Y Darian

COLOFN Y PLANT. I DAN OLYGIAETH MOELONA. I CANTRE'R GWAELOD. I Ar ochr orllewinol Cymru, lie yn awr y gorwedd Ban Aberteifi, yr oedd un- waith ddarn mawr o wlad yn dwyn yr enw Cantref y Gwaelod. Gwlad dlos, wastad oedd, yn llawn dolydd hyfryd a choedydd prydferth. Yr oedd hefyd yn boblog iawn, oherwydd yr oedd yno un-ar-bymtheg o drefi-y mwyaf a'r gwychaf yn y wlad ag eithrio Caer- leon-ar-Wysg. Yr oedd y preswylwyr yn hapus a diddig. Enw eu brenin ar y pryd hwn oedd Gwyddno Garanhir (hynny yw, Gwyddno Goes Hir). Yr oeddent yn dra hoff o wledda a bod yn llawen, ac fel y cewch weled, un o'u gwleddoedd mawrion fu yn achos o'u dinystr. Er fod Cantref y Gwaelod yn nod- edig o ffrwythlon, yr oedd un anfan- tais ynglyn a'r wlad. Yr oedd yn isel iawn; y rhan fwyaf o honi yn is nag arwynebedd y mor. Felly, fel yn yr Iseldiroedd (Holland) hyd y dydd hwn, rhaid oedd adeiladu muriau mawrion i gadw'r mor allan. Ar enau un o'r afonydd redai drwy'r wlad, yr oedd math o glwvd enfawr wedi ei gosod yn y mur. Agorid y glwyd ar amser trai, a cheuld hi amser Ilanw. Dewiswyd swyddog i ofalu am y glwyd—i'w hagor a'i chau mewn pryd. Nid pawb gai fod yn getdwad y glwyd. Yr oedd y swydd yn un bwysig iawn. Yn amser Gwyddno Garanhir, enw ceidwad y glwyd oedd Seithenyn, ac yr oedd y Seithenyn hwn yn dueddol iawn i yfed gormod a meddwi. Mewn gair, nid oedd yn ddyn addas i gym- eryd gofal gwaith mor bwysig. Un noson cynhelid gwledd fawr ym mhalas y brenin yng Nghaerwydd- no. Yr oedd holl dywysogion a dyn- ion mawr y wlad yn y wledd, ac yn eu plith Seithenyn, ceidwad y glwyd. Fel arfer, yn y gwleddoedd hyn, yr oedd digon o win a medd i'w gael, ac eis- teddai'r gwahoddedigion yn hwyr wrthy bwrdd i fwyta ac yfed, ym- gomio a chanu, a mwynhau eu hunain. Eisteddai Seithenyn gyda hwy, heb gofio fod yn rhaid cau'r glwyd ar droad y llanw. Pan ddaeth yr amser i wneud hynny, yr oedd Seithenyn yn rhy feddw i symud o'r neuadd. Yna daeth dinystr erchyll ar Gan- tref y Gwaelod. Daeth y llanw, a thrwy y glwyd agored llifodd y mor dros y wlad. I wneud pethau'n waeth, cododd gwynt cryf o'r Gorllewin, a daeth tonnau mawrion i ruthro yn erbyn y mur. Llifodd y dyfroedd dig dros yr holl fro, gan orchuddio'r dol- ydd, dadwreiddio'r coed, dinystrio'r adeiladau, a boddi'r anifeiliaid a'r bobl. 1 Daeth y dyfroedd hefyd i neuadd y wledd, heb hidio gronyn am y brenin na'i dywysogion. Dihangodd y brenin drwy ryw fodd, ond boddwyd bron bawb o'i gyfeillion. Boddodd Seith- enyn cyn deffro o gwsg ei feddwdod. Erbyn y bore, yr oedd yr ystorm wedi tawelu, ond nid oedd gwlad brydferth Cantref y Gwaelod i'w gweld yn un- man. Yr oedd hi a'i dolydd a'i dyffrynnoedd, ei phobl, a'i dinasoedd, o'r golwg am byth ar waelod y mor. Dihangodd y brenin ac un neu ddau ereill i fynyddoedd Meirionnydd. Wedi hyn dywedir y deuai yn fynych i lan y mor, gan edrych yn brudd am ei wlad oedd dan y dyfnion donnau. Y dref agosaf at y He y safai Can. tref y Gwaelod yw Aberdyfi. Dywed rhai pobl y gellir clywed o draeth Aber- dyfi, ar ambell i noson dawel, swn clychau draw o'r mor. Daw eu swn gyda'r awel, weithiau'n agos, weith- iau 'mhell. Clychau rhai o eglwysi Cantre'r Gwaelod ydynt! Clywsoch am danynt yn y gan "Un, dau, tri, pedwar, pump, chwech, Mal un, dau, tri, pedwar, pump, chwech, Meddai Clychau Aberdyfi."

