Y Darian

Gwneir ceisiadau flwyddyn ar ol blwyddyn o Aberdar am ddosbarthiad- au i ddysgu cerddoriaeth ynglyn a'r Ysgol Nos. Tra y gwrthodir y cais eleni fel arfer i Aberdar, caniateir cais cyffelyb i le arall. Gwell fyddai cania- tau cais fel hwn ac i athro lleol cymwys ac awyddus i wneud gwasanaeth gael ei ddewis. Y perigl yw y gofynnir cyn hir ai er lies y cyhoedd neu er lies athrawon cyflogedig y Cyngor y bod- ola'r Ysgol Nos.

COLOFN LLAFUR. I GAN PEREDUR. I < Wythnos Bedwar Niwrnod. 1 Mae Pwyllgor Gweithiol Undeb Glo- wyr Scotland wedi penderfynu ceisio trefnu i weithio dim mwy na phedwar diwrnod ymhob wythnos, gyda'r bwr- iad o leihau y cynnyrch. Codiad Cyflog. I Llongyfarchwn weithwyr trefol Cyng- or Aberdar ar y codiad a wnaed yn eu cyflogau. Y mae y mwyafrif oedd a'u cyflog yn 27s. yr wythnos yn cael swllt neu ddau yn uwch. Golyga y codiadau hyn yn agos i fil o bunnau yn y flwyddyn o ychwanegiad yn nhreuliau y dref. Peth cysurus yw clywed am welliantau o'r natur hyn. Y mae y ffaith fod y ceisiadau am godiad wedi eu dderbyn a'u hystyried mor dawel a heddychlon, yn brawf o effeithioldeb gwaith cyn- rychiolwyr llafur ar y Cynghorau. I Lledaenu y Cyfansoddiad. I Yng Nghyfarfod Misol Cyngor Celf a Llafur Aberdar nos Iau cyn y di- weddaf penderfynwyd fod y cyfansodd- iad i'w helaethu fel ag i ganiatau cy- meryd i fewn Gymdeithasau Ethol- freintiau y Menywod, a Chymdeithasau Cydweithredol a Sosialaidd, yn aelod- au o'r Cyngor. Gobeithir drwy hyn wneyd y gwaith cysylltiedig a chynrych- iolaeth lafurol ar y Cynghorau Lleol a Seneddol, yn fwy effeithiol nag yn y gorffennol. Ymdrech Llwyddiannus. I Ymdr..h Llwyddiannus. Da ydoedd clywed adroddiad yn yr un cyfarfod am y llwyddiant fu ar y Carnival y Llungwyn. Ceir swn syl- weddol i osod naill ochr, fel ffrwyth yr ymdrech. Y mae y Cyngor y misoedd diweddaf yma wedi adnewyddu eu nerth fel yr eryr, ac yn gwynebu yn obeith- iol eto ar y dyfodol. I Adroddiad Cynghorwyr. Cafwyd adroddiad diddorol ae addysgiadol iawn hefyd gan y Cynghor- wyr William Rees, Owen Powell, D. P. Davies, E. Stonelake (yr ysgrifennydd), o'r gwaith a wneir gan Cyngor Trefol Aberdar. Crybwyllwyd am yr ych- wanegiad sydd i fod yn nifer aelodau y Cyngor. Bydd angen am saith aelod newydd-tri yn Nosbarth Aberaman, ac un i bob un o'r pedwar dosbarth arall. Awgrymwyd ar i'r Cyngor Celf a Llafur fod yn barod erbyn yr ymdrech i enill cynifer ag a ellir o seddati i'r > gweithwyr. Y Glowyr a'r Peirianwyr. I Da yw gweled fod yr arwyddion yn obeithiol iawn y bydd cyfuniad buan yn rhengoedd y ddau undeb hyn. Gwneir paratoadau eto i gael balot ar y cynnyg, a'r farn yw, y danghosir mwyafrif sylweddol o'i blaid. Brysied y dydd calonogol. fel y ceir diwedd ar yr ymraniadau andwyol. Workers' Union." I Poenir bron yr oil o adrannau Un deb y GIowyr yn Neheudir Cymru yn fawr iawn gan weithrediadau yr undeb uchod. Cyfyd hyn oddiwrth y ffaith y caniateir aelodaeth yn y "Workers' Union" ar dalu swm fechan iawn fel entrance fee. Felly, esgeulusa llawer gweithiwr diofal a diegwyddor dalu gofynion Undeb y GIowyr am rai mis- oedd. A phan wneir ymgyrch yn erbyn anundebwyr, ffy y dynion hyn am ael- odaeth i'r Workers' Union," er ar- bed talu