Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
8 erthygl ar y dudalen hon
COLOFN Y PLANT.
COLOFN Y PLANT. ■ DAN OLYGIAETH MOELONA. Flynyddoedd lawer yn ol, credid fod rhinwedd neilltuol at iachau clefydau yn perthyn i Ffynhonau neilltuol. Ceir ffynhonnau fel hyn bron ymhob gwlad, ac y mae'r rhan fwyaf o honynt wedi eu henwi ar ol rhyw Sant neu Santes, megis Ffynnon Degla yn Ninbych, Ffynnon Gwenffrewi yn Fflint, Ffyn- non Ddewi, a Ffynnon Becca yn Sir Aberteifi. Mae'r rhai hyn o hyd yn aros, a'u dwr yn tarddu mor beraidd ag erioed; ond erbyn hyn ni welir ilawer yn dod o bellter ffordd fel cynt i brofi o rin eu dwr, er nad yw yr ofer- goel am danynt wedi darfod yn Ilwyr. Dywedir y gellir gweld eto ffyn-baglau lawer yn hongian ar y coed o gwmpas Ffynnon Gwenffrewi, fel prawf fod y rhai a'u cariai wedi gallu byw heb- ddvnt ar ol yfed o'r ffynnon. Wele i chwi heddyw stori fechan am un o'r ffynhonnau hyn. STORI GERALLT. Yr oedd unwaith fachgen bychan cefngrwm o' renw Gerallt, yn byw mewn ardal fynyddig yng Nghymru. Ychydig filltiroedd o'i gartref yr oedd ffynnon enwog. Clywsai Gerallt lawer o son am dani gan hwn ac arall, a phenderfynodd un diwrnod deithio tuag yno wrtho'i hun, er mwyn ymol- chi yn ei dyfroedd. Efallai, os ymolchaf ynddi," ebai, "y dof yn dalsyth a chryf fel bechgyn ereill." Yr oedd Gerallt, druan, yn gefn-grwjn erioed, ac yn llawer byr- rach na bechgyn o'i oed, a blinai hyn ef yn enbyd. Aethai ei fam ag ef at lawer o feddygon, ond ni lwyddodd yr un o honynt i'w wella. Ond, er ei fod yn wargrwm, yr oedd yn feddylgar a » deallus dros ben. Gellid deall wrth edrych ar ei wyneb hardd a'i lygaid treiddgar ei fod yn llawn athrylith. Yr oedd yn fardd, a chyn ei fod yn dair- ar-ddeg oed, ysgrifennodd ami i ganig <llos. Yr oedd pawb bron yn garedig i Gerallt bach,—pawb ond un. Yr oedd Sam Prys, mab i ffermwr o'r ardal, bob amser yn chwerthin am ei ben, ac yn treio cael gan y plant ereill i wneud yr un fath. Hyn barodd i Gerallt ryw ddiwrnod gymeryd ei daith unig dros y mynydd at y ffynnon. Yr oedd yn brynhawn pan ddaeth at y ffynnon-mewn lie bychan, unig, ynghanol y grug. Diosgodd Gerallt ei cfclillad, ac ymdrochodd yn y dyfr- oedd clir unwaith a thrachefn. Yna edrychodd ar ei lun yn y dwfr er mwyn' gweled a oedd ei gefn a'i ysgwyddau yn syth. Ond nid oedd dim wedi newid, yr oedd corff byqjian Gerallt, druan, yn gywir fel o'r blaen, ac mewn anobaith, taflodd ei hun ar y ddaear gan wylo'n hid'. "0 na chawn farw meddai, "Does dim eisieu creadur hyll, gresynnus ei olwg fel fi mewn byd mor hardd a hwn. 0, dacw'r awyr lâs, a'r dwr clir, a'r ddaear flodeuog! 'Does dim yn un- man mor salw a mi!" Ond wrth syllu drwy ei ddagrau ar y ddaear o'i gwmpas, gwelodd ryw- beth yn symud yn y dail ar y llawr. Yr oedd rhywbeth bychan, main, ond cefn-grwm yn ymsymud o dan y llwyni. Edrychai fel rhyw fath o bryfyn cas ei olwg. "Wel," ebe Gerallt, gan wenu, "Rhaid i mi dynnu 'ngeiriau nol. Dyma rywbeth hyllach na mi. Beth sy'n bod arnat ti, tybed?" Er na chyffyrddodd Gerallt ag ef, yr oedd rhyw gyffro rhyfedd ar y pryfyn bach. Craciodd ei blisgyn, ac o'r Iwmpyn mawr oedd ar ei gefn daeth allan ddwy aden glaerwen Iar rfach yr haf oedd yno yn torri drysau ei charchar, a chan ysgwyd ei hedyn a'u sychu yn yr awel, hedodd yn lion uwchben y Ilanc bychan gwar-grwm synedig. "Dyma wyrth! Dyma wyrth !'r ebe'r bachgen. "Ychydig feddyliais y gwelswn y fath beth a hyn wrth y ffynnon. Diolch i ti, greadur bychan, am dy wers i mi. Os na chaf fi ddwy aden wen, mi gredaf mwy fod rhyw ddiben da i fy nghefn crwm innau." Gwisgodd, ac aeth yn ol i'w gartref, wedi ei gysuro a'i gryfhau. Byth mwy nid achwynodd oherwydd ei gefn crwm. Cafodd Sam Prys, cyn hir, ddigon ar ei boeni. Ymdrechodd Ger- allt yn fwy nag erioed i ddysgu ac as- tudio, a chyn hir cafodd fyned i'r col- eg. Dywedai ei fam: "Ni fydd Ger- allt, druan, byth o lawer o ddefnydd ar y fferm, 'ond mae digon yn ei ben, ac y mae am gael bod yn ddoctor." Aeth blynyddau heibio. Daeth son am Gerallt fel meddyg galluog. Cafodd fyned i'r Almaen i astudio dan y medd- ygon goreu, ac ar ei ddychweliad, caf- odd gynnyg ar le pwysig yn Llundain, gyda channoedd o bunnau o gyflog. Ord gwrthod y cynnyg wnaeth Ger- allt. Daeth i'w hen gartref i fyw gvda'i fam ar v fferm. Gwell oedd ganddo gael bod yn ddoctor yn ei ar- dal ei hun. Ni chai lawer o arian yno, a mynych ni ofynnai ei dalu am el waith. Ysgrifennod fwy nag un llyfr i pwysig er mwyn iddo gael arian i'w gadw. Mynnych y gofynnid iddo pa- ham y gwastraffai ei dalentau disglaer mewn llecyn diarffordd fel hwnnw. "Rwy'n aros yma am fod V bobl mor diawd," meddai Gerallt. "Gwnes fy meddwl i fyny ynghylch hyn pan yn fachgen gartref. Pe bawn i yn myned, ni chaent neb arall yma. Pan aned fi, nid oedd doctor o fewn ugain milltir. Dyna pam rwyf fi'n gefngrwm. Gall- af wneud gwaith da yma fel yn Llun- dain, ac yma rwyf fi yn golygu aros." Un dydd, cafodd Sam Prys-hen elyn Gerallt-niwed fu bron profi'n angeuol iddo, drwy i'w geffyl redeg yn wyllt, ac iddo yntau gael ei daflu allan o'r cerbyd. Cafodd y fath niwed ar ei ben nes na feddyliodd neb y gall- ai fyw. Ond gwnaeth y meddyg ieu- anc waith mor ardderchog arno, nes iddo gydag amser, lwyr adennill ei nerth. Pan fedrodd Sam Prys siarad a symud, gosododd ei law ar gefn crwm y meddyg ieuanc, a dywedodd mewn llais crynedig: "Gerallt, rwy'n siwr fod cefnau ang- ylion fel dy gefn di—cyn i'w hadenydd dyfu." Clywodd rhywun y dywediad, a buan ^aeth pobl yr ardal i gyd i feddwl am Gerallt fel angel a'i edyn yn blyg ar ei gefn,—fel edyn gwynion yr iar fach yr haf welsai ei hun gynt wrth y ffyn- non. j Cyn hir ar ol hyn, bu farw Gerallt. i Wrth geisio achub bywyd geneth fech- an, drwy sugno gwenwyn o'i gwddf, gwenwynwyd ef ei hun, a chollodd ei fywyd. Dywed pobl y lie o hyd mai angel yn ddiau oedd y dyn fu mor dda wrthynt,—angel a'i edyn claerwyn yn I blyg ar ei gefn.
■ ' ' ii' Gwlad y Dyn Mawr.I
■ ii' Gwlad y Dyn Mawr. I (Dadl.) Athraw: Wel, fy mhlant anwyl, i ble y dywedwch eichbod yn myned ? Plant: Yr ydym yn myned i wlad y dynion mawr. Athraw: I wlad y dynion mawr 1 Plant: Ie. Athraw: 0, safwch! Peidiwch, peid- iwch a myned i'r wlad ofnadwy honno. Plentyn laf: A ydyw yn wlad adrwg iawn ynte ? Athraw: 0, ydyw. Yr wyf fi wedi bod ynddi er's blynyddoedd, ac wedi blino yn deg arni. Gannoedd o weith- iau yr wyf wedi hiraethu am wlad y plant. A dyma fi, nawr, a dim ond ych- ydig amser i aros, na fydd yn rhaid i mi fyned yn ol eto. Plentyn 2il: Yr oeddwn i wedi clywed fod pawb yn cael gwneyd fel y mynnont yng ngwlad y dynion mawr. Plentyn 3ydd: Yr oeddwn innau wedi credu fod pob un yn cael gwisgo, bwyta, a byw fel yr oedd yn dewis, unwaith yr elai i mewn i wlad y dynion mawr. Athraw: 0, fy mhlant anwyl i, yr ydych yn camsynied yn fawr. Nid oes yr un wlad cystal ag yr ymddengys o bell. 'Does neb yn cael gwneyd fel y mynno yn y wlad honno. Plentyn 4ydd: Yr wyf fi yn myned i gael digon o fwyd beth bynnag. Plentyn 5ed A finnau yn myned i gael digon o ddillad pert. Plentyn 6ed: Mi fynna innau lot, lot o arian i brynu ty hardd, gyda bay win- dows, a lawn bert yn y ffront. Plentyn 7fed: Pan a i i wlad y dynion mawr, mi a i gyda'r tren bob dydd i weld Llundain, a Manchester, Caer- dydd, a phob man arall. Athraw 0, fy mhlant bychain di- niwed. Y mae arnaf ofn y cewch eich siomi. Mi fum innau yn credu fel chwi, fod gwlad y dynion mawr yn wlad dda, lie y gallai pawb gael pob peth a ddewisent, ond yr wyf wedi gorfod dyfod i wybod yn wahanol, nawr. Plentyn 8fed: Y mae Duw, ein Tad Nefol, yn dda, ac y mae Efe wedi gofalu fod digon o bopeth i'w gael, ag sydd eisiau arnom. Plentyn 9: Ydyw, gwelwch fel y mae pob siop yn llawn o fwyd, esgidiau, dillad, a phob peth arall. Y mae r-ynny yn dangos fod Duw yn foddlan i ni gael popeth. Athraw: Yr ydych yn eithaf cywir. Y mae Duw yn foddlon, ond —— Plentyn 10: Pwy sydd yn gallu atal dynion i gael y pethau hyn, ynte 7 Athraw: Dyna'r peth yr wyf am i chwi wybod. Cofiwch, nid ar Dduw y mae y bai fod dynion heb fwyd, heb ddillad, heb esgidiau, ac heb dai yng ngwlad y dynion mawr, ond ar ddynion sydd yn gwrthod gwneyd fel y mae Duw yn gofyn iddynt. Plentyn 11: A oes llawer o'r dynion cas hynny yn byw yng ngwlad y dynion mawr ? Athraw: Na, ychydig ydynt mewn cymhariaeth i'r rhai sydd yn byw yn y wlad. Ond y nhw sydd yn peretnogi y tir, y gweithfeydd, y bwydydd, y tai, a phopeth arall. Plentyn 12: A allwn ni blant wneyd rhywbeth i wella gwlad y dynion mawr 1 Athraw: 0, gallwch, fy mhlant i. Ceisiwch gymaint ag a ellwch i feddu yspryd Iesu Grist. A phan yr ewch i mewn i'r wlad, cofiwch bob amser i gadw y geiriau yma yn eich meddwl a'ch calon, Ein Tad," Ein brodyr," a'n "Cymdogion," a chofiwch y wers honno ddysgodd lesu Grist i un o ddyn- ion mawr yr Iddewon ar hanes y Samaritan Da. Nawr, ewch yn ol, a safwch cyhyd ag y gellwch yng ngwlad y plant. Dyna'r lie goreu o bob man ar y ddaear. Dydd da i chwi, fy mhlant anwyl, dydd da. Plant: Dydd da i chwithau, syr.
Advertising
ALWAYS WELCOME The Housewife who has BLANCH'S Cream Puddings is never at i loss about the sweets course. A dainty and delicious dish-looks and tastes like cream. A penny packet makes a pini. ANY GROCER WILL SUPPLY Camberwell, Londo 1, AND St. Peter's street. Cardiff. i
0 Wy i Dywi.I
0 Wy i Dywi. I Gwersi mewn Hanes Lleol gan Lewis I Davies, Cymer. MORGANNWG YR 8fed GANRIF. I Yn ystod yr Oesau Tywyll nemawr byth yr elai gwr allan o'i fwth ond yn gyflawn arfog, canys ni wyddai pres- wylwyr unrhyw gwmwd y foment y dy- lifai gelynion oddiar dir neu for i anrheithio a lladd y ffordd y cerddent. Rhaid i ni gofio nad oedd modd cludo y newydd o ddyfodiad y dieithriaid OJid trwy goelcerthi a phethau cyffelyb, ac yn fynych byddai yr anrheithwyr ar warthaf y brodorion cyn y gallesid codi y wlad i'w herbyn. Dyna yn arbennig oedd cyflwr ein talaeth yn yr 8fed gan- rif. Bu cannoedd o ymgyrchoedd ac ysgarmesau nad oes crybwylliad am danynt o gwbl, rhagor nag olion y gwrthgloddiau, cernydd, a gwersyll- oedd frithant ein brywiau. Ni sonnir yn y Brutiau a'r Croniclau, fel rheol, ond am yr ymgyrchoedd mwyaf eu galanas; a phan edrydd dau neu dri Brut am yr un frwydyr gellir pender- fynu fod honno o ganlyniadau mawr. Brwydrau o'r cyfryw nodwedd ydoedd Gwaith Pencoed a Chad Garth Maelwg a ymladdwyd ill dwy ynghylch y flwyddyn 720, ac a gofnodir gan dri chronicl o leiaf, nid amgen na urut y Tywysogion, yr Annales Cambriae, a Brut Aberpergwm. Efallai mai am i'r Cymry fuddugoliaethu ynddynt y bu hynny, a naturiol ddigon oedd y peth pan gofiom fod y natur ddynol erioed yr un, ac yn fwy chwannog beunydd i aros gyda'r gorchestion na'r camgymeriadau. Wn i yn y byd a oes cysylltiad rhwng rhai o'r enwau Ileol ym Mhencoed a Garth Maelwg heddyw a digwyddiadau cyffrous 720. Dyma hwynt:— (a) Pant Cad Einon. (b) Mynwent y Milwyr. (c) Gelli Feddgaer. (d) Ogof y Pebyll. (e) Coed y Pebyll. (f) Coed y Mwstwr. Arwyddocaol iawn, onide '? Ond dyna'r oil allwn fentro ei ddweud am danynt. OFFA FRENIN. Y fflangell dostaf gafodd ein gwlad yn yr 8fed ganrif oedd Offa, Brenin y Mers o 755 hyd 794. Ymladdai a phawb o'i gymdogion—Saxoniaid Wessex, Eingl Northumbria, ynghyd a Chymry Powys a Morgannwg. Efe oedd y gwr rodd- odd yr ergyd trymaf i Frythoniaid y Gogledd, ac y mae dolefain Morfa Rhuddlan eto yn ein clustiau bob tro y bydd yr hen alaw fytholodd y trychineb hwnnw yn dirwyn ei seiniau calon- rwygol i'n clyw. Efallai eich bod wedi gweled darn barddonol Ieuan Glan Geirionydd i'r un amgylchiad. Rhydd hwnnw, er ei gywreinrwydd mydryddol hynod, syniad lied dda inni o'r trychineb; ond tynnaf eich sylw ato ar hyn o bryd nid ar gyfrif ei werth llenyddol yn gymaint ag i nodi yr ansicrwydd i'r Caradog enwir yn y gan fod yn y frwydr o gwbl. Bardd oedd Geirionydd, cofier, nid hanesydd. Nid oedd Offa lai ei gynddaredd at y Deheubarthwyr nag at eu brodyr yn y Gogledd. Brithir cofnodion ei oes a chyfeiriadau at ei ymgyrchoedd ar lan- nau Wy a Hafren; ond, er ei fedr a'i eonder ni chaffai yno ei ffordd ei hun yn hollol. Profodd hil y Siluriaid yn deil- wng o'u hynafiaid, a gwynebasant gad- ben mwyaf yr 8fed ganrif gyda mantol buddugoliaeth yn lied gyfartal rhyng- ddynt. Daliodd Offa Fercia ond meth- odd yn lan a sicrhau dim tir yn uwch na thraed ein hen fynyddoedd caredig. Ond rhaid ei fod er hynny yn ddyn o flaen ei oes, canys dim ond ,'meddwl mawr' allasai, yn yr oesoedd tywyll, gynllunio a chwblhau y Clawdd adna- byddir hyd heddyw wrth ei enw. 1 CLAWDD OFFA. Gwnaethpwyd hwn tua'r flwyddyn 760, a pharhaodd yn rhyfeddod y gor- llewindir am amser maith. Cyfeiria Asser ato yn y 9fed ganrif, ac yn neill- tuol at ei hyd anferthol o for i for "de mari usque ad mare." Diddorol iawn i mi yn Joersonol oedd myned ddwy flyn- edd yn ol ar bererindod i Faesyfed i gerdded rhyw gymaint o hono. Tarew- ais ef get- Tref-y-Clawdd (Knighton), a dilynais ef gryn filltir neu ddwy. O'i fesur mewn amryw fannau profodd ar gyfartaledd yn 8 troedfedd o ddyfnder ac 20 troedfedd o led o dorian i dorian. Rhaid ei fod yn ddyfnach o gryn dipyn pan gloddiwyd ef gyntaf, oblegid ni allasai ystormydd 12 canrif chwythu dros ei ben heb lanw llawer o hono. Ffynna yr argraff yn lied gyffredinol fod Clawdd Offa yn wrthglawdd mihvrol o ddosbarth Gwal Hadrian neu Fur Mawr China. Camsynied yw hynny. Nid oedd amgen na ffin eglur i wahanu Mercia a Chymru. Ond gwylid ef yn fanwl a threthid y pentrefydd cyfagos at arfogi marchogion i ymlid y trespaswyr. 0 dan cyfraith Harallt cospid y cyfryw ddrwgweithredwyr Cymreig trwy dorri ymaith eu Haw ddehau wrth yr arddwrn, yr hyn a'u hanalluogai i ddwyn arfau fyth wedyn. Yn ystod y deng mlynedd diweddaf y mae yr hen glawdd wedi cael llawer o sylw hynafiaethwyr. Ymhlith ffeithiau diddorol ereill sylwyd pryd bynnag y rhedai ei rych ar draws llethr mai tir Merciaidd oedd uchaf bob amser. Gwnaed hynny o fwriad yn ddiau, fel y gallai y gwyliwr Seisnig ar bob adeg gael Hawn olwg ar y dyffryn islaw. Digrif iawn heddyw ym Maes- yfed yw clywed y "Cymry nad ynt Gym- ry" yn galw Offa's Ditch yn "Heyve Deytch,' 'Have Deytch,' 'Hoff Deytch,' ac hyd yn oed 'Half Ditch.' Gwareder ein hen Forgannwg oddiwrth y fath letiaith fastardaidd.
Cyhoeddi Eisteddfod TirI Iarll.
Cyhoeddi Eisteddfod Tir I Iarll. GAN BRYNFAB. I Dydd Mawrth, yr wythnos ddiweddaf, y cyhoeddid yr Eisteddfod uchod, yr hon a gynhelir ar y drydedd o Awst. Yn ol ystatud Tir Iarll, deugain niwrnod yw y rhybudd o gynhaliad yr wyl. Mae hanes canrifoedd wedi ymblethu am Orsedd a Chadair Tir larll. Buont o dan fendithion na wyr Gorsedd Beirdd Ynys Prydain ddim am danynt. Rhodd- odd larll Caerloew diroedd yn Llan- gynwyd, Llangeinior, a'r Bettws i gyn- nal y defodau cysylltiedig a hwy. Adeg fras ar y beirdd oedd hi y pryd hwnnw, a gwyn fyd na fuasem ni- beirdd yr ugeinfed ganrif, wedi gwneud ein hymddanghosiad ar lwyfau bodol- aeth ryw wyth canrif yn gynarach. Fe ddywedir mai ychydig o waed coch ei faiii-N-est, ferch Rhys ap Tewdwr- sydd yn cyfrif am y ffaith i Arglwydd Tir larll fod mor haelionus i'r hiliogaeth farddol. Bu Cadair Tir Iarll, yn ei chysylltiad a "Chadair Morgannwg," yn mwynhau ei breintiau hyd ddyddiau "Llywelyn ein Llyw Olaf." Ond trwy i fechgyn Tir larll chwifio baner y Ddraig yn nan- nedd lorwerth y Cyntaf, talodd