Herald of Wales and Monmouthshire Recorder

NEWYDDION LLEOL A CHYFFREDINOL. 0. BRYNAMMAN. I Boren dydd Gwener d?&rowyd yr ardal- wyr ga.n ,wn cloch y Llan yn galw y boren-godwjT i'r Plygain, ac er cered yr ¡ hin, gwelwyd llawer yn cyieirio eu cam- rau i'r gwahanol eglwysi yma. Wedi y Plygab yn y boreu, cafwyd yn y ??a- f w y d rn y hanol ?giwysi gyfarfodydd amrywiLi?th(>l rhai 0 honynt yn gyfarfodydd evcitvileuoi diddorol iawn. < yn iuiliwyd un felly ym Moriah nos Nadulig. Beirniadwyd y ger- ddoriaeth gan Madam Fred HargrÐave. Stittion-road, Bryuaaiman; amrywiaeth gan Mr. Willie Wilkins, Oak-row. J.lyw- yddwyd gan y Parch. L. Rhystyd Davies, gweinidog. ( yieil i wyd i'r gwaith gan Miss S. A. Re¡:>s. Enillwyd ar ganu gan Arian^ en J a- W 1 s, Annie M. Williams, lihoda M. Jones, Bryn Maddock, D. Eur- fryn Davies, Ijesiie Davies, L. R. Davies, Hetty Evans, Isaac Jones, Johnny Jones, a Jack Maddock; am adrodd gan Bryn Maddock, Phillip EvaiLS, Ins Jcnes, -11tyrd Evans, Jack Maddock, a D. Henry Jon<-s. Cafwyd dadl dda hefyd gan Jack Mad- dock a'i gyfpillion, can gan Mr. Tom Jones, Llandilo-road; pedwarawd gan Mr. Maddock, A.C., a'i gyfeillion; unawd ar y \ello gan Mr. Tom Moses, Penywann; can gan Miss Doris J ones a Miss L. Jones; adioddiadau gan Maud Deveren x, Lilian Vv illiam-s, Phillip Evans, Morgan Evans, Lizzie Morgan, Arianwen Lewis, Gweniue Willi;ims, Morgan Evans, Evan Moses, John Eurwyn Hughes, a David John Evans. Caiwyd amryw donan gan y cor plant dan arweiniad Mr. Evan Maddock, A.C. Trodd y cyfarfod a llan yn llwydd- iant hollol. Cafwyd cyfarfod cvstadleuol hefyd yn Ebenezer, Banwen. Y beirniaid yma oedd- ynt—y gerddoriaeth, Mr. Herbert Wil- liams, Oak Villa gynt, yr hwn 8ydd yn organydd yn bresenol yn Holloway-road, Llundain; amrywiaeth, Mr. D. Hendir Thomas, Gwaun-cae-.(;-urwen; :text cards, Mi<8s Lenora Jones; evfoilwyr, %I ri. Gwilym M. Jonee a Ted Morgan, A.L.C^I. Cafwyd c.ystadlu gweddiol iawn ynia ago ystyried fod cynifer cyfarfodydd yn y lie ar yr un noson. Ni chefais o hyd i envan'r b.xidtigwyr ynui oil. Llywrydd- wyd gan y Parch. H. 0. Jones, gweinidog yr eglwys. Cawn fod cyfarfod o amrywiaeth, adrodd, a chanTi hofyd gyda'r brodyr yn Siloam, lie caiwvd nos Nadolig llawen iawn gvda'r plant. Dydd Sadwrn, ym IDynwert Eglwys St. Catherine, daearwyd gweddillion manvol plentyn by chan tiit deg mlwydd oed i Mr. a Mrs. Henry Evaira, Conypany-row. Gwas- anaethwyd yn ei gynhebrvng gan y Parch. J. Jones, curacl St.. Margaret, Cwm- llynfell. Cydymdeimlwn yn fawr a'r rhieni yn yr amgylchiad chwerw. # Y Stil diweddaf cyniialiwyd cyfarfodydd hanor bl-ynyddol yr eglwys yn Bethania, Rhosamman, pryd y pregethwyd gan y Parch. Myddfai Thomat;, Penvgroes, Sir BeTifro. Caid cyfarfodydd gwir hwyliog a chvnnes ar hvd vr wvl. f- Llanwyd pwlpud Moriah y Sabbath di- weddaf gan y b-ardd-bregethwr W. Griffiths (Gwilym ap Lleision), Cwmgiedd, Ystradgynlais, a chafwvd ef yn ei hwyl arferol. Do Ammanydd.

