Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
6 erthygl ar y dudalen hon
YR EGLWYS YN NGHYMRU.
YR EGLWYS YN NGHYMRU. AT OLYGWYB YR AMSERAU. FONEDDIGION,-Er fy mod yn gwybod mai Ym- neillduwyr trwyadl yw pob un o honoch, yr ydwvf ar yr un pryd yn hyderu bod cich cenedlgarwch yn gyfryw, ag a'ch tuedda i godi eich llais yn erbyn pob cam ae annhegwch a wneir a Chymry, hyd yn nod ag Eglwyswyr, sef bod Saeson yn cael eu penodi i'r bywiolaethau goreu yn Eglwys Sef- ydledig ein gwlad. Y mae cenedlgarwch a gwlad- garwch yn gryfach ymhob meddwl goleuedig a rhydd, na chariad at unrbyw blaid grefyddol; ac nid oes un Cymro diledryw nad yw ei waed yn borwi o'i fewn, pan welo ei gydwladwyr yn cael ei sarhau a'i ddirmygu: eithr dywed yn y fan, gyda'ch bardd clodwiw chwi, Pedr, Ni fynaf i anfwynion Guro FY MRAWD ger fy mron." Y mae yn hybys i chwi ddarfod i'r Arglwydd Ganghellwr yn ddiweddar gyflwyno bywoliaeth yn esgobaeth Llandaff i Sais, a bod yr esgob wedi gwrtbod awdurdodi y cyfryw un i gymeryd medd- gwrtbod awdiirdodi y i.in i on,mei,y d raedd- iant o'i fywoliaeth, am nad oedd yn deall yr iaith Gymraeg. Gallesid meddwl fod hyn yn rheswm digonol; ac edryebasid arno felly, pe buasai Cymro nen Wyddel, heb fedru Saesoneg, yn cael ei gyflwyno i un o blwyfydd Lloegr. Buasai byd yn nod y John Bull, y Church and State Gazette, ie, bron bob newyddiadur yn Mrydain, vn hwtio ac yn condemnio y cyfryw gyflwyniad yn unllais. Ond yr oedd yr Arglwydd Gangellwr yn amddiffyn ei waith, ac yn beio yr esgob yn llym, yn NIIY yr Arglwyddi, am feiddio peidio awdurdodi y Sais i gymeryd y fywoliaeth a gyflwynasai efe iddo ac y mae yn dra thebygol y gorfodir yr esgob cyd- wybodol i wneyd wedi'r ewbl. Meddyliwyf y cyd synia pob Cymro, pa un bynag ai Eglwyswr ai Ymneillduwr fyddo, fod gosod Saeson yn beriglor- ion ar blwyfydd Cymreig, yn sarbad ar y genedl Gymreig, ae yn anghyfiawnder a holl aelodau yr Eglwys Wladol yn y Dy wysogaeth a bvdclaf yn rhyfeddu pa fodd y maent yn dyoddef peh fel hyn mor dawel er ys oesoedd bellach. Pe buasai boll esgobion Cymru yn Gymry, nid fel hyn y buasai pethau. Y mae yn debygol mai y feddyginiaeth a adganmolech chwi i'r pethau hyn, Meistri Golr., fyddai ysgar yr eglwys oddiwrth y wladwriaeth. Addefaf y byddai hyny yn llwybr tra efFeithiol i gael ymwared o bob Sais a Gwyddel o blwyfydd Cymru. Ond gan na ellir dysgvvyl i'r cyfryw ys- gariad gymeryd lie yn fnan, oni 'ddylai y Cymry, fel renedl, arfer rhyw foddion er rhoddi terfyniad dioed ar yr anghyfiawnder a nodwyd? A oes rhyw reswm i'w roddi dros i guradiaid Cymreig ddyoddef bod fel caetbweision yn eu gwlad eu hunain, yn gorfod llafurio yn galed i wasanaethu dwy neu dair o eglwysydd, am braidd ddigon i gael ymborth iddynt eu hunain a'u teuluoodd ? Goddefwch i mi awgrymu, fy mod yn barnu y dylid cynnal cyfarfodycld cyhoeddus yn mhob tref ac ardal yn y Dywysogaeth, ac yn nhrefydd mawr- ