Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
3 erthygl ar y dudalen hon
COLOFN Y BOBL IEUAINC.' -I
COLOFN Y BOBL IEUAINC.' DAN OLYGIAETH DYFNALLT. Anfoner cynhyrchion ar gyfer y Golofn hon i Dyfnallt, Caerfyrddin. ISLWYN. I (Can J. Lloyd Thomas, Caerfyrddin.) I Gwlad i feirdd a bro barddas fu Cymru wen erioed. Nis gall neb dorri y cysylltiad agos sydd rhwng y bardd a Gwalia, gwlad y gan. Pan syllwn dros hanes gorffennol ein gwlad gwelwn gad- wyn hir ddidor o feirdd yn ymestyn o gyfnodau ymhell cyn amser Taliesin Ben Beirdd i'n dyddiau ni. Y mae cymaint llu o Gymry wedi eu hanrhydeddu a gwenau hawddgaraf yr awen fel nad oes angen imi eu henwi yn awr. Mewn gwirionedd nid ar gopaon uchel Parnas- sus y trig y Dduwies Awen, ond ar fan- nau beilch Eryri wen. Ac ymhlith y fath nifer liosog o gewri y gan y mae Islwyn yn y rheng flaenaf. Yn un o'i ganeuon ysgrifenna un o'n beirdd pres- ennol mai nid gwlad y cryf arfog fydd y wlad a berchir pan ddaw Cyf- iawnder i'w orsedd, ond Gwlad Ceiriog, gwlad Islwyn, Gwlad Dafydd fydd hi." Yr oedd Islwyn yn wir deilwng o fod yn fab i wlad y gan. Ond nid gwlad y bardd yn unig yw Cymru. Gwlad crefydd, bro y gymanfa a chartrefle pregethiad yr Efengyl yw hi yn ogystal. Darlunia Islwyn ei wlad annwyl fel Gwlad cysegrfaoedd y Goruchaf Dduw Ddedwyddaf oror! Ym mha wlad y cawn Y ffordd i'r nef mor oleu ac mor llawn 0 bererinion! Hen ac ieuainc sy' A'u hwyneb tua'r Ddinas Nefol fry. Pan ledo'r hwyr dros hon ei gaddug llwyd Arolgldarth mawl o'i mil aneddau gwyd. Dyna fagwrfa cewri y pulpud. Y mhlith ei meibion cadarnaf cyfrifwn Christmas Evans, John Elias o Fon, Williams o'r Wern, Dr. Herbert Evans ac ereill, ardderchog lu a aberthasant o'i gwirfodd eu bywydau ar allor gwas- anaeth yng Nghrist. Nid y lleiaf ymhlith y rhai yma oedd Islwyn y pre- gethwr tlws tyner dwys a'r gweinidog tirion ffyddlawn. Nid tua'r digrif yd- oedd tueddiadau ei bregethau, ond braidd tua'r prudd. Er hynny drwy ymroddiad llwyr i'w weinidogaeth cyr- haeddodd safle uchel neilltuol fel pre- gethwr, a mynnai rhai fod y Parch. Wm. Thomas fel gweinidog yn fwy hyd yn oed nag Islwyn fel Jbardd. Heb un amheu- aeth yr oedd Islwyn y pregethwr a'r bardd yn neilltuol ei allu. Cysylltir enw ein gwlad yn feunyddiol ag emfati gwiadgärwyr dirif. Ni freint- iwyd gwlad arall erioed mor helaeth a thrigolion yn mynwseu gorffennol eu gwlad a'r fath anwylder ac yn caru ei dolydd a'i bryniau a chariad mor fawr. Dros hon bu miloedd o gewri farw ac erddi y bu llaweroedd fyw. Gwladgar- wr i'r eithaf oedd Islwyn. Ni rodiodd yr un .Cymro ar hyd llechweddau ei Bryniau, a dolydd ei gwastadedd gan -ei charu a serch mwy angherddol. Gwrandewch arno yn ei moliannu: 0 Gymru! 