Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
8 erthygl ar y dudalen hon
Public Hall, Brynaman.;
Public Hall, Brynaman. Nos Iau a nos Sadwrn, Mai y 14og a'r 16eg, rhoddodd Cymdeithas Gorawl y Philharmonic ddau berfformiad o'r cantawd rhagorol, "Arch y Cyfamod (David Jenkins, Mus. Bac.), gyda cherddorfa dan arweiniad Mr E. R. Williams, Brynaman. Y cynieriadau cyflogedig oeddynt: Soprano, Miss Agnes Parry, R.A.M. tenor, Mr John Roberts, Llundain; bass, Mr W. J. Davies, Rhymni. Cyfeilydd, Mr Arthur Williams. Cadeirwyr: Nos Iau, Tom Morris, Ysw., J.P., C.C.. nos Sadwrn. | D. W. Lewis, Yaw., F.T.H.C. Rhodd- asai y gymdeithas wahoddiad i'r Athro D. Jenkins i arwain nos Sadwrn, ond yr ? ail ran yn unig a arweiniodd oherwydd ei wendid. Bydd y perfformiad hwn yn i help iddo wella. Arweinydd y gym- j deithas ydyw Mr E. Maddock, Bryn aman. Gwr galluog yw efe a ehanddo [ wybodaeth a phrofiad at orchwyl fel ( hwn. I Y Rhan Gyntaf. I No. 1, rhagarweiniad offerynnol a recit (tenor), "A phan ddaeth y bobl i'r gwerhyll." Yr oedd cychwyniad y gerddorfa yn dderbyniol, ton dda gan yr offerynnau, a'u 'cres' yn effeithiol iawn. Yna daeth y tenor, Mr J. Roberts, yn wir afeilgar. Er fod y llais yn galed, ymdrechai gadw ei hunan yn gryf. Nid oedd y geiriau bob amser yn glir. Ar ol dau fesur offerynnol daeth y cor i iewn ar cydgan No. 2 yu odidog, Cyfoded Duw." Yr oedd y cor yn meddu lleisiau soniarus, yn cyfleu ton dda, a'r cydbwysiad yn foddhaol ac | unol. Yr oedd y gwahanol leisiau yn hynod o glir, ac yn yr ehedgan ar tu- dalennau 4 a 5 (Solffa) yr oedd y geiriau. "Efe a'u tawdd fel cwyr," yn effeithiol iawn, ac oddiyma i ddiwedd y cydgan yr oedd y cor a'r gerddorfa yn wir ragorol. No. 3 (recit tenor), "A'r Philistiaid o ofnasant," yn effeithiol, er y carwn gael gwell geiriad yma. No. 4, cydgan (y Philistiaid), "Daeth Duw i'r gwersyll," yn ddramayddol iawn, gan y cor a'r gerddorfa. Daeth y tenors i fewn a'u testyn ar y tudalen lleg (Solff a) yn wir gerddorol, a'r lleis- iau oil yn cymeryd eu rhannau hwy yn wir feistrolgar. No. 5 (recit, tenor), Ymgryfhewch a byddwch wyr." Car- wn gael gwell adroddiad o hon, a chredaf y gallasai y canwr hwn wneud yn rhagorach. No. 6, cydgan, A'r Philistiaid a ym- laddasant." Yr oedd hwn yn swynol, a'r rhannau tyner yn effeithiol. No. 7 (recit, tenor), "A'r Philistiaid a gymerasant Arch Duw." Yr oedd hwn yn gamoladwy iawn. Geiriau y canwr yn well a dehonglai yr amgylch- iadau yn fwy clir. No. 8, cydgan, "Mawr yw Dagon." Yr oedd y tarawiad drwy y cydgan yma yn fendigedig, tudalen yr 20fed yn brydferth, y flute yn rhagorol, a'r rhan- nau olaf o'r cydgan yn wir gerddorol gan y cor a'r gerddorfa. No. 9 (recit), A'r Asdodiaid a gyfodasant." Yn deilwng, a'r geiriau yn well ar y rhan hon gan y tenor. No. 10 (cydgan), "Beth a wnawn?" yn wir effeithiol gan y cor. Yr oedd No. 11 yn dderbyniol gan y basses, a'r tenors yn dilyn yn dda iawn, er fod ambell i nodyn caled