hwnnw yr "hen chwech" iddynt, trwy gwtogi eu breintiau. Gwaharddwyd cynnal Gor- seddau, a'r defodau cysylltiedig a hwy, a chollodd y beirdd gwladgar yr holl waddoliadau, a daethant yn bobl dlod- ion, fel eu gwehelyth yn yr ugeinfed ganrif. Ond wedi difreinio Gorsedd Tir Iarll, ni ddiffoddwyd y tan Cymreig, a phar- hawyd i gynnal Gorseddau ac Eistedd- fodau yn achlysurol, o dan nawdd rhai o bendifigion y wlad. Gellid enwi llu o feirdd Tir larll o ddyddiau Rhys Goch o Lwydiarth yn y ddueddegfed ganrif, hyd ddyddiau lolo Morgannwg, a Sion Bradford o'r Bettws. Mae clod mawr yn ddyledus i "Wydd- oniaid" y Maesteg am adfer hen Orsedd a Chadair Tir Iarll, bedair blynedd yn 01 ■ ac os nad yw y gwaddoliadau gynt i'w cynnal, mae digon o galonnau gwladgar yno i wneud y diffyg hwnnw i fyny- Mae y Gwyddoniaid wedi darparu Gorsedd ragorol gerllaw y dref, a hynny o dan gyfarwyddyd yr hyhafiaethwyr Cadrawd a'r Parch. John Gruffydd. Gwyddoniaid Tir larll y gelwir ael- odau yr Orsedd hon. Nid Gorsedd y Beirdd mohoni, ond derjbynir i'w chyleh foneddigion a boneddigesau sydd yn noddi pob cangen o wybodaeth. Ni chyfyngir y cylch i'r rhai fyddont wedi mynd o dan un "arholiad" bondigry- bwyll. Un o weithrediadau yr orsedd ddiweddaf oedd ethol aelodau newydd- ion. Ymhlith y cyfryw yr oedd "NV Ifan, bardd Coronog y Fenni; Lewis Davies o'r Cymer, a Brynfab. Ceir "Plagawd," sef cofrestr y "Gwyddon- iaid," yn cynnwys enwau aelodau Cadair Tir Iarll o'r Canoloesoedd. a chedwir ef gan y cofrestrydd o Lys Detfel- Y sgrifenydd yr Orsedd a'r Eis- teddfod. Ffurfiwvd yn orymdaith wrth Neuadd North. Cerddai dwsin o lodesi bychain yn eu gwisgoedd Cymreig, ar y blaen. Yn dilyn, ceid y Seindorf, a'r "uwydd- oniaid" a'u ffyn gwynion yn canlyn. Ni fu y fath frwdfrydedd yn y tref er's blynyddoedd, os erioed. I Brynfab a lywyddai ar y Maen Llog eleni, a ehynorthwyid ef gan Cadrawd, Wil Ifan, Ap Nathan Wyn, Llwcharian, Lewis Davies, lorwerth Ddu, ac amryw eraill. Dadweiniwyd y cledd gan Brynfab a Chadrawd, a gofynnwyd am heddwch. fel arferol. ac atebai y miloedd nes oedd yr adsain yn cyrraedd o Gefn Ydfa i fynydd Tor Cerrig. Cyflwynwyd yr Aberthged i Brynfab gan Miss Gibbon, merch yr Hedd Ynad J. P. Gibbon, Ysw. Canwyd penhillion gyda'r delyn gan ddwy eneth o'r Cymer—disgyblion y Cymrawd Lewis Davies a'i gynorthwy- wr medrus Rhys Jones. Nid oes angen chwilio am Eos Dar, J. E. Jones, na W. O. Jones i ganu gyda'r delyn mwyach. Gwna y genethod o'r Cymer eu gwaith yn gampus, a dim ond cae l eu hathraw rhyngddynt, nid oes neb a'u cura. Son am ddoniolwch, ni chlywais erioed ddim tebyg ar Faen Llog. Yr oedd hwyl yn iawn ar yr hen dribannau a genid, a chanai y genethod englynion yn rhigyl. Yr oedd eu hathraw a hwythau yn gwefreiddio y dorf bob tro y canent, a bu orfod iddynt ganu rhai o'r triban- nau drosodd drachefn. Cafwyd anerchiadau gan amryw. a chyhoeddwyd yr Eisteddfod gan lor- werth Ddu. Terfynwyd trwy ganu Hen Wlad fy Nhadau." Disgwylir y ceir Eisteddfod ragorol ar y drydydd o Awst, pryd y rhoddir 1100 i'r cor goreu, a "Cadair Tir Iarll," heb son am y pres, i'r bardd a gano yr awdl oreu ar Elias y Thesbiaid."
Advertising
■ ■—* Mae'r Cyllideb a'r Trethi Newyddion wedi poeni llawer, ond y mae Diffyg Traul, Bvistl, Cur Pen, neu Flinderau'r Afu yn llawer gwaeth. Mater o lawenydd yw y gellir naill ai lleddfu neu iachau y rhai hyn gyda dogn prydlon ar ychydig o draul o BELENI LLYSIEUOL KERNICK. I Y mae miloedd na chymerant unrhyw I feddyginiaeth arall. Gwerthir mewn blychau 7jc., 13-Jc., a 2s. 9c., gan yr holl fferyllwyr. I URIC acin. I A Ddechrena fwy o Aflechydon ner nil Gwenwyn arall. a Eich Arenau yn Unig a'ch Gwared. I Crynhoir yn eich corph mewn ychydig ddyddiau ddigon o aural troethol (uric acid) i achosi mar- wolaeth. Eich arenau yn unig a'oh gwared gweithisnt hwy ddydd a nos i doddi y gwenwyn marwol hwn, a'i hidlo allan o'r cyfan- sotldiad. Gadw yr arenau yn iach, felly, ydyw rheol euraidd iechyd da, a phryd bynnag naa byddoch yn teimlo yu siriol ac yu uchel eich ysbryd, dylech ar unwaith ddechreu gyda PHELENI ARENAU CEFNBOEN DOAN (Doan's Backache Kidney Pills). Hwy a roddant i chwi ryddhad buan a pharhaol, oblegid hwy a wnant yr arenau yn iach unwaith eto, ao yna ymarllwys y gwenwynau o'r corph yn y ffordd naturiol. Ond os esgeuluswoh eich arenau hwy a esgeulusant hidlo allan 4venwyn yr uric acid, ao yn y man chwi a ddechreuwch deimlo yn drymaidd, ac yn llesg, so yn drist Eich lliw a i; eich llygaid a elant yn hagr, ac el eioh camrau yn araf ac yn egwan. Hefyd cewch boenau llymion yn eich cofn ac yn mhen eich clun. Eich fferau a'ch aelodau a chwyddant; eich cwsg ni'oh llosola; eich calon a weithreda yn ddieithr. Y r uric acid a grisiala ac achosa grafcl, annhrefnau troothol (urin- ant disorders), cryd cymmalau, cymmalwst (gout), clunwat (scia- tica), a'r neuralgia, a diwedd ar y ewhl fydd, drwy luddiaa gwaith naturiol yr arenau, achosi y mar- wol glefyd mor adnabyddua dan vr enw Bright's disease. Pob darlua a ddywed banes." Perygl mawr gwenwyn yr uric add ydyw, ei fod yn magu nerth mor raddol, mor ddistaw, fel ar y cyntaf ni sylwir arno, a phan y gwelir ao y teimlir arwyddion mor ddiamheuola. phoen yn y oefn a'r annhref- nall dyfrol, gellir sicrhau fod y drwg eisioes wadi gafaelyd yn gadam yn y dioddefydd; felly, pryd bynnag y byddwoh s.ilan o hwyl, rhoddwch gynorthwy i'ch arenau drwy gymeryd PELENI AnENAu GKFNBOKN Do AN (Doan's Backache Kidney Pills), y feddyginiaeth y gellir ymddiried ynddi at bob anhwylder yn yr arenau a'r bledren. (Ni weithreda ar y ooluddion). Mae y PBWOTI DOAS hyn yn toddi &0 yn symud ymaith bob ormodedd o surni troethol (excess of uric acid); yn glanhau yr arenau a'r sianeli dwfr; yn Uiniaru y filameg (inflammation) ao yn iachau yr arenau. Mae PELENI DO AN wedi bod mewn ymarferiad am yn agos i 75 o flynydd- oedd, ao y maent yn berfiaith ddiogel i'w oymeryd gan y naill ryw fel y llall, a chan bob oedran, oblegid gwneir hwynt o wreidd- tau pur a llysian, ao ni ymyrant ag unrhyw organ arall o'r oorph. -p I m ?? "I :I 1 Backache YR UNIG FLWCH "VQ DIDWYLL. Gan holl fferyllwyr M rn 7 /kor., am 2/9 r blwch; 6 bhroh 13/9; neu yn rhydd drwy y pott yn tyth oddiwrth FOOTS* MOCUBLLAK CO., 8, wen. Street, Oxford Street, London, W. '——
Eisteddfod Aberaman, .Mehefin…