y gofynion misol a esgeulus- wyd ganddynt i'r Ffederasiwn. A thrwy dalu swllt neu ddau, ceisiant gyfiawnhau ei hunain fel aelodau o'r Undeb hwnnw. Bygythiad Gweithwyr y Fochriw. I Y mae glowyr a pheirianwyr y Foch- riw wedi penderfynu rhoddi rhybudd- ion i fewn heddyw (dydd Sadwrn) fel protest yn erbyn anundebwyr. Cant fod amryw o'r gweithwyr yn aelodau o'r Workers' Union, ac y maent wedi penderfynu ystyried yr oil o'r rhai hyn fel anundebwyr. Y mae trybini o'r natur hyn yn anffodus, ac yn rhwystr mawr i lwyddiant eyffredinol y gweith- wyr. Y mae yn bryd gosod terfyn ar weithrediadau uchelgeisiol ac hunan- lesol arweinwyr hunanol sydd yn achosi rhwygiadau fel hyn. Anundebwyr y Garw." I Gwneir ymdrech neillduol yr wythnos hon yn y lie uchod i gael gan y defaid duon yn rheolaidd i'r gorlan. Y mae yr Agent, Mr Frank Hodges, a'r arwr ieuanc dysgedig, Noah Ablett, wedi bod yn arwain yr ymgyrch, ac y mae yr arwyddion y gwelir pawb yn aelodau cyflawn a rheolaidd cyn y daw dyddiad gorffennol y rhyfcuddion i ben. Gweithwyr Amaethyddol. J Y mae gweithwyr amaethyddol de- heu a dwyreinbarth Lloegr yn dechreu dihuno ac ymysgwyd o'u cyflwr isel a marwaidd, ac yn gofyn am fwy o gyflog a gwell telerau mewn gwaith a bywyd. Gwrthwynebir yn gryf gan y ffarmwyr perchnogol hawl y llafurwyr i uno a'u gilydd, ac arferir ystrywiau isel ac ..j: annynol iawn i ddial ar y rhai sydd yn weithwyr a ffyddlawn gydag undeb- iaeth. Y mae I I i Tua 1000 o lafurwyr yn gysylltiedig a'r cynnwrf presennol. Gofynnant am godiad o tua thri swllt yr wythnos yn y gyflog, gydag oriau mwy rhesymol i weithio. a chydnabyddiaeth o hawliau Undeb- iaeth. Gwrthwynebiad i'r hawlfraint j hwn oedd achos dechreuol y cynnwrf. I Clerigwr Gwrthryfelgar. I Yn cynorthwyo y llafurwyr y mae un Ficer o'r enw Mr Maxted. Y mae hwn yn myned oddiamgylch ac yn dweyd fod cymaint o angen argyhoeddiad i I egwyddorion economaidd ar y clerig- wyr, ag sydd o angen argyhoeddiad eglwysyddol ar y llafurwyr. Yn gwel- ed rheithior y pentref yn dyfod i'w wrandaw, dywedodd, Yr wyf fi yma, syr, i alw sylw ficeriaid a rheithoriaid y dosbarth at y ddyledswydd weinidog- aethol ofynnir oddiwrthynt, sef yw hyny, pan welant aelodau y gynulleid- fa yn angytuno a'u gilydd, eu bod i wneyd eu goreu i ddwyn y pleidiau at eu gilydd. Y mae yr esgobion yn eu cydgynhulliad wedi cyhoeddi taw y cyfraniad cyntaf o ffrwyth llafur ddylai fod tal cyfiawn i'r llafurwr. A dylai pob clerigwr teilwng o'r gwaith ddweyd hynny yn bendant wrth gyflogwyr amaethyddol y plwyfi lie y gwasanaeth- ant." Go dda, onite1? Y mae Si ar Led y defnyddir cwnstabliaid drwy ddylan- wad awdurdodau lleol i wneyd gwaith rhai o'r gweithwyr sydd yn sefyll allan. Mewn canlyniad i hyn gofynnodd Mr Keir Hardie Hardie gwestiwn yn Nhy y I Cyffredin i Mr McKenna. Addawodd I hwnnw wneyd ymchwiliad i'r mater. Blwydd-dai Tri-ugain a Phump. Cyflwynodd Mr G. N. Barnes, A.S., ar ran Plaid Llafur y Senedd, fesur i ostwng oderan derbyniad tal henoed i dri ugain a phump, yn lie y tri ugain' a deg presennol. Yn sicr y mae hyn yn fwy teilwng na gostyngiad ceiniog y bunt i'r cyfalafwyr sydd wedi ei gania- I tau y dyddiau diweddaf yma. Gobeith- io y llwydda mesur y blaid lafur.