yma ac acw. No. 12, Y Philistiaid yn cychwyn." Yr oedd hwn eto yn effeithiol, ac yn arweiniad da i mewn i No. 12a, cydgan dwbl. Yr oedd y rhifyn hwn yn nerthol iawn, a'r gynghanedd yn wir gerddorol. No. 13, cydgan, Llawenydd, Llawenydd," yn rhagorol drwyddo. Yr Ail Ran. I Y cyfansoddwr ei hun a arweiniai y rhan hon. No. 14 (recit, tenor), A Dafydd a gyfododd." Yr oedd y can- wr hwn yn gwella fel yr elai yn ei flaen, a'r gerddorfa yn neillduol yn hwn. Y cydgan No. 15, Cyfod Ar- glwydd i'th orffwysfa," yn orffennol vmhob rhan, y lleisiau yn dda, ac yn rhoddi sylw neillduol i'r cyfansoddwr. Da oedd gennym am hynny, gan fod eisiau llawer mwy o gydymdeimlad ar y cyfansoddwr nag sydd eisiau ar ein har- weinyddion. Hawdd oedd gweled fod y cyfansoddwr am afael ym mawredd y cydgan, a llwyddodd yn ei amean yng nghanol cymeradwyaeth. No. 15 (tolo tenor), Moliennwch Dduw." Deallasai Mr Roberts y gan hon yn dda, ac fe gawsom wir adrodd- iad o honi. Rhennir hi i dair rhan, a'r olaf yn- adrodd y cyntaf. Gwnaeth ei hun yma yn eglur i mi. Yr oedd yn rhagorol yn ei arddull. No. 17, choral swynol a gwir gerddor- ol, a chawsom ddadganiad teilwng. No. 18 (recit bass), "0, Arglwydd, pan yr aethost Ti." Mae llais rhagorol gan y canwr hwn, a defnyddir ef i'r fantais oreu. No. 19 (alaw bass), "Dy- hidlaist wlaw, 0 Dduw." Canai yn fendigedig, a chymeradwywyd ef gan y dorf yn frwdfrydig. No. 20 (tenor solo), "Pan roddaist y gair i fyned i'r gad." Yr oedd Mr Roberts yn dda ar y cyfan, er nad yn gartrefol iawn. Yr oedd yn well yn Rhif 2lain, a'r Aria, No. 22, eto yn dda iawn, y cydgan a'r solo yn dilyn yn effeithiol ddigon, ond cafwyd datgan- iad teilwng, a'r gerddorfa ar ei gore. Y Drydedd Rhan. No. 23 (solo soprano), Paham y sylla'r bryniau hyn." Yr oedd datgan- iad Miss Parry o'r unawd hon yn dda, er fod ambell i nodyn yn y rhan uchaf o'i llais yn grynedig. No. 24, cydgan, "Ei Enw glan o hyd ar goedd," yn swynol gan y cor a'r gerddorfa. No. 25 (soprano solo), "Angylion a cher- bydau'r nef," yn dderbyniol, er y gall- aBai y nodau uchaf fod yn fwy llawn. No. 26, cydgan (soprano ac alto), "Ond i Seion." Yr oedd hwn a'r Chorale ddilynol, Wyryfon Wragedd Israel Awn," yn brydferth iawn. Yr oedd pob rhan o'r cor yn hynod o eglur, a'r dadganiad yn orffennol. No. 28 (recit tenor), "Dyrchefaist i'r uchelderau." a'r Aria, No. 29, "Bendi- gaid fyddo'r Arglwydd." Adlewyrchai y rhai hyn glod ar M] Roberts, ond carem gyda'r Aria iddo fod ychydig yn gyflymach. No. 31 (Aria bass), "Gwel- sant hwy fy Nuw," yr oedd yr aria yn rhagorol gan y bass yn 1) flat, ac yn dilyn yn G. Yr oedd y teuor yn No. 31a yn rhagorol a swynol. Yr aria (No. 31b) gan y soprano yn dda iawn, a'r 31c, sef trio, yn ardderchog ar y geir- iau, "Swn mwy hoff a sain mwy hyfryd. No. 32, Cydgan y Lefiaid (t.t.b.b.), "Y Bobloedd a Welsant." Yr oedd y cydgan yma yn cydio. Synnem fod y Oor Meibion yn canu inor rhagorol; yr oedd yma swn y gwir gynghanedd