'rwy'n caru cysgodion dy fryniau Fel edn tragwyddol amrywiog eu lluniau, .Mi dybiwn fod engyl i'w gweld yn dy wybrau, Ac ol eu hymweliad yn gwynnu dy lwybrau, Mae adsain cref anthem yr hen ddiwyg- iadau Hyd heddyw yn nofio hyd froydd fy nhadau, Ar lan ei^hafonydd y treuliais heb loes Mewn swyn awenyddol foreuddydd fy oes. .o! bydded fy henaint yn gwywo yn llonydd Fel derwen lawn oed ar lan ei hafonydd, A bydded im yno pan wywo y wedd Ar lan ei hafonydd, 0 bydded fy medd. Boddlonaf ar fwthyn ar ymyl y bryn Ond imi gael gweled dy raiadr gwyn. Tylodi a phrinder sydd well gyda, Chymru Na llawnder y byd a'i ogoniant oil hebddi. Dyna deimladau cynnes calon orlawn y gwir wladgarwr Islwyn. Am ychydig ceisiwn efrydu bywyd ac athrylith y Cymro hwn y ceir tair prif nodwedd trigolion ein gwlad, sef y bardd, y pregethwr a'r gwladgarwr yn gyfunedig mor hyfryd ynddo. Ger yr Ynysddu, pentref bychain tua :hanner ffordd rhwng Tredegar a Chas- newydd, y ganwyd y bardd, ar y tryd- ydd o Ebrill, 1832. Efe oedd yr ieuaf o naw. Dygwyd ef i fyny ar aelwyd gref- yddol. Yr oedd ei rieni yn Fethodist- iaid selog dros ben mewn materion .crefydd. Felly tyfodd i fyny mewn awyrgylch yn gwbl fanteisiol tuag at feithrin cyineriad cadarn. Yr oedd y bachgen Islwyn yn gydnaws a'r awyr- gylch yma a chynhyddodd yn amlwg mewn daioni. Tystiolaeth gweinidog o'i gydnabod am y gwr ieuanc oedd Y mae mwy o grefydd yn y bachgen bach nag sydd ynom ni gyd." Ond ysywaeth Saesneg oedd yr iaith a siaredid gan y teulu gartref, ac onibai am ymdrechion celyd y Parch. Daniel Jenkins, brawd yng nghyfraith Islwyn, ac Aneurin Fardd, hwyrach mai Saesneg fyddai unig iaith y bardd. Ond diolch i lafur egniol y ddau frawd hyn daeth Islwyn yn Gymro, ac siarad Cymraeg pur a dilediaith. Diddorol yma yw sylwi mai Aneurin Fardd hefyd oedd hyfforddwr Islwyn mewn barddoniaeth. Cafodd Islwyn addysg dda. Bu mewn ysgolion yn N-hredegar, Casnewydd a'r Bontfaen, ac yn olaf aeth i Abertawe, i Athrofa y diweddar Dr. Evan Davies. Anogodd Dr. Davies ef i fyned i Glas- gow er mwyn graddio, ond nid oedd yr amgylchiadau yn caniatau, ac felly yn Abertawe y gorffennodd ei addysg. Tra yr oedd yn myfyrio yn Abertawe ffurf- iodd gyfeillgarwch a merch ieuanc o'r enw Miss Bowen. Daeth y bardd yn hoff iawn ohoni, ac mewn amser cytun- wyd rhyngddynt i briodi. Ar ol cwbl- hau holl drefniadau y briodas, a'r dydd yn ymyl, Jbu farw y foneddiges ieuanc yn ddisymwth. Clwyfwyd calon y bardd mor ddwfn fel yr ofnid y dihoenai yntau hefyd a marw, gan gymaint ei hiraeth. Hon oedd profedigaeth gyntaf ei fywyd, ac yn wir dyma ei brofedigaeth chwerwaf. Gadawodd argraff ddofn arno ar hyd ei oes a gwelir dylanwad yr amgylchiad yn amlwg yn ei gyfansodd- iadau. Dywed mewn geiriau galarus Y dodrefn wedi'u trefnu, Hefyd a'r gain fodrwy gu, Rhwymyn ein borau amod, A'r ysblennydd ddydd ar ddod, Ond yr angau'n mynd rhyngom, A'm heinioes i mwy yn siom, Yn siom oil fy einioes mwy, Yn fedd imi tra fyddwy' Pan yn y gofid Ilethol hwn trodd ei feddwl at gyfansoddi ei bryddest enwog Y Storm," i ddiddyfnu ei feddwl oddi- wrth dristwch ac i roddi y ffrwyn i'w deimladau yng ngwylltineb y dymestl. Yno y mae yn darlunio byd heb ystorm, ac yn nyfnder y dymhestl sydd yn ei lethu ar bob tu y mae yn hiraethu am y ddedwydd adeg, pan y rhodiai dyn A'i Grewr law yn Haw, drwy Eden wiw, Fel plentyn gyda'i