Y Darian

Colofn y Gohebiaethau. I [Nid ydym yn dal ein hunain yn gyfrifol am syniadau ein gohebwyr. J NEUADDLWYD. I Mr Gol.,—Diolch yn fawr i'ch goheb- ydd galluog o Gellan am ei lythyrau mewn perthynas i'r lie uchod. Mae deffro hen adgofion yn dderbyniol gan frodorion oddi cartref, ac er fod Mr Jones yn hanesyddu dygwyddiadau pell y gorffennol mae ynddynt dawer o'r hyn sydd yn nodweddu tueddiadau dynion mwyaf meddylgar heddyw. I mi bydd- ai pennod o hanes eglwys euaddlwyd mewn cyfnod diweddarach yn ddiddorol iawn. Yr oedd seintiau duwiolfrydlg yn aelodau yn Neuaddlwyd hanner ca i' mlynedd yn ol, a charwn yn fawr wybod a ydyw enwau Shon y Cwm, John Pendryn, Evan Penybont, a Daf- ydd Penygribin ar y cofadail enwog y cyfeirir ato ? Yn sicr, dylent fod, herwydd dyma Gristnogion fu a llaw amlwg mewn gwneyd y fangre annwyl yn ysmotyn sanctaidd yn serchiadau fro, ac nid anghofir byth ddwyster t.j gweddiau, doethineb eu cynghorion, a glendid eu cymeriadau. Dylid dadlen- nu eu nodweddion gan law gelfydd.-Yr eiddoch, etc., J. JAMES (loan Gwyllt). Pontyclun. LLANSAMLET-Y MWG GWYN. I Mr. Gol.Yn awr, gan fy mod wedi cael taw ar Sion o'r Cwm, ac wedi ceis- io gwneud rhywfaint o gyfiawnder a Iago, mab y Daran, dichon y cania- tewch i mi alw sylw at y mwg gwyn- mwg ein poenedigaeth ni yn Llansam- let. "Wyddoch chi, Mr. Gol., nid wyf yn meddwl y bydd mynd i'r "lie arall" yn anffod mor dost ag y tybir o Lan- samlet. A chaniatau wrth gwrs nad yw'r lie arall yn waeth nag y dywed y Bardd Cwsg ei fod. Fy marn i yw fod y Bardd Cwsg wedi dweyd gormod. Beth bynnag am hynny, petai'r gwr hwnnw wedi digwydd cysgu a breudd- wydio a deffro a llond corn ei wddf o fwg gwyn Llansamlet, a mynd ati i ysgrifennu llyfr, y mae braidd yn sicr y byddai ei ddesgrifiadau o "fro yr erchylltod" sydd yma yn waeth na dim a geir yn ei "Weledigaethau" rhyfedd ef. Pa le mae'r Cyngor Plwy, y Cyngor Dosbarth, a'r Cyngor Sir 1 Ai nid oes arnynt gywilydd gadael dynion i fyw yn y fath fwg? Ni ddylesid ei oddef am ddiwrnod, nac am awr. Pa le y mae Crymlyn fawr ei ddawn? Pa le y mae'r Henadur Jordan? Y mae'n syn fod y ddau hyn o bawb yn ddifater pan y mae dynion yn eu hoff blwy yn teimlo na fyddai waeth iddynt fod yn uffern ddjm. Nid. yw'r mwg hwn ryw- But yn mynd i fyny i'r awyr, ond yn dis- gyn fel cap nos angeu ar yr ardal o gylch y gwaith. Mi wnaf fy llw, Mr. Gol., na fedrech gerdded trwyddo gan' Hath na theimlech eich hun yn tagu. A beth feddyliech am fyw mewn tai sydd o fewn cwmpas o filltir i'r gwaith? [Yr ydym wedi cerdded trwyddo, un- waith neu ddwy, a gallwn ategu yr hyn ddywedir am y mwg. Llosgai ein llyg- aid, a theimlem fel pe'n tynnu gwreich- ion o dan i fewn gyda'n hanadl.-Gol.] Bu yma gyfarfod cyhoeddus, ac apwyntiwyd dirprwyaeth at y Cyngor Dosbarth. Beth ddaeth o'r ddirprwy- aeth? Beth a wnawd? Dylai yr etholwyr newid pob copa walltog a di- wallt o honynt y cyfle cyntaf oni symud- ant cyn pen mis y sglyfaeth aflan o'r lie. Meddylier am ddynion yn byw mewn mwg sydd yn lladd ceffylau y naill ar ol y Hall! Duw yn unig a wyr pa nifer o ddynion leddir ganddo. A synnwn i ddim nad oes yma fwy o gyd- ymdeimlad a'r ceffylau nag sydd a'r dynion. Cofier hyn, fod rhai yn gorfod symud rhai sydd yn wael o'r lie l bell- deroedd fel y gallont anadlu. Pwy yw perchnogion y gwaith? Pwy yw'r cyfarwyddwyr 1 Bydd arnoch gyfrifol- deb nas carweh ei wynebu pan ddaw hi'n farn arnoch. Gellwch benderfynu fod tagfa ddychrynllyd yn eich aros, ac yr ydych yn ei haeddu.—Yr eiddoch, bron tagu, MWG DC. Y GYMRAEG. I Mr. Golygydd,—Gwneir ymdrechion canmoladwy gan y Cymdeithasau Cymraeg yn Y dyddiau diweddaf hyn i gadw yr hen iaith yn fyw, pan y mae cymaint o ddylanwadau cryfion yn ceisio ei henioes. Ond y mae un peth yn ddiffygiol yn yr oil o honynt. Nid ydynt yn deall ei tharddiad a'i chysegredigrwydd, ac felly nid ydynt ond y cfall yn tywys y dall. Credaf y byddai cyfrannu gwvbod- acth yn gyffredinol yn y cyfeiriad hwn y moddion effeithiolaf i roddi bywyd newydd i'r hen iaith annwyl, nes peri iddi adnewyddu ei nerth fel yr eryr. Pan y deallir nad ydyw'r Gymraeg ond tafodiaith o'r Hebraeg, gwelir ar unwaith ei hynafiaetfi a'i chysegredig- rwydd. Y mae y ffaith bwvsig hon yn un prawf, allan o lawer, o'n haniad Hebreaidd. Y mae yna sail dda dros gredu mai yr Hebraeg oedd iaith ein rhieni cyn- taf ym Mharadwys, ac mai hon oedd iaith y teulu dynol am 1,771 o flynydd- oedd, hyd adeg cymysgu yr ieithoedd vm Mabylon yn mhen 115 o flynvdd- oedd ar ol y diluw. Y Parch. Eliezar Williams a ddvw- ed nad ydyw yr hen Gymraeg ond yn unig yr Hebraeg, ac hefyd fod y ieithwedd (idiomic structures) yn holl- ol debyg, a phob peth a berthyn i'r ddwy iaith yn hollol yr un fath. Cyd- nabyddir tebygolrwydd y Gymraeg :7!1 1 a'r Hebraeg i'w gilydd gan yr holl ysgolheigion cymwys i farnu. Dywed- ir mai y Beibl Cymraeg ydyw y cyfieithiad goreu o'r Hebraeg yn y byd, o herwydd perthynas y ddwy iaith a'i gilydd. Yr oedd Taliesin, un o feirdd boreuol y Cymry, ar ddiwedd y chwechfed ganrif, yn rhoddi ei ganiadau i'r Cymry yn yr iaith Hebra- eg, yr hyn a ddengys fod gan y Cym- rv rhvw gymaint o wybodaeth flaen- orol o'r iaith honno. Gwelir oddi- wrth y ffeithiau a nodwyd (canys ffeithiau ydynt) fod yna berthynas agos iawn rhwng ein hen iaith annwyl ni, y Cymry, a iaith Eden-paradwys cyn ei cholli. Pwy a wyr nad yr Hebraeg, mam y Gymraeg, fydd iaith paradwys wedi ei hadennill, canys byddant yno nid yn unig o'r un galon, ond hefyd o'r un iaith. Aeth y Parchedig Ddoctor Margor- liouth i Gernyw (Cornwall) i'r dyben o gael allan darddiad gwreiddiol y Prydeinwyr hynafol hyn, a dywed wrthym yn ei lyfr, a gyhoeddwyd yn 1846, fod llen-gwerin y bobl hyn yn Hebraeg. Yr oedd brawddegau cyfain wedi eu trysori yn y cof vn cael eu hail-adrodd (heb eu deall) gan y Cernywiaid hyn, a phan wedi eu hysgrifennu i lawr a gaed eu bod yn Hebraeg, a'r brawddegau hyn wedi eu cvmeryd o'r Salmau a'r Diarhebion, neu ranau o'r Hen Destament. Rhydd i ni oddeutu ugain o'r rhai hyn, wedi eu cymeryd o "The Monthly