Aberaman. I Marwolaeth. Bu farw y fam ragorol Mrs. Jane Owen, Brook Street, yn sydyn bore I dydd Mercher diweddaf, tra ar ei fiordd i'r Co-operative Stores. Teitn- lodd yn anhwylus, a throdd i fewn i dy cymydog i ofyn am ddyferyn o ddwfr. Yna llewygodd, a dywedodd ei bod yn ofni ei bod wedi troi i fewn i farw. Archodd iddynt alw ei brawd yno, sef y Cynghorwr Evan Jones, Nantgwawr House, ysgrifenydd y Co-operative Stores, Aberaman. Daeth Mr. Jones yno mewn pryd i gael gair ganddi cyn iddi ymadael am "ardal lonydd yr aur delynau." Bu Mrs Owen yn weddw am flynyddoedd. Collasai ei phriod yn nhanchwa cyntaf Wattstown. 'Roedd efe yn wr parchus iawn, ac ar gyfrif ei dalent a'i fedr i drin a gwetii clwyfau, adferwyd llawer oedd wedi en rhoi i fyny i farw gan y meddygon. Gof oedd wrth ei alwedigaeth, ac roedd yr enw "Dafydd y Gof" yn fiwsig a. lawer i aelwyd ym mhell ac agos. Chwaer hynaws garedig oedd Mrs. Owen, ac aelod disglaer o Eglwys Saron, Aberaman, o'i mebyd, a phriod- ol oedd sylw prydferth y Parch. D. Silyn Evans ar lan ei bedd: "Mae blodeu'r fynwent yn edrych yn dlws dan belydrau haul Mehefin, ond tlysach cy meriad gwyn ein chwaer Mrs. Owen." Claddwyd ei gweddillion y Sadwrn diweddaf, a thystiai yr angladd barchus a lluosog fod iddi air da gan bawb a chan y gwirionedd ei hun. Gweinyddwyd yn ei hangladd yn ab- senoldefc ei gweinidog, y Parch. H. P. Jenkins, Saron, sydd oddicartref er mwyn ei iechyd, gan y Parch. D. Silyn Evans, Siloa. Gwelsom ymhlith ereill yn yr angladd y boneddigion a ganlyn: Mr J. H. Powell, draper, cyn- Uwch-Gwnstabl; Mr Daniel Thomas, Canon Street, Aberdare Mr Thomas gorucrwyliwr y Co-operative Stores, a Gwynalaw. Gadawodd ar ei hoi bedwar o blant, dau o honynt gartref, saf David a Lizzie, ac mae'r archoll iddynt hwy yn ddwfn a phoenus. Dymunwn estyn ein cydymdeimlad a hwy yn y brofedigaeth lem ynghyd a'i brodyr, David Jones a John Jones, King Street, a'r Cynghorwr Evan Jones, Nantgwawr House, a'i chwior ydd. Miss Jones, Nantgwawr House Mrs Edwards, Tregaron; a Mrs, Jen- kins, grocer, Trealaw. 'Roedd tynerwc4 lond ei chalon Fel awelon haf-ddydd gwyn; Gerddant dros y blodeu tlysion Heb eu 'sigo yn y glyn; Ysgrifennodd hi ei henw Yn ein serch yn ddwfn i lawr, Enw da sydd well na golud Goreu gwlad y cystudd mawr I EURF\B. I

Pan agorai Hythyr-gludydd lythyr- gist yn Nghastell Walwyn. Penfro, daeth haid o wenyn ymlaen a chymer- asant feddiant o honi cyn iddo allu cy- meryd ymaith y llythyrau.

