau i'w cael oddiwrth D. CLYDACH THOMAS, yr Ysgrifenydd am y pris arferol. i Central Hall, Westminster LONDON, S.W. (OPPOSITE WESTMINSTER ABBEY). GRAND CHAIR EISTEDDFOD Thursday, November 19, 1914. MALE VOICE CHOIRS, Prize .£60. MIXED CHOIRS 91 £30. Poem, Essay. Solos, Recitation, etc. Full List of Subjects (post free Id.) from the Joint Hon. Sees.: JOHN DAVIBS, 107 Falmouth Road, London, S.E, D. B. JONES, 24 Distin St., Lambath, London, S.E. NEW TOWN HALL, Pontypridd THE THIRO ANNUAL Eisteddfod will be held on Saturday, July 11, 1914 Open Male Voice Competition, The Assyrian Came Down." Open Solos and Recitations, &c. ADJUDICATOR I. VIHGflM THOMAS, Esq., M.I., Mas. Hoc., Swansea. For further particulars apply to the Secretary, 2 & 3 Taff Street, Pontypridd. 811TEDDFODAU DYFODOL. Dydd Sadwrn, Mehefin 20, 1914.- Eisteddfod Gadeiriol Flynyddol Pont- ardawe. Dydd lau, Gorph. 9, 1914.-Cyng- herdd Cystadleuol Bryn Seion, Gilfach- goch. Dydd Sadwrn, Gorph. 11, 1914.-Eis- teddfod Flynyddol Forge Fach, Clyd- ach, ger Abertawe. Dydd Sadwrn. Gorph. 11, 1914.—Eis- teddfod Flynyddol Town Hall, Ponty pridd. Dydd lau, Tachwedd 19, 1914.-Eis- teddfod Gadeiriol Central Hall, West- minster, Llundain. I ETO DDIWRNOD ARALL I GWEDDI AM BOB DYDD O'R FLWYDDYN, GAN J. H. JOWETT, M.4 9 O.D. OYFIEITHEDIG I'R GYMRAEG GAN Y DIWEDDAR WILLIAM THOMAS, LLANGEFNI. GOLYGWYU GAN Y PARCH. H. ELFED LEWIS, M.A. PRIS SWYLLT. LLUNDAIN: Cyngor Cenedlaethol yr Eglwysi Rhyddion Efengylaidd, Memorial Hall, E.C. Yn awpyn barod Telyn Awen (laaao Eupfin Benjamin). Telynegion Serch, Gwladgarwch, a Chrefydd, Pryddeetau Cadeiriol, Daman Adroddiadol, Ac. Ar 91 o wahanol destynaa, 18 yn en mysg yn ddarnau buddugol. Pris 1/ wedi eu rhwymo yn hardd 1/6 Cyhoeddedig gan yr Awdwr, ac ar werth gan ISAAC EURF1N BENJAMIN, Bronheulog, Woodfield, Penrhiwceiber. Hysbysiad o Bwys I Hysbyswyr, Gohebwyr a Dosbarthwyr. Teimlwn mai angenrhaid yw gwncv* yn hysbys y cyhoeddir y Darian bod dydd Mawrth, ac y danfonir hi i'r holl ddosbarthwyr brydnawn yr ur dydd. Dymunwn ar i bawb a anfonan hysbysiadau neu newyddion urgent ofalu eu bod yn cyrhaedd y swyddf* heb fod yn ddiweddarach na bore Mawrth. Carem gael bob gohebiactfe arall mor gynar ag sydd bosibl. Anfoner pob gohebiaeth a phob tra fodaeth yn dal perthynas a'r "Darian' i'r cvfeiriad a ganlyn YN UNIG:- SWYDDFA'R "DARIAN," ABERDAR. Prepaid 8mall Advertiaemenfa Inserted at the following specially low rates: One week 4 wkl. 13 wk. a. d. a. d. a. d. 20 words 0 ft 1 a B t 28 „ 0 8 .3 ft < 36 1 0 < 0 ? < These charges apply only to the follow ing classes of advertisements :-Apart menta, Situations (Vacant or Wanted) To be Let or Sold, Lost or Found, and Miscellaneous Wants. Remittances may be made by Poita) Orders or half-penny