Maga- zine," 1796. Sylwa'r ysgrifennydd "Byddai yn anawdd nodi unrhyw ffaith na ffurf mewn gramadeg Hebra- eg nas ceid yn y Gymraeg, a cheir llawer o frawddegau yn y ddwy iaith yn hollol yr un fath, ac yn hollol yn yr un geiriau. Un o'r rhai hyn ydyw, "0 byrth, dyrchefwch eich pennau, ac ymddyrchefwch ddrysau tragywyddol, a Brenin y gogoniant a ddaw i mewn. Pwy yw y Brenin go- goniant hwn? Yr Arglwydd Esu; efe yw Brenin gogoniant." Gallwn nodi fod yna drefedigaeth o Hebreaid o lwyth Dan, neu Gymry Samaria (nid Iuddewon) yng Nghern- yw er's saith canrif, a rhagor, cyn dechreu y cyfnod Cristionogol. Yr oedd yr oil o'r deg llwyth yn myned o dan yr enw "Cymri" gan yr Asyriaid, oddi wrth eu Brenin Omri, sylfaenydd Samaria. Y mae hon yn ffaith anwadadwy, a brofir gan yr adysgrifau ar y cofadeilau Asyriaidd sydd wedi eu darganfod yn ddiwedd ar. Am y cysylltiad rhwng y Gym! a'r Hebraeg, gellir gweled tystiolaeth werthfawr yn Da vies' "Celtic Re- searches. Gan fod y pethau hyn felly, pa fath ddvnion a ddylem ni fod mewn sel dros barhad yr hen iaith gyseg- redig. Dywedwn ag un 11ef- "0, bydded i'r hen iaith barhau." Y r eiddoch, yn wladgarol, D. E. EVANS. Gwernogle. GWALLGOFRWYDD BWYSTFIL- I EIDDIWCH. Mr. Gol. ,-Cymeraf eich pennawd chwi i'r sylwadau canlynol. Dymun- af eich llongvfarch ar eich ysgrif ar- weiniol benigamp ar y rhyfel. Dywed- wch galon y gwir mai difyrrwch lied fwystfilaidd v\v peth fel hyn, ac nid drwg sylwadau Carlyle am waith mil- wyr a ddarluniai yn lladd ei gilydd mewn rhyfel. Ebe ef- A oedd cweryl rhyngddynt? Prysured v diafol. Nac oedd. Yr oeddynt yn byw yn ddigon pell oddi- wrth ei gilydd, ac ni wyddent am ei gilydd cyn y frwvdr. Sut y bu ? Cwerylodd eu llywodraethwyr, a buont gyfrwvsed a danfon y ffyliaid hyn i saethu ei gilydd. Caniatewch i mi, er hynny, alw sylw at ddau beth a ystyriaf yn rhy gryf. Dywedasoch cyn y teimlech yn rhydd i ddweyd gair o gefnogaeth i "unrhyw fath ar ryfel nac i annog i'r wlad hon i ymyrryd "mewn unrhyw fodd," v mynnech eich diswyddo o'r weini- dogaeth a'ch diaelodi o'r eglwys. Mewn geiriau praill yn eich barn chwi nis gall neb gymeryd rhan mewn un- rhvw rhyfel a bod yn gyson yn cadw ei aelodaeth mewn eglwys Gristionogol. Parodd eich sylw imi gofio geiriau'r prifardd TennN-son "A peace that is full of wrongs, Horrible, hateful, monstrous, not to I be told." Yr heddwch y cyfeirir ato yw'r hedd- wch ar unrhyw delerau, sef yr hedd- wch v gorfodir ni ei dderbyn os dilynir eich cyfarw yddid chwi. Gwelwch fy 1 mod vn awgrvmu tra phery'r byd fel y j mae fod amgvlchiadau'n codi sydd yn gwneud rhvfc1, vn rhyfel yr Ar- glwydd. N?s gall 'dyn er iddo garu heddwch 0 waelod enaid, os yw'n deilwng o ddvn, edrych ar ddynion barbaraidd a gormesol yn sarnu ei gyd-ddynion a'i gwaedu i farwolaeth am beidio aberthu eu hawliau cvfreith- lon a chyscgrcdig. Gwna rhyfel anghyfreithlon hyd yn oed rhyfel yn gyfreithlon. Yr un ddeddf ddynol a eilw am gosbi un llofrudd sydd yn galw hefyd am gosbi miloedd o lof- ruddion vn rhith milwyr, a dyna yw rhyfel o'r safle y dadleuwn drosti. Os cosbir un lleidr, nis gellir gadael i filoedd o ladron fyned yn rhydd am yr unig reswm eu bod yng ngwisg- oedd milwyr, tra yn vspeilio cartrefi Hu o deuluoedd diniwed a droir allan i'r tywydd i newynu a marw. Nid yw'r ffaith mai gwasanaethu eu gwlad neu eu brenin y mae'r milwyr hynny yn newid ncmor ar bethau, obiegid nid oes rhaid i'r un dyn byw droi'n lleidr neu'n llofrudd er mwvn neb. 0 dan amgylchiadau o'r fath gwnaech chwi eich hunan, Mr. GoL, y cwbl yn eich gallu i rwystro lladron a llofruddion i gael eu ffordd eu hun- ain. Nid oes neb yn ergydio yn fwy diarbed na'ch hunan ar ddrygau, ac ni feliwch pwy a glwyfir pan fo egwyddorion da dan draed. Nid wyf yn gweled ffordd i gyfarfod a gelyn arfog sydd a'i fryd a'r vspeilio byw- yd, na'i wynebu'n arfog. Dylai wybod nad ydyw i wneud anfadwaith o'r fath ond ar berigl bywyd. Dywedasoch, ymhellach, na fuasai rhyfel heddyw onibai am ragrith can- lynwyr Iesu o Nazareth, a bod yr eglwys yn ddyfnach na neb yn y cam- wedd. Pair geiriau fel yr uchod inni dybicd i'r eglwys gymeradwyo'r rhyfel. Yng Nghymru gwn fod yr Eglwvsi rhydd yn erbyn y rhyfel; nis gwn nemor am yr Eglwys Sefydledig nac Eglwys Rhufain i lefaru drostynt. Gwn ddigon am yr Eglwysi Y mneilldu- ol i herio iddynt erioed bleidio rhyfel. Lied gilwgus yr edyrch yr Eglwysi Rhyddion, hyd yn oed, ar y symudiad hwnnw a elwir yn "Bov Scout Move- ment. Llwyddasant hyd yma i wneud bywyd milwr yn annheilwng, fel na welir ond bechgynnach sydd wedi aberthu eu hunanbarch vn chwennych y bywyd hwnnw ymvsg yr Ymneilldu- wyr. Os yw pethau yn newid nid i ddylanwad yr eglwysi v dylid priodoli hynny; eithr i ddylanwad y wasg Saesneg a'r ysgolion a sefydliadau ercill sydd wedi goresgyn y wlad y blynyddoedd hyn. Gwyddoch nad yn nwylo'r eglwysi y mae'r wasg Saes- neg cystal a minnau; na chwaith symudiadau diweddar a ddaeth i fewn i feithrin ffurfiau ereill ar fwvstfileidd- iwch. Ymosodir yn ddidrugaredd ar yr eglwys am ymosod arnynt, dan yr esgus fod tuedd crefydd i ladd pleser ac arferion diniwed. Oni chyhuddir yr eglwys o fod yn biwritanaidd ac y'i chamenwir yn "Killjoy"? Cynddrwg yw'r eglwys heddyw, gadewch inni ddelio'n deg a hi. Priodolir pob drwg dan haul iddi, a cheisir ei gwneud yn euog o bopeth bron, tra y dengys ffeithiau diamwys mai ar hyd ei llwybrau y mae gwar- eiddiad gore'r byd. TEGERIN. I

Ysgrapiau o'm Hysgrepan. GAN AP HEFIN. I BARDD DEG OED. I Mab i Mr. Robert Williams, blaen- or gyda'r Wesleyaid ym Mhenrhiw- ceibr, ym myd yr odli sy'n bwgwth disodli ei dad hynaws. Dyma fel y canodd y llanc i'w golomen unig:- "I have a little dove, Which I do fondly love; It is my only pet, Another I should get; 'Coo-roo-roo all day long- That is its only song." Clywodd rywun yn bwgwth gadael y gwaith, a dyma fel vr odlodd yntau y "notis :— "Take my notice, if N-oti please, For at this place there is no place; Work is hard, and small the pay, My time is up a week to-day." Addewais lyfr iddo pan lunia bennill yn