Y Ddrama yn Abertawe. I GAN TALNANT. I Yn y "Darian" ddiweddaf cyfeiriwyd at y "Cwrdd Croeso" oedd y Maer i'w gynnal nos Lun, Meh. 22ain, i gydnabod yn swyddogol wythnos y Ddrama Gym- raeg yn Abertawe, ac hefyd i wrando areithiau o blaid y ddrama gan Ar- glwydd de Walden a'r Br. Granville Barker, gwr sydd yn Ilanw Ile pwysig fel dramodwr a beirniad y gelfyddyd yn Llundain. Yr oedd llawr yr Albert Hall am y nos wedi ei droi yn "barlwr" enfawr a gwych, ac wedi ei addurno gan flodau a gwyrdd-blanhigion o'r Parciau Cy- hoeddus, a wyneb yr oriel wedi ei drwsio a llieiniau pwrpasol a man oleu- adau trydan amryliw, a'r oil yn gwneud y neuadd eang fel golygfa o'r "Arab- ian Nights." Derbyniodd y Maer (ynghyd a'r Faeres) y gwahoddedigion yn ei wisg swyddogol, a chyflwynwyd pob uti iddo wrth ei enw gan un o swyddogion y Cyngor. Ar y llwyfan yr oedd Sein- dorf y dref i ddifyrru y ewmni a darpar- iaeth helaeth hefyd i gyflenwi anghen- ion y corff, a'r cyfan ar draul cyllid y dref Dedwydd oedd sylweddoli fod yn hyn gydnabyddiad o Gymru a'r Gymraeg, peth cymharol newydd yn hanes y Cynghorau Trefol. Nifer y rai ddaeth ynghyd oedd tua 500. Dywedodd y Maer yn ei anerchiad ei bod yn hyfrydwch ganddo yn enw y dref gael cyfle i groesawu Arglwydd De Walden i Abertawe, a diolchodd yn wresog am y diddordeb a gymerai yng Nghymru ac yn enwedig yn Abertawe. Estynodd hefyd graoeso y dref i'r Br. Granville Barker. Dymunodd bob llwyddiant i'w ymdrechion o blaid y Ddrama Gymraeg, a dywedodd eu bod yn gwneud cymwynas ag Abertawe drwy ddyfod a Chwmni y Ddrama yno. Dywedodd Arglwydd De Walden ei bod yn falch ganddo gyfarfod a nifer mor lluosog o drigolion Abertawe ar achlysur mor ddiddorol. Yr oedd pobl, meddai, yn parhau i ysgrifennu ac yn holi a ddylai Cymru gael Drama ai ni ddylai, gan anwybyddu y ffaith fod y bobl wedi penderfynu y mater eisioes. Yn wir, yr oedd y mater allan o'u dwy- law, a'r hyn oil a allent hwy wneud oedd cynorthwyo i sicrhau safon ar- uchel i'r bobl. Yna aeth dros hanes y mudiad a'i gysylltiad personol ag ef. Deliodd a'r gwrthwynebiadau i'r ddra- ma, a dywedodd ei fod yn gyfarwydd a hwy. Ni allai y gwrthwynebiad fod i'r ffurf o ddrama gan nad oedd yn waeth peth i ysgrifennu dadl rhwng personau nag i ysgrifennu chwedl neu gan am bobl. Rhaid felly mai nid i'r chwareu- 1 on y gwrthwynebid, ond yn hytrach i'r mannau y cyflwynid hwy i'r bbbl ac awyrgylch y chwareudai. Cyfaddefai fod yna adeg wedi bod pan nad oedd yr awyrgylch mor ddymunol ac y dymun- asid, ond yr oedd pethau yn gwella yn y cyfeiriad yna. Dadleuai nad oedd a fynnai y gwrth- wynebiadau hynny a'r Ddrama Gym- raeg, gan fod y gallu ganddynt fel pobl i greu eu hawyrgylch eu hunain, a chanddynt eu chwareuwyr yn gwneud y gwaith am y credent eu bod yn hyr- wyddo