stamps. If not prepaid double rate will b« charged. I Advertising and Publishing Ofltn Cardiff Street, Aberdare. BRYN SEION CHAPEL QILFAGH GOGH. Competitive Concert. THURSDAY. July 9th, 1914. ITEMS: Pianoforte Solo, open, 21 Is. English and Weslh Recitations, open, !1 Is. each. Solos ("opranos, Contralto, Tenor and Bass) £1 Is. Champion Solo (own selection) 94 4s. For fnll particulars see programmes, Hd. post free from D. HOPKIN DAVIBS, 97 High Street, Gilfach Gooh. SYLWCH Dymunwn ddiolch i ddarllenwyr y "Darian" ac ereill, ac eu cefnogaeth yn y gorffennol, ac am ei gwneud yn angenrheidiol i ni helaethu ein ter- fynau. Er gwneud y cyfnewidiad mae'n rhaid gwerthu miloeda o'n llyfrau, ac yr ydym wedi penderfynu eu cynnyg yn rhad am dymor arbennig. Wele ychydig yn y golofn isod:— Pris gostyngol. Post Paid. £ s. c. Testament y Miloedd (pris gwreiddiol 10/-) 0 4 9 Y Cymry, gan T. Stephens, 2/6 0 1 11 Hanes Bywyd Iesu Grist (Hughes), 3/- 0 2 3 Hanes Methodistiaeth Sir Gaerfyrddin, gan James Morris, 3/6 net 0 2 9 Cofiant Edward Morgan, Dyffryn (Griffith Ellis), 6/ 0 3 0 Dilyn Crist (Kempis), J. Owen Jones, 2/- 0 1 3 Pregethau W. Morris (Cilger- ran), 6/- 0 3 9 Athroniaeth Anfarwoldeb Dr. D. M. Phillips, 3/6 0 16 Gweithiau Barddonol Twyn- og, 1/- 0 0 7 Cyfrol Goffa Twynog, gan Dyfed, 2/6 0 1 11 Geiriadur Saesneg a Chym- raeg y Miloedd, 3/ 0 2 6 English-Welsh Pronouncing Dictionary Prys, 5/- 0 4 2 Hanes Bywyd H. M. Stanley, 2/6 0 1 11 Chwedlau Pabyddol gan yr Hybarch Llywarch Llwyd, 3/6 0 2 11 Homilian, Emrys ab Iwan, 3/6 0 2 9 Hanes y Merthyron, 2 gyfrol, pris gwreiddiol, 16/ 0 7 9 Colofn Alun (sef Pregethau Alun Roberts), 2/6. 0 1 11 Hanes Bywyd Roger Edwards, 5/- 0 4 0 Pulpud Noddfa, Dr. W. Mor- ris, Treorci, 3/6.. 4 0 2 6 Evan Roberts a'i Waith, gan Dr. Phillips, 3/6 0 2 6 Esboniad ar Efengyl Matthew, gan Dr. D. M. Phillips, 3/6. 0 1 6 Pregethau Gwilym Hiraethog, 3/6 0 2 5 Anerchiadau Moody gyda Hanesion am Sankey a Moody, 3/6 0 2 Trysorfa'r Adroddwr, Y Deg- fed Llyfr, 2/6 net 0 2 1 Yr Apocrypha yn Gymraeg 2/6 0 Griffith John, gan Thompson, yn cynwys mwy na'r argraff- iad cyntaf, 7/6 net 0 2 3 The Statutes of Wales, by Ivor Bowen, 21/- net 0 7 6 South Wales, by Baring Gould, 6/- 0 2 4 North Wales, by Baring Gould, 6/- 0 2 1 The Tribal System in Wales (Frederick Seebohm), 12/6 0 4 6 Hanes Annibyniaeth o Ddydd- iau'r Apostolion hyd Farw- olaeth Cromwell, y Parch. John Davies, 1/- (Ilian), 0 0 9 Key and Guide to Wales (Pedr Hir), 4/ net 0 3 6 Esboniad y Philippiaid a'r Colossiaid, gan Dr. D. M. Phillips, 3/- net 0 1 6 Esboniad ar Epistolau loan, Dr. D. M. Phillips, 2/6 net 0 1 6 Egwyddor Foesol Cynghan- edd, sef Esboniad ar y Ddeddf a'r Deg Gorchymyn. Dr. D. M. Phillips, 3/6 0 1 6 Cofiant Darluniadol Williams o'r