Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
6 erthygl ar y dudalen hon
I COLOFN Y BOBL IEUAINC.|…
COLOFN Y BOBL IEUAINC. | 1 I DAN OLYGIAETH DYFNALLT. At Olygydd Colofn y Bobl leuainc. t Syr,—Darllenais gyda diddordeb eich llythyr ar gwestiwn y Gymraeg yn y Darian am Mehefin y 4ydd. Gwelaf eich bod yn nodi tair elfen am- lwg yn "nhraws gyweiriad bywyd Cymru, sef ein "cyfundrefn addysg dyfodiad estroniaid a "chyfnewid- iad o un iaith i iaith arall." Gyda golwg ar y cyntaf, synnwch fod cymwynaswyr addysg wedi bod mor ddall ac mor ddwl fel ag i "an- wybyddu achos Cymru mor llwyr." 'Fel dyn ieuanc sydd yn caru ei gen- edl yr wyf yn hollol gydweled a chwi, ac y mae fy nghalon yn gwaedu a'm gruddiau'n wlybion yn ami wrth fedd- wl am y brad. Y mae'r dellni a'r dylni o hyd yn aros yn y tir. A'r hyn sydd yn anfad yw hyn fod yr hyn sydd yn ddellni ac yn ddylni gyda golwg ar fuddiannau Cymru yn gall- ineb sarffaidd gyda golwg ar hunan- lesiant tymhorol a gwagogoniant byd- ol. Gresynus iawn yw meddwl fod pervgl y ceir na fydd crefydd Cymru wedi gwneud dim tuag at gadw bywyd y genedl. Gwyddoch cystal a neb am yr ymdrech wneir y dyddiau hyn i gadw'r iaith. Y mae rhyw nifer o werinwyr Cymreig selog ar ei holl egni yn ceisio ail gynneu'r tan gwladgar ym mynwesau'r Cymry. Ond wyddoch chwi beth ddywedir am yr eglwysi a'r weinidogaeth yn y cysylltiad hwn? Y mae'n flin gennyf ddweyd mai hwy gyfrifir gan lawer y rhwystrau pennaf ar ffordd sylwedd- oliad o ddelfrydau Cymreig. Gwir fod eithriadau gogoneddus, ond a'u cymeryd trwyddynt draw ofnaf fod gwir yn yr hyn a ddywedai un, sef fod y weinidogaeth a'r eglwysi yn rhy ddyfal yn caru'r byd o dan yr esgus o geisio achub eneidiau i feddwl dim am geisio meithrin yr hyn sydd oreu ym mywyd y wlad. Dywedir fod pethau yn gwella yn yr ysgolion, ac yn sicr y maent yn gwella mewn llawer lie, ond hyn yw'r gwir yn y rhan fwyaf o leoedd, sef fod rhieni yn ami yn codi eu plant yn Gymry ar yr aelwyd, ond ni fyddant ond ychydig ddyddiau ar ol mynd i'r ysgol na fydd yr anhawster mwyaf i'w cael i siarad a'u rhieni yn Gymraeg. Meddylier eto am swanc a hymbyg Seisnigaidd yr athrofeydd enwadol. A ydyw'r sefydliadait hyn, os gwir yr hanes am danynt, yn rhyw- beth amgen na pheiriannau i falu pethau goreu Cymru'n llwch? Edrych- ed gweinidogion, diaconiaid, blaen- oriaid, athrawon ac athrawesau ar eu t dwylaw a gwelant eu bod yn goch gan waed. Son am nerth Ymneilltuaeth! Bydd i Ymneilltuaeth oni ddeffry'n fuan y gwaradwydd o fod wedi methu achub ei phlant rhag llygredigaeth estronol, a hynny'n unig am ei bod yn rhy lygredig ei hun. Datgysylltiad yn wir Torred rwymau ei chaethiwed ei hun bellach. Gyda golwg ar ddylifiad estroniaid i'n gwlad, ni fyddai eisiau ofni oni- buasai am wendid moesol ein cenedl— ei dellni a'i dylni. Dywedwch fod y trawsgyweiriad ieithyddol yn fwy na'r ddau arall o lawer. Eithaf gwir, ond y mae yn effaith y ddau arall hefyd. Yn hytrach na gofalu am burdeb ys- bryd a chryfder cymeriad aeth Cymru i swancio ynglyn a'i chrefydd a'i haddysg. Prin y dechreuid ei rhydd- hau o un caethiwed nad