CWMAMMAN. JL>yna r Aaaoiig heibio, ond yr oedd yn un o'r hynotai, ac nid yn rhwydd yr anghohr ef gan fit a jrnvy o deuluoedd ym Mhrydain, a ciian filiynau o deuluoedd drwy Ewrob. Pan ddaw Father Christ- mas eto, gobeithiwn y gwel dangneiedd hyd y fiordd v cejdda. Perswadiwyd crwt bychan ar y Twyn fod y byd i ddod i ben ar ddydd y Nadolig, a gofynai i'w fam yn bryderus os mai cyn, neu ar ol, cuniaw yr oedd y dig- wyddiad pwysig i gymervd lie. Cyiuvliwyd Plygain Hen Be-thcl fel arfer foreu y Nadolig, a chan fod y boreu yn deg drmgodd llu fel arfer i'r hen addoldy —" rhai a lanternau, a rhai a fFyn." Ar- weiniwyd fel arfer er's biynyddau gan Mr. Jacob Jones (Y Foel) mor bwrpasol a phe'n wr yn ei lawn nerth. Cymerwyd rhan gan Mr-. Ivor Jones, Tynywern, a chanwyd gan Mr. Joe Rees, Pentwvn, ac eraill. Eleni yr oedd un gymerai ran amlwg yn v cyrddan hyn ax hyd y blynyddau wedi ei roddi i orffwvs vn y :fynmmt gerllaw. ei roddi i -o?Hv?-vE; yn y fvnwent Vei-Ilaw. Riiocklwyd perfformiad o a Jac Martin gan Gwmni Dramayddol y Garnant y Niidol-ig, a mawr y canmol sydd. Y mae mwy wedi ei osod gan Mr. Towy Jones yn y ddrama nag a wyr y cylfredin. ? ? Chri;st- Trefnodd Miss Agnes M. Hnws ? Christ- mas Trpe" yn ysgoldy Bryn Seion, a threuliwyd yno brydnawn diddan. I Gwelsom lawer o'n milwyr ieuajnc adref dros v .Nadolig, ac edrychant bob un yn y H pink." Y mae golwg raenos ar bob un o honynt fel sydd ar bob dyn a dynes gant ddigon o awyr, gwaith, a bwyd. Cynaliwyd eisteddfod flvnyddol y Taber- nacl, Glanamman, y Nadolig, dan lywydd- iaeth Mr. Arthur Williams, Gelly. Beirn- iadwyd y gerddoriaeth gan Mr. H. Hughes a'r adrodd gan Mr. John Roberts, -tra eyfedliwyd gan ^fi^s S. A. I/ewis, L.L.C.M. Enillwyd y gwobrau gan y personal can- lynol :—U nawd dan 10 oed: 1, M. Price; 2, J. Price; 3, E. Williams. Adrodd: 1, M. Jones; J: T. Bowen; 3, D. Thomas. P na wd i fechgyn dan 14 oed: G. Jones, Garnnnt. Unawd i ferclied dan 14 (>ed: Maggie I'rice, Glanamman. Adrodd: 1, Elwyn; 2, Dilys Thomas. I'onillion i Syr J. French: John Rms, (varmint. Pennill ar y pryd i'r cadcirydd: J. Jenkyn ilor- gan (GLanberach)- Cj-s+adletfaeth ar y mouth organ: J. Pliillips. Dadl: Trevor a Mary Wiiiiams. Cyfansoddi emyn (ton): R. J. William's a Luther Jones, Pontarddnlais. Enawd alto: Amn Price, Glanamman. T-ni wcl tenor: 1). M. Thongs a Morgan Daniel (Llew Berach). TTnawd b:i.: John Thomas, Felingwm. Deuawd; Rhanwyd rhwng J. a S. Roger- son a D. M. Thomas A Owen Morgan. Adrodd (agored): Elvira Jones, Bryn- araman, a If. Griffiths. Trapp. Marwnad i'r diwedda.r Gwennie Thomas: J. J. Morgan. Araith ar y pryd: John Parry. Prif ddarn: Parti Amman, dan arweiniad Mr. S. Rogerson. Yn Eisteddfod Calfaria enillwyd y wobr am yr unawd i denor gan Mr. Morgan Daniel, a'r unawd i faAA gan Mr. Owen Morgan, dau o leis-wyr mwyaf addawol y dyffryn. BydrJ social ym Mryn Seion eto dydd Calan. Ar amser fel y presenol mae'n bosibl cael g'ormod o bethau--hyd yn nod gormod o bwdin. Pan ysgrid'ennwn, deallwn fod galwad am y trydedd perfformiiid o Jac Mar- tin." Dwed hyn fod ein hen gyfaill GaT- nantydd a'i gwmni yn deall eu gwaith i'r dim. Ni elwir y drydded waith am ber- fformiadau cyffredin yn Nyffryn Amman. Y mae genym i longyfarch Master Hubert Jones a Miss Mary Llewelyn ar eu gwaith yn pasio eu haroliadau gyda'r berdoneg yn llwyddiannus. Ei hathrawes yw 3fits S. A. Lewis, Dolwerdd, Gian- ainman. Gyda Ilaw, y mae Mass S. A. Lewis newydd fyn'd trwy arrlKSliad ei huon, ac wedi enill gr&dd Dad yw, byd y gTvyddotn. gun tnSb yn y dyffryxi hyd yn hyn, eel L.L.C.M. (Licentiate of the London Collect of Musica. Y mae hefyd wedi ei breiwtio a gèlh i drosxr] wyd do ei girybodae-th i'w dysgyblion, fel y prawf llwyddiant cyson y rha.i dderbyniunt ed gwerei. Dvdd LInn. f/r drwedtL agorwy-d ysgol ddya.rna.n.t. svrxdod mai gweith- iwr. ym mfrwson Mr. Tom Morris, an- rheg'*yd og aHwedd aur, a'r anrbydedd n or yr udeiiad yr oedd cyomint galw am dano. Yr yciym wedi pregetbu cvmaint I am yr ysgol hon hyd y blynyddau fel na ddwedwn ddim ym mhellach na'n bod yn 8>obeithk> y ga y Cynghorwr Tom Morris, ac eraill tebyg iddo, eu goreu i g-ael yr adeilad hardd wedi ei lenwi. Nid dymunol yw fBgol wag, mwy na chapel gwag. Mae'r stori'n bir, Mr. GoL Nid oes gyfle i ddweyd gair y tro hwn fel pob gohebydd a phregethwr ar ddiwedd a dechren blwyddyn. Iteth sy'n ystor gan y flvvyddvn, pwy wyr? Pwv frenddwyd- iai iiwyd<i.\ji yn ol y troid lielgiuni a Goglodd Ffrainc yn fynwent brudd cyn pen hi wnld\"D,:Ic y byddai v mi10edd dewr yn'11Uo ym mhob llecyn cyn h,vn? ¡ Neb. I bob darllenydd dymunwn rlwyduyn Newydd Dda. John Jones. I