Caerau, Maesteg. I Dydd Llun, wythnos i'r diweddaf, bu'r Cymreigyddion ar hynt yn dilyn yr enwog Gadrawd Llangynnwyd, o gwm- pas y lie. A phwy yn fwy cymwys nag ef i esbonio ac egluro olion hynafiaethau y gymdogaeth. Gwnaeth hynny o galon a chydag awydd hefyd am ddyfn- hau diddordeb yn ein hen iaith anwyl a phersain. Nos Sadwrn, yn Festri Caersalem, ymgasglodd lluaws ynghyd i weled an- rhegu y brawd Josua Davies, M.E., gan swyddogion a gweithwyr pyllau'r Coeg- nant. Cafwyd anerchiadau cryfion ac addysgiadol ynghyd ag adroddiadau a dathganu gan gantorion o fri. Terfyn- wyd y cyfarfod drwy ganu Heii Wlad fy Nhadau." Anrhegwyd Mr Davies ag awrlais mynor a hinfesurudd, ac wele rai o'r penhillion a ddarllenwyd ar yr achlysur: Ar i fyny mae ei wyneb Yn yr ardal yn y gwaith Ac o'r Coegnant cafodd dysteb Am ffyddlondeb amser maith. Awrlais mynor sydd yn siarad Ac ni thaw—fe ddwed o hyd Am gyfeillion, am gymeriad Wrth ddyfodol blant y byd. t Hinfesurydd hefyd dystia Yn ei wyneb, ar ei hvnt, Am y parch i un o Walia Pan yn pwyso iddo'r gwynt.

Morgan John Rhys. I (Parhad.) Tua diwedd y flwyddyn 1792 cy- hoeddodd alarnad i'r gyfaill, Josiah Evans, a fu farw, Gorffennaf isfed, 1792, yn Fairford, Gloucestershire. Ar dudalen olaf y rhaglen honno, cyhoeddodd rhaghysbysiad o'i Gylch- grawn, a dywed fod y misolyn i gynn- wys ysgrifeniadau ar Ddiwinyddiaeth a Gwladwriaeth, Bywgraffiadau en- wogion, y llyfrau mwyaf nodedig a gyhoeddwyd yng Nghymru, barddon- iaeth oreu y beirdd, a llythyrau oddi- wrth y sawl a garai oleuo eu cyd- wladwyr. Dengys y rhaghysbysiad hwn ei yspryd Cristionogol a'r awydd angherddol i wasanaethu Cymru. Hon oedd yr ail ymdrech i gyhoeddi misolyn Cymraeg yng Nghymru. Cyhoeddwyd y cyntaf o dan olyg- iaeth y Parchn. Peter Williams ac Evan Jones, ger Llanfaercaereinion, Sir Drefaldwyn, ac fe'i hargraffwvd gan Ross yng Nghaerfyrddin. Ym- ddanghosodd y rhifyn cyntaf o dan yr enw, "Yr Eurgrawn," Mawrth 3ydd, 1770, a'r olaf Medi Isfed yn yr un flwyddyn. Methodd o ddiffyg cefnogaeth, uc fel yr hysbyswyd gwnaeth Morgan John Rhys yr ail gynnyg. Ym- ddanghosodd y rhifyn cyntaf o'r cylch- grawn yn Chwefror, 1793, a'r olaf yn Ionawr, 1794-5 i gyd. Ni fu rhawd hwn chwaith nemor yn well na'r llall, a hynny am yr un rheswm. Ysgrifennodd Dr. Lewis Edwards, Bala, am "Y Cylchgrawn." Nid yw ar y cyfan mor ddiddorol a'r "Eur- grawn," ond rhagora mewn un peth, sef fod ganddo nod arbennig mewn golwg, a'r nod hyny oedd-Rhyddid Cymdeithasol a Chrefyddol. Tua diwedd 1793 cyhoeddodd lyfryn at wasanaeth ysgolion wythnosol a Sul. Cynhwysai'r llyfryn ragymad- rodd, trefn yr Ysgolion Sul, cyfar- wyddid i athrawon i ddarllen yn gyw- ir, y wyddor, gwersi mewn sillafu, a rhifyddiaeth (arithmetic), rhannau o Holwyddoreg Dr. Watts, rhai o'r em- ynau i blant, ac ychydig o weddiau iddynt. Pwy all gyfrif y da gyflawn- wyd drwy y llyfr hwn i Gymru. Yng nghanol ei waith da, clywn ei fod yn sydyn yn 1794 yn dianc i America. Ychydig cyn ymadael dywedodd "Nid ydym heb weled yr ysbryd gorthrymus eisioes. Dywed llawer o'n cyd-wladwyr fod crogi neu losgi yn rhydd i ni, a dylem gael ein poenydio a'n dryllio gan anifeiliaid. A hynny am beth? Am ddim, ond chwennych eu llwyddiant a cheisio agor eu llygaid i weled eu hiawnderau cym- deithasol a chrefyddol, ond hyd yma chwenychant dywyllwch o flaen goleuni. Er profi gymaint oedd perigl Mor- gan John Rhys, gellir nodi fod y Parch. Thomas Evans, gweinidog gyda'r Undodiaid, wedi ei garcharu am ddwy flynedd, a bu yn y gwddf- gyffion (pillory) ddwy waith, am yr unig reswm ei fod yn ddadleuwr brwd- frydig dros ryddid cymdeithasol a chrefyddol. Y cwestiwn gyfyd yn naturiol yw: Beth oedd Morgan John Rhys wedi ei wneud? Paham ddarfu iddo ymadael a'r wlad y gwnaeth gymaint drosti? Dywed un hanesydd fod Morgan John Rhys wedi yfed yn helaeth o ysbryd y Chwildroad Ffrengig, a chyhuddid ef o fod yn "Jacobin," sef plaid o ddiwygwyr cymdeithasol yn Ffrainc, a lys-enwyd yn Jacobin, am eu bod un amser yn cyfarfod mewn hen fynachdy o'r enw "St. Jacobs. Gwrthwynebwyd y blaid hon yn ddir- fawr yn Lloegr, a chlywn fod bwriad yn 1794 i yrru llawer o weinidogion i Botany Bay am ddadleu dros well- iantau cymdeithasol, a chan fod Mor- gan John Rhys mewn cydymdeimlad a hwy, nodwyd ef gan swyddogion y gyfraith i'w gaethgludo i Botany Bay, ond trwy ras Duw dihangodd i Ameri- ca, ac wrth groesi y cefnfor cafodd yr anrhydedd o ddilyn llawer a'i blaen- orodd am yr un* rheswm, ac yn eu plith yr anfarwol John Myles a aeth yn 1663. Adroddir hanesyn gan un, Mr. E. Alcwyn Evans, ysgolfeistr o Gaer- fyrddin, a glywodd lawer gwaith gan y Parch. Joshua Watkins, gweinidog o Gaerfyrddin, a fu farw yn 1841. Di- gwyddodd fel hyn Yn y flwyddyn 1794 cadwyd gwesti yng Nghaerfyrddin gan Mr. Reed, a dywedir yr arferai Morgan John Rhys a'i gyfeillion gyfarfod yno. Ar noson yng Nghorffennaf, 1794, aeth dyn dieithr i'r ty i ofyn am lety. Wedi eistedd ychydig gofynnodd Mr. Reed os adnabyddai ddyn yn y dref o'r enw Morgan John Rhys. Derbyniodd ateb- iad cadarnhaol gyda'r sylw ychwan- egol fod Mr. Rhys yn ddyn da a pharchus, ac y cai ei weled y dydd canlynol. Yna rhoddodd y dieithr un awgrym ei fod wedi ei anfon o Lun- dain, ac fod ganddo warant i ddal Mor- gan John Rhys a'i ddwyn i'r Brif Ddirias. Digwyddodd Morgan John Rhys fod mewn ystafell arall o'r gwesti ar y pryd. Aeth Mr. Reed ato, dywedodd y cwbl wrtho, ac erfyniodd arno ffoi yn ddioedi. Wedi i Morgan John Rhys anfon gair at ei gyfaill, Mr. Wat- kin, dihangodd gan gerdded i Lanbedr, ac yna mewn cerbyd i Lerpwl. Wedi cyrraedd yno gwnaeth drefniadau i hwylio i America, Awst iaf, ond cyn cychwyn cyrhaedd'odd Mr. Watkin Lerpwl gyda dillad ei gyfaill. Yr oedd y gwahanu yn dorcalonus. Rhoddodd Morgan John Rhys gyn- ghorion da i'w gyfaill ar y modd goreu i gyfarfod a'i brofedigaethau. Ni chyfarfu y ddau byth mwy ar y ddaear, ond yn ddiau y maent yn mwynhau cwmni eu gilydd yn y nefoedd. M. EVANS. (I barhau.)

Cymrodorion y Barri. Tro o'r Wlad. Awn, lie dawnsia y cornentydd, Awn, lie gwena blodau'r maes, Awn, lie can y gog a'r hedydd Fawl yr haf mewn awyr las." Teimlwn y gallaswn dreulio'r dydd i freuddwydio ar ogoniant y Fro. Acw, tu hwnt i'r mor, y mae cadernid y myn- yddoedd; yrna ceir dail a blodau yn gwenu drwy ddagrau gwlith. Druan a'r dyn a all eistedd ynghanol gogoniant yr haf heb deimlo ei yspryd yn cyffwrdd ag yrnyl gwisg y Dwyfoldeb fu yn creu pob mynydd ac yn paentio pojb rhosyn. Ar nawn Sadwrn teg, bythefnos yn ol, aeth tua 150 o Gymrodorion y Barri am dro mewn cerbydau yn awyrgylch iach Bro Morgannwg i ymweled a Chastell Hensol, neu yn hytrach, un o fanordai'r Fro. Saif rhwng Llantrisant a Phen- deulwyn-bryniau a gelltydd o'r ddau tu, a llyn prydferth o'i flaen-golygfa ardderchog o'r wlad yn ei cheinder a'i thawelwch ganol hâf. Byr yw hanes Hensol. Ni ymwelwyd a'r lie er mwyn olrhain hynafiaethau fel y gwnaed y llynedd yn Llanilltud Fawr, ond os am weled Natur yn ei gogoniant, dyma hi! Ryw 200 oed yw'r adeilad presennol. Dyma gartre'r Barnwr David Jenkins (Amser Siarl I.), ac wedi hynny daeth y teulu Fothergill (perchnogion y gweithfeydd haearn) yno. I Lady Bruce Fothergill y mae'r diolch yn ddyledus am y gwahoddiad cynnes gawsom fel cymdeithas i dreul- io pynhawn dedwydd gyda'n gilydd. Amgaua'r ty presennol hen dy'r Barwn Jenkins-un o gyn-deidiau larll Am- wythig, sydd hefyd yn Arglwydd Tal- bot o Hensol. Yr oedd Rhicert, nai'r barwn, yn delynwr o fri, ac yn eistedd- fodwr brwdfrydig. Priododd ei chwaer a'r Arglwydd Talbot, y Barwn Hensol cyntaf. Bu diddordeb y teulu hwn yn hen draddodiadau a hen sefydliadau Cymru yn foddion i dynnu goreuwyr y byd barddonol a cherddorol i Eistedd- fod fawr Ystradowen yn flynyddol i Fro Morgannwg. 0 na arosai peth o'r hen hwyl Gymreig yn y rhan hon o'r Fro! Gwyr llawer am hanes Pontfaen a Llan- trisant gerllaw-am yr hen Ddoctor Prys, hynod ei syniadau a welid yn ei lodrau gleision a'r ymylau melynion, ei wallt hir, crychiog, a'i gapan o groen cadno, ete. Traddodwyd annerchiad ar hanes y castell a'i draddodiadau gan Mr W. C. Howe, B.A.L., ar ol cael te ar y lawnt. Diolchwyd yn gynnes i Lady Fothergill gan Mr W. Bryn Daviets, F.E.I.S., a'r Parch. D. H. Williams, M.A. Siarad- odd Mr. Silyn Roberts, M.A., a Mr. Rhys Davies, ysgolfeistr Llancarfan, ar hanes y Fro. Llongyfarchwn yr ysgrifennydd di- wyd, Mr Griffith R. Jones, ar drefniad- au'r dydd, a dymunwn iddo lwyddiant a hwyl arbennig fel olynydd ein cyn-ys- grifennydd gweithgar, Arthen. Y Barri. MAIR ELLI. I

Abercraf a'r Cylch. I Dydd Gwener,'Gorffennaf 3ydd, cyn- haliwyd cyfarfodydd ordeinio y brawd D. Hughson Jones, yn weinidog ar Eglwysi Annibynol Berea a Rehobotl4 Solva, Penfro. Brodor o'r ardal hon yw Mr. Jones, wedi ei eni a'i fagu yn ardal Penycae, Abercraf. Ar fronnau eglwys henafol Tynycoed y cafodd ei godi yn grefyddol; yn eglwys yr Annibynwyr yn y Caerau, Maesteg, y dechreuodd bregethu, ac yn Ngholeg Presbyteraidd Caerfyrddin y cafodd ei addysg ar gyfer y weinidogaeth. Llywyddwyd y cwrdd ordeinio gan y Parch. J. Hywel Thomas, Trefgam. Siaradodd y Parchn. Lewis Jones, Tynycoed-ei dad yn y ffydd; D. Wil- liams, Maenclochog; H. T. Jacob, Abergwaun; R. Jones, Groesgoch; J. Gilbert Jones, Llangloffan; LL Davies, Trefin; F. Waldo Roberts, Tyddewi; Proff. J. Oliver Stephens, B. A., B. D., Caerfyrddin, ynghyd a'r brodyr J. Roberts, Caerau; R. Griffiths, Caerfyrddin; R. Jones, Aber- I craf; Rees, Morfa; —. Francis, Clawddcam; J. Harris, a J. Davies, Berea. Mae Mr. Jones yn dechreu ei weinidogaeth mewn cylch ardderchog a rhagolygon disglaer. Bendith gyfoethog y Nef ddisgyno arno Ef a'i bobl, a llwyddiant mawr ddilyno ei lafur dros yr Athraw mawr. Nos Lun, wythnos i'r diweddaf, o dan nawdd Undeb Annibynol Llafur, cawsom hanes y cythrwfl fu yn J oh- t annesburg rhwng y gweithwyr a'r meistri. Un o'r brodyr yrrwyd o'r ) wlad honno oedd y siaradwr, a chaw- som eglurhad clir, teg, a dibartiol o'r holl ymdrafodaeth. Enillodd gydym- deimlad pawb oedd yn gwrando, a chafodd bob cefnogaeth i barhau i ymladd brwydr cyfiawnder pan ai yn nol i'r wlad y gyrresid ef o honi.

I Am bob math o Argraff waith I ymofyner yn Swyddfa'r "Leader" a'r "Darian," 19 Cardiff Street, Aberdar.

I Beirdd y Bont. I GAN BRYNFAB. I Gwenddydd Glan Rhondda. Ychydig sydd yn y Bont yn awr yn cofio am Gwenddydd. Yr oedd yn byw yma tuag hanner canrif yn ol. Cyd- oesai a Thelynog, ac yr oeddynt yn gyf- eillion mawr. Medrai Gwenddydd blethu barddoniaeth gystal a neb yn y Bont, yn ei dydd. Canodd gerdd i Telynog, unwaith, ond nid wyf yn cofio dim ond dwy linell ohoni: Telynog i fyny, Telynog i lawr, Telynog yw popeth a glywir yn awr. Ysgtubal y gwobwyon mewn ambell Eis- teddfod, oblegid cystadleuai ar ganu, adrodd, ac areithio. Yr wyf yn cofio darllen am ornest rhwng T. ap Gwilym —neu, fel y gelwid ef fynychaf, Twm Cilfynydd—a hithau. Rhannwyd gwobr neu ddwy rhyngddynt, ac ebai Ifor Cwmgwys :— Y fenyw a Chilfynydd, Yn llwyr deg enilla'r dydd. Ond yn chwap, yr oedd wedi ennill gwobr neu ddwy gyflawn, ac ebai Twm, y pryd hwnnw: 0 fenyw! Ar Gilfynydd Y fenyw deg fyn y dydd. Bu Gwenddydd yn seren farddol y Bont am nifer o flynyddoedd, ond collwyd hi yn sydyn, ac nid welwyd cymaint a'i chynffon mwyach, y tu yma i'r Werydd. (I barhau.)

