Papurau Newydd Cymru

Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru

Cuddio Rhestr Erthyglau

48 erthygl ar y dudalen hon

TUBERCULOSIS.I

SHOP ASSISTANTS' WAGES. !

NEW POLICE" SUPER." I

SHOT IN THE 'ARM. -I

"T" -J MANSION AND VICARAGE.…

[No title]

JERUSALEM I ———-II!> I

MILK STRIKE.I

.-I ZEPP DESTROYED. i

NO GRAVE FOR FUNERAL. i

I -AMMANFORD MILK. j

..GERMAN BOAST. !

-__----VICE-CONSUL CHARCEO:…

WELSH CENTENARIAN. ]

CLYDACH AIRMAN. I

NEW VOTE OF CREDIT.

COAL CONTROLLER. I

TRIBUNAL -DIALOGUE

! SWANSEA BUTTER FINE.

REFUSED TO MARRY.'

WAR IN RUSSIA.j

TURKEY TIRED. I

ITALY'S FIERCE STAND. !

FAMOUS HUN AIRMAN.

A WEE-IRACY. I

HAIG AND -THE SAMMIES. I

CUBA IN THE WAR. I

THE LOST POSITION. -T

Advertising

Advertising

I NODION AR BYNGIAU YR WYTHNOS.|

Newyddion
Dyfynnu
Rhannu

I NODION AR BYNGIAU YR WYTHNOS. | —- (GAN AWSTIN.) Yn ol yr arldewici, cychwynwn gyda jiodion ar dclarlitli Mr. Oakley Walters ar hanes Treforis. Wrth ddochreu dywedai y darlithydd y byddai anghen inyned yn ol i 1640 or mwyn rhoddi bancs a chyfrifon am yr achos fel y mae yn y Tabernacl yn bresenol. Dyleni, meddai, fod yn ddiolcbgar i'n tadau Ymneillduol am yr hyn a ddarfu iddynt wneyd i -kyrwyddo'r gwaith ac cstyn i lawr i ni ?an<? yr aches, o dan y i'ath anfanteision ag yr oeddynt hwy o danynt yn yr amser Juvnw. Y mae Dr. Rees wedi rhoddi hanes Colonel Phillip Jones fel Cristion, ac mai tua 23 mlwydd oed ,wedd Phillip Jonoe pan ddeclireuodd yr Aehos hwn yn Cilfwnwr. Yn y Hwyddyn J693 s.yiuudwyd yr aclios i Dirdwnkin, ac IV mae hanes mai yn Tirdwnkin y gwein- yddwyd Swper yr ArgJwydd a'r Cymun- deb cyntaf yn hanes yr achos gan Mr. Samuel Jones, c)n i Lewis Rees ddod ? Tirdwnkin o Llanbrynmair. Yn 1759 ja?th Mr. Lewis Ree? i gyd-weinidog- fletliu a Mr. Samuel Jones yn Tirdwnkin u Mynyddbach. Yn y fhvyddyn 1762 Fymudwyd, ac yr adeiladwyd capel cyntaf Mynyddbach. Yr oedd Mr. Lewis Rees /n gweinidogaethu yn Tycoch, Mynydd- bach. Cwmbath, Treforis, a'r Ysgetty. Yr oedd capel wedi ei adeiladu yn Ysgetty 12 mlynedd o flaen Libanus, l'reforis, gan Lewis Rees. Bernir fod yr aclios yn cael ei gynal yn Tycoch yn y ilwyddyn 1682, os nad cyn hyny, gan ael- odau Tirdwnkin, a byddai rhai o aelodau y Chwareli Bach, Castcllnedd, yn dyfod iIr cyfarfodydd hyn. Y rnae cofnodiad fod pobl Tycoch a'r Chwareli Bach yn. cyfarfod a'u gilydd mewn. ftermydd ar oclir Mynydd Prymnia, fel He canol i'r rldwy gvnulleidfa. Dywedir fod y bobl 3 pyfarfyddent yn Tyeoch yn rhai diarebol tm eu gwresogrwvdd crefyddol. Teimlid er's rhai blvnyddau fod Tycoch yn le lied anghyflens i gynal cyfarfodydd wedi Jjoblogaeth Treforis i luosogi, a bod nnghen am adeiladu ty cyfarfod, ond yr oedd Mr. Lewis Rees a phobl Mynydd- bach yn groes i hyny, rhag ofn y buftsai pobl Treforis, ar ol cael ty cyfarfod, yn pnneillduo o'r Mynyddbach ac yn myned yn eglwys annibynol Barnai pobl Mynyddbach mai diogi i ferdded a difaterwch crefyddol, ac nid flos ysbrydol eu ardal boblcg owd vn pari i bobl Tycoch awyddu am gael addoli yn Nhreforis. Pa both bynag, fe ilrefnodd Rhagluniaeth yn ei ainser i lobl Treforis gael yr hyn ddymunertt. I)aeth galwad i Mr. William Edwards, jjweinidog y Groeswen, ddyfod i aros etn tai miroedd yn yr ardaI, pan tt,dd yn Adeilad? Pont-y-Ffore6t. wrth .^edd yn fa 1782. Yr oedd Mr. Edwards yli wi- dylfm- iradol iawn yn mysg boneddwyr y wlad, I Ir gyfrif ei enwogrwydd fel adeiladydd ?ontydd, c yr oedd iddo barch mawr Jel$*egctLw gan !?wi? a?i adwaenai. t.lwyddodd Mr. Edwards i gael gan Nx. wis ees a'i bobl yn Mynyddbach ,r? dloni iddo ef adeiladu cape} yn Nhre- ?)ri9 yn gangen, a chyfarfyddent yn y Tycooii, ond gOMxhvvd amod yn y weith- red na fyddai cyfarfodydd i gael -oil cynal ynddo ar fore Sabboth, rhag tleihan cynulleidfa y Mynyddbach, ac na fyddent i fyned yn eglwys at eu penau eu liunain. Cytunodd y bobl a'r amodau taethion hyn, ac adeiladodd Mr. Edwards r capel. a chasglodd ddigon i ddwyn y draul yn mysg y boned digion yr oedd ef yn adnabyddus a hwy, a rhoddodd y )apel heb un geiniog o ddyled arno yn mrheg i'r gynulleidfa. Yr oedd Mr. Edwards niewn cysylltiad a Syr John jMorrLs, Cla«en>ont, yn cael ei edrych Brno YIl" wr galluog fol cynllunydd (architect). Efo ddarfu gynllunio Tre- foris allan fel ag y mae yn bresenol; yn gyntaf fel "town planning system," pob heol yn. scwar oddiwrth yr Eglwys. ac yn gyfochrog (parallel) a'r Eglwys. Cymorodii hyn le vn y flwyddyn 1782. Gan fod yr hanes mor ddiddorol, ac o bwys i'w ddilyn, rhaid gadael y rhan trail am wythnos yn mhellach, o her- ".ydd fod anghen cadw'r goloffi yn veddol rydd i ymdrin a materion cyffredinol. Ynglyn a Ghymdeithiw; Gymraeg y cseiwtn a Mynaahlog Nedd, caed anilieu- thyn noe Fa-wrtli diweddaf drwy ddarlith bÐDaigarnp ar y Cymro athrylithgar, utiiryddawii, ac enwog, y diweddar Rhys J\:ilsby JoiitS, gan y Parch. R. O. Evans, Sil<A, Caste!lnodd. Nid anghofia neb oedd yno y desgrifiadau byw, naturiol a Kafwyd o'r gwrthrych gan y darlithydd. Hocdd fel pe bae wedi ei ddonio yn ar- bennig i roi darlun eywir o t'tl yr adwaenid ef gan rai o'i wrandav.yr. Fhoddodd olwg arno fel prcgetliwr, fei lienor, fel gwleidyddwr, fel darlithiwr. cj fel dyn-mawr yuihob un o hcnynt. f Cyfeiriodd atcJ fel arwr-addolwr, ac at t. I-liratitliog fel prif wrthrych ei fdmygedd. Pan yn son am dano yn clarlithio ar Ddynion Wedi Oodi o Ptiim," dvwedai am ei ddeaguiliad o H, M. Stanley fel John Rowland aned.yn. nhlotv Dinbycli, a'r liwn ddaethai i'r bytl i beb ofyn caniatad all o'r gorcliymynion! I Hcfyd, am Dafydd Dafis Llandinam. fel neidiwr mawr," gan iddo rrti naid 0 i "lawr y pwll Jlifio, i lawr St. Stephail." Kid a'n anghof ar nob chwaith ei ddyn- wareiddiad o'r hen batriarch sytnl—Jones « Fi-nonb"dr-yn porthi'r moddion yn y gwasanaetli Seisneg yn nhre Caorfvrddin pvda'i "oi Wei" tnvstfawr ac oehneid- jol, wedi 1 Kilsby ei ddwyn'yno yn h;y o ddireidi diniwed na dim arall. he ar 01 cinio lawn, a'i otiod yn y sedd fawr, ac o ha un y buwyd tan orfod i'w arwain itilan ar ganol pregetli y gwr enwog o J.oogi Yn ddi-os, gwiedd ocdd y ddar- 1 n b-on. ar cvfranosi o honi yn fwyn- had — Daeth i law raglen Cymdeithas Cymro- dorioI1 Llanelli am .1918. oddiwrth yr ytgrifenydd, ill". J. Clement, 19. Stepney- place, a gwel y darllenydd fod cyfnod braf yn debyg o fod o flaen aelodau y cyrndsithas o ridechreu Ionawr i Ddydd Gwyl Dewi;—Ionawr 4, Athro W. H. Harries, M.A., B.Liit., Coleg Dewi Sant, Jjlanbedr, Twr Babel": Ionawr 11, Athro J. Lloyd Williams, D.Sc., Cokg y Brifyggol. Aberystwyth. Caneuon Gwerin Cymru Ionawr 18, Mr. Row- land Thomas, M.A.. Ysgol Gaiiolraddol Aberhonddu, Richard Price, yr Athron- ydd Ionawr 25, Athrawes Elkn Evans, B.A., Coleg Barri. Mae'r hen Gymraen I' yn marw a'r Beibl yn ei llaw"; Chwef. 1. Parch W. Ert>ns. B.A. (Wil Ifan). Oaerdydd, Dafrdd ap Gwilyni Chwc". 8. Mi-. M-) r(,ait Efc,3, Ysgo! J Ganr?raddol Lhu?U). Cyi'nod ('anwyH f Oynirv Oiwcf. 15. Mr. f. J Thomas, ■ B.Se. (Sarnicol), Merthyr. "Yshryd Y Celt"; Chwef. 22. Parch. T>. J. Daviefi. i B.A., Capel A Is, Llanelli; Mawrth 1, j Juathliad Gwyl Dewi.

r LATEST WAR NEWS ! - a-I

THURSDAY'S FRENCH OFFICIAL.__I

-BRUGES DOCK AGAIN.-I

WAR SUMMARY | .i

u PACIFIS-M- IN WALES.I

HALIFAX HORROR.I

[No title]

FATHER AND SOtl !

MESSAGE FROM A "TANK."I

BURGLEDTN INN. "I

-------GOLD FROM MOSCOW.-I

DEATH OF MR. H. STONE.i

DEATH OF MISS OLIVE HOWELLS.1,

SWANSEA BUTTER FINES.

SKEWEN ATHLETE'S DEATH.

I NO CHOIR SUPPERS.

MORRISTON SPORTSMAN'S DEATH.