MINION AMAN. I Aeth y Aadolig heibio yn ddidrwst, a I chafwyd bin ffafriol i fwvnhau Gwyl y Geni. Tri.-st oedd llawer aelwyd, 0 licr- w"do. colli cwmni ambell lane hoyw a ffraeth ei dafod, yr hwn glywodd a.lwad ei wlad yn ei gofwy. Daeth nifer fawr o filwyr a mvfrrwvr o bell gartref i gysgod yr hen gronglwyd dixvs ddyddiau'r wyl, a phrofiad hwynt oil oedd yn ddiau. 'Doee unman yn debvg i gartref," yn enwedig y llanciau hynny dreuliasant dymor yn y gwersyll oer. Cof genyf i mi ganu rhywdro am Gas- tell Carregcennen, ac wrth son am y dewr- ion fu'n herio'r estron o'i geyiydd. a I j chofio marweidd-dra ysbryd milwrol yr ardal ar y pryd, llithrodd y geiriau hyn I dros y f ant: Ond crroaf yr wylent gawodydd o ddagrau, Mil ehwerwach na ,-wli.tli edifeiriol y sant, Pr- gwvddent fod miwsig rhyfelgorn y tndau flob feddu luKte.haeth i glustiau y plant." Nid yn y cywair yna y canem y dnldiau rhain. Er>-s cri y wenwlad pan fo yn gyfyng ami yn hvawdl o hyd i lanciau glannau'r Aman. a'r Llwchwr. ( vnhaliwyd cyrddau yng ngwahanol eglwysi'r cylch nos Nadolig, a mwynha- wyd doniau y rerddorion a'r areithwyr lleol gan nifer fawr o bobl. Bu cwrdd cvstadleuol yn y Christian Temple, a chiifwyd bwyl yn iawn wrth w ran do pig- ion adrodd wyr y cylch. Fn wyr y gelf g-ain yn drylwyr yw Mr. Morgan Davies, Castell, yr hwn aydd newydd ddychwelvd i'r henfro o fro ddieithr. Bydd ef yn ddraen yn y^.tlys goreuGwyr adroddwYT y cwm n hyn allan ar Iwyfanau eisteddfodol y cylch. Daeth dead ell Capel Newydd y Bettws yn gryno ynghyd nawn y Nadolig i fwvn- hau gwledd o de a danteithion. Gwahcxld- wyd y Belgian refugees o Isycxied yno, a dyivedir fod l'hai o bobl y Bettws yn dysgu eu hiarth yn rhwydd. ( Vmerant ati mor naturiol ag y cymer chwyad at y dwr. Beth bvnag am hynny, yr un iaith sydd gan gvdymdeimlnd ym mhob oes a gwlad. Digri yw'r helynt ynglyn ag nn o rhianedd by chain Pentre Davies. Bu yn chwareu efo un o blant bach v Bel- gians. I d honno, a bu yn wy lo'n dost. Aeth y Gjmraes fach adref, ac ebe hi wrth fi mhitjn, Mam, mam, mae'r Belgians bach yn llefain yr un perth a ni yn g-wmws." Mawr f'l cropso y drerf i'r ffoaduriaid pan ddaethant i'r ardal nos Fercher. Caw- '■'out foduriaid i'w cludo i'r pentref, lie y darparosid gwledd iddynt. gan garedigion. Pedwar a.r ddeg yw eu nifer, a lletyant yn y Bettws, lie y trofnodd yr Yswain Wil- liams, Maes^'quarre, ar eu oyfer. Daeth y Parch. Towyn Jones, A.S., i edryth en hynt dydd Ian, a diau fo<I ymweliad gwr o safle Towyn yn gryn galondid iddynt. Own yn dda y -caeglai pet y cwm ho-11 ffoaciiiriwd y wlad a eengir heddyw gan I yr Ellmyn dan ei gronglwyd ei hun pe byddai moddgwneud hynny. Diolchwn fod genym Aelod Seneddol a chydvmdeini- lad digon eang i gofieidio dy-noliaeth y dpymas pe bai yn bosibl. Cynhaiiwyd cyngherdd yn y Y.M.C.A. nos Sad wrn, ac er i Mr. Sam Jenkins gasglu doniau disgleiriaf yr ardal i wasan- aethu yno. ni cuafodd y gefnogaeth ddyl- adwy. Gresyn hyn, a'r mudiad yn cyflawni gwaith mor arddeichog led-led daear yn brosenol. Gwell lwc y tro nesaf. Llwyddodd Gwilym Myrddin i gipio'r gadair a Uhair gin. am brj-ddest goffa i brif gerddor y Cymry, Mr. Harry Evan"" ym Methjhia, Dowlais, y Sadwm di- weddaf. Cyetadleuai un-ar-ddeg, a chlor- ianwyd y cewri gan y prif-fardd Sarnicol. Buddugoliaeth ardderchog oedd hon. Trefnodd ceraint Mr. Fred Jenkins, ac y mae ganèldo lu o honynt, benefit foot- hall match i 'w gynorthwyo yn ei flinfyd. Cymer le y Sadwrn nesaf, a dylasai yr ardalwyr rhoi help Haw i fachgen ehwnroùodd y game ar gae chwareu y bel-droerl ac befvd ym mhob cylch arall o gymdeithas. Mae Fred yn teilyngu help llaw i groesi'r gamfa hon a ddaeth ar ei draws oherwydd damwain flin gafodd yn ddiweddar. Bydd Eisteddfod Seion, Tirydail, yn cael ei chynal y Sadwrn nesaf, a mawr vw'r parotoi sydd ar ei chvfer. Gweit-hiodd pobl y deml fnch yn brvsnr er cael y crf- ryw yn llwyddiant. Gobeithiwn mai felly y bydd. Y Parch. Tom Davies, Bwlchygrocs. lanwai bwlpud y Christian Temple y Snl diweddaf. Un o fec-hgyn ghmn&u'r Aman yw Tom. ac wedi dringo i fri drwy ym- rcxldiad llwvr i'w waith. Amheuthyn yw I ei wrando yn pregethu. Amanwy.