Tipyn o Bopeth o Bontardawy. Dywedir yn Genesis i bob peth gael ei greu mewn chwe ni wrnod. Dywed adnod arall nad oes dim newydd tan yr haul. Yn ei feirniadaeth, un o'r wythnosau diweddaf, dywed Wil Ifan y Bardd, am rai geiriau, mai geiriau gwneyd ydynt. Pwy sy'n iawn? Wil Ifan, neu ynte, ysgrifenwyr y Beibl? Os mai geiriau gwneyd ydynt, maent yn eiriau creedig ac yn eiriau new- yddion. Un o'r geiriau creedig gollfarnwyd oedd "Ewyl," ffurf luosog o'r gair awel. Y gair arferedig yw awelon. I mi mae y gair ewyl yn llawer mwy twt a syml na'r hen air, ac fe ddylid gwneyd yr iaith hyd y gellir yn syml a hawdd i'w darllen a'i hysgrifennu. Gair arall sy'n gwasgu ar feddwl am- bell i un ydyw "edyn," y ffurf luosog o aden. Y ffurf sydd wedi ei harfer fwyaf o fewn fy nghof ydyw "aden- ydd," ond, yn ddiweddar, mae y gair trwsgl ac afler "adanedd" wedi ym- ddangos, a phe bai ef a'i adanedd yn cymeryd taith trwy'r gwynt i beidio dychwelyd, byddai yn dda. Mae "adein" yn rhagori ar "adanedd" ac "adenydd," ond y mae "edyn" i mi yn rhagori ar yr oil. Atelir byth greu geiriau; rhaid yw eu creu, ond gellir meddwl wrth lais am- bell i wr, nad oes gan bawb o'r Cym- reigwyr mo'r hawl i hynny. Peth arall, onid geiriau gwneyd yw pob gair? Ond y mae'n debyg, yr edrychir yn gyntaf pwy yw eu creawdwr. Y sawl greodd, ac nid gwerth y peth grewyd, sydd yn cael y sylw. Gair bach ar ei ochr wrth fyn'd heibio, Mr. Gol. Anfonodd bardd yn ddiweddar gyf- ansoddiad ar "Paham yr wyf yn fyw i un o'r cyhoeddiadau misol o dan yr enw "Macsen WTledig. Ymhen ychydig ddyddiau cafodd eiriau fel yma oddiwrth y Gol. :—"Anwyl Macs- en Wledig Y paham ydych yn fyw yw hyn, i chwi anfon eich cynhyrchion gyda'r post, yn lie dyfod a hwynt eich hunan. Mae Cyngor Pontardawy wedi cael saith i gynnyg am y safle o "borter" yn y tloty. Pwy ga y gorchwyl an- rhydeddus wys? Mae ffortiwn o'i flaen, wyr dyn. v Mae Mr. Richard Walters, Ailt- wen, goruchwyliwr y Gymdeithas Gyd- weithredol, a'i phrif adeiladydd, wedi ymddiswyddo, wedi pedair mlynedd ar ddeg ar hugain o wasanaeth. Pan benodwyd ef i'r oruchwyliaeta yr oedd y Gymdeithas mewn ystad druenus, a buan wedi ei osodind i'r swydd y gwelwyd cyfnewidiad er gwell. MLie y Gymdeithas ar hyn o bryd yn rhifo dros fil o aelodau. Ei olynvdn yn y swydd ydyw Mr. William Davies, bachgen o Gymro o'r Alltwen, a phrif wasanaethydd gynt yn v Faelfa ym Mhontardawy. Llon- gyfarchwn ef ar ei godiad, ac hyder- wn y cydnabyddir ef yn deilwng am ei lafur a'i ofal. Nid yw tair punt yr wythnos yn dal teilwng am y fath orchwvl. Nid swydd segur ydyw, fel y cred ambell un sydd yn gweithio yn y lofa a'r alcandy, ond swydd sydd yn golygu gwaith caled i ymenydd am ddeuddeg a phedair awr ar ddeg y dydd. Llwyddiant iddo yn ei le newydd. BRUTUS. J Holy Street, Pontardawy.

Y MODD DDOD YN IAGH. "Pob dsrluø a ddywed hanes. t. A Wellhant Gam d reu lia d Geri (Biliousness), Rhwymiad, Palliant Gwae d Cyfog, Gwynt, Cur yn y Pen, &c. Gellir tebygoli y Btumog, yr afu, a'r coluddion i dri bwa pont fawr; os nad cadam bob bwa, anniogel fydd y bont. Ao os bydd y stumog, neu yr afu, neu y coluddion allan o drefn, yn ddiwad fe waela, o gydymdeimlad, holl organau creill y gyfundrefn fawr hon. Dylid, felly, ymar- fer PKLENI CIIA W DOAN ar yr arwydd cyntaf o annhrefn yn yr afu, yn y stumog, neu yn y coluddion, fel ag i r'wystro mewn pryd i'r drwg ledaenu. Os oes anhwylder yn eich stumog drwgeffeithir ar y tafod, bydd archwaeth anbyfvyd yn y gcnan, a chewch gamdreuliad yughyda'r mawr-ddrygau sydd bob amser yn ei ganlyn—balliant gwaed, llosg cylla, anhunedd, yr hunllef (nightmare), cur pen, cyfyngdra anadlu, poenau rhwng yr y.^gwyddau, ac yn y fynwes. PELENI CISIAW DOAN ydyw phvsigwriaeth fawr y etumog. Cynorthwyant dreuliad bwyd, ao adferaut y stumog. Un o BELENI CIXIAW DOAN (Doan's Dinner Pills) ar ol pryd trwm a rwystra bob eflaith niweidiol. Os oes anhwylder ar eich afu, a eich ,oKh.. ??m I APOPTtw _VW _\a07i Ipiyl BBf gwedd yn I felyn a gwyn eich llygaid yn ddrwgliw; chwi deim- 1 w c h yn ddiawch ao yn bruddaidd, bydd yna gyfog, a'r geri (bile), Uosg cylla, y bendro, M arloesygiad nausea). "Gwemoitba"PELE?iCiNiAW DOAN yr afu, a chymhellant ddylifiad y geri, gan sicrhau gweithrediad iachus y peiriant pwysig hwn. Ond os esgeululir yr anhwylder. fe arwain i'r cryd melyn (jaun- dice) a cherrig yn y bledreu. Os rhwymedig eich coluddion (bowelt) cewch boen yn nghesail eich morddwyd; bydd yna dynerwch a phoen yn y stumog; collweh archwaeth at fwvd, a chnawd, a thrallodir chwi gan wynt: -plorod croen, a chlwyf y marchogion (pilot). Gwenwynir y gwaed, a byddwch mewn perygl o gael y clwyfau adnabyddir dan yr enwau appen- dicitis a peritonitis. Effaith PKLENI CINIA w DOAN ydyw meddalhau talpiau o fwyd difudd sydd yn adfeilio, a chyffroi y coluddion i weitkrediad esmwyth a natur- iol. Os a ddiwrnod heibio heb weithrediad y coluddion byddwch yn sicr o gymeryd dogn o BELENI CINIAW DOAN cyn myned i orwedd, ac yn y modd hyn rlioddi i'r coludd- ion y cynorthwy angenrheidiol i weith- rediad naturiol. Dylid bob amser gadw yn y ty flychiad o BELENI CINIAW DOAN, a dylai pwy bynnag o'r teulu sydd heb deimlo yn dda gymeryd dogn o honynt ar unwaith. Prls PELENI CINIA w DOAN ydyw Ill! y blwch, chwe' blwch, 6/- I'w cael gan hoU fiery 11 wyr, ac yn y Stores, neu yn syth oddi- wrth y Perchenogion, FOSTER MCCLELLAH Co., 8, Wells Street, Oxford Street, London, W., yn rhad drwy y post ar dderbyniad y prls. PELENI CINIAW DOAN {Doan fs Dinner Pills).