yn nadganiad y meibion. Pedwarawd oedd yn dilyn yn dyner, a sibrydodd y cyfansoddwr ei gymeradwyaeth. No. 34 (soprano solo), "Mi welaf, etc." Yr oedd yn glir iawn o ran llais, ac yn ymgeisio yn dda am fynegiant. No. 35. cydgan. "Swn mwy hoff." Yr oedd y cor yn swynol, ac yn terfynu yn effeithiol. Y Bedwaredd Ran. 0 No. 36 (recit baritone). "Yna Solo- mon." Yn yr adrodd-gan hon yr oedd ei lais yn swynol dros ben. No. 37. cydgan, "Y m laen. Yr oedd y darlleniad yma yn gerddorol. No. 38, cydgan, "Swn mwy hoff." Yr oedd y gynghanedd yn y cydgan byr hwn yn deilwng o sylw, a cafodd hynny gan y cor a'r arweinydd. Yr oedd No. 39 (bass), "O Ar- glwydd," yn rhagorol. Talai Mr. Davies sylw neillduol i bob mynegianl yn y gan hon, a gweithiai i glimax rhagorol ar y diwedd yn foddhaol a gorffennol. No. 40 (soprano solo) Deffro, Deyrn Solomon." Yr oedd yn dda iawn, er y carem glywed mwy o ystyr yn ei chanu, ond fel yr oedd yn tynnu at y terfyn yr oedd yn gwella. Yr oedd No. 41 yn orffennol iawn, a'r Rhifyn 42, Haleliwia, Amen," yn derfyniad teilwng, ac yn cael ei ganu yn rhagorol iawn. Mae credit mawr yn ddyledus i Mr Maddock am ei wledd gerddorol; yr oedd y gerddorfa a'r accompanist yn gwneud eu gwaith yn neillduol o dda. Hyderaf y bydd y perfformiad hwn yn tynnu llawer o gorau i'w ddysgu, gan ei fod yn waith urddasol a gorffenedig. YBtalyfera. W. GEORGE, L.T.S.C. I Yatalyfera.
Aberdar a Merthyr. I
Aberdar a Merthyr. I Yr hyn sydd o ddyddordeb i'n cyfeillion yn Merthyr a'n dyddora ninnau yn Aberdar. Mwy na hyny, rhydd i ni fudd cyfartal pan fydd yn beth fel y canlyn, yr hwn a rydd ffeithiau mor galonogol i lawer o wyr a gwragedd yn ein tref ein hunain:- Y mae Mrs. C. Price yn byw yn 87 Crawen, Merthyr, ar y brif ffordd i Aberhonddu. Dywed hi, "Tybiwyf y rhaid mai anwyd a gefais a achlysur- odd drwbl yr arenau. Blinid fi am am- ser hir gan boenau gwanol yn fy nghefn a'm hysgwyddau. Yn ami ar- ferwn fod yn isel iawn fy yspryd, heb ddim yni i wneyd unpeth. Hefyd cefais gyffyrddiad o'r cryd cymalau, yn nghydag ymosodiadau llym o boen pen a phenysgafndra. Nid oedd y dwfr yn iawn, a chelwn boenau llosg- awl pan yn ceisio ymwared. "Darfu i gyfaill i mi fy nghynghori i gynyg pelenau poen cefn Doan ar gyfer yr arenau, yr hyn a wnaethum. Gallaf yn wirioneddol dystio ddarfod iddynt wneyd lies mawr i mi, ac yr wyf wedi dweyd wrth lawer am eu rhinweddau. Darfu iddynt fy sioncio yn fawr, ymadawodd y poen cefn yn raddol, a theimlais yn fwy trwyadl well mewn iechyd nag a wnaethum am gryn amser. Bydd i'r pelenau gael gair da oddiwrthyf fi bob amser. (Arwyddwyd), Clara Price." Pris 2s. 9c. y blwch, chwech o flychau am 13s. 9C., odidwrth yr holl werthwyr, neu oddiwrth Foster McClellan Co., 8 Wells Street, Ox- ford Street, London, W. Peidiwch gofyn am belenau poen cefn a'r aren- I au-gofynwch yn glir am belenau ,poen cefn Doan at yr arenau, y fath ag a gafodd Mrs. Price. I —
I Y Ddrama yn Nhrecynon.
I Y Ddrama yn Nhrecynon. I I Nos Iau, Mai'r 2iain, cafwyd per- fformiad rhagorol o'r ddrama, Elun- ed Gwyn Owen," gan Barti Dramodol y lie. Gwnaeth y chwareuwyr eu gwaith yn rhagorol, nes oedd y gwa- hanol gymeriadau yn fyw ger ein bron. Yr oedd y Neuadd yn orlawn. Elai yr elw at gynorthwyo Llewelyn Hopkin, Clive Place. Y llywydd oedd L. N. Williams, Ysw., Y.H., Aber- dar. I D.S.-Y mae'r Cwmni hwn yn agor- i ed i roddi eu gwasanaeth am delerau rhesymol er budd i rai sydd mewn angen. Yr ysgrifennydd yw Mr. John Griffiths, 26 Bell Street, Trecynon.
Advertising
TURKEY EGGS, Lord Rothschild JL Strain, 7/6 setting, from 401b. stock Is. each, 10/6 setting. CHICKENS, laying 3* week old 6a., 2 months 10s., 3 months old 15s. dozen, list fro6* GOODWIN, Stratford, Essex.
0 Wy i Dywi.I -'i
0 Wy i Dywi. Gwersi Mewn Hanes Lleol gan Lewis Davies, Cymer. EIN CENEDL YX Y BUMED GANRIF. Wedi i'r Rhufeiniaid ymadael a'n gororau (410 o.c.) gorfu i'r Brytaniaid sefyll ar eu gwadnau eu hunain er tywys y wladwriaeth ac amddiffyn eu gwlad a'u heiddo. Ni fu erioed arnynt adeg yn gofyn mwy o benderfyniad ac undeb na hon, oblegid yr oedd eu gelynion eisoes ar y ffin ac yn wancus am anrhaith a gwaed. Bu y Rhufein- iaid yn ddoeth yn eu cenhedlaeth, canys anghofiasant y perygl llai er inwyn os- goi yr un mwy. Dyna y rheswm iddynt ymadael a Phrydain o gwbi-yr oedd y. Goth wrth y pyrth a Rhufain ei hun mewn enbydrwydd. Methodd y Bry- taniaid ddysgu y wers, ac er iddynt efelychu y Rhufeiniaid mewn llawer cyfeiriad arall dall fuont yn y pwysicaf o'r oil. Bu hynny yn andwyaeth iddynt yr adeg hono fel y bu. ysywaeth. iddynt lawer tro wedyn. Diffyg undeb ydyw gwendid amlycaf ein cenedl ni erioed, erioed; a'r syndod yw ein bod wedi parhau yn genedl wahan cyhyd. Y ch- ydig wyddom gyda manylder am "y modd y bu" yn y 5ed ganrif, ond gwvdd- om ddigon i sylweddoli mai adeg ddygn iawn ydoedd. Heblaw y minteioedd mdr-ladron ymwelent a'n gwlad o bob cyfeiriad ymron, dyma'r cyfnod yr ar- weiniodd Cunedda a'i feibion Frython- iaid Ystrad C'lwyd (h.y., y wlad rhwng y Ddyfrdwy a'r Clyde yn yr Alban) i oresgyn y tir elwir yn Ogledd a Chanol- barth Cymru yn awr. Cyn hynny nid oedd yr elfen Fryth- onaidd gryfed yng Nghymru ag y daeth yn ol llaw. Goideliaid ac Iberiaid oeddem fwyaf. Pery yn ddadl frwd o hyd ynghylch Goideliaid y cyfnodau hyn, pa un ai brodorion oeddent ynte trefedigaethwyr o'r Ynys Werdd. Y mae llawer i'w ddweud o'r ddeutu, ac i ni yn y De y mae o'r diddordeb mwyaf, canys Gwyddel oedd Brychan Brychein- iog, a chyff Gwyddelig ydyw sylfaen cryfaf gwaedoliaeth y mwyafrif o'r Dyfedwyr eto. Y mae darganfyddiad y Wyddor Wyddelaeg elwir yr Ogam ar lawer o hen feini y Dywysogaeth yn ystod y tri ugain mlynedd diweddaf wedi ail- gynneu y ddadl, ac nid yw y diwedd yn y golwg ar hyn o bryd. Gwnawd allan ystyr y ffurfiau