I LLANSAMLET. Distaw yr aeth y Nadolig heibio eleni. Ni chanwyd carolau ac emynau gan yr ifenc ar hyd heolydd y pI wyt' yn nwfn ddisitawrwydd y nos, a-c ni ddisgynodd ar ein clastiau seiniau cheh y Llan ac offer- ynau cerdd. Sylweddolai pawb yn ddiau mwl fsdeg i fod yn llawen oedd hi y Nadolig hwn. Y plant bychain, fel arfer, a fuont yn dra byv. llawen, a gwisgi. Ac yn eu dini- wc,iqrwy(ki, lwh bryder, gofal, na gofid i drymhau eu calonnau tyner, non, ac iach, sibrydem yn ddistaw—" eich dyfodol, liliod a rhosynau, fyddo'n dangnefeddus, a di-gwmwl, ac na ddisgi-tied ar eich chist- iau swn ryfeloedd, na son am ryfeloedd, pan dyfoch i oed ran gwyr a gwragedd." Yn y gwahanol gapeli Ymneillduol cyn- haiiwyd cyfarfodydd i'r plant. Adrodd- wyd a chanwyd ganddynt ddarnau chwaethus. Byddai cyfarfodydd n natur y rhai gynhaliwyd Nadolig yn y capeli bob chwarter bl-wyddyn yn amheuthun. Toreirt a.r unffurfiaeth y gWMianacih cre- fyddol. 0 enau plant by chain y oeir y melodi mwyaf swynber a naturiol. Y mae'r Cynghor Plwy' wedi bod yn ymdrin a.'r mater-ai doeth, ai annooth. Ivddai rhoddi oaniatad diwrth wynelaad i I/ansamlet i fyned o dan lywodraeth Cyngor Tref AbertaP Deailaf fod y Cynghor PI wy' wedi cael y ddwy ochr i'r ddal.-n." Dangosodd Mr. Edward Har- ris, cyfreithiwr, a chlerc Cyngtbor Dos- barth Abertawe, ynghyd a'r Cynghorwyr D. R. Evans ci T. J. Richards, mai anfun- tais i'r plwyf fyddai'r briodas. Bu dir- prwyaeth o Gynghor Tref Abertawe J fyny, sef y Maer, Cynghoi-wyr D. Mat- therw15, D. Williams, D. J. Davies, Mri. IT. Lang Coath, W. Ashinole, a Hea-tii. tiT-fesurydd. Dango.sai y rhain y fantai^ a ddeilliai o'r uniad. Deallwn i chwech o'r cvngliorwyr bleidleisio dros wrth- wyaebiad cyfeillgar," a chwech dros wrthwynebiiid pendant." Rhoddodd y cadeirydd ei "casting vote" y I gwrthwjTieblad cyfeillgar." Ond nid yw hyn yn derfyniad ar t majter. Penderfynwyd c-yjanal ewra ni wyf yn Vsgoldv Pexiiei Green nos Fawrl h nesaf, er cael barn y t rethtteilwyr a'r rhenWlalwyr ar y mater jTTvysig hwn. Sibrydir gtaii rai fod v evnnydd yn r I dreth am y chwe' mi^ diweddaf yn sicr 0 <iroi'r fantol dros ganiaitau i'r plwyf hWJlI i gael ei uno a bwrd<*it=dref Abertawe, aID ei fod vn 11 w-ch nag vmf yn yr olaf. Ond ni.s gel Mr- rhwkli coel-f*r hnrk.h a glywit.i o enau rhai di-awdtirdod. CHir yn ddiau y rkiwy och r gywir i'r mater yn y cvfqr. fad cySTodinol gynhelir nos Fa wrth. nesaf.^j

?'??????r?M ? 'cRc??? of the whole ceremony will come when you say-" With this Ring I thee wed. And your joy will be even more com-plete if the H ihe most perfect I! marriage symbol that money can buy-one of H. SAMUELS FAMOUS "LUCKY" WEDDING RINGS, a souvenir of supreme value that will give your bride happiness throughout her lifetime. They are renowned 'or purity, value, and superb finish.  Gold, 10/5 to 10/ With every ring A SP ECIAL XMAS WEDDING GIFT FREE! Come and C1spect in the private selecting room to-day. m mm ■ ■ ■ li atchnmkrr to ?n? .)d?;<t?v, ?OS ?XFORD ST • By B cr AH ■■ £ S% fiRflSSFI SWANSEA (CXDER THE RIU CJ.(WK¡, Weight J 1 | r t\jPkH Also at Cardiff, Newport, Merthyr. &c., in/a 1 c/. 91 tm upW1!J'ds. 1 Ho SAMU EL9,Also at Cardiff, 'Newport, Merthyr. &c., ?c ig/. M? unwat?t? 8