oedd yn llamu i gaethiwed arall gwaeth na dim y bu ynddo erioed o'r blaen-caethiwed balchder a bydolrwydd. Tystiolaeth pawb sydd wedi gwneud prawf ar hynny yw fod meithrin plant mewn gwybodaeth o iaith a llenyddiaeth Cymru y ffordd oreu i wrthweithio y dylanwadau estronol drwg a ffynnant yn y wlad. Ond pa waeth gan lawer o weinidogion a diaconiaid a rhieni cre- fyddol Cymru am eu plant? Edrych- wch ar y llenyddiaeth afiach sydd mewn bri o'ch cwmpas yng Nghaer- fyrddin Onid hanes puteindra, llof- ruddiaethau, a phob camwedd yw bwyd beunyddiol y bywyd ieuanc o'i febyd i fyny? Eto synna'r eglwysi eu bod yn colli gafael ar y plant a'r bobi ieuainc. Y ffaith yw nid ydynt yn eu colli pan y mae'r Cymro'n ffyddlon iddo ei hun. Efallai y tybiwch fy mod yn dweyd pethau cryfion. Os felly maddeuwch i mi, ond o fy mlaen yr ochr arall i'r heol y mae hysbyslen newyddiadur a brawddeg arni na charwn lychwino gwyneb y Darian" a hi. Bydd ugeiniau ar ol gweled yr hysbysiad o'r llygredd yn rhuthro i brynu'r papur. Pobl grefyddol sy'n gwerthu'r papur a phlant eglwysi Cymru fydd yn gwledda ar y budreddi. Y mae yma egl vysi Cymraeg lluosog, ond prin y eew h air o Gymraeg gan neb a gyfarfyddwch er gweled eu hwynebau yn y capelau o Sul i Sul. Pan, oddiar deimlad o ffyddlondeb i'm gwlad ac i'm crefydd y cyfarchaf rai 'n Gymraeg, dichon yr ymostyngir i'm hateb yn yr un iaith, ond gwneir hynny gydag awgrym amlwg mai ymostwng wneir at un sydd yn wrthrych tosturi. -Yr eiddoch, etc., CALON FRIW.
Advertising
A RTIFICIAL LIMBS, Crutches, Eyes, Deformity Boots, Flat-Foot Supports. Steelless Easifit" Trusses, etc.; lady attendant: Ben-R. Belt- Corsets, Elastic Stockings, Trusses, -etc. Daily, 10-6; Wed. 10-1; Sat. 10-2. List free. Tel 1282.-Allen Pearoe. 28 Charles Street, Cardiff.
Eisteddfod Treorehy. I
Eisteddfod Treorehy. I PRYDDEST—" Y CARCHAR." I BEIRNIADAETH BRYNFAB. I Saith pryddest sydd yn y gystadleu i ?eth, ac mae yn bleser gcnnyf nodi nad oes yr un bryddest wael yn eu plith. Nid oes wahaniaeth mawr rhwng teilyngdod ac annheilyngdod y chwech pryddest sydd i fod heb eu gwobrwyo. Felly, nid atebai un dyben i mi geisio eu rhestru yma yn ol eu gwerth. Peleg." -Cynllun lied ddieithr sydd i'r bryddest, a thrwy hynny mae cryn I ddieithrwch a chyfrinedd ynddi o'r dechreu i'w diwedd. Dyma fel mae y penawdau wedi eu trefnu :-(1) Dyn wedi colli yr agoriadau; (2) yr agoriad- au yn Haw cyfiawnder; (3) yr agoriad- au yn Haw trugaredd; (4) yr agoriadau wedi eu dinystrio. Rhyw garchar dychymygol sydd yn y bryddest, a dyna oedd i'w ddisgwyl wedi gweled y cynllun. Nid yw yr awenyddiaeth yn codi yn uchel ynddi, ac nid yw yn dis- gyn i'r iseldir chwaith. Erys ormod gyda'r un darlun, weithiau. Tueddu i ganu gormod ar y cysylltiadau sydd yma-y carcharor yn fwy amlwg na'r carchar. Mae celfyddyd y bryddest yn ganmoladwy iawn. Dyma bennill neu ddau i ddangos ansawdd y gwaith "Caled yw anghenraid bywyd Ar y fainc mewn oeraidd gell; Caled ydyw'r man breuddwydio Am wyhfydau sydd mor bell. Oer yw geiriau prin y swyddog, Fel priddfeini'r gwaith ei hun Pell yw engyl gwyn tynerwch I garcharor gwael ei lun. Gall y deffry dyheuadau Weithiau yn y galon oer, Am gael cipdrem ar flodeuyn Neu gael edrych ar y lloer. Ond mae allwedd y prydferthion A delfrydau bywyd tlws, Wedi eu gwerthu i gyfiawnder, Ceidwad agoriadau'r drws." Mae digon o allu desgrifiadol gan yr awdur, ond tueddu y mae yn rhy ami i anghofio ei fod yn barddoni. Ond er fod llawer o wen- didau yn y bryddest, rhaid cydnabod ei bod yn cynnwys toraeth o ddarnau da. A wen am fod yn Howard. Pryddest ganmoladwy ddigon. Dichon mai y pennill blaenaf yw y meinaf yn- ddi. Mae yma ambell linell glogyrnog, ac ambell syniad garw. Dyma engh- raifft o'r ddau beth "Ond trothwy carchar sydd yn droth- wy i wae, Agoriad drysau hwn a egyr glwy Ym mron cymdeithas byth, ac y mae Ei dad yn uffemoli bywyd mwy." Llithrir yn anhapus ar ambell air. Sonir-Ain fys" carchar ac am "ddrwg ddihirod." Pan y sonir am un yn cael ei garcharu ar gam, a'r rhai a gar- charwyd am eu daliadau gwleidyddol a chrefyddol, tuedda y bryddest i fynd yn "gatalogue." Buasai y bryddest yn fwy testynol heb y bennod olaf. Nid oedd angen am ddim tebyg i bregeth i gloi carchar. Ychydig mwy o ofal fuasai yn graenu llawer ar y bryddest. "Howard. "-Iaith bur a chelfyddyd fedrus yw rhagoriaethau y bryddest hon. Mae ynddi ddarlun digon cywir o'r carchar a'i breswylwyr, ond lied bell yw yr awen yn fynych. Nid barddoniaeth yw peth fel hyn:- "Rwyf oddiallan yn amgylchu'r mur, A Ilawn yw'm bron o ddiolchgarwch pur, Mai felly mae; diolchaf byth i Dduw Am noddfa rhyddid mewn anialwch gwyw. Mae'r carcharorion gyda'u dognau gwaith Yn gwibio yma thraw er's oriau maith Mudanrwydd llethol sydd yn selio'u min, Mae cosb am siarad, er mor deg yr hin A'r mwya'i dwrw a fydd mwya'i wae, Rhaid rhoi ufudd-dod, os bydd chwant am ffrae Yn llechu'n nghalon y carcharor cås, A fynn ymgecru uwch ei waith di-flas, Mae'r ddeddf yn rhuo uwch ei ben yn awr, Ac yntau'n gwingo mewn distaw- rwydd mawr. Gwaith "diflas" yw dyfynnu barddas fel uchod. Ymdreched yr awdur ddod yn gystal awenydd ag yw o grefftwr. "LIef o'r Mur."—Pryddest dlos. Rhennir hi yn hapus fel hyn :—( I) Ger y porth; (2) rhwng y muriau; (3) y deiliaid; (4) cysgod y gadwyn; (5) y bywyd digan. Nid yw yr awen ar ei huchelfannau yn un o'r adrannau, ond nid yw yn disgyn i'r iseldir byth. Dyma enghraifft deg o honi 'Does yma orwel aur na gwybren Ion I ddeffro cAn angylion dan y fron Distawrwydd orffwys ar y lie erioed, Ni chlywir cAn aderyn yn y coed: Mae adar cerdd o'r carchar oil ar ff6, A mudion yw'r telynau dan ei do: Oferedd tynnu tannau'r delyn wen A chysgod barn fel cwmwl yn y nen." Gorfanylir yma wrth son am ddeiliaid y carchar-y "llane deuddeg oed o dan y "deuddeg gwialennod," etc., etc. Gwastreffir cryn ofod yma ar y darluniau hyn. Gallasai ei ddefnyddio i well diben. Maent yn dlysion ddigon, ond mae gormod o honynt ar y pared. Yn yr adran olaf tueddir i ail ad- rodd yr hyn a geir yn yr ail adran "Nid oes gan rhwng muriau'r car- char, Llawn melodedd nwyfus lion, Dim ond ing, a siom, a galar Yn dygyfor trwy bob bron Pawb yn wylo dagrau'u calon 0 dan blygion