Gymraeg. SABOTH MORGANNWG. I Wrth groesi'r mynydd i Fedlinog y Sul o'r blaen, gwelais bedwar o ddyn- ion yng nghwmni rnilgwn. Cyferchais hwy gyda "Bore da." Maent heb fy ateb eto. Ychydig yn uwch, mewn cae, yr oedd pabell a'i phreswylwyr- tri neu bedwar o fechgyn ieuainc-y tu allan yn chwareu pel a phastwn. Yr unig iaith a ddeallais oddiwrthynt oedd, "Oh, Christ!" Tebyg y pabell- ent er mwyn iechyd eu cyrff, ond 0 'r haint yr oedd eu henaid yn eu gafael! Pan yn fy llety, curwyd y drws gan fachgen o Dreharris yn gwerthu papurau newydd. Os rhoddodd gwr y ty erwined golwg iddo ag o lais, ni ddylai alw yno ond hynny Yn ystod y dvdd yn Medlinog, gwelais Ingram, yr awdlwr cryf a llwvddiannus. Dyma damaid o un o'i awdlau :— Y dwyfol swynol syniad Una y dorf-Duw yn Dad. Duw yn Dad i Undodwr,—ie'n Dad I'r didwyll amheuwr; Hwn barha i Hebrewr Yn dirion Dad-cadarn U\'r."

SARZiNE BLOOD MIXTURE. OROEN IAOH A OW AED PUR.- Dyna yr hyn y mae Sarzine Blood Mix- ture yn ei sicrhau, a dim arall. Nid yw yn honi gwella pob peth, fel yr Yankee Patent Medicines, ond os blinir chwi gan groen afiach, ysfa, pimples, toriad allan Scurvy, doluriau, pen dynod, etc., yn tarddu o waed drwg ac anmhur, mynwch botelaid o 'Sarzine Blood Mix- ture' gan y Druggist nesaf afoch, 1/li a 2/6 y botel, neu gyda 3c. at y cludiad yn ychwanegol, oddiwrth y perchenog, HUGH DAVIES, Chemist, MACHYN- LLETH.

I COLOFN Y DDRAMA. I "ESTHER." Drama Ysgrythyrol gan Beriah Gwynfe Evans. Gwaith hen law yw hon, a chred- wn y daw'n fwy poblogaidd na dim a wnaeth ym maes y ddrama. Y mae'n ddwy ran; y rhan gyntaf yn cynnwys "y chwarae," a'r ail ran "y cyfarwyddiadau a'r gerddoriaeth." Eu pris yw swllt yr un. Nis gallwn wneud yn well na galw sylw at y ddrama hon yng ngeiriau'r awdur ei hun. Y mae ynddi "wersi mewn moesoldeb, crefydd, a chenedlgarwch. Nid dibwys y pethau hyn ar adeg pan fo pob math o chwarae yn cael ei gynnyg inni." Ceir cyfarwyddiadau manwl i gwmniau dibrofiad, a gellid sicrhau digon o chwareuwyr ymron pob capel yn y wlad i'w pherfformio. Hysbysir darfod i Gwmni Dramayddol y Fenai pan drefnai y perfformiad cyntaf sicrhau gwisgoedd, arfau, a dodrefn oeddynt yn hanesyddol gyw- ir, a gall cwmniau fo'n dewis hynny eu hurio ar delerau rhesymol. Dyma gyfle i'r sawl sydd yn awyddus i ddarparu drama adeiladol a difyrrus i'r bobl ieuainc, a chymeradwywn hi yn galonnog gan hyderu y bydd o les mawr.

A THE UNIVE-R-?.. H I Handy!" It's the" handiness" of the ■ I Ford that establishes its unbounded popu larity-especi ally with those who ■ I have driven heavier and more cumber- ■ ■ some cars. And the new low price makes H it as handy to buy as it is economical j ■ H to maintain. I Runabouts £125. Five-passenger Touring Car £135. Town Car ^180. Complete with full equiprlllnt, head lamps, ■j side and tail lamps, horn, hood, windscreen, tyre. pump, repair outfit, two levers, tools and jack. All prices at ■ Works, Manchester. H Full particulars from- I A. J. SHEEN, I | SOLE DISTRICT AGENT, | I.. ABERDARE.