Wern, gan Parch. D. S. Jones, Chwilog, 7/6 0 6 0 Nid yw yr uchod ond ychydig o'n stoc enfawr. Cedwir yr oil o'r Llyfrau Cym- raeg sydd mewn argraff. RhocMir telerau arbenig yn ystod y tymor hwn. Tal gyda'r Archeb. Darperir Lluniaeth Uwchlawr Siop am Delerau Rhesymol. Morgan a Higgs, Uyfrwerthwyr, &c.. 18 Heathfield St., Swansea. Y CYMRAWD D. ARTHEN EVANS, YSW., Y BARRI. "Hudoliaeth ber y delyn,"—a rannaf I'r rhein'y sy'n dilyn t Camre a gwaith Cymro gwyn,— I n alwant yn anwylyn. Anwylfab yw'n ei elfen,—y Barri A burir o'n Harthen; Er uno'n byd! rho'wn yn ben Ein llywydd hwn yn llawen. Y TELYNOR. Os bydd yn anghyfleus i un o'r darllen- wyr gael y Darian oddiwrrh ddosbarth- wr gellir ei chael o'r Swyddfa, Aberdar, am lic. yr wythnos, 6eh. am fis, 1/7, y chwarter, 3/3 am haner blwyddyn, a 6/6 am flwyddyn drwy'r post. Nid Amddiffyn Goren TARIAN ond TARIAN. Cyfiawnder. Tarian y Cweithiwr. DYOD IAU, MEHEFIN 4, 1914. SYLWER: Anfoner Llyfrau, &c., i'w hadolygu i'r Golygydd, Swyddfa'r "Darian," a gofelir am wyr cymwys i roddi barn arnynt. Ni chyhoeddir adolygiadau o hyn allan, oni ddaw copi o'r hyn adolygir gyda'r adolyg- iad.
I Nodiadau'r Golygydd.I
I Nodiadau'r Golygydd. I Y Proffwyd alr Pistol. Methwn a dirnad beth a wnaeth i'r Athro W. J. Gruffydd alw'i ddrama'n Feddau'r Proffwydi." Yr ydym yn casglu mai Emrys a fwriadasai efe i gynrychioli'r proffwyd, ond y mae ereill yn y ddrama yn deilyngach o lawer o'r enw. Wrth greu ei brofhvyd, naill ai yr oedd ei syniad am broffwyd yn rhyf- edd, neu fe aeth y clai yn anhydrin yn ei ddwylaw. Cofiwn glywed am hen frawd a aeth ati i lunio dyn o glai. Credai yn sicr os gellid gwneud hynny unwaith y gellid gwneud hynny eto. Cafodd glai o'r fath oreu mewn ffos ar ei dir a lluniodd ddyn, ac yno yr oedd a'i bwys ar y clawdd a'i draed yn y ffos yn barod i'r anadl. Methai yr hen frawd, beth bynnag, a chael pen y creadur newydd yn foddhaol. Plygai hwnnw naill ai ormod ymlaen neu ormod yn ol neu ar y naill du. Yr oedd y pen, beth bynnag, mor bwysig fel y penderfynodd ei adael y diwrnod hwnnw a dychwelyd ato drannoeth. Yn ystod y nos dis- gynasai gwlaw mawr a daethai llifeir- iant trwy'r ffos a chipiodd y dyn clai i ffwrdd. Pan ddaeth yr hen frawd i'r lie drannoeth i orffen ei waith, edrychai yn syn ac yr oedd bron a cholli arno'i hun. "Yr argian fawr," ineddai, "mae o wedi cerdded i ffwrdd fel roedd o." Mhen wythnos neu ddwy yr oedd yr hen frawd yn ffair Llangefni; gwelodd ymhlith y obl yno ddyn a phen cam, a dechreuodd syllu'n fanwl arno cerddai o'i gwmpas yn ol a blaen, nes y methai'r bobl a dirnad beth oedd yn bod. O'r diwedd aeth yr hen frawd ymlaen at y gwr a'r pen cam a dywedodd wrtho, Rho dy law, ond ti fuost yn hen ffwl i fynd i ffwrdd mor fuan, tasat ti wedi aros tan trannoeth