TAMEIDIAU AMRYWSOL. I Megis ar drotllwy Flwi-ddvn Newydd yr ysgrifennaf yr vchydig Ilodion hyn. Tewion a duon y mae y cymylau hong- iant yn ffurfafen Ewrop yn parhau o hyd, ond golwithiwn y "-try v rhod yn fuan, ac y cawn "I''lwvdd\'n Newydd Dda "-y cymylau wedi eu hyinlid yniaith, y ffur- fafen yn las-loew, a. chj-fiawnder a hedd- weh ar eu gorseddau aur yn cyhoeddi Tangnefedd ar y ddaear, i ddynion ewyllys da, ac ni bvdd rhyfel mwy." # Eisteddaf orig yn nghwmni rhai or beirdd; gwrando di-thau, ddaiilenydd mwyn, ar eu cat hlau cain. Yr Arch- dderwydd a ganocld fel hyn i Flwyddyn Newydd "Blwyddyn arall yn lluddedig Sydd yn llesg ac unig, Ac i hawlio ei gobenydd Agoshau mae Blwyddyn Npwydd. ilae cysgodau tragwyddoldeb Yn ymrithio yn ei gwyneb, Sylweddola'r m wnlf peurhvdd Ysbrydolrwydd Blwyddyn Newydd. Careg filldir einioes eto, Dyma hi-a ninau lieibio, Mae'r cvflymdra'n ddychrvn beunydd Yng ngoleuni Blwyddyn Newydd. Natur yn ei thrwmgw.g dyfnaf Sy'n mwynhau breuddwydion gaeaf, Ond yn sydvn clyw aflonydd I-dgyrn croesaw Blwyddyn Newydd. Cwsg eihun -sydd fcl pe'n teimlo )hi dyledswydd bod yn effro, I gael datJilu mewn llawenydd Enedigaeth Biwyddyn Newydd. Pam nw£'r byd yn llawenychu Ac yn deffro'i glych i ganu ? Duw y Nef yn unig wybydd Beth yw baich y Flwyddyn Newydd. Llawer hyder gaiff ei siglo, Llawer can a droir yn wylo, Llawer bywyd teg a genfydd Ben ei daith y Flwyddyn Newydd. B'le mae'r ben gyfeillion pry-sur Oedd a nwyfiant lond eu natur? Nid oes ond en beddan llonydd I roesawi Blwyddyn Newydd. Buan iawn o'n blaen v cyfyd C'areg filldir olaf bywyd, Lie, y collir yn dragywyfkl Bon deganau Blwvddvn Newvdd." # Deallwn fod ybardd-hregethwr y Parch. J. J. Williams, Pentre, Rhondda, wedi ateb yn gadarnhaol yr alwad dder- byniodd oddiwrth eglwys Tabernacl, Tre- foris, i'w bugeilio. Ystyrir J. J." yn un a awdlwyr gore Cymru, ac yn bregethwr grymus; a bernir yn lied gyffredinol fod eglwys Tabernacl wedi bod yn ddoeth yn ei dewisiad 0 fugall i lenwi lie y diweddar Barch. Emlyn Jones. Cewri fuont yn llenwi pwlpud Taber- nacl yn y goi-ffenol. 0 flaen Emlyn bll'r svynber a'r athrylithgar Barch. Herber Evans, ac n'i flaen yntau y Parch. Thomas Jones, tad Syr David Brymnor Jones. Jonc- tid Srr Da?i,d B.-v-ronor Jones. Yn Eisteddfod Genedlaethol Caeraarfon ya 190H enillodd y Parch. J. J. Williams i y gadair am uwdl ar v Lloer," a chyf- I rlft, nonno yn un o'r awdlau gore yn ein hiaith. Dywedai Berw—un o'r beirniaid -,tnl d-ani: Yn sicr ceir yn yr awdl hon rywbeth na ddeuir ar ei draws yn fynych yn ein hawdlau, hyd yn nod yn ein hawdlau goreu. Darn o wynfyd i mi yw cael mwvnhau peth fel Jiyn mewn tawelwch digyffro." Machreth-beimiad arall-a. ddywwlodd" Awdl fvw, nwyf- us. dyner, lawn o "glainoiir' cvfriniol goleuni'r Lloer ydyw'r awdl hon. Nod- weddir hi gan fireinder llenyddol o'r radd flaenaf, ac mae'r awenyddiaeth yn wyr- yfol. Os nad wyf yn cams^ nied vn hollol, cpner ei lie ymysg gnrellonawdlau y ch warter canrif ddiweddaf." Y Proffoswr J. Morrifi Jones—yr hwn 1 gyfrifir y beirniad mwyaf llym, manwl, a threiddgar yng Nghymru—-a. ddvwedodd —" Awdl hrydfertb odidog yw hon, y gynghanedd yn gref a. phersain, yr iaith yn swynol o goleu. Y mae'r gerdd wedi ei thrwytho a hudoliaeth a chyfriniaeth nos loer-gan: y mae pflydr y Lloer yn perfrio drwvddi." ? # Feallai wedi darllen y fath gamoliaeth i awdi J. J. y caret, ddarllenvdd, gael darn 0 honi. Y roae rhywbeth yn y darn canlynol 'sydd yn briodol i'r <j.m«er eyih. ryblus presennol O dan deg dyrryniad hon Dwyfohr hen .adfeilion, Lie bn difrorl dyrnod hell Angeu'n gostwng hen gaste] 1 Rhanna'r addurn i'r eiddew Estyna'i dwf drosto'n dew; A dwed wrth ariannu'r dail Fod rhodfa drwy yr adfail; Unwaith clybu su y saeth. Waedai eivii y dalaeth; j Gwyr cyhyrog o'r caerau (,'oti-it'n etl,vn gaii, Gwelodd gladdu y gloev.-cUlur A gelyn. gwael yn ei gur; ( iv bu Ttot-gan rhianedd O swynoi lais yn y wiedd I Yn son tea wynias eAl I Fu drwy ^fid y rhyfel." Wele ychg o berlau'r awdl:- H letiad artVj'l, dy Wfjnau- newydd Gynneu galonati, A chy-rines serch i ne.shau I diroedd hen fwynderau. Cofio LIner,' yw cofio'r llais--dialar Yn dy oleu glywais, Yn ol yn fy ngwanwyn ir Oriau gofir a gefais. Cofio'r Lloer,' yw oofio'r Ilaw-wen, dir- Dorrai frig yr ysgav. [ion, A'r drem vrrai bryder draw 0 don y dclwvfron ddifraw. 'Cofio'r Lloer,' yw cofio'r lli'—-a'i donnau Danom yn telori; Hardded y gobaith-gerddi Wnai'r <lon oer o hyd i ni! Coiio*r Lioer yw cotio'r llwyn-canedig Gytigodai dda.u dcldfwyn, Lie hudai serch ei feich fwyn Dan glog y deiiiog dewiwvn. 'Cofio'r LLocr,' yw cofio'r lion—deimladau Y JJllid lodd ofalon, A chariad di-frad v fron A lwvr liwiai'r alawon." Treuliais orig yn ddiweddar yng nghym- deithas y Parch. Bodfan An wyl, arolyg- wr y Mud a'r Byddar ym Morganwg. Mab yw efe i Mr. loan Amyyl. Pontypridd, yr hwn sy'n fardd, lienor, a phregetihwr gwych? Ei frawd oedd y diweddar Syr Edward Anwyl, M.A.? Abery?twyU.t. Dy- wedi.r fod y ,teuln'n disgyn 0 Rhodri Fawr, un o dywysogion Cymru, a Phenadwr V11 Manaw. Er l'üd Bodfan yn drwru ei glyw," ac mai drwy'r gliif3t-gorn y gellir y^nddiddun ag ef, diddorol yw ei gwmni. Pregethu yn feddylgar, a medr wneud englynion <ywrain. Ysgrifonrvodd i mi yr englynion canlynol, a. rhoddodd ganiatad i'w cyhoeddi yn yr Herald A ia,fo n. .A;-taf<m aBDwyl._fy newin, innau, L-?&awfd dy.fywyd. ]pjf?} dy {piau: I A — c fel di?danydd gy?'? dy ddia U: J ? JT—d(|: ?rsnth? l.pned dy eiriaju. j O—r annwyl, mae dy riniau-cyn am! Ml N—ad yw'n rhy galed eu dwyn i'r gold u." Y mae'r ddau englyn canlynol ar ol ei frawd, Syr Edward Annwyl:— Heb Edward. Mae'n haelwvd Tom yn wael d'lawd—heb A'i wybodacth barawd; [Edward Och! y ddu himych ddyrnod! Mawr yw 'y mriw—marw 'mrawdl Y Gobaith Gwell. Os cafodd, ar Irj ceufedd—anwadal Ddiflanedig fawredd, Dyiy'r byd tu draw i'r bedd Ar Edward uwch anrhvdedd. Gobaith y Gweithiwr. Yn nhirion wawr y new age"—c>s Pasio Manhood Suffrage," [mynnir H Till ny" henaint, I'll manage," A thai fv ngwaith living wage." Y Gwirfoddolwr. Doe. Feddaled Gwirfoddolwr?—ciddiled Pan ddelo gan fwstwr; Chwilen ddu, a clmlon ddw'r— Rhyw H volunteer" o filwr! Heddyw. A'i dud, a gwlad ei dndal1-ymedy Am odwrdd y r hen gau; Drud yw'r dyn, a dewrder dau, O'i wirfodd mae'n trin arfmi." O'i %Irfo(ld iriae'n -f.ri-,l ar f ,-t-ti. Y mae ei eiriiidur Cymraeg a Scaesneg- cywiriad o un Spurrell—yn un hylaw iawn i ddihnwyr yr orgrafE newydd." Y mae'r argraffiad cyntaf o hono wedi ei lwyr werthu. Y mae'r ail-argraffiad yn y Wasg.