llaith y nos; Wedi colli ffyrdd angylion, Holant am y wawrddydd dlos." Ac onid oes tueddiad yn y pennill can- lynol i ail-adrodd y pennill uchod? "Nid oes can rhwng muriau'r car- char, Ni ddaw can i gartref cur, Ni ddaw engyl cerdd i drydar j Ar lwyfannau mor amhur A phe crwydrai'r gerdd dianaf Drwy y carchar yn ddiddeddf, Boddid sain ei nodau puraf ¡ Gan galonnau drylliog lleddf." j Ond er y mAn bethau nas gellir eu cymeradwyo, pryddest dda yw eiddo "LIef o'r Mur." "Trem o'r Glas. "—Pryddest gar- iamus. Rhyw gymysg o ryddiaith a barddoniaeth ydyw. Mae ynddi gystal ergydion barddonol ag y gellid ei ddymuno, a chystal rhyddiaith ag y gellid ei ddymuno hefyd, a hynny yn gymydogion agos yn y gerdd. Mae yr iaith a'r fydryddiaeth yn gampds. Dyma enghraifft o'r rhyddiaeth "Mae deigryn yn fy llygad, !I A deigryn mawr mi wn, A dyna pam, mae ffrynd i mi I' 0 fewn i'r carchar hwn Gwn iddo dorri'r gyfraith Yn llwyr mewn llawer lie, I Ond dioddefa'n awr dan ganu, I Dieuog yw efe." ) Yna eir ym mlaen i draethu am y "dieuog ffrynd "Tu fewn i'r muriau hyn." ) ) Mae y "muriau hyn" wedi bod yn wasanaethgar iawn yma i odli y llin- ellau. A yr awdur i'r carchar yng nghwmni Oscar Wilde, a buasai yn well iddo beidio. Darn llamsachus iawn yn y drydedd adran. Canodd y bardd o ddifrif i'r llofrudd yn ei gell: "A'i law ei hun Ilofruddiodd I, Ei lanaf fwynaf fun Mae bellach yn ei waedlyd gwsg Yn llofrudd iddo'i hun; Mae gwaed ar hyd y muriau I'w lygaid ef yn awr, A gwaed a wel ar wisg yr hwyr Ac a rodfeydd y wawr." Rhyw neidio o un eithafbwynt i'r! llall sydd yma o hyd. Wedi taro ar y cywair iawn, neidir oddiwrtho fel yn bwrpasol. Mae digon o allu yn awdur y bryddest hon pe gellid ei grynhoi at ei gilydd. "John Bunyan.—Pryddest lithrig ei mydryddiaeth. Nid oes achos dym- uno ei rhagorach yn hyn o beth. Ond caraswn yn fawr allu nodi fod ei haw- en} ddiaeth gystal a'i chelfyddyd. Mae rhyw swyn a mynd" neilltuol yn- ddi, er nas gellir dweyd mai awen sydd yn gyfrifol am y "mynd" a'r swyn hwnnw. Rhywfodd, ni theimlir ein bod yn ddigon agos i'r carchar pan yn darllen y gerdd. Gormod o'r cysylltiadau sydd yma, a rhy fach o'r testyn. Rhoddir gormod o Ie i'r car- charor a phethau eraill ynddi ar draul esgeuluso lie y gospedigaeth. Dyma enghraifft o'r modd y mae y bardd wedi canu y tufewn i furiau y testyn :— < "Gwel garchardy ein Mawrhydi Draw ar gornel pella'r dref: Saif o'i gylch ysgwar o feini Megys gwyliadwriaeth gref: Camp mewn cerrig, coed, ac haearn, Leinw'n llygaid ar bob llaw Pregeth mewn unrhywiaeth cadarn Yw, yn taro dyn a braw." Manylir llawer gormod ar y carcharor yn ei gell. Dyma bennill o amryw Yn ei gell o gerrig oerion Ca'r troseddwr dreulio'i fyd, Ac hyawdledd muriau moelion I'w fyddaru ar bob pryd; Unig gwmni at ei alwad- Gwely, stol, a llestr bwyd Gwisga nod ei ddarostyngiad Ar ei gorff a'i ddillad llwyd." Mae desgrifiad fel yr uchod yn ddigon cywir o'r carchar a'r carcharorion, o ran dim a wn i; ond digon prin y gellir dweyd fod Ilawer o brydferthwch nac yni awenyddol ynddo. Canodd y bardd yn gryfach yn yr adran olaf, ond aeth ar grwydr