mi faswn i wedi gneud gwell pen i ti." A chan fod Emrys wedi ei wneud yn broffwyd yin Meddau'r Proffwydi," nis gallwn lai na meddwl am dano fel dyn a phen cam ac wedi cerdded i ffwrdd yn rhy fuan. Nid ydym heb deimlo fod yr enw proffwyd wedi ei gymeryd yn rhy ys- gafn o lawer yn ystod y blynyddoedd di- weddaf. Os llwydda rhywun i wneud neu i ddweyd rhywbeth a dyn sylw ato ei hun tyrra llawer o'i gwmpas a dd t" ff d" ff d gwaeddant— "proffwyd." "proffwy d tra na fydd o bosibl ond dyn a'i ben yn gam wedi dod i'r ffair, a'r gwir broffwyd yn ddisylw am na phair efe glywed ei lef yn yr heol. Yr ydym yn ddigon cynefin a phro- ffwydi o nodwedd Emrys a rhai a waeddant gyda hwynt. Y mae wedi bod yn y Coleg a chael gweledigaethau. Ni wyddys yn iawn beth yw'r gweledig- aethau hyn, ond y mae wedi gadael yr argraff ar ei berthynasau ei fod yn mynd i ail-bobi tipyn ar yr Hen Wlad, ac y mae ei dad a'i fam a'i nain yn disgwyl pethau mawrion oddiwrtho. Ond daw i helynt ynglyn a dau ffesant a gawsai ar y clawdd, a chan fod cymaint o hroffwyd y pen cam yn ei natur gwna drybestod difrifol o'r helynt a char- cherir ef ar gam. Wedi ei ryddhau o'r carchar daw i wrthdarawiad a rhai o flaenoriaid Siloh. Ac 0, resyn na fu- asai yn well proffwyd yn y fan hon. Yma v mae gwrthwynebiad rhyw ddau neu dri o gynffonwyr gwyr mawr yn peri iddo dafiu ei fantell broffwydol i'r gwyIÍt a surni a siom yn ei feddiannu. Gwelwn yr un a ddaethai allan i broffwydo yn eistedd i lawr ac yn dweyd gan daro'r bwrdd-" Os ydyn nhw am y ngyrru i'r cythraul mi a!" Diolchwn i'r Athro am roddi i ni ddar- luniad mor fyw o rai "proffwydi" a gyfarfyddir yn y dyddiau diweddaf hyn. Gwyddom yn dda am y cymeriadau y daeth Emrys i wrthdarawiad a hwynt. Gwyddom hefyd am luoedd o gymeriad- au tebyg i Azariah Evans a Huw Ben- net a ddarlunir mor rhagorol gan yr Athro yn y ddrama hon, cymeriadau sydd yn halen y ddaear. Y gresyn yw fod yna gynifer o ddynion ieuainc tebyg i Emrys gawsant fanteision addysg a diwylliant nad ydynt o unrhyw help i Azariah Evans a Huw i wrthweithio dy- lanwad andwyol cynffonwyr a ddring- asant y ffordd arall i'r eglwysi. Enghraifft dda o lwfrdra Emrys oedd y ffordd gwmpasog gymerodd ar pi daith, a chofier i ba le yr oedd yn mynd. Cawn yr olwg nesaf gawn ar y proffwyd hwn yn y tloty a phistol yn ei le..w n bygwth gyrru rhywrai i lawr i'r lie isaf o'i flaen. Trwy gyfryngiad Ann un a fu yn forwyn yn ei gartref ac a gyr- haeddasai'r tloty, rhwystrir Emrys i yrru'r lleill i lawr, ac i gyrrasdd ren ei daith ei hun yn ogystal, a phrin yr ydym yn meddwl ei fod wedi tow-'iadu cyrraedd yno ychwaith. Yn y r am- gylchiadau hyn y daw rhywbeth tebyg i anadl proffwydoliaeth atom gyntaf. ac Ann yw y proffwyd ac nid Emrys. Hi ddengys iddo ef mai dynion i "dostur- io wrthynt, a dynion gweiniaid wedi cae l cam eu hunain oedd y rhai a wnaethent gam ag ef. Rhydd y dat- guddiad hwn werth arbennig yn y ddrama hon. Torrir yma at wreidd- iau'r drwg. Druan o Emrys Cawsai ef addysg a diwylliant, ond gadawodd y manteision hyn ef yn chwyddedig ei ben, bu am ddwy flynedd yn ceisio mynd i'r cythraul a throdd i fyny a phistol yn ei law i ddysgu doethineb gan eneth o'r tloty yn y diwedd. Ymhen pedair blynedd ar ol priodi Ann daw adref o Ganada yn debyg i rywfceth, a rhydd yr hen wraig, ei nain, afal iddo am ddweyd adnod. Dywedwn Amen yn galonnog ar ddiwedd y ddrama hon. Angen mawr y dyddiau hyn yw cael y proffwydi a'r ail-bobwyr pengam a chwyddedig i ddysgu adnod neu ddwy. Rhaid i'm adael allan ein sylwadau ar y ddrama Change hyd yr wythnos nesaf. Carem ddweyd gyda llaw i ni gael cyfle i weled Ble ma fa yn Aberaman, gan Gwmni'r Arglwydd Howard de Walken, ac yn ddibetrus y mae'r ddramodig fechan hon yn un o'r pethau mwyaf swynol a welsom erioed. Yr oedd yn Ilawn haeddu y gymeradwy- aeth roddodd y dorf iddi. Nid yw y Ddrama Gymraeg yn tynnu'r dorf fel y disgwylid, ond y mae'n bur debyg fod yr amser o'r flwyddyn a phethau eraill yn cyfrif am hynny. —===============
A yw Hyn yn Iawn P
A yw Hyn yn Iawn P Gwir iawn yw yr hen ddywediad, "Ni wyr un hanner o'r byd pa fodd mae yr hanner arall yn byw." Mae yna un dosbarth yn y wlad yn byw ynghanol moethusrwydd beunydd, ac yn gwario mewn ffordd ddi-anghenraid fwy na fyddai ddigon er sicrhau cysuron teulu- aidd i'r dosbarth arall. Ymwelais a phedwar cartref yng Nghwm Tawe oddeutu chwech mis yn ol, a gwnes ym- chwiliad manwl i'r modd yr oeddent yn byw, a dyma ydyw yr erthygl ganlynol. Nid yw eu bywyd hwy ond darlun per- ffaith o gartrefi ugeiniau, ie, miloedd, o weithwyr eraill ar hyd a lied y wlad. A. Gwr, gwraig a phump o blant (merch yn ddeuddeng mlwydd oed, merch yn unarddeg, bachgen yn saith, bachgen yn wyth, a merch yn dri mis). Gweith- ia'r gwr fel labrwr. Enilla dri swllt ar hugain yr wythnos. Gadawa yr aelwyd am hanner awr wedi pump y bore a dychwel am hanner awr wedi pump yn yr hwyr. Mae y wraig ynghanol y dar- fodedigaeth. Enilla hithau dri swllt yr wythnos drwy olchi i gyfoethogion yr ardal. Gwerir yr incwm wythnosol fel hyn:- I 8. C. Rhent (dwy 37stafell) 5 0 Glo 2 6 Yswiriant (y teulu) 1 2 uncle)) Crefftol 0 7 Goleuni (mae'r baban yn wael, ac y mae gole yn angenrheidiol) 1 0 Tocyn Clwb Dillad 1 0 Bwyd 14 9 26 0 Y cyfanswm werir am ddillad i'r holl deulu yw £2 12s. y flwyddyn. Onid yw peth fel hyn yn bechod? Dim dimai i gael newyddiadur, nac unrhyw bleser i'r 11 meddwl, corff nac enaid. I B. Gwr, gwraig, tair merch (15, 9 a 5). Mae pedwar bachgen wedi eu claddu. Mae y gwr yn gweithio ar y dociau fel labrwr. Enilla ddau swllt ar