Ogamaidd gyntaf yn y flwyddyn 1848, ac oddiar yr amser hwnnw profwyd fod oddeutu deg ar hugain o feini Cymreig yn eu dwyn mewn rhyw fodd neu gilydd. Ni ddengys Gogledd Cymru ond dwy o honynt yn unig, tra ceir yng Nghere- digion un, Morgannwg ddwy, Brychein- I iog pedair, Caerfyrddin chwech, a Phen- fro nid llai na phymtheg. Ga.dewch inni yn awr daflu golwg ar ddosbarthiad y Brytaniaid tua diwedd y burned ganrif. Yr oeddent wedi colli dwyreinbarth a chanolbarth yr ynys yn hollol, a'r unig weddill drigiannid gan- ddynt fel cenedl ar wahan oedd 1. Y strad Clwyd, sef y Ilain tir gyd- red a mor y gorllewinol o Ddyfrdwy i'r Clyde (yr Alban). 2. Cymru, rhwng Dyfrdwy a Hafren. 3. Cernyw, rhwng Hafren a Phentir y De. Dywedir yn ami mai eu gyrru i Or- llewin yr Ynys gafodd y Cymry o flaen dylif y Sacson. Camsynied i gyd. Dal yn erbyn y Saeson wnaeth y Siluriaid yn y De a'r Gordofigion yn y Gogledd yn union fel y gwnaethant yn erbyn y Rhufeiniaid cyn hynny. Llyncwyd y Lloegrwys, sef y Cymry gyfaneddent dir y Saeson i fewn i'r genedl honno. fel y'n llyncir ninnau yn yr 20fed ganrif os anghofiwn ein hiaith a'n sefydliadau. I ARTHUR FAWR. Rywbryd tua diwedd ty burned neu ddechreu y chweched ganrif yr ym- ddanghosodd Arthur Fawr, y person rhyfedd hwnnw adawodd gymaint o'i ol a'i ddylanwad ar len o thraddodiad Gorllewinbarth Ewrob. Leied er hynny wyddom yn wirioneddol am dano fel y myn rhai na fu y fath ddyn erioed. Deil un blaid mai brodor o Ystrad Clwyd ydoedd, arall mai Cernyw oedd ei gartref, tra yr honnwn ni, Gymry, mai yng Nghaerllion ar Wysg y teyrn- asai, a hynny gyda rhwysg anarferol. Gwyr pawb am ei Ford Gron, am ei fuddugoliaethau mynnych, ei fradych- iad gan Modred, ei ddygiad i Ynys Afallon, a'r amrywiol leoedd y cwsg efe eto gyda'i farchogion i ddeffro pan fo Cymru yn barod. Ond nid hanes ydyw pethau felly. Galwer hwynt yn rhamant, traddodiad, lien gwerin, neu beth a fynner, ond inni beidio eu cy, meryd fel digwyddiadau gwirioneddol ym mywyd person. Er hynny rhaid fod Arthur wedi bucheddu, oblegid y mae y ffaith fod cymaint a chwe' chant o enwau Ileol yn dal perthynnas ag ef ym Mhrydain yn I ddigon dros yr haeriad. O'r chwechant hyn y mae gan Gymru gyfran helaeth, I a braidd nad oes gennym gantref heb fynydd, bryn, craig ogof, meingylch neu gromlech i'n hadgofio am dano. Dy- wedir iddo ennill deuddeg cad ar y Saeson, a mowr yw y dyfalu am leoliad y rheiny. Clywais am Gymro yn myn- nu mai Mynydd Baidan ym Morgan- nwg ydyw y Mons Badonicus. Eithaf dichonadwy hynny, a chyffelybrwydd yr enwau yn darawiadol gyda Haw. Ond diffydd y goleuni yn y man yna. Ym- laddwyd Mynydd Baddon yn rhywle yn ddiau, canys y mae Gildas a'r Annales Cambriae yn cofnodi yr amgylchiad ar wahan i'w gilydd. Ond am leoliad y fangre ery8 yn ddirgelwch, fel yr erys popeth ymron ynglyn ag Arthur ei hun.