Dad. Dyna swyn sydd iddo ef mewn byd heb storm, ond y mae yn drist pan yn co fio yr cofio yr Erchyll awr A ddug y storom farnol rhyngddynt hwy, A'r cwmwl sydd yn duo tynged dyn Gylch ei anfarwol fod, gan godi'r ser, Ddwyfolion rai, i mewn i Dduw i gyd, Nes oedd y nos ar hyd yr enaid oil,— Derfysglyd aber o'r anfarwol for, Heb ynddo ond delw y gorhongiol greig, Mynyddoedd tywyll, gwaeau, beddau, barn Yn disgyn fyth, a byth yn ymddyfnhau. Y mae fel pe yn gwneud y gymhar- iaeth o fywyd yn Eden, y byd heb dym- estl gyferbyn a'r bywyd ar ol i bechod ddyfod a chymylau yr ystorm yn ei esgyll i ateb i'w gyflwr cyn i'w ffurfafen dduo wrth ei fywyd ar ol i'r brofedig- aeth ei ddal. Ychydig amser cyn hyn cystadleuodd am y tro cyntaf ac enillodd y gamp am y bryddest oreu av Abraham yn aberthu Isaac." 0 hyn allan daeth yn enwog fel cystadleuwr ac fel ysgrifen- nwr cyson i'r Cylchgrawn. (I barhau.) Ymladdfa Ddychrynllyd Rhwng Dau Ddyn!! Yn y papurau Saesneg dyddiol, ddydd Mercher diweddaf, rhoed lie amlwg i hanes ymladdfa greulon a drefnwyd y noson flaenorol yn Neuadd Olympia, yn Llundain. Yr ymladdwyr oeddynt Bombardier Wells a Colin Bell. Y Llun blaenorol ceid hanes ymladdfa arall yn Ffrainc rhwng Jac Johnson a Moran, a darluniau o'r ddau yn paffio ei gilydd ar wahanol adegau yn ystod yr ymladdfa. Cefnogir y papurau hyn gan grefydd- wyr, a phregethwyr. Ceisiwn alw sylw at yr hanes ddydd Mercher er mwyn i'r dosbarth hwn holi eu hunain a ydynt yn gwneud yn iawn yn eu prynu. Gallwn nodi rhesymau eraill os bydd galw am hynny, a ddengys mai ofer fydd yr ym- gyrch ymhlaid purdeb a moes tra'r wasg yn amhuro'r awyrgylch a manylion aflan digwyddiadau o'r fath trwy eu gwneud yn amlwg a pharchus. Er mwyn darllenwyr Cymraeg, rhodd- wn ychydig o'r disgrifiad gaed o'r yrn- laddfa a nodwyd. Caiff y Cymro farnu sut yr ymddengys newyddion felly yn ei iaith ei hun. Yr oedd y cynhulliad yn yr Olympia yn rhagorol. Cofier fod lie yno i 12,000 o bobl. Cynrychiolid pob dosbarth o bobl yn y dorf honno, a nifer mawr o foneddigesau, ac enwir un offeiriad a wasanaethai fel swyddog. Wele'r olyg- fa:— Dechreuodd Bell ar unwaith trwy yrti- osod ar gorff Wells, a chan gadw ei ben yn isel ergydiai a'i ddyrnau ar ei asennau. Ymdrechai Wells yn galed am amser i osgoi'r ergydion hyn, ond o'r diwedd llwyddodd, a chyda chyflymder mellten gollyngodd ergyd dychrynllyd ar en Bell. Aeth y ddau ynghyd drachefn, a dyrnai Bell ei wrthwyneb- ydd yn greulon ar ei arennau. Edrychai Wells yn anfoddlon wrth geisio rhwys- tro'r ergydion hyn ar rannau peryglus ei gorff. Felly y daeth y tro cyntaf i ben yn lied gynhyrfus oherwydd angerdd ffyrnig y ddau ymladdwr. Gynted ag y canodd y gloch i'r ail dro, wele Bell yn amcanu a'i chwith i roi ergyd greulon i'r llall, ond methodd. Llwyddodd Wells i roi ergyd a'i chwith i Bell ar ei en. Ymosodai Bell yn ben- derfynol yn awr, a dyrnai Wells ar ei ar- ennau gan wneud ol ar ei gefn. Yna, aeth y ddau ynghyd, ond yn sydyn tyn- nodd Wells ei hun yn rhydd, ac a'i ddwrn de gollyngodd