yn awr ac yn y man. Dyma bennill mor awenyddol a dim sydd yn y gerdd :— "Cri'r diwygiwr ydyw rhyddid Yn yr oes werinol hon, Cwyd ei law a'i lef i newid Can ein byd o'r lleddf i'r lion; Twng yn enw'r nef ei waeau Ar dylodi, poen, a thrais, Ac mae Sennedd a Chynghorau Wedi dechreu gwrando'i lais." Os e ir i geisio cwmpasu popeth cysyll- tiedig ag unrhyw destyn, mae yr awen yn sicr o gael ei gwanychu. Os cofia yr awdur hyn, gellir disgwyl cyfan- soddiad gorffenedig oddiwrtho. Ond diolch iddo am y bryddest hon. "Patmos." Dyma ni yn awr gyda phrif-fardd y gystadleuaeth. Bardd cyfarwydd a'i waith yw hwn. Mae eneiniad awenyddol ar bob pennill o'i I bryddest. Nid yw yn treulio ei amser I gyda'r coed a'r cerrig, y swyddog, a'r carcharor fel y gwneir gan y I cystadleuwyr eraill. Mae yn a w? II grymu mwy nag y mae yn ei ddweyd, a dyma y ffordd i farddoni. Anodd j dewis dim o'r bryddest i ddangos ei | gwerth, gan nad oes rhagor rhwng pennill a phennill o honi. Buasai yn I dda gennyf pe buasai y bardd yn odli ei benhillion yn fwy ffyddlon, ond feallai mai mater o chwaeth yw hyn ar fy rhan. Mae ein prif feirdd yn ieuog o'r un bai, os bai hefyd, felly j gwell i mi dynnu fy nghyrn i fewn. Dyma fel y mae y bryddest yn agor ¡ "Canaf i furiau'r caethiwed, A minnau a'm dwylaw yn rhydd, Canaf i fywyd diflodau A'm llwybrau rhwng llygaid y dydd Canaf i gartre'r wylofain < Heb wybod erioed am y clwy, Ii Canaf a'm calon yn llawen I'r fan lie mae calon yn ddwy. Mae amryw fathau o garcharau "Carchar oedd aelwyd rhieni I'r bachgen na charodd ei fam; Diangodd yn hyf dros y caerau I ryddid oedd fwy rhoddodd lam; Chwiliodd am ryddid difuriau I'w galon afradlon yn nef, Ni chafodd ond muriau diryddid Yng ngharchar diaelwyd y dref." Dyma enghraifft i'r modd y mae y bardd yn awgrymu pethau "Unig iawn yw'r galon euog 0 fewn muriau cyfyng gell, Heb un cwmni yn y carchar Ond ysprydion dyddiau gwell: Cwmni miloedd o adgofion Wna'r unigedd yno'n waeth, Rhydd pob atgof yn y carchar, Dim ond un sydd yno'n gaeth. o mor chwerw yw'r caethiwed Am fod cymaint yno'n rhydd, Pwy rydd gadwyn i freuddwydion? Pwy wna'n gaeth feddyliau'r dydd? Cilia'r euog heb yn wybod Yn y nos i'w gartref gwell, I ddihuno yn y boreu A'r gwefusau bach mor bell." Mae yn anodd mynd heibio rhai darn- au sydd yma eto. Beth sydd yn fwy awgrymiadol na'r llinellau hyn — "Pam mae'r wenwisg lan mor gynnar Rhwng y muriau llwydion hyn? A yw'r nefoedd yn y carchar Yn cymysgu'r du a'r gwyn? Gwelaf fwthyn bychan unig Yn cysgodi dan y bryn; Y mae cysgod du y carchar Heddyw ar y muriau hyn Ar yr aelwyd fechan gynnes Mae dwy galon heb un gan, Yn eu gwallt mae'r eira cynnar, Nad yw'n toddi wrth y tân." J Un pennill eto: Mor ysgafn i ferthyr yw'r gadwyn, Gwirionedd sy'n pwyso yn drwm, Ni chofia y muriau sydd uchel, Ond cofia'r eneidiau sy'n llwm; Ni chwyna am brinder ei fara, Mae'r "manna yn dyfod i lawr, Ond cwyna fod clo ar wirionedd, A newyn y miloedd mor fawr." Heb ychwanegu dim at a ddywed- wyd eisioes, yr wyf yn dyfarnu y pres, y coed, a'r anrhydedd yn Eisteddfod Treorchy am y flwyddyn 1914 i "Patmos."