Taith i Lydaw. i
Taith i Lydaw. GAN "GLANLLYW." PENNOD LOIRE. Hoff iawn gennyf ydoedd rhodio glannau afonydd pan yn blentyn. Ar- ferwn chwarae ar lannau'r afonig fech- an a lifai drwy'r dyffryn clyd islaw fy nghartref. Bum yn nofio llawer yn ei dyfroedd gloyw, ac er mwyn gwneuth- ur hynny gyda graen, rhaid ydoedd cloddio argae gref i groni ei dyfroedd yn llyn g.weddol. Hynny yn unig ddi- gonai'r awydd am ddyfroedd nofiadwv yn yr ardal lonydd honno. Gallaswn adrodd rhai hanesion doniol o'r digwyddiadau diddorol gymerodd le ynglyn a'r nofio hwnnw. Bu llawer ys- gormes am flaenoriaeth yn y dwfr, a phan fethid ei phenderfynu gwneid ymdrech arall wedi dod i dir. Collwyd llawer prynhawn o'r ysgol i fwynhau ein hunain yn y llynoedd gwneuthur hynny. Gwae ni pan ddeuai'r scwlyn ar ein traws. Nid oedd trugaredd i neb. Gwell fyth ni ddisgwyliai neb am dani. Pysgotem ar brydiau yn ei dyfroedd ac vn y nentydd gerllaw. Dysgwvd ni'n fore i oglais y pysgod nes llwyddo o honom i'w denu i'n Ilaw. Gwaith hytrach yn beryglus pan fyddai llygod gerllaw. Mae swyn mawr i mi mewn afonydd hyth oddiar hynny. Dyma ni'n awr yn edrych ar afon enwog mewn hanes a marsiandiaeth, un o'r rhai enwocaf yn vr holl fyd. Gwelwn y Loire fel llinvn arian yn y pellder. Ysgafn a balmaidd vdyw'r awel wedi cawodydd y nos o'r blaen. Hyfrytach felly ydyw syllu ar yr afon yn ymdroelli drw'r dyffryn bras ar ei thaith i vmgolli am byth yn v mor. Dwedir mai dyma'r afon hwy- af yn Ffrainc. Tardd ar uchelderau Cevennes a llifa i lawr drwy Orleans, Tours, a Nantes i'r Bay of Biscay. A llongau o faintioli gweddol i fyny mor bell a Nantes, ond porthladd Nantes a'r cyffiniau ydyw Sant Nazaire, a saif bron ar yr aber. Geill llongau mawrion sy'n tramwy'r werydd ddod i mewn yn hwylus a der- i byn lloches glyd yn y Dock anferth i sydd yno. Petruswn twrth weld yr afon yn ymddoleni'n brydferth, a awn i fyny hyd Nantes yn gyntaf neu fynd i lawr i Sant Nazaire. Ni fum yn hir cyn torri'r ddadl yn ffafr yr olaf. Ffwrdd a mi o Savennay, ac yn fuan cyrhaedd- wyd Sant Nazaire. Yr oedd rhyw- beth yn gartrefol iawn yn yr olygfa. Ceir gweithfeydd haearn mawr yno, ac i un gafodd ei eni a'i fagu yngolwg 1 gweithfeydd cyffelyb, yr oedd eu gweld yn awgrym o'r hen wlad. Dywedir fod y Dock helaethaf yn yr holl fyd yma. Anodd sylweddoli hynny. I Deallaf erbyn hyn fod popeth y Ffrancwr fel yr Americanwr yn fwy na neb arall, ac maent hwy wnaeth bopeth o werth yn y byd. Gwaith pervglus ydyw cymharu. Cof gennyf am ddau gyfaill mynwesol, un yn eithriadol dal a'r Hall yn eithriadol fyr. Yr oedd troedfedd o wahaniaeth rhyngddynt rwy'n sicr. Caseg ac ebol y gclwid hwy. Desgrifiai'r Byr ryw ddyn. "Faint o ddyn odd e, Dai?" meddai'r Tal. Yr odd e gyment o ddyn a ti ne fynne," ebai Dai. Perygl- us heiyd ydyw cymharu dociau, ond dywedir mai hon yw'r helaethaf. Edrycha'n anferth ei maint. Trefnwyd ystrydoedd y dref yn sgwar yn ol cyn- llun. Dolur i'r llygaid ydoedd hynny, ond lliniarai'r coed a dyfai ar ochrau'r i ffyrdd ryw gymaint ar y dolur. 