ergyd a'i holl nerth ar en Bell nes ei barlysu. Disgyn- nodd Bell ar fynwes ei wrthwynebydd, ac yna syrthiodd yn ddiymadferth i'r llawr. Yr oedd yr ergyd yn effeithiol, ac yn un o'r rhai cryfaf a roed erioed. Gwaeddai'r dorf nes crygu mewn cymer- adwyaeth tra y ceisiai Bell godi ar ei luniau yn araf mewn poen dirfawr ac wedi ei syfrdanu. Dywedir am yr ergyd hwn yr a i lawr mewn hanes fel un o'r ergydion trymaf erioed, a dywedir am y dorf iddi fwynhau ci hun wrth edrych ar yr ymladdfa. Os nad oes gan yr oes hon rywbeth gwell na hyn i drosglwyddo i hanes gwell yw iddi fod hebddo. 0 ddifrif, onid yw ysbleddach fwyst- filaidd felly yn sarhad ar ddynoliaeth. Dryced oedd ymladd ceiliogod yn y gor- ffennol, ac ymladd teirw Spaen, nid yd- ynt i'w cymharu a'r difyrrwch presen- nol o ymladd dynion. Os yw'r wasg yn ymwerthu i beth fel hyn y mae'n ddyled- swydd ar genhedloedd gwareiddiedig heb son am Gristionogion i ymwrthod a'i hysbwrial trwy ei hanghefnogi. Apel- iwn at yr enwadau crefyddol i uno eu nerth a myned allan yn llu banerog yn erbyn yr ymladdfeydd hyn a'u cefnog- wyr. LLEF UN YX LLEFAIN. I
Am Dro i'r Neuaddlwyd.I
Am Dro i'r Neuaddlwyd. I YSGRIF JI. I Nid yn hawdd yr anghofia canol- barth Ceredigion brynhawn dydd Gwener, Mai 22ain, 1914, pan ddad- orchuddiwyd| Cqf golofn Enwogion Neuaddlwyd. Gwelwyd y tyrfaoedd yn tyrru i'r fangre gysegredig-o bob cyfeiriad, o bob oed a sefyllfa, rhai ar draed, rhai ar feirch, ac mewn pob math o gerbydau. Diddorol yw gwylio a darllen a my- fyrio tyrfa o bobl! Y fath amrywiaeth diderfyn Fel y dail ar y coed sy'n cysgodi'r ffordd-amhosibl dyfod o hyd i ddwy ddalen na dau ddyn yn hollol yr un fath. Dymunol yw gweled nifer mor fawr o etifeddion gwanwyn bywyd o am- gylch y Gofgolofn ac ar y maes yn mwynhau y wledd; a thoddedig o dyner ydoedd yr olwg ar yr hen wron diguro Mr. Morgan Evans yn dyfod allan megis o'r cysgodion, er yn llesg ac yn wan, er dangos ei gefnogaeth- hyd yr eithaf-i fudiad gafodd le mor ddwfn yn ei galon. Bydd enw Morgan Evans yn aros yn gysylltiadig a'r golofn, tra yr angel ar y mynor yn sefyll yn wyn a dianaf. Doniol oedd gwrando ar bryderon yr ymwelwyr cynharaf, a orfodwyd i gychwyn yn foreu, er cael cyfle i fod yn yr wyl. Fel yr apostolion a'r dyr- fa yn yr anialwch, holent-pa fodd i gael bara mewn lie mor anghyfleus? Ac hefyd, fel yr apostolion, gwelsant, yn fuan, nad oedd sail i'r pryder na chysgod o le i amheuaeth, gan fod hen Eglwys Annibynnol barchus ac enwog Neuaddlwyd wedi darparu yn helaeth —fwy na digon—o'r danteithion goreu posibl ar gyfer pawb. Fel yn hanes y wyrth yn yr anial- wch, rhyfeddodd llawer at y basged- eidiau oedd yng ngweddill. Rhagorol Neuaddlwyd! Os am weled caredigrwydd yn llifo drosodd, nid yn y ddinas ac yn y dref y ceir golwg arno, ond yng nghanol y wlad, heb Goffee Tavern yn y cyffiniau, na Temperance Hotel o fewn y terfynau Nid oes son am roddi "contract" y bwyd allan i neb yn y wlad, ond y teu- luoedd yn trefnu a darparu, yn pobi ac yn crasu, ac yn torri angen pawb heb dAl