-'- - - -Ividdiar Lechweddau…
viddiar Lechweddau Caerfyrddin. Bu llu o "bobol y Gweithiau'' ar y Llechweddau yn ystod y Gwyliau. Cynhaliwyd Eisteddfodau pwysig yn y Pinged, Trimsaran, Porthenry, a Re- hoboth. Parti Meibion Ponthenry enillodd ym Mhonthenry, a Pharti Meibion Trimsaran yn Retioboth. Y chwaer Hannah Richards, Mynydd Sylen (wyres Eryr Glan Lleidi) aeth a'r wobr am y prif adroddiad yn Iiehoboth, ac enillodd Cor Plant y Pump Heol ym Mhonthenry. Claddwyd y chwaer Pegi Lloyd, Pant- llwydrau, Trimsaran, un o aelodau hynaf Rehoboth yn Rehoboth ddydd Mercher ddiweddaf. Crefydd ymarferol welwyd yn y Pump Heol dydd Mercher dlu-eddaf- torf o aelodau Horeb wrthi yn trwsio ac yn arloesi'r ffordd i godi ty i'w gwein- idog. Damwain alaethus ddaeth i ran Mr. William Davies (arweinydd y gan yn Horeb) yng ngwaith y Gelli dydd Iau diweddaf. Y Meddyg Da fo yn agos i'w glwyf yw ddymuniad pob un y ffordd hon. Y Parch. Hennas Evans, Cwmbwrla, a'r Parch. W. R. Watkyn, M.A., Llan- elli, sydd i wasanaethu yng nghyrddau blynyddol Horeb y Sul a'r Llun. Un o arwyr y Llechweddau yw Cadeir- ¡ ydd Cymanfa Bedyddwyr Ceredigion a Chaerfyrddin ddydd Mawrth a dydd Mercher nesaf ym Mhontrhydfendigaid. I Cynhaliwyd Cymanfa Ganu Iwyddian- nus gyda'r Eglwysi Annibynnol ym Mhontyberem y Llun wythnos i'r di- weddaf, ac aeth torf o frodyr a chwior- ydd Annibynnol y Llechweddau i'r Gymanfa Dair Sir ym Mhontargothi. a chanmol mawr sydd ar y gwyliau. MYRDDIN MIN Y MOR. I
Advertising
CADWCH EICH ARENAU YN DDA, A HWY A'CH CADWANT CHWI YN DDA. 19 ddyw" MEDDYQ: AI yna mae'r boenP Ah I Annhrefn yn yr Arenau yw. Defnyddlwch BELENI ARENAU CEFNBOEN DOAN (Doan's Backache Kidney Pills) at Boen yn y Cefn, Annhrefnau Troethol (Urinary Disorders), Qrafel, Cryd Cymmalau, Dyfrglwyf (Dropsy). Pan y ewaela yr arenau (kidneyt), gwula yr holl gorpn. Tmboena y cefn, awyna yr aelodaa, trymhi y llygaid, melyna y gwedd. Nie gall-vrch aros wrth eich gwaith fel anwaith y gallasoch, na cherdded mor bell, na ciiysgu mor dds. Ilwyrach y ByJwch ar flinderau troethol (fvrinary troubles), grufe!, a lliw llwch pridd- f!\i\:1 y dwfr, a natur chwvddedig y fferau. Mynycb y ceir cur yu y I)eii, prvdiau pensyfr- danoi, poeuau cn-d cymmalau yn y llywethaa t'r -ysayliliu. Wae eich urchwaeth at fwyd yn newidiol, y galon vu gwdthredu vu ddieithr i ewch yn t;l«f\<'l>!yd, bnlddgiwyfu8, yu ofnus, ac yn aiÜ"ddu1!. frhai hyn a llaweroedd annhrefn- Iiol: ereill ydyut arwyduiou diffael o anhwyldod > ei yr arenau. Acliosir hwyut gaD wellwyu wenol yr hwn y usetha yr areutu a'i iiidlo allan; ac nia gnllwch fod yn iach nes y zryflieir hw) Tit i'w irwnilh nnturiol. Ait! PBLKJTI AKKNAI: CKFNBOEN DOAN yn -hio! i'r aretiau, a gwnant hwynt yn g" eu hadtywit, ac adeiladu eu uliorih. 1 nTKiit allau 0 hnnnlt 811fUi dyfrol, glanhaut 1 i arnnau, a llii:runt y Iflame^ (inflammation). Y11 v niodd yma, rhydd PKLKVI POAN (Doan't ?'tt?? i'r arenau gwa.uHyd g?'chwyniad newydd yn eu gwaitb mawr o hidlo allan wenwynan arenol. Mae yr arenaa yn organau mor dyner ac yn cael en gweithio mor galed nes y mae anwyd, neu ryndod, neu ysigiad, yn riiwystr iddynt, ac yn eu taflu yn ol gvda'u gwaith. Doeth, feUy, fyddai cadw blychiad o BELKNI ARKNAU CKKNBORN DOAS (Box of Jklall" Backache Kidney Pills) yn y tv1, a chymervd dogn pryd bynnag nas teimlir i fj-nv i'r marc. Dylid ymarfer yn rheolaidd BBLKNI DOAN trau bawb sydd yn eymeryd cwrw, gwinwlau (spirits), nen ag, gan fod y cyfryw ddiodydd yn cyffroi ac yn ennynu arwynebau tvner yr arenau, a gellir dibynu ar HELP-XI DOAN I gadw draw bob effaith drwg. Mie i- Ili,, wriaeth arenol hwn yn hollol lvsieuol, a ;uIl yr hen a'r ieuaingc ei arfer gydit dio^elwch perffaith. Nid oea ganddo unrhyw weithrvdiad ar y coluddion. Mae PEI.KNI ARENOL ("KFM- BOKN DOAN yn fndd i bob un sydd rni T iddo ymgrymu wrth ei waith ac i'r dosbrmhi.-uiau sydd yu agored i gyfiiewidiadau syd\ II yr hinsawdd. A chynghorir y rhai hyny II wyddant i'w rhieni neu i'w hynafiaid dii:o<l(lef o«l<iiwrth I anhwvlderau arenol i ninddiffyn en liurcnau drwv ymarfVriad achlysurol (I HKI.KNI AIMCNAU CKKNHOK.N DOAN (Bmnt Baikache ¡'/I" Pills) cariys nid oes un atieohyd yn oncl ei gyliwyno mor fynych o riaiit i blentvu n»'r hwn sy'n tarddu o anedmwythderau yr arenau. /?S?    HIIH  Jilt YR UNIG i jO??M? JM| kfx. • FLWCH m ^j^JBackachel&M m djdwyll. ? h???S? ? ? ?9???y?3tt?' H??tJ ? Can holl ffcrvilwv r ac vn v !?S %.?'4j  St< ?.??L? SE ? -s?" am 2/4 y '??' ?" bhveh j MSQt ? '??? ?t?  n Hr] ??!! .r t /D7f/FIMO c /o.. ??a y 18/9; neu 'vn rhv.id drw%- 'v <<t Hww^A vn eyth oddi?rrh v F?))-:K MCCLBI.I.?N (A- H. \\?))s ?tr?? t. V??.?.?\?? ???A???S??C'0?7S«\??t.?A7?7\<T?T?\ ?\\?? ? ? y Oxford 
Tipyn o Bopeth o Bontardawy.
Tipyn o Bopeth o Bontardawy. Rhwng nos Sadwrn a boreu Saboth, Mai y 23ain a'r 24ain, tra yn cerdded llinell y Midland Co., cafodd Gomer Davies ei ladd. Trigai y trancedig yn anialwch Gellinudd. Yr oedd yn en- edigol o'r Maerdy; daethai ef a'i deulu i'r cylch oddeutu tair blynedd yn ol. Dydd lau, Mai yr 28am, cludwyd ef i Fynwent yr Alltwen i'w gladdu. Gwasanaethwyd gan y Parch. Llew- elyn Bowyer, Danygraig. A mi yn ysgrifennu disgynna'r gwlaw yn dyner, a gwena dyn ac ani- fail, tra cura coed y maes eu dwylaw mewn llawenydd. Wele englyn lith- rodd i fyny o ddyfnder fy ngh6f :— "Ynghyni ein hanghenion-wele wlaw Hawlia lef pob calon; Hwn a ddaw o law hael Ion Er elw daearolion." Wele un arall o eiddo loan Meudwy i'r gawod:- "Heinyf o'r nef awyrol—i 'n daear Deui gawod fuddiol; Rhian addas rinweddol Urddwyd, wyt, i harddu dol." Deallaf fod chwyrnu mawr yn chwarel y Tarenni ynghylch penillion y Pererinion a ymddangosasant mewn cyhoeddiad arall yr wythnos o'r blaen. Mae yma "strike" ar hyn o bryd gyda'r seiri meini. Ceisiant godiad yn eu cyflogau a gwelliannau yn y trefniadau o weithio. Beth yw y gair Cymraeg goreu am "strike "? Safiad allan yw'r gair arferir fynychaf. Gyda'r un priodoldeb gallaf ofyn, "Beth yw'r gair Saesneg goreu am safiad allan?" Nid "strike" yw. Ai nid ystyr y gair "strike" yw taro? Mae y "pavilion" wedi ei agor eto, ac hysbysiadau gan y cwmni o "acts" da wythnos y gwvliau. Cael eu digoni mae y bobl yn raddol ar y "cinemas a'r "pavilions," fel gyda phob peth arall. Y fath fyn'd sydd ar bob ysgubell newydd Beth fydd y ddyfais nesaf wys? Y Ddrama Gymraeg yw un o brif bynciau y dydd. Edrychir ar y ddrama oddiar wahanol safbwyntiau. Credaf fod crefydd a moesoldeb y wlad gym- aint yng ngohvg cefnogwyr y ddrama a neb. Mae llu yn ei herbyn o herwydd culni barn. Dibynna llwyddiant y ddrama ar y dramodwyr. Gwn fod dramodau a'u hawdwyr yn derbyn cam, am na weithir hwynt alfan yn iawn. Cam mawr ac awdur ydyw gosod darnau i fewn, a hynny i'r unig amcan sef ceisio boddloni yr iselaf ei chwaeth. Camgymeriad felly wnaed yn y He hwn dro yn ol. Amcenir i'r ddrama godi chwaeth a meddwl dynion i gyfeiriad y goreu. Mae gormod o ff wlbri ar y llwyfan yn cadw dynion goreu y genedl allan o gydymdeimlad a'r chwareuwyr. Cadwer y chwaeth i fyny, ac fe gedwir cydymdeimlad y goreuon. id oes dim allan o le mewn chwerthin, ond mae gwneyd testynau chwerthin o bob peth yn chwithig ac allan o le. Mae dyn yn blino ar chwerthin, ac y mae yn iechyd cael ambell ddarn a gyrhaedda feddwl a (Chalon dyn ar ffordd y prudd, ond y syndod yw na wel llawer yn yr prudd a'r trychinebus ddim ond defnydd chwerthin, fel dywed Gwydderig "I'r hwn a chwardd am bob peth, Digrifwch yw pob peth a wel ac a glyw, Mae'n chwerthin trwy'i fywyd, mor hapus mae'n byw, Beth meddwch am gyflwr hen chwarddwr mor chwim Sy'n chwerthin am bob peth, sy'n chwerthin am ddim." Achwynir fod yr eglwys yn derbyn cam oddiar law y ddrama, am ei bod yn dinoethi yr hyn sydd ddrwg ynddi. I Beth yw'r gwahaniaeth mewn dangos drwg eglwys mewn drama mwy na thrwy ymddiddan mewn cyfarfod pen chwarter Ysgol Sul, neu trwy gyf- rwng y bregeth. Du yw du yn mhob nJan, a diafol a fydd y diafol er ei wyngalchu. Os gall y ddrama argy- hoeddi ambell un, da, a phaham na "*ell, ond ei harfer yn iawn. Thyf neb allan o'r drwg oni ddanghosir y drwg iddo, ac fe ellir dangos drwg trwy gyfrwng y ddrama, na ellir hyd yn oed o'r pulpud, am fod dyn yn cael darlun o hono ei hun y ddrama. Beth pe cai llawer o honom olwg arnom ein hunain fel yr edrych pobl ereill arnom. Tybed y medrem gerdded yr un llwybrau ymlaen. Dyna ydyw neges y ddrama Gymreig, os bydd yn ffyddlawn i'w chenhadaeth. Dangos yr hyn fedr pechod wneyd o ddyn, a'r hyn fedr gras wneyd o bechadur trwy gyfrwng cymeriadau ereill. Un cwmni dramayddol sydd yma ar hyn o bryd. Gallasai fod o wasanaeth mawr, ond arfer llai o'r ddawn i greu chwerthin a chellwair. A yw yn iawn i aelod eglwysig meddw eistedd ym mhrif gadair yr eglwys? Rhoddais ofyniad tebyg yn I flaenorol, ond nid mor glir? Faint o eglwysi y cylch sydd yn rhydd o hon- ynt. Nid dirwestwyr yn unig sydd yn grwgnach oherwydd hyn. Ai ni ellir disgwyl i'r blaenoriaid fod yn deilwng o'r enw sydd arnynt. Bydd Llungwyn wedi myned heibio cyn y gwel hwn y wasg, a minnau wedi myned drosodd i Sir Gaer, o bosibl i beidio dychwelyd.—Yr eiddoch, BRUTUS. Holy Street, Pontardawy.