hugain a chwe cheiniog yr wythnos. Nid yw ei waith yn gyson. Bu saith misj allan 6) waith yn ddiweddar. Gwywa'r wraig yn gyflym o'r ddarfodedigaeth. Mae yr ail ferch yng nghrafangau y pla gwyn. j Ni chynwys y cartref ond un ystafell a j dau wely. Gwerir yr incwm wythnosol fel y canlyn :— s. c. I Rhent 3 0 Glo 2 6 Goleuni 0 7 Yswiriant 0 11 Bwyd 15 6 22 6 Dyma eu bil bwyd: s. c. Can 3 6 Pytatws 0 6 Ymenyn 1 9 Cig Moch 1 6 Llaeth 0 11 Cig (Sui) 2 6 Esgyrn a Thameidiau (gweddill yr wythnos). 0 6 J a Ill" 0 41 Siwgr 0 8 Te 1 4 I Sebon 0 I* Am olchi (y fam yn wael). 1 0 I Pys, Halen, etc 0 6o Arian poced y gwr 0 6 15 10 I Ni phrynwyd dillad nac esgidiau. Ni ddarllenwyd yr un newyddiadur. Ni lyncwyd yr un peint o gwrw. Ni phrofwyd bias yr un pysgodyn. I i-i C. ? Gwr, gwraig, a phedwar plentyn (bachgen yn un-ar-ddeg, merch yn bump, bachgen yn dair a hanner, merch yn bedwar mis-ar-ddeg). Claddwyd tri phlentyn. Mae gwaith y gwr yn an- sicr, ac enilla o un swllt ar ddeg i ddau swllt ar hugain yr wythnos. Gwerir yr incwm wythnosol fel y canlyn:- s. c. Rhent (dwy ystafell) 3 6 Yswiriant 0 10 Glo a Choed. 2 0 Gole (ceiniogynos). 0 7 j Bwyd 11 1 18 0 Pan y mae y "ffon bwa" yn segur, eir i ddyled y rhaid ei thalu yn ddiwedd- arach. Rhodda'r famgu swllt yr wyth- nos at gael esgidiau. Mae yr achos hwn yn ddifrifol dros ben! Gwn am lawer gant arian o'r plwyf er mewn llai o angen. D. Mam, gwraig a phedwar plentyn (merch yn chwech, merch yn dair a hanner, ac efeilliaid yn flwydd a han- ner). Mae cefn y gwr wedi ei niweidio, ac nid yw yiUfcweithio. Nid yw y cyfan- swm ond hanner sofren yr wythnos drwy y gwarcheidwaid, a gwerir hi fel y canlyn :— S. u. l Rhent (dwy ystafell fechan) 3 0 Glo 0 31 Gole 0 3 Bwyd 5 10 10 0 Mae y gyllideb fwyd fel y canlyn:— s. c. Can. 3 2 "Margarine" 0 4 Cig Moch 0 4A Te 0 6 Siwgr 0 7 Pytatws. 0 2 Y swiriant 0 3 Sebon 0 3 Llaeth 0 2i 5 10 10 Dyna olwg ar bedwar o gartrefi Cym- reig, ac nid ydynt ond darlun o filoedd y gelwir arnom i'w hamddiffyn rhag yr Ellmyn hunanol. Os deuant, ni chant lawer. Ond a yw hyn yn iawn? Gwer- ir gan ein Llywodraeth gannoedd o fil- oedd o bunnau bob blwyddyn ar ryfel- longau drudfawr, ac arfau miniog, tra esgeulusir bywyd ar bob tu. Tybed, pa bryd y daw'r byd i sylweddoli fod dynoliaeth yn fwy cysegredig na thai a thiroedd ac arian? Beth achosa'r holl drueni ? Cadwynau Cyfalafiaeth sydd am bawb a phobpeth. yn ei gwneyd yn annichon i ddyn fyw bywyd Cristion- ogol. Mae y rhan fwyaf o drigolion Abercraf heddyw ar dor llaw dwsin neu lai o bersonau. Gwn am ddynion a benywod yn y lie gwledig hwn na feidd- iant agor eu cegau, er yn dioddef trais a gormes ac yn byw mewn amgylch- iadau cynddrwg bob "int" ajr fidde'r teuluoedd uchod. E. ARONFA GRIFFITHS. Glan-y-nant, Abercrave.