ariannol, ond yn unig ddiolch- garwch calonnau a bendith Duw. A dyna dAl yw y mwynhad a'r anrhydedd o gael gwneyd hyn Gan fod hamdden gan lawer o'r ym- welwyr rhwng pryd o fwyd a'r dad- orchuddio, rhoddwyd tro drwy y fyn- went ac i'r addoldy—yr hen addoldy wedi troi yn newydd, ac yn swynol o lân. Yn y fynwent y gwelsom rai yn chwilio am feddau enwogion, do, bu ambell un yn syn fyfyrio uwch beddau yr enwog Dr. Phillips a'r Hybarch W. Evans, gan symud i gyfeiriad bedd y Parchedig Benjamin Phillips, Ty'n-y- gwndwn (mab y Dr. Phillips), ac oddi wrth ei fedd yntau at fedd y Parch. T. Evans (brawd Mr. Morgan Evans, Oakford), gweinidog gobeithiol a dor- rwyd i lawr ar nol naw mis (onide?) o weinidogaeth hynod o lwyddiannus ym Mhenygraig, Caerfyrddin. Bu eraill yn y fynwent yn chwilio am feddargraffiadau mewn englyn neu benill, ond hynod mor dlawd mewn barddoniaeth yw'r fynwent enwog hon Gwir fod yma englynion a phenillion, ond heb y peth byw yn nem- awr i un o honynt. A beth yw englyn careg fedd heb ergyd barddonol ynddo, neu bennill coffa yn amddifad o enaid ibeddargraff, Ond duwinyddiaeth- ac nid barddoniaeth—yn gnwd tor- eithiog godwyd yn Neuaddlwyd. Daeth awr y dadorchuddio, a gal- wyd y dyrfa o amgylch y golofn—col- ofn a gorchudd am dani hyd yn hyn. Canwyd emyn, a dyblwyd gyda hwyl— "Y bywyd tragwyddol yw 'nabod Fy Mhrynv/r yn Dduw ac yn ddyn." Darllenwyd nifer o adnodau pwrpasol yn eglur ac mewn ysbryd addoli gan y Parch. D. R. Thomas, Llwyncelyn; ac arweiniwyd y dyrfa at orsedd gras, mewn gweddi ddwys-afaelgar, gan y Parch. D. James, Rhydybont. Ac ar ol anerchiad gwresog gan y gweinidog-, y Parch. T. Gwilym Evans, tynnodd Syr Edward Annwyl y gor- chudd oddi ar y golofn, ac wele Angel Gwyn yn sefyll ar faen o fynor yn edrych ar y dyrfa. Nid yr Angel Gwyn a'r maen yn unig a ddaeth i'r golwg, ond dador- chuddiwyd Gorffennol sydd yn ddwy- fol gysegredig, a theimlem ein bod yn sefyll ar ddaear sanctaidd Cymerodd yr Angel ni am dro i'r gorffennol pell, a danghosodd berth- ynas Neuaddlwyd—yn Eglwys ac yn Ysgol a llwyddiant Cristionogaeth yn Sir Aberteifi, Cymru, Lloegr, America a Madagascar. Naturiol gofyn pwy enwau gerfiwya yn y graig hon. Pwy sydd wetti cael yr anrhydedd o fod dan ofal yr Angel gwarcheidiol hwn? Yn gwynebu ar yr heol ceir enwau gweinidogion Neu- addlwyd-Dr. Phillips a'r Hybarch William Evans; yn gwynebu y fynedfa i'r addoldy ceir enwau y ddau genhad- J wr cyntaf o Gymru i Madagascar- David Jones a Thomas Bevan; ac yn edrych i gyfeiriad pen y bryn, ceir en- wau y Parchedigion Michael Jones (Bala), David Davies IPanteg), John Rowlands (Cwmllynfell), Thos. Lewis (Pwllheli), John Davies (Glandwr), Evan Williams (Pencae), John Phillips (Trewen), Jas. Davies (Bwlchyffordd), David Evans (Meifod), David Phillips (Cana), Griffith Thomas Evans (Pen- y-Graig), Benjamin Phillips (Ty'rygwn- dwn), Francis Evans (Ulverston), Davies (Pantycreigiau). Clywsom enwi enwogion ereill fuont yn Ysgol Neuaddlwyd; a gofynnwyd, ond nid yn y cyfarfod, onid yma y dechreuodd