1 Nid oedd arnaf awydd' aros yn hir yn y dref honno. Clywsom fod hen dref gaerog o'r enw Guerande heb fod ymhell, ac ymarwyddwn am ei gweld. Wrth fynd tuag ati, gwelwn nad oedd y ddaear yn derbyn y drin- iaeth ore ac nad ydoedd o'r ansawdd ore. Codent y tir yn rynau llydain an- wastad. Gan y torent eu llafuriau gyda'r crymanau a'r pladuriau, nid oedd hynny yn gymaint o anfantais iddynt. Deuthum i'r lie bwriadedig, a 11awen oedawn i mi ddyfod. Hen ddinas a muriau trwchus o'i chwmpas ydyw Guerande, a ffos ddofn o amgylch y muriau. Hawdd gweld fod llawer o frwydrau wedi eu hymladd yma. Gwelir yr olion, ond heddyw dystaw yw'r magnel a digynnwrf yw'r gwer- syll. Hyawdl yw'r ffosydd a'r muriau mewn mudandod syfrdanol. Nid oes ddiben iddynt mwyach. Chwyddodd y dref tuallan iddynt, ac nid oes angen diogeli'r rhai sydd tu mewn. Parhant er hynny o ddiddordeb byw i'r hyn- afiaethydd a'r hanesydd. Ceidw'r hen eglwys hynafol sydd tu mewn i'r gwelydd ei hun yn ieuanc trwy was- anaethu'r genhedlaeth hon fel y cen- hedlaethau fu ymhoethder y brwydrau gynt. Mae ganddi neges i'r oes hedd- ychol, lonydd, hamddenol hon fel i'r adegau cyffrous hynny. Pan newidio llawer erys rhai pethau. Brysiwyd o Guerande gadarn, y wir ddinas ar fryn, gyda'i golygfeydd eang i Le Croisic. Pentref 4prydferth ar lan y mor ydyw hwnnw. Adgofia ni o Newlyn, Cernyw, er nad yn hollol yr un fath. Gwelsom dunelli o "sar- dines" yn dod i mewn yno, ond yng nghanol yr oil welwyd arosodd tri pheth yn annileadwy ar fy meddwl, yr awel iach, yr hwyliau amryliw, a'r twmpathau halen. Ceir pethau eraill yno megis y "breakwater" braf, a'r mor wedi ei gau fel llyn mawr aflon- ydd, ond ni adawodd hynny argraff neillduol ar fy meddwl. Barnwn nad oedd le iachach yn bod. Dichon fod gan boethder yr hin a'm llesgedd innau lawer i wneud a'r argraff honno. Bywiocawyd fi'n rhyfeddol gan yr awel ddisgynnodd mor dyner gyda'r fath feddyginiaeth yn ei hesgyU. Bu hvnny'n gymhorth i sylwi ar y cychod pvsgota bron afrifed gyda u hwyliau cochddu glas yn chware yn yr awelon. Yr oedd cyfuniad arddunol yn y lliwiau hyn i mi'r diwrnod hwnnw. Ardder- chog oedd sylwi ar y badau bach yn dawnsio gan fywyd ar fron y Hi. Tyn v bobl hyn nid yn unig eu pysgod o r mor, ond eu halen hefyd. Troant v mor i'r anialdir isel sydd o gwmpas mewn cwteri, ffosydd, a phyllau. Y na gadawant ef i waelodi a sychu, a thrwy effaith yr haul arno gwyna fwyfwy bob dydd. "Carthant ef allan o'r pyllau a gadawant ef yn dwmpathau afrifed dros yr anialdir i gyd. Ceir golwg i hyfrvd ar y mynyddau halen o bell. 1Fellv try diwvdrwydd y bob! yn fen- dith arianol iddynt eu hunain ac yn wledd gain i lygaid yr ymwelwyr. Er cystal ac hyfryted syllu a mwyn- hau'r pethau hyn yr oedd y nos yn galw a'r tren diweddaf ar gychwyn. | Felly taflwyd yr hud a'n cwmpasai i ymaith ac awd i'r orsaf i ddal y tren am Savennay.