symudiad cenedlaethol. Wrth derfynu dywedodd ei fod yn ddiameu ganddo y delai adeg pan y cyfodai yng Nghymru wr o feddwl mawr a deimlai na allai gyfleu ei neges ond trwy y ffurf o ddrama, a gobeith- iai na wynebid ef a'r ffaith nad oedd yn bosibl iddo gyflwyno ei waith i'r gen- edl. Traddodwyd araith hyawdl hefyd gan y Br. Granville Barker, yr hwn a ddy- wedodd mai y gwasanaeth mwyaf a allai Cymru wneud i'r byd oedd bod yn ffyddlon iddi ei hun hyd y.diferyn olaf o'i gwaed. Yr amcan mawr oedd rhyddhau ffyrdd mynegiant. Beth bynnag oedd ym mywyd y bobl dylesid dwyn hyny allan. Rhaid i Gymru gy- meryd ei lie ymhlith ei brodyr a'i chwiorydd yn yr Ymerodraeth. Diolchwyd i'r siaradwyr gan yr Henadur D. Davies, ac eiliwyd gan J. Lovat Owen, Ysw., Y.H.; i'r Maer gan Arglwydd De Walden, ac eiliwyd gan Dr. Vaughan Thomas, M.A. Diolchwyd i Bwyllgor Lleol y Ddra- ma, Hen. D. Davies, Br. a Mrs. Aeron Thomas, a'r ysgrifennydd, D. Rhys Phillips, F.L.A., a D. Spurrell Davies, gan Owen Rhoscomyl.

Cwmsarnddu, ger Llanym- ddyfrL Cynhaliodd Eglwys Bedyddwyr y lie uchod Jiwbili, ar ben ei chanmlwydd, dydd Mercher a dydd Iau, Meh. 24 a'r 25. Pregethwyd gan y Parch. E. T. Jones, Llanelli, a'r Parch. J. Lee Dav- ies, Brynaman. Cafwyd cyfarfodydd hwyliog a chynulliadau lluosog. Ni chlywodd llawer o ddarllenwyr y Dar- ian," o bosibl, son am Gwmsarnddu. Enw ar gapel ydyw, ryw ddwy filltir i'r neilltu o Lany-mddyfri i gyfeiriad Porthyrhydd, Llanwrda. Cymer y capel sydd heddyw yn uchel ar y twyn ei enw oddiwrth dyddyn sydd i lawr yn y gwaelod, a lie y dechreuwyd yr achos. Yn hedd y bryniau a thawel- wch digynnwrf y wlad lonydd, lie iawn i addoli yw Cwmsarnddu, a chofia llu- oedd sydd erbyn hyn ymhob parth o'r byd am y tâo a welwyd yn llosgi mor glir ar yr allor yno. Daw Iluoedd o honom yn anil mewn dychymyg yn ol o'n crvvydiadau i "Ie'r allor" yng Nghwmsarnddu, ac i fyfyrio yn y fyn- went uwch llwch rhai fu'n "disgleirio megis goleuadau yn y byd." Bu cewri vmhulpud y capel bychan hwn. Y mae enwau Morgans, TaTrhyn, Jones, Cnwcdeiliog, Marmora, ac eraill yn < -1' :ti:t:l-:f. fythwyrdd yn yr ardal. Y mae Mar- mora o hyd yn fyw, ac efe yvl'r hynaf, mae'n debyg, o weinidogion y Bedydd- wyr sy'n fyw. Tybed na ellid gael I vsgrif ganddo ar Gwmsarnddu i'r Darian ? Ardal lawn o dalentau lleol disglair I yw cylch Cwmsarnddu. Gresyn fod dylanwad yr aftwydd sydd yn rheibio pob ardal amaethyddol wedi ei deimlo gymaint yno a rhai ddylasent fod yn vfed o'r awelon iach mewn ffwdan i fyw yn llwch a mwg y lleoedd poblog. Yno y pregethodd Golygydd y "Dar- ian" ei bregeth gyntaf yn gyhoeddus. Dichon y ceir ychydig o'i atgofion am yr hen ardat heb fod yn hir. Y mae'r achos yno'n awr yn Uewyrchu dan weinidogaeth y Parch. —. Griffiths, gynt o Felinwen.-Goh.