yr Hybarch William Grif- fith, Caergybi, bregethu? Onid yw yn ffaith fod un o athrawon yr Anni- bynwyr, sef tad y Prif-athraw Griffiths (Prif Ysgol Caerdydd) wedi bod yn yr Ysgol yn Neuaddlwyd? Hawdd ateb yn gadarnhaol, gan enwi llawer o en- wogion ereill, ond nid enwogion a god- wyd yn Neuaddlwyd oeddent, felly heb hawl i'r golofn. Sylwed y darllenydd eto unwaith ar rai o'r enwau, a holed ac ystyried ys- ttyr llawer enw yn ei berthyna^s a chrefydd yng Nghymru :—Michael Jones, y Bala, gweinidog ac athraw enwog (tad gweinidog ac athraw en- ¡wog arall, a Chymro mwyaf ei oes- Michael D. Jones, y Bala); David Dav- ies, Panteg, Sir Gaertyrddin, gweini- dog ac athraw galluog eto; ac yn dwyn Coleg Caerfyrddin i'r cof. Un o bregethwyr mwyaf hyawdl, danllyd ei oes, ydoedd Rowlands, Cwmllynfell, a dorrwyd i lawr yn an- terth ei ddydd. A welodd y darllen- ydd Farwnad Rowlands gan yr hynod Lewis Powell, Caerdydd?—"Galarn- adau Calon," ar ol fy annwyl, annwyl gyfaill, y diweddar Barch. John Row- lands, Cwmllynfell a Chwmaman, yr hwn a fu farw Mai 28, 1834, yn 42 oed. (I'w chanu ar y don fwyaf alarus a fedd Sion). Wele un pennill allan o'r 58 "Pwy fel fe ar Sinai safai, Yn y mwg, y niwl, a'r t £ n? A'r deg gair, heb un yn eisieu, Dywedai, dyna'r gyfraith lan; Dyna'r "Act," a thyna'r "Copy"; Dyna'r drych, a rhyfedd yw, Dyma roddwyd ar y llechau, Ysgrifennwyd gan fy Nuw." Pwy yw y John Davies, Glandwr, a geir ar y maen? Wele eto bregethwr mawr, un o'r dynion mwyaf gwybodus yn ei oes, ac yn dalp o athrylith. Shon Gymro, awdwr esboniad diguro ar y Prophwydi Byrion. Hen Gymro yr. feistr ar Hebraeg, a llawer o ieithoedd eraill! Ac yn cael hwyl i farddoni ambell dro. Ond palla gofod i fanylu, ond deuwn at David Jones a Thomas Bevan mewn ysgrif arall. Ar ol anerchiad byr ac i bwrpas gan Syr Edward Annwyl, aeth y dyrfa i'r cae gerllaw; trowyd cerbyd yn esgyn- lawr, ac yr oedd y dderwen sydd ar ganol y cae fu yn cysgodi y dyrfa yng nghwrdd urddo y ddau genhadwr Awst 2ofed a'r 2iain, 1817, yn aros 1 gysgodi tyrfa yng ngwyl dadorchuddio eu cofgolofn hwy ac eraill. Ni fu diwrnod o wanwyn erioed yn fwy gogoneddus, yr oedd pob pren yn ei wisg brydferthaf, a thra yr oedd Syr Edward Annwyl yn son am Dr. Phil- lips, yr oedd aderyn du ar gangen o bren, yn y berth gerllaw, yn canu un- awd, a'i holl galon yn y gan Er colli enwogion, y mae gogoniant a chan yn aros o hyd yn yr hen ardal brydferth, mewn natur ac mewn dynol- iaeth. Mae'r berth yn llosgi o hyd yn y Neuaddlwyd, a'r gogoniant dwyfol fyw yn aros heb ddifa ha diflannu. Traddodwyd anerchiadau hefyd ar y maes gan y Parchedigion D. M. Lewis, M. A., Aberystwyth, ar "Ysgol Neuaddlwyd" E. Evans, Llanbedr, ar "Y Pregethwyr a godwyd yn yr Eg- lwys" B. Cardlan Davies, Tynygwn- dwn, ar "Genadon cyntaf Madagas- car"; a J. L. Williams, M.A., B.Sc., Aberystwyth, ar "Le Pregethu ym Mywyd y Genedl Gymreig." Yn dilyn cafwyd gair gan yr Hybarch Mr. Prydderch, y Wern. Cafwyd cyfar- fod a'r eneiniad dwyfol arno. Aneddfa C J. D. JONES. Aneddfa, Cellan.