Eisteddfod Aberaman, Mehefin 2, 1914. BEIRNIADAETH Y FARDDON- IAETH. (Par had.) Telyneg: "UNIGEDD Y NOS." Testun tarawiadol, a chyfle am del- yneg dda Cymerwn y caneuon fel y ceuant i law. Eco'r Maes.—Cywir a glan, ond gormod o ddweyd ei fod yn cael ei swyno gan unigedd y nos, heb osod allan y swyn yn ei gan— Myfyrdodau'r nos hawddgaraf Leinw'r fron a dwyfol dan, Llifa ysbryd eu hoedfaon Drwy fy mron yn Hit yn awr. Yn unigedd nos mae'm calon Megis telyn swynol her; Gormod o hyn, a rhy fach o'r teimlad yn cael ei draethu. Breuddwydiwr y Byw.—Mwy o I naws telyneg, ond nid yw yntau wedi myned i fewn i galon "unigedd y nos." Tuedda yntau hefyd at ormod o ddweyd Nos unigedd digymdeithas, Mae'th gymdeithas dig Wedi'r oil yn troi yn deyrnas 0 fwynhad i mi. Os mai "mwynhad" ga'r bardd yng nghanol unigedd y nos, ei waith yw ei ddangos drwy ddyfais awenyddol, heb son llawer ei fod yn ei galon. Nid dweyd ei fod ynom yw gwaith telyneg, ond ei ddangos. Meudwy Mon.—Rhagori ychydig eto. Rhai cyffyrddiadau telynegol a I glan; ond dim digon o ysbryd dyfnder "unigedd y nos." Dan y Cwmwl.—^Rhagori eto. Mae I hon yn delyneg. Mae teimlad calon yma o ddyfnder unigedd y nos. Tru- eni fod llinellau gweiniaid fel hyn yn I mynnu dod i fewn- "Chwilier i ystyr y gair. I, "Nid oes a ddichon esbonio." jj Hiraeth.—Tlws a thyner. Lluddiedig.—Rhyddieithol a chyff- redin i raddau. Nid oes llawer o neges gan linellau fel hyn mewn telyneg- "P'le bynnag ymneullduaf." Mae'r nos yn llawn o Dduwdod." Gwas y Bugail.—Llawer o syniad am farddoniaeth, ond yn rhy debyg i bryddest; amgylchynu gormod o gwm- pas ei destyn. Llesg Bererin.—Telyneg dda; rhai cyffyrddiadau ychydig yn rhyddieithol, a chyffyrddiadau ereill o'r iawn ryw. Ifan Morgan.—Cywir a glan; ond braidd yn brin o gyffyoddiadau awen- yddol. Nicodemus.—Rhai llinellau gwir awenyddol, a llawer o syniad am y del- yneg wir; ond rhai mannau anghelfydd mewn iaith ac odi. Dylai awdwr fel hwn fod yn fwy gofalus. Hywel Fugail.—Dim digon o new- ydddeb a ffresni; barddoniaeth wastad difai, ond heb gyffyrddiadau bywyd. Gwylio'r Claf.—Telyneg o'r iawn ryw. Will y Glyn.—Telyneg dda, ond heb gyrraedd pwynt rywsut, a hwnnw yn "unigedd y nos." Calon wrth Galon.—Telyneg dda eto, a llawer o newydddeb a dyfals y wir awen ynddi.' Y goreu yw "Gwylio'r Claf." Y Soned: "YR ARDD FLODEU." Berdar.—Nid oes digon o swyn soned" yn y llinellau hyn; cyffredin yw— Ceir yn yr ardd ddatblygiad oesau hir, Rhyw ddarlun gwan o'r cywir Gristion yw. Merch y PlAs.-Mae graddau o awyrgylch y soned gan hon, ac ambell gyffyrddiad awenyddol. Ychydig yn rhyddieithol, er hynny, yw "llwybrau gwasanaeth," "gogoniant mawr." Macwy'r Gwanwyn.-Mae ef yn talu sylw arbennig i lythyren ei des- tun, drwy enwi nifer o flodeu un red un, a chypla hwy a syniadau prydferth. Rhyd y Pennar.-Nid hawdd yw deffinio soned, ond y mae yn hawdd ddigon ei hadnabod pan ei gwelir. Dyma hi gan Ryd y Pennar. Rhag- orol. Glasfryn.-Gormod o ymdrdch; llawer o awen yn gwastraffu lliw. Awel y Dydd.—Dechreu'n gyffredin "Cartrefle harddwch a barddoniaeth lan Wyt ti ardd flodeu, trigle gwir lawenydd. Gwella wrth fyned ymlaen, ond yn rhy debyg i ddechreu pryddest. Dan y Llwyn.—Llawer o awen eto, ond dtm digon o sugn y blodeu. Rby debyg i bregeth. Alltud o lal.-Soned Saesneg fedd- ylgar, ond rhy ryddieithol. Dan y Pren Per.—Soned dda, dyner. Y goreu heb betrusder yw "Rhyd y Pennar. BEN DAVIES. (I barhau.)
Advertising
A RTIFICIAL LIMBS, Crutches, Eyes, Deformity Boots, Flat-Foet Supports, Steelles8 Easifit" Trusses, etc.; lady attendant; Belts, Beit- Corsets, Elastic Stockings, Trusses, etc. Daily, 10-6; Wed. 10-1; Sat. 10-8. List free. Tel. 1282.-Allen Pearce, 23 Charles Street, Cardiff.