FOOTBALL. A Rugby benefit match was played at Ystalyfera on Christmas afternoon be- tween teams selected by Mr. D. M. Evans, of Ystalyfera, and Mr. Dal Mor- gan, of Pontardawe. Howell Lewis, of Swansea, and Lieut. Hoskings, of Oxford University, turned out for the irmer's team. In the first half there was little to choose between the teams. Considering the state of the ground, and the fact that all the boys were out of training, the exhibition was a good one. Pontardawe the first to score, D. Jenkins going over with a try. Fred Vaughan failed to convert. Just before the sounding of the final whistle the homesters made a dangerous rush, and carried the ball over the visitors' line, with the result that Tom Morgan touched down. The kick at goal failed. The proceeds will be devoted to the purchase of cigarettes and tobacco for the Swansea Valley boys with the Breeonshire Territorials now stationed in Aden. RESULTS AT A GLANCE. 1 English League.-Division I. ¡ Aston Villa 2. Blaeklrarn Rovers 1. I Liverpool 1, Bolton Wanderers 0. West Bromwich Albion 2, Burnley 0. Bradford 1. Oldham Athletic 1. Chelsea 0, Manchester Citv 0. Everton 1, Bradford City 1. Middlesbrough 1, Notts County 0. Sunderland 5, Newcastle United 2. Sheffield Wednesday 3, Tottenham H. 2 Monday's Results. Burnley 4, Chelsea 1. Sheffield United 1. Notts County 0. English League.—Division If. Clapton Orient 2, Birmingham 1. Grimsby Town 4, Glossop 0. Hull City 5, Leicester Fosse 1. Lincoln City 3, Notts Forest 2. Stockport County 0, Bury 0. Leeds City 3, Barnsley 2. Bristol City 3, Wolverhampton W. 1. I The Arsenal 4, Preston North End 1. Derby County 2, Blackpool 2. Monday's Results. Birmingham 3, Notts Forest 0. Derby County 6, Leicester Fosse 0. Southern League.—Division I. Gillingham 3. Norwich City 3. Brighton & Hove A. 0, West Ham U. 0. Plymouth 2. Carflifif City 0. Watford 1, Exeter City 1. Luton Town 1, Northampton Town 1. Southampton 1, Portsmouth 0. Reading 2, Swindon Town 2. Queen's Park Rangers.Bristol R. 1. Millwall O. Crystal Palace 0. Southend United v. Croydon Common —abandoned owing to fog. Monday's Results. Northampton 1, Exeter City 1. Bristol Rovers 4, Southend United 1. Queen's Park Rangers v. Millwall Athletic abandoned owing to fog. Crystal Palace 2, Norwich City 1. Swindon Town 7, Croydon Common 1. Southern League.—Division II. Swansea Town 1. Merthyr Town 0, Stalvhrjdgc Llanf\IJy O. Ton Pentre 2, Mid-Rhondda 1. Barry 4, Pontypridd 2. South Wales Association Cup. Bargoed Town 2, Gilfach 2. Midland League. Monday's Results. Lincoln City 1, Chesterfield Town 1. Sheffield Wednesday 3, Hull City 0. 1 Northern Union League. Monday's Results. Leeds 35pts., Warrington nil, Hull 65pts., Bradford nil. Leigh, 7pt.s.; Kingston Rovers, nil. Friendly. Swansea Reserves 2, Cardiff Reserves 1.

EXCITING SCENES IN A SCOTCH COAL PIT. An alarming accident occurred at Max- wpU.pi-t near Dailly. Ayrshire, ow-ned by the Kill och an Coal Co., Glasgow, Monday night. A small party of iiieii working in the Dook level had just bored and fired a shot. when there was a sudden rush of water from one, of the old workinCs of an adjacent disused colliery, some of the workings of which have been !,urring continuously for some 70 years. The lll- rush of water completely filled the work- ings in five minutes, and the intn at work had an exciting experience in making their escape. One man narned Jameg McBride, aged 03, j eaidiag at Lowstablee, Dailly, is missing. He leaves a widow and grown-up family. Arrangements are being made to start pumping operations at once. A later message eta tee that tliere is no hope of McBride having escaped. His body has not yet been recovered.