Advertising
"SARZtNE" BLOOD M XTUSE. CROEN IACH A GWAED PUR.- Dyna yr hyn y mae Sarzine Blood Mix- ture yn ei sicrhau, a dim arall. Nid yw yn honi gwella pob peth, fel yr Yankee Patent Medicines, ond os blinir chwi gan groen afiach, ysfa, pimples, toriad allan Scurvy, doluriau, pen dynod, etc., yn tarddu o waed drwg ac anmhur, mynwch botelaid o 'Sarzine Blood Mix- ture' gan y Druggist nesaf atoch, I/Ii a 2/6 y botel, neu gyda 3c. at y cludiad yn ychwanegol, oddiwrth y perchenog, HUGH DAVIES, Chemist, MACHYN- I LLETH. GWAED 1 GWAED! i GWAED 1 MAE IECHYD A BYWYD YN DIBYNU AR WAED PUR ORYP, IACH A MAETHLON. Hughes's Blood Pills Mae "Hughes's Blooi Pills" yn hyrni effeithiol at Creu Cwaed Newydd, Pur a Chryf, felly yn dylanwadu ar hell Organau y Corn, drwy hyny yn laehau Dolur Pen, Diftyg Traul, Biliousness, Wf Afu Ddrwg, JI|i 1 Tat ddiantau a? y Cnawd, Cornwydon, T¥ j If I ScX!r? pi'M ?? A B F F F Fit$, Nen- ouiness, Jj II11 c w y n t Cwynegon ji(sp- (neu CymaH wst), Cefn, Lum- bago, Corft- mc m' ) !M" ,f' Neuralgia. Anhwylder- ali yr Aren- au. I so [der VI pry II, Surnl y Cylla. BENYWOD! At Anhwylderau tueddol i bob Gwraig, Mam a Merch o bob oedraa mae ughes's Blood Pills y* nodedig 0 effeithiol. Rhodder prawf arnynt. RHYBUDD PWYSIG. Wrth brynu y Pills hyn gofaler rhag gael eich twyllo. Mynwoh weled y Trade Mark, sef llun Calon fel hy*— ar bob blwch. Heb hwn, twyll ydyw. Gwrthodwch bob peth arall. Ar werth gan bob Chemiat a Store. am 1/111 s/a, VS. Neu danfonwob el I Gwerth mewn otampt neu P.O. at y Perchenog- JACOB HUGHE81 MANUFACTURING CHEMIST, M.P.S., L D.S Penarth, Cardiff. Can, LlenaCweriq G waithy diweddar Myfyp Wynn, sef BACHAN IFANC y DARIAN. Ceir ynddo ADGOFION AM 8IRHOWI A'R CYLCH, DARNAU BARDDONOL A'R LLYTHYRA NEWYDD. Pris I. Drwy'r Post 1/2. 11 w gael o Swyddfa'r DAEIAN, Deu oddiwrth Mrs. Williams, Newsagent, Aberaman. LAb; FS BLANCHARD'S PILLa Are unrivalled for al Irregularities, &c.. they speedily afford relief and neve rfail to alleviate all suffering. They supersede Bennyroyal, Pil Cochia, Bitter Apple, &a. "anohard" are the Beet of an Pills tor Women. Sold in boxes, lIn. by BOOTS' Branches, and all Chemists, or post free, same price, from .-ESLIE MARTYN Ltd., Chemists, 3 DALSTON LANB, LONDON Free Sample and valuable Booklet, post free Id. stamp /» a PAGE Book about Herbs and how to use Opt them. Post free. 8eDd for one. Trimnell, The Herbalist, 144 Richmond-road, Cardiff. Established 1879. PLEASE NOTE THE ADDRESS. To prevent fraud see that you get Estab- lishea1879 on every label and wrapper ol my preparations, without which none are ge..i.Trimnell, The Herbalist, 144 Rich- mond-road, Cardiff. TRIMNELL'S PILLS AND POWDERS t have cured thousands. Why not you ? See that you get Established 1879 on every I&bel.