Ferndale.
Ferndale. GAN "IOAN." Mai i6eg bu farw y chwaer anwyl, Miss Mary Hannah James, 6 Wood Street, yn 2iain oed. Merch ydyw yr ymadawedig i Mr. George James. Bu y chwaer hon mewn cystudd blin o herwydd ei pharlysu am ddwy flyn- edd a hanner, a dioddefodd fel un a nerth anweledig yn ei chynnal. Bu mewn ysbyty ym Mriste, a gwnaeth ei thad a'i pherthynasau y gore a fed- rent iddi. Yr oedd ei marw fel torri bl wch enaint, yn gwasgar perarogl hyfryd drwy y gymydogaeth. Yr oedd yn aelod o Eglwys Penuel (M.C.). Yr oedd yn addfwyn ei hysbryd, a phawb yn teimlo'n well o'i chymdeithas. Clzddwvd hi yn y gladdfa leol, Mai 2oed, a chafodd gynhebrwng tywysog- aidd. Gwasanaethwyd gan y Parch. B. Watkins, Penuel. Canodd y cor a'r gobethlu ar y ffordd i'r gladdfa, dan arweiniad Mri. Edward Rees a John Thomas. Gorchuddiesid yr arch a blodeu-dyrch a roddasid gan ddos- barth o Ysgol Sul Penuel, Gobeithlu Penuel, Cymdogion Wood Street, Blodwen Jones, Llundain; Miss Ran- dall, S. E. Jones, a Mary Morgan, Ferndale. Mai 2Sain cynhaliwyd cyngerdd yng Nghapel Penuel. Cadeirwyd gan Mr. John Thomas, Gilfach House, a chy- feiliwyd gan Miss Eunice Davies, A.T.C.L. Awd drwy y rhaglen gan- lynol Unawd agoriadol gan Mr. Edward Rees. Cor plant dan arwein- iad Mr. Edward Rees, "Can y Cryd." Unawd gan Mr. Alfred James Morgan, Tylorstown. Nid yw Morgan ond I I eg oed, eto daeth yn ail oreu yn Eisteddfod y Fenni, ac yn ail oreu ym Mountain Ash y Pasg diweddaf. Adroddiad gan Mr. Lewis Williams. Cor plant, "Alawon Cymreg." Un- awd gan Miss L. M. Davies. Unawd ar y piano gan Miss Eunice Davies, A.T.C.L. Unawd gan Miss G. George. Cor plant. Unawd, Mr. Alfred J. Morgan, Tylorstown. Pedwarawd dwbl dan arweiniad Mr. W. Trevor Lewis. Canodd y cor hwn ddarnau o oratorio "Elijah." Adroddiad gan Mr. Lewis Williams. Unawd gan Mr. David Thomas. Unawd gan Mr. Al- fred James Thomas, Tylorstown. Unawd gan Mr. David Thomas, ac wedi'r diolch arferol canodd cor y plant i derfynu.