Germany has not yet exhausted her in- genuity, jn finding means to extort nwnpt from the suffering Belgians. She now rp- quires ever cyclist to purchase an official l passport beiyre goins for » i¡lUJ.

II EGYPT'S BRIGHT FUTURE. An Interview with the New High Commissioner, I fcarrut J}0Y, who isconneete(t wirn Al-Mokattam," the chief Arabic daily I organ in Egypt, and who is now staying in London, sends the following to the Daily Telegraph" I have been privileged to interview the newly-appointed High Commissioner for Egypt, Sir A. Henry McMahon. He very kindly gave me his views on Egypt- ian matters, which he allowed me to communicate to the Egyptians through Al-Mokattam," the Cairo daily news- paper. Tn the course of conversation, amongst other things, he said the follow- ing: All my life I have lived amongst Orientals, and especially Moslems, whom I sympathise with and esteem I have been associated during my military and administrative, career with the border in- habitants of India, Afghanistan, and Persia, who are mostly Moslems, and am greatly interested in all questions of Islam. "Could you tell me. Sir Henry, whether any radical changes will take place in the internal administration of the country? is premature for me to say any- thing in t4448 connection now. But al- though a Protectorate will involve some minor changes, there is no intention of effecting any radical ones, and whatever these may be they will be for the good of the country—for the more efficient and rapid working of the administrative machinery.' "What ttlxvut the capitulations? 'The capitulations must eventually and automatically cease with the Protec- torate. It Tould be unwise to make a rapid change before we know exactly what to replace them with. A suitable substitute must be found, as there are cosmopolitan interests that will have to be considered. But, apart from political interests. I have devoted much of my time to administrative questions, and am especially interested in agricultural ir- rigation and public works, all of which are problems that present themselves in very interesting form in Egypt. All pro- blems connected with the development of the country will present peculiar interest to me. Although I believe I know Indiânl conditions and problems, having studied them all my life, my general experience convinces me that the details of ad- ministration that may be good in India need not necessarily be applicable to Egypt. What I wish to convey is that it is by no means my intention to copy Indian administrative measures, as the conditions of different countries demand different ways. In any case, Egypt may rest assured that the policy Great Britain has ever followed—that of work- ing lor the welfare of the countries it administers—will lie continuc-d'as In the past. And for my part I hopo to do what I can in this respect, relying on what my predecessors have already ac. complished and on the help of my co- workers in Egypt.' The choice by England of Sir Henry McMahon to the newly-created post of High Commissioner presages for Egypt a "brilliant future. Under the rale of a wise. Sultan and the direction of an able and experienced British Commissioner, the valley of the Nile promises to be one of the fairest jewels in Britain's Imperial Crown."

A TUMBLE ASSAULT. Griffith Evans, Brynynydd, Tumble, at the Llanelly Police Otmrt on Monday, sum- moned David Samuel, Dynajnt Farm, Tumble, for assault on jDeoember 21st. Mr. Wm. Davies, who appeared for the plaintiff, asked that the case should be struck out. The assault, he explained, arose out of a maintenance case which was recently heard in that court, and defendant h.ad expressed his regret for hi& conduct. The parties, who were relatives, had al- ready shaken hand^ The Magistrates' Olork: It is usual to aek the Superintendent whether he ILT-S any ob- jection to a case being struck out. Supt. Jones: I am sorry to say that the defendant is a very dangerous man when in drink. 1 understood that his wife is stay- ing in this house, and that he kicked the plaintiff, causing two wounds on the fore- head, which might have resulted very I eerioUBly. The Magistrates' Clerk; Have the cuts i healed ? Mr. Davies: Yes, practically. The Magistrates' Olerk: It is usual to ad1 journ causes of this kind until the wounds have healed. Mr. Davies: I m.,y say that the plaintiff consulted a doctor, and ha« been able to follow his employment during the whole time. The Bench adjourned the oaee for a month.

AUTHOR OF "TOM BOWLING." The centenary of the death of Dibdin is to be marked by the unveiling of a tablet at Southampton on New Year's Eve to the memory of this song-writer who did so much to stimulate enthusiasm in and for the Navy in the old days of the war with France. It was his theatrical work that first brought him into notice, but after his quarrels with Garrick and others he launched out on his own by establish- ing that little "shop of merriment" at the Sans 'Souci, Leicester-square, where he sang his own sea songs with the Tit, most gusto. Most of Dibdin's lyrics are now forgotten, but one still survives in quite robust popularity "Toni Bowling."

I CULTIVATION OF DANDELIONS. A fresh path to fortune is to be found by digging up dandelions. At least tl is seems an obvious corollary from a Board of Agriculture leaflet that advocates the cultivation of dandelions for the sake of the dried roots, which have hitherto been produced mair.lv by Germany. These | dried roots fetched 110s. per cwt. last j September, and the absence of German competition must send prices much higher. The roots, when dug, must be washed clean, sliced, and dried, and a hundred parts of fresh root will yield ¡ twenty-two parts of dry material.

A rifle range with strictly modern equipmerot lias b*-en established in the crypt of Kennington Parish Church. The village of Llanon, Cardigans})ire, has Just been the scene of an extraordi- nary incident. Among the inhabitants are some who belong to a religious seet, known as tljLe- Pentecostals. While these persons were holding a s?rric? in 'a privat. house a hOgbIe crOWd assembled outsi&. Some wmdows were ?rokon; whereupon one of those inside eam out and fired five shots fronv a revolver. One of the bullets strnck Mr. Tom Evans, of Pentre, who leas badly wounded in the I' arm. Th* occurrence caused great citement in the village. There will, it is said, be: a police prosecution.