-Trimnt;ll, The Herbalist, 144 Richmond Road, Cardiff. Agents wanted. EVERY WOMAN Should send two stamps for our 32 page Illustrated Book, containing Valuable Information how all Irregularities and Obstructions may be entirely avoided or removed by simple means. Recom- mended by eminent Physicians, as the only Safe, Sure and Genuine Remedy. Never Fails. fhouaands of Testimonials. Established 1862, MR. PAUL BLANCHARD, (ugromout House. Dalston T ane, T ondon. ETO DDIWRNOD ARALL GWEDDI AM BOB DYDD O'R FLWYDDYN, OAN J. H. JOWETT, M.A., D.D. CYFIBITHEDIG I'R GYMKAEG GAN Y DIWEDDAB WILLIAM THOMAS, LLANGZFNI. GOLYGWYD GAN Y PARCH. H. ELFED LEWIS, M.A. PRIS SWYLLT. LLUNDAIN: Cyngor Cenedlaethol yr Eglwysi Rhyddion Efengylaidd, Memorial Hall, B.C. Y FORD. Yn oynnwyu arlwy lfaol am flwyddwyn i blank 0 bob oed, sef:- 13 0 Bregethau A 13 0 Delynegion. Mae'r gyfrol wedi 'i badolygu yn y modd mr YJJXSS Betrmad, Y Brython, Y Tyst, Cy-, Cymmlr Plant, Berm Cymru. Seren Gom.er, Y Dryacwfa, &0., ac y mae'r Awdwr wedi derbya Un 0 lythyrau oanmo?l oddiwrth bregethwyr, Ilenorion, plant, &0. y g)frol i'w chael „ aJ°°b?^°kl 0rder8w«t g.n yr Awdwr- T. VALENTINE EVAN8, CLYDACH, Nr. Swansea. ——————— Athrofa Aberystwyth (UN O'R COLEGAU YJrI MBBIFYSGOL CYMRU). Prifathraw-T. F. ROBEBTS, M.A. LL.D. Parotoir yr efrydwyr ar gyfer Arholiadau Prifysgol Cymru. Cynhygir amryw o ysgoloriaethan (rbaJ 0 honynt y. gyfyngedig i GyDlry) Y ft wyddya hon. Am fanylion pellaoh, ytnofyner oi- H. DAVIFS, M.A., Oofrestrydd. Dywedwch wrth bawb: II Y ma. DA VIES'S COUGH MIXTURE yn rhyddau Peswoh. ANWYD, PESWCH, INFLOENZA. -Mae rhai'n gyda ni bob amBer. Pair hinsawdd gyfnewidiol fod I?wer 0 ddio- ddef oddi wrth Beswch Broncbitis, .Pas, Dolur Gwddf, Crygm, C«thdra D^J« Anadl. Y mae yr hen Feddygm?th Davies's Cough Mixture" etto blaen, ac yn cael ei gwerthfawrogi yn fwy nag erioed, bob amser wrth ?w'y" felus, yn chesu y freBt, &C yn rhydd- hau y phlegm. Bydd dose mewn pryd yn ddigon. 1/H a 2/9 (postage, 30.)- HUGH DAVIES, Chemist, MACHYN- LLETH. THE Aberaman & WJountaln Ash Billposting and Advertising Co. Proprietors of the most prominent stations In Aberaman, CWamaD. Cwmbach, Abercwmbol. Aberdare and District. ADVERTISE BY OILLPOSTING. EVERYONE SEES POSTERS. All communications aod parcels should b. addressed to the MAN A » Public Hall & Institute, Aberaman Aberdae Tel. P.O. 12, Aberamac. AM BOB MATH 0 ARGBAFFWAITH YMOFYNBB YN Swyddfa'r 11 LeadefN" A Swyddfa'r "Darian," 19 CARDIFF ST., ABEBDAR. DOWN & SONS, FOR GOOD SUBSTANTIAL Furniture, Bedsteads, Bedding, Carpets, And every Description of HOUSE FURNITURE. CABIBIST WORKS d-r-rrT1 21 High St. 6 Morris Lane, l W i ———— —• The Largest and Cheapest Stearrj Cabinet manufactory in South Wales. Illustrated CatcilogttM frci on appUcdttw1, IMMENSE STOCK TO SELECT FROM. Carriage Paid an all Orders above tie, or Delivered Free iOl Offif OWN Vssl-