Ar Lannau Tawe. I .——— Mae nifer o fyfyrwyr ieuainc a dig- ) glaer o Glydach wedi dychwelyd adre' I dros y gwyliau, ac yn eu plith gwelai I fy nghyfeillion Mri. D. Emrys Evans, M.A., Llety'r Bugail; a Henry Lewis, M.A., Ynystawe, o Rhydychen; Mri. David J. Jones, Heol Capel; Glyn John, Heol Penywern; a David Lewis, I High-street; a'r fonesig Miss Susy Jones, B.A., Heol Capel, o Goleg Caerdydd. Croeso cynes iddynt i'w cartref, a dymunaf iddynt lwyr fwyn- had o'u gwyliau haf, a phob llwydd- iant yn y dyfodol. Clywais Mr. William Black, un o drefnwyr yr I. L. P., yn traddodi araith hyawdl a caddysgiadol a r" Sosialaeth" yn yr a wyr agored yng Nghlydach yr wythnos ddiweddaf. Llywyddodd Mr. James Thomas, Glais; cawd cynhulliad da a chafodd yr areithiwr chwarae teg a thawelwch. Cyn ymadael, ateboad Mr. Black nifer o ofyniadau mewn ffordd deg ac eglur. Bu aelodau Cymdeithas Ddirwestol Merched Clydach a'r cylch ar grwydr dros Fynydd Graig-y-Pal prynhawn Iau diweddaf. Cymerodd rhyw chwech- ar-hugain o ferched ieuainc ran yn yr ymweliad, a chawsant dywydd ar- dderchog. Clywaf i un o'r cerbydau modur sydd yn gwasanaethu rhwng Ynysforgan ac Ystalyfera fynd ar dan yn Nhrebannos yr wythnos o'r blaen, ond ni bu'r cer- by na'r teithwyr lawer gwaeth o'r ddamwain. Clywais fod David Roder- ick, o Glydach, yn un o'r teithwyr, a chredaf dylasai ei bresenoldeb fod o gryn help, oblegid gwyddai ymha le i gael digon o ddwfr! Nis gwyddwn o'r blaen fod yn ein mysg gymeriad tebyg i'r bachgen a ddisgrifir yn y darn "Casabianca" —"The boy stood on the burning deck Bedyddiodd y Parch. T. Valentine Evans dair o ferched ieuainc o'r gym- ydogaeth yng Nghalfaria, Clydach, boreu Sul o'r blaen. Cawsant eu der- byn yn aelodau yng ngwasanaeth yr hwyr. LLEW. j ■ B 11 M »

I Lie mac:r:mry gwrol f:dd siarad ¡ yn Gymraeg yn hytrach na Saesneg j yng nghyfarfodydd ein Cynghorau 1 j Gellid meddwl fod yr Heniaith yn sar- j had i'n Byrddau Cyhoeddus, oblegid lie bo'r holl aelodau yn Gymry glan, siaradant Saesneg yno. Bum mewn cyfarfod felly yn ddiweddar, ac ni siar- adwyd gair o Gymraeg, ond Saesneg mor fratiog a bratiau budron gweddi- au'r saint: Gymry! siaradwch iaith eich hunain.

CYMERWCH HYN yN DDIFRIFOL Ystyriwch drosoch eich hunain pa un a ddylai Parott Ad, gan ba un y mae Enw da yn ei wlad ei bun ac yn mhlith ei bobl ei hun yn mhob man, bwyso gyda chwi fel prawf o'i Werth Gwirioneddol a'i Adnoddau lachaot ar ol ugain mlynedd o Boblogrwydd cynydd- ol, neu feddyginiaeth ddieithr wedi ei pharotoi gan dramorwyr anadnabyddus, gan beidio rhoddi enw i'r cyfansoddiad, a dim cFd dirgelwch i'ch harwain? y pWNC Q IECHYD Y mae hyn yn fater sydd yn sicr o fod a fynoch chwi ag ef ryw am- ser neu gilydd, yn neillduol pan y mae yr Anwydwst mor gyffre- din, fel y mae ar hyn o bryd. Y mae yn dda i wybod beth sydd i'w gymeryd er cadw ymosodiad o'r anhwylder mwyaf gwanhaol hwn ymaith, ac i frwydro ag ef o dan ei ddylanwad helbulus, ac yn neillduol ar ol ymosodiad, oblegid y pryd hwnw y mae y cyfansodd- iad wedi rhedeg i lawr gymaint fel ag i'w wneyd yn agored i'r mwyaf peryglus o anhwylderau. Mae « r QUININE glTTERS GWILYM EVANS yn cael ei chydnabod gan bawb, sydd wedi rhoddi prawf teg iddi fel y feddyginiaeth hysbysol oreu er delio a'r Anwydwst yn ei wa. hanol ff urfiau, gan ei bod 5° Barotoad sydd wedi ei barotoi yn fedrus a Quinine yn nghyd a phethau cyfoethogol a Gwaed. burol ereill, addas i'r Afu, Treul- iad, a'r holl anhwylderau sydd yn galw am Adgyfnerthydd cryf- haol ac adnoddau giaugynyddot. Y mae yn anmhrisiadwv pan yn dioddef gan Anwyd, Pneumonia, neu unrhyw afiechyd difrifol neu lesgedd wedi ei achosi gan ddiffyg cwsg neu bryder o unrhyw fath, pan y mae teirolad cyffredin o weodid a lludded ar y corff. pEIDWCH DEDI. YSTYRIWCH YN A WR Gyrwch am gopi o bamphled y tystiolaetbau, a darllenwch y cyfryw yn ofalus ac ystyriwch yn dda, yna prynwch botelaid gyda'r Fferyllydd neu yn yr Ystordy agos. af, ond pan yn prynu taynvch weled fod enw Gwilym Evans" ar y label, stamp, a'r botel, oblegid heb hyny nid oes dim yn wirion- eddot. GWERTHIR yn MHOBMAN GWERTHIR yn MHOBMAN Mown potelaul 2s- gc. a 4s- 6ch- yr a& Unig Berchenogioo: QUININE BITTERS 14ANUFACTURING COMPW LIMITED, ILAIMLLY, "Nth Wales.

bennig arnynt i lofruddio'r hen Gym- 1\ raeg druan. Daeth I lief o'r Hit estronol at v ddrama—cadw'n hiaith i ni. Ac y mae'n ddiau wedi gwneud eisoes lawer dros ein hiaith mewn lleocdd nad oedd fawr gobaith i ddylanwadau eraill eu cyrraedd. Lle'r oedd y pregethwr, a'r ysgolfeistr a'r blaenoriaid wedi ein gwerthu, cafwyd hyd i rai o feibion y cedyrn, yn y pyllau glo o bosibl, a thipyn o gariad at bethau goreu eu Cenedl o hyd yn ilosgi yn eu mynwes. Beth am athrofeydd y gwyddoch chwi, Syr, rywbeth am danynt Onid yw'n ffaith eu bod ar hyd y blynyddoedd wedi bod yn dysgu pob iaith ond iaith Cymru-Groeg a Lladin, Hebtaeg a Saesneg, ond dim Cymraeg? Onid oes yno fyfyrio diderfvn ar Ddiwinydd- iaeth bapur, ond dim ar fywyd y Gen- edl, na dim ar lenyddiaeth Gwyllt Walia? A'r cwbl hyn dan yr esgus fod pob math ar estroneiddiwcb yn well er lies bywyd Crefyddol Cymru na iaith a llenyddiaeth Cymru ei hun. Druan o honot, Gymru fach, y fath ymdrech a wnaed i'th blygu i lyfu'r ilwch ac i gusanu'r wialen A gon- demniwyd Syr, mewn eglwys neu gy- manfa y rhagrith erchyll sydd yn ar- wain i drychineb yr iaith? Yn awr, Syr, yr wyf wrth derfynu am fynd a chwi yn ol at osodiad a wnaethum, sef, Mai yr eglwysi sydd yn gyfrifol am feithrin mewn pobl ieu- ainc chwaeth at y cnawdol, yr aflan, a'r amhur," a thrwy hynny yn eu gyrru wrth y miloedd ar filoedd i lanw'r chwareudai Seisnig mwyaf aflan a llygredig. Yr ydych chwithau yn con- demnio'r ddrama Gymraeg er mai hi fyddai y cyfrwng effeithiolaf i wrth- weithio'r llygredigaeth. A wyddoch chwi bcth ddarllenir gan blant a phobl ieuainc heddyw? Os gwyddoch, yr ydych yn gwybod hefyd paham y mae'r chwareudai yn llawnach na'r capelau, a phaham y mae'r chwareudai Seisnig iselaf eu chwaeth yn Iluosocach ac yn llawnach na lleoedd sydd yn fwy parchus. Dichon fod dyn weithiau dan ei faich yn dyfod at eich ty ac yn gad- ael yno ddalen. Dalen ydyw hon o bapur estronol sydd yn hysbys am ei fasnach mewn aflendid. Ar y ddalen ceir y gyfran gyntaf o hanes rhyw leidr neu lofrudd, neu bennod o stori gynhyrfus ac aflan, a'r pethau hyn yn diweddu mewn amgylchiadau fydd yn debyg o ennyn cywreinrwydd rhai o chwaeth, afiach. Cyfeirir ar y diwedd y bydd parhad o'r stori yn y papur a'r papur y pryd a'r pryd, a He byddo'r budreddi yno'r ymgasgl y pryfaid. Prynir y papurau wrth y miloedd ar filoedd. Mor hawdd yw i ellyllon es- tronol wneud masnach o'r pethau hyn yn ein plith Mae perygl i Gymru fynd yn rhyw- beth heblaw gwlad Efengyl yn fuan, oblegid y mae'r papurau hyn yn mynd i aelwydydd gweinidogion, diaconiaid, ac aelodau, a meithrinir meddyliau mil- oedd o blant ein heglwysi yn hanes llofruddiaeth, lladrad a phuteindra. Y mae papurau Saesneg Cymru, lawer o honynt, yr un modd yn ami yn ym- gystadlu mewn cyhoeddi manylion hen achosion aflan er mwyn y ceiniogau a geir am aflendid yn unig. Y mae y wasg lygredig a'r chwareudy llygred- ig yn chwarae i ddwylaw eu gilydd. Y mae'n ddrwg gennyf, Syr, eich bod chwi yng ngwyneb y sefyllfa, wedi gweld yn dda i gynhyrfu teimladau yn erbyn y ddrama Gymraeg, sydd hyd yn hyn yn lan a dilwgr fel y boreu wawr, ac fod yr eglwysi a'r weinidog- aeth mor ddigefnogaeth i'r wasg Gym- raeg ac i lenyddiaeth Gymraeg yn gyff- redinol. Ni feiddiai neb roddi dim aflan mewn drama Gymraeg, a gwyddoch fod cyd- wybod crefydd oreu Cymru o'r tu ol i'r Wasg hyd yn hyn. Y mae rhai o honom yn argyhoeddedig y gallwn wrth ennyn mewn pobl ieuainc gariad at eu hiaith a'u gwlad, a meithrin yn- ddynt chwaeth at lenyddiaeth Cymru, eu cadw rhag meithrin chwaeth at yr hyn sydd aflan mewn llenyddiaeth es- tronol. Gwyddom fod drama bur a llenyddiaeth bur yn cynorthwyo eu gil- ydd, ac yn gwneud gwybodaeth o'n hiaith a'r ymarferiad o honi yn fwy cyffredin, a chrefydd Cymru fydd yn y diwedd yn medu o ffrwyth y cwbl. Gwn am luaws o eglwysi nad ydynt yn vs- tod y deugain mlynedd diweddaf wedi rhoddi cymaint a llyfryn Cymraeg yn nwylaw plentyn, a'n plant a'n pobl ieu- ainc erbyn hyn heb ddealt fawr o iaith y weinidogaeth. Byddai raid i mi aros yn hir cyn y cawn gyfle i roi i'r ochr arall o bulpud Cymanfa, a dyna paham yr wyf yn ysgrifennu y llythyr agored hwn atoch. Yn wyneb y ffeith- iau a nodais, credaf na ddylasech daf- lu eich dylanwad mawr yn ein herbyn o bulpud Cymanfa, tra yr ydym mewn lafur ac aberth, ac a'n calonnau yn gwaedu yn ami, yn ceisio gwneud i'n plant a'n pobl ieuainc yr hyn y mae cynifer o'n gweinidogion a'n heglwysi a'u sefvdliadau cyhoeddus wedi ei es- geuluso. Yr eiddoch, yn gywir, Y GOLYGYDD. I ■ gBSHSBBSia