A SOLDIER'S ROMANCE. The death of General Kelly-Kennv re* calls the fact that the additional surname of Kenny, which lie adopted in 1874, had a romantic origin. Captain Kelly, as ho was at that time, was not particularly well off, and had only a very small prU vate income to supplement his pay as a junior captain in a line regiment. He had, however, what is termed "luck." and one of the first indications of For. tune's kindly intentions towards him came when he was spending a few days' leave at Brighton, in the winter of 1873. One stormy afternoon he was standing outside his lodgings on the front when he noticed a feeble old gentleman vainly en- deavouring to cross the road in the teeth of tie gale. Seeing that the old man was in difficulties, the future General hastened forward and offered his assist- anee. It was gratefully accepted, and the stranger, when conducted ti), a placQ of sheltpr, invited the young officer to dine with him that evening. The acquaintance thus formed speedily became a close friendship, towards which tho warm, generous disposition of the young Irish officer contributed not a little. A few months afterwards the old gentleman, whose name was Kenny, died, and on his will being opened it was found that he had bequeathed property worth several thousand pounds a year to the polite young officer who bad assisted him during the winter storm.

MANY SHARES HELD IN WALES. At a meeting of the Cheffers Gold Mining Company, nearly 100,000 shares in which are held in South Wales, held in london, the Chairman stated that the present difficulties of the com- pany were due to the management in Australia expending more on plant, buildingR and machinery than was esti- mated. The property had for the time I being been protected. The meeting eventually adjourned, a, committee being appointed tOo go into tho affairs of the company, a South Wales representative being placed on the com- I

CHILDREN TEETHING are greatly relieved by takinj DOCTOR STEDMAN'S TEETHING POWDERS, These powders are guaranteed by the Pro. prietor to contain no harmful ingrediel1 and are therefore a. sale and effective medicine for Infants. Asx for them tWi the full title of DOCTOR STEDMAN'S TEETH I NG- POWDRS, and see the Trade Mark. a Gum Lancet, on the label of every packet and powder. without which they cannot be gensing. Of Chemists and Stores, iiii and 2/8. 125, New North Road, London. N. f:8. ::i !M!5l Cl?emaHnem of her child obouuao i HARRISON-OS 'j "Rellabl." nOWl.IIB£  ?M?we?y ??r?ajO?faM?e*n??C"?? S Ooe appuention kWa &U Nfu 8Dd Veru"i% A r J beautifies and streag?ens the EWAC? I t" In TiM, d. &; 9d. PostaW I& W ? SOLD BY ALL CHHMBTS. M H Insist an haviao HARBISON'S PQM £ DB* 2 GM IL HABRMK CHMM, WM" I Agents Swansea: M. DAVIES, High Street. Brynamma.n: E. M. MORRIS, Chemist. Pontardutais: T. ALBERT JONES. Ammanford: LUTHER BY& Gowertcn: S. K. gOiLKIS. tiarnant and jlanamman; j. W. EV de. Chemist. Landore: T. DHTBEN, Chemist. Olydach: DAVIES BROS.. Chemists. Habrox4 Road. Pontardawe: E. GRIFFITHS. ObemiaC. 1/1-1 We claim that 2/9 DR. TYE'S DROPSY, LIVER, ANQ WIND PILLS Cure Constipation, Backache, Indigestion,. Heart Weakness, Headache <& Aervom Complaints. Mr. John Parkin, 5, Eden Crescent, West Auckland, writes, dated Mar. 21, 1912:—" I muet say they are all that you represent them to be; they are splendid; indeed I wish I had known about them sooner. I shall make their worth known to all who suffer from Dropsy. Sole Maker: S. J. COLEY, LTD., õ7. HIGH STREET, STROUD. GLOS. FREE OFFER TO LADIES. To prove the superiority of ELLISTt PILLS FOR FEMALivs, 1 will Bend a Je"ree Trial Packet poet paid. Prepared iron* the original recipe of a c Z ei, ? nurse. and never fail in restoring regularity and correcting all disorders. Safe, certain, and speedy pill that never disappoint*. Thoo- feande of letters of thanks testify to tfceir speedy efficacy after all other things bava been tried in vain. Lach purchaser sends back testimonial, as they tound relief in every instance. There is nothing to eqrtat them. 1@. 3d. per box. Special Eitra Strong Pilla (recommended). 4e. 6d. poet paid, in plain wrapper, with full direction* and advice. Supplied through the post oaly by Mrs Ellie, V, Surrey-lane, Battereea. Lon- don. An interesting guide, 43 pages. at illustrations, sent free with each box. LADIES. BLANCHARD'S PILLS Are unrivalled for all Irregularities, etc.. they speedily afford relief and never fait to alleviate all suffering. They supersede Pennyroyal. Pil Oochia, Bitter Apple, eta. 'BLANCHARD'S are the Seat of an PHI* for Women." gold in boxes, lill by BOOTS' Branches, and all Chemists, or poet free, same prices from LESLIE MARTIN, Ltd., Chemfeta. S4, DALSTON LANE, LONDON. Free iiample and valuable Pocklet, post free, Id. Stamp. < ?!?_?BB?!? Relieves m 48 Houri ??'?at??y?? derangemeuts of tbe Unnar? ????B??A 0O"rgg_3,n' s. $$uli? peor7ier to CC.opai" CubebS and Iujections: Cun rapidly, te*vez no n eatint or bad«ffects: Of all Cbemtata, Vfi n BmJf or post frett for Sf8 itam VmuBf WILØX & co. (DeptU 1 49, ttaYJO.ket. London, S.W, FREE TO ALL SUFFERED If you feel'OUT of SORTS' R.1J¡H"OWN' '<lOT BLU&'Ó' Sl'FFKK ff<wn X1DNKY, BLADDER, NERVOUS j)ISE.E HRI)jklcWl ?:AXNE -S ULCERSSKIN'"U??r1IONs.1ptLEs. write lor FREE INSTRUCOVE MEDICAL COOK OH these dii,?a.?, and wonderful CURES effectol "J THE NEW FRENCH FmmEID% ii-ii -2 THERAPtOM?S? vQurlf if í tis the remfdr?r YOCR OWN ailment. '?') 'M!ow nr dr- œlars. Send stamp address envelope TO DR. LECLF KG MEO?CO?HAt-RRSTOCKRn.HAMT?TF-AD LO?fO?.E-?G ^U«SAPIOW etthM ? ?'M 2!9¡.q }