i Pontycymer. I
i Pontycymer. Cynhaliwyd Cymanfa Ganu Anni- bvnwyr Cylch y Garw yn y Tabernacl Mai 2sain. Yr un oedd yr arweinydd i eleni eto, sef Mr. James Davies, L. T.S.C., Ton, Pentre. Cafwyd canu da a chapel llawn. Yn y cyfarfod olaf canwyd "Moab," er cof am yr aelodau fu farw yn ystod y ffwyddyn ar y geiriau, Ar lan'r Iorddonen ddofn. Canwyd Thanks be to God." Credaf mai camsynied oedd hyn. Ychydig 0 fawl gawd yn yr iaith fain. Mae y corawd hwn yn dwyn i'm cof am yr amser gynt yn Aberdar, pan oedd Caradog yn paratoi ar gyfer Eistedd- fod. Nid oedd yn cael ei foddlooi ar Y datganiad o'r gair "Thanks." Yr oedd yno un basswr o'r enw John Hum- phrey o Heolyfelin, yn rhoddi bodd- lonrwydd perffaith, a galwodd arno o flaen y cor i ganu yn unig y gair "Thanks." Mawr v dwrdio yn nglyn a'r gair hwn. Agorwch eich pennau meddai Caradog fel y gallwn datlu un o'r altos i fewn. Pe bai John Hum- phrey ac Evan Jones (Monk) wedi cael coleg, byddai Signor Foh fel crotyn alto atynt. Da oedd gennyf weled yn y U Darian" yn ddiweddar ddarlun o John Hum- phrey. Maent wedi myned, gobeith- i iwn, i uno yn y cor mawr tudraw i'r lien. Da oedd genyf weled y Parch. T. Jones, Pontyrhyl gynt, yn awr 0 Dredegar, yn y cwrdd otaf. Llywydd- I wyd gan weinidogion y cylch. BERDAR BACH. BERDAR BACH. —————
Advertising
Rolled Gold Pince ] Nez Frames | Fitted to your own Lenses, andguaranteed nst to change color ■ 4 Price 8/6 Complete taith Metal Case Cord Visitors to London should Cat! and hit,e their ran TESTED iiii Of tan. ;pectacies and  complete • £ 2/6 -H- Illuatraied Price Lists Post Free. Dylai Ymttieltopr a Llundain alb) a chael profi eu GolWg yn Ddidal. Spectol neu Wydrau Llygaid o 2/6 fyny, yn gyflawn. Arfcnir rhestr o'r Pnsoedd. yn egluredig yn ddidal drwy'r Jlvthyrdy. Send your Old Spectacles and have them fitted into a Best Quality ROLLED GOLD FRAME Price 8/6 Complete. Guaranteed not to change Color, ELEGANT, IN APPEARANCE I fl BLACK MOROCCO OPERA GLASS, with Case, 7/6. ) — Best Quality Aluminium OPERA GLASS, 12/6. Real Pearl & Aluminium OPERA GLASS, | 15/6. Useful Presents SPECIAL VALUE. ANEROID BAROMETERS, 1 2/6. 1 5/6. 1 7/6. As Illustrated. Guaranteed Accurate ANEROID BAROMETERS, Circular Pattern. 8/6. 10/6. 12/6. High Power Long Range ACHROMATIC FIELD GLASS with Sling Case, 15/6 Cheaper Quality, 12/6 The Ideal Glass for Territorials, Scouts, etc. High Power READING GLASS FOUR 8IZKS. 2/9, 3/9, 4/3, 4/9. Most useful for examining Maps, Photographs, etc. SPECIAL VALUE IN Folding Reading Glasses 9d. & ,1/3 SPECIAL BARGAINS. Garden or Greenhouse Thermometer 1/3 Scouts Pocket Compass 9d. Eyeglass Cleaner 3d. Chatelaine Spectacle Case 1/6 Table Microscope 1/3 Botanists Pocket Lens 1/6 ftest øalitg Goods onip.  -?<&?   Care yourf,re or Weak Eyes With "Diamond" Eye Ointment. POST 1/14 FREE. Diamond Skin Ointment Cares Eczema, Ulcers, and all Skin Diseases. POST 1/14 FREE. I i OPTICIAN TO THE LONDON TEACHERS I AND THB LONDON COUNTY COUNCIL STAFF ASSOCIATIONS. CYRIL GARDNER, F.S.M.C., Qualified Optician, 292 HOLLOWAY ROAD, LONDON, N. CofiWch alb) yma pan yn Llundain, Cash returned in full if Goods are not to pour entire satisfaction. jfpchWelir yr Arian yn Itawn oni rpdd y nttfy- ddau foddtonrtoydd hollol