Eisteddfod Tir Iarll, Maesteg. o Cynhaliwyd hon Wyl y Banc. Bu yn llwyddiant mawr, y babell eang yn or- lawn. Bu cystadlu brwd. Cafodd y beirniaid lawn waith, sef Dr. D. C. Williams, Merthyr Tydfil, a Brynfab, Pontypridd, ond gwnaethant eu gwaith yn ddeheuig, yn chwim, gan roddi prof- ion helaeth eu bod yn feistriaid arno. Arweinydd y dydd oedd Mr J. P. Gib- bon, M.E., Maesteg, a daeth i'r golwg ar lwyfan yr Eisteddfod yn arweinydd wrth naturiaeth. Y llywydd oedd Mr. Vernon Harts- horn, goruchwyliwr y gweithwyr. Caf- wyd anerchiad byr ganddo yn Saesneg. Fel arfer, curai ef ar bennau y dosbarth nad ydynt yn defnyddio caib a rhaw, nac yn hau a medi. Dywedai fod am- ser braf ymlaen i'r gweithwyr, pan fydd llywodraethiad yr Eisteddfod yn dwylaw, a phan fydd ffrwyth myfyrdod- au beirdd a llenorion yn ceisio darlunio bywyd helbulus y gweithiwr tylawd sy'n gorfod codi ei deulu ar gyflog fechan. Sicr yw nad yw Mr Hartshorn wedi talu dim sylw i'r Cymro o saf- bwynt cenedlaethol. Mae wedi byw yn ddigon hir yn Maesteg, yn yr hen blwvf, fel y gallai fod yn abl i annerch torf yn yr hen iaith, pe bai ond wedi roddi awr bob wythnos i'r perwyl hynny. Deuai hynny a goleu newydd iddo. Cawsai weled gwerinwyr Cymru ar lwyfan yr Eisteddfod yn cael eu parchu. Ar y llwyfan hwn nid oes wahan-fur Eglwys Caeth a Rhydd, Protestant a Pabydd- nid oes siarad ar y pynciau croes i fod. Etifeddiaeth y Cymro yw sydd wedi cadw ei iaith yn fyw trwy bob rhwys- trau. Pe codai hen feirdd a llenorion Tir larll eu pennau pan gafwyd yr araith, eredwyf y buasent yn tremio yn wylltach na'r hen Ifan Ddu y Seer ar Ned Goch. Mae yn syndod gennyf fod yr iaith fain wedi cael cymaint yn yr wyl hon. Gwelais lawer o Gymry yr hen blwyf,— Carnon ddoniol yn para yn ieuanc o hyd, a llawer ereill. Credaf fod bron Brynfab yn glwyfus. Da fyddai pe ba: Brynfab wedi rhoddi anerchiad ar y Cymro a'i iaith. Collwyd cyfle braf. Mae yma bwyllgor egniol, ac arian yn dylifo i fewn er adeiladu Ysbyty costia £7,000 cyn yr a un clwyfus iddo. Caf- cdd yr arweinydd tloo o Bwyllgor Ar- ddanghosfa Ceffylau, a dwy swm arall a Y,40 a X32 o bwyllgorau ereill. Yr ysgrifenyddion oedd Mr David Rees, Commercial Street; Mr W. Tre- harne, Northlands. Gwelwyd ol eu llafur yn amlwg. < Buddugwyr: Englyn, Y Llew," Wm. Davies, Machynlleth. Can Wladgarol. 6 pennill, W. Davies, Machynlleth. Emyn 3 pennill, Dan Aden Mynydd Seion (ffugenw). Cyfieithiad o'r Gymraeg i'r Saesneg, W. Rees, Pwllygwlaw, Cwmafon. Cyfieithiad o'r Saesneg i'r Gymraeg, T. Isaac, Cilfynydd. Ystori Gymraeg. J. Rees, Aberafon. Arholiad ar "Hanes Tir Iarll," E James, Caerau. Y Don Hymn, E. Maddock, Bryn- aman. Ysgrifennu Cymraeg, Gwilym Jen- kins, Maesteg. Ateb chwech o gwestiynnau, J. D. Williams, Maesteg. Unawd i fechgyn dan 14eg oei Daddy has gone to the War." David Dl. James, Brynmenyn; 2, Iorwerth Richards, Maesteg. Erbyn heddyw mae y gan yn wir i filoedd. Unawd i ferched dan 14eg, -Trene Owen, Llansamlet. Unawd ar y piano, dim dros 18 oed C. Teague, Bridgend. Unawd ar y piano, agored, Edith Ferrer, Abertawe, ac Annie Williams, Llansamlet. Unawd contralto, Mrs Lizzie Davies, Tonypandy. I t:"nawd bass, n J. Thomas, Treorchi. I Lnawd bass, v. ■ Bessie Morris Unawd soprano, Mrs. Bessie Morn,. A ?darycr? Miss H. Reynold?  v Garw. K ?d' t«orW W. T. Williams, Maes- teg. ??' ?- ong- 1, Briton Ferry; 2. Caerau; 3, Plasnewydd. r h an- Cor Plant: 1, Briton Ferry; rhan- nwyd yr ail wobr rhwng Bryn a Bryn- I aman. GIanville Davies, aman. JJaritone, Glanville Davies, Maesteg. 9 k p-wen. M £ f Gorawd, ?Yr Ha^wen.  Cynlais a'i gvfaill. KdtadCy tan 'i Blodwen Davies, Fforestfach. DltoddriadeSAgo^ Owen Davies. Bargoed. tt Church," Ail Gor Meibion, J^ Church." Maesteg Minstrels (Gwilym Taf). ?, Prif Gor Meibion. "Crossing the '"T J. But l er. Plain," Cor y Garw, W. J. Butler. Prif Gorawd, "0 great is the depth" a, ?ihhe e Sea hath its pearls 1, Cor Brenhinol Llanelli; 2, Brynaman; ?, NantySyllo? "Elias y Thesbia.d? Awdl, testyn "EIias y Thesbiad, ?'- yn cynnjg, ?'" ? Jones, Brvnaman. B Dadganwyd y g? gan Mrs. Rich- ards, Maesteg. a e i rio Tir Iarll A wd trwy seremoni gadeirio Tir IarlI Awd trwy ser^ £ a^ Cadrawd, Ior- gyda rhwysg, B^ch yn gwein- werth Jone "Heddwch" yn yddu 1^nswn y &ra'ifygythion. ,h wi; hig yn y Viiwvddyn 1 nawr y Gobeithiaf erbyn kW* i bydd ?y K? .ise?'i? ymblithpethauafuay? fraincwedica? Cafwvd Eisteddfod hwylus. lew a?tynT t. ?Ca?t?? d?e?dfod hwylus. CyBhygi? Pl? diweddar Mr. coUed y ???? Jchydymdeimi? ?p:r?a:a?iategucododdpawb ar eu traea. BERDAR BACH.

I Nodion o Heolycyw. GAN "CREUDDYN." „ ,A Su! Awst 2iI, llanwyd pwl- ? ?sy Bedyddwyr gan y Parch. ??h? Abertawe. Yn ystod wnaeth canodd a chwareuodd yg donau ary ?'auto-harp" ? amryvv Nos lau bedyddiwyd ?" h? perthynol i'r eglwys gan dw„y c1T D G. DavIes, Penuel, Pen- y !? Bvdded I'r fechan fyned yn 61, aV wae' -n genedl gref mewn gwneuthur daiom yny He. Dvdd Liun, Awst 3ydd, aeth brawd- oliaeth Ainon fel arfer am wib-daith mewn cerbydau i fwynha^ iachus glan y mor. y Ile dewisedig eleni ydoedd South, erndo? Cafwyd hin ddvmunol, a th^ unol dydd yn hapus dros ben. Lle dyrnunol YW Southerndown i Y sgoI sui dreulio di- wrnod. Dydd Mercher nivnol aeth Ysgol Dydd Mercher j j??? Sul Eglwys Loegr am wlb J lannau ? Porthcawl- Clywis iddynt dreulio y dydd yjWd.f>r- edrvch yn fuan ar Byddvv1 yn edrych yn fuan ar Eglwys Loegr feI un 0 .honom ninnau ar ol ei dadgysylltu oddl:rth y \Vlad- wriaeth. Rhwydd hynt J r gwahanoI eglwysi Yn y   fynd rhag  blaen f gaXy d i Gnst y\\ dymumad poh gwir Gristion. y mae Y Cor Undebol paratoi i Eisteddfod v Coity, Medi i9eg- Y mae boneddwr yn y Ile wedi cynnyg dar, o dir yn rhad r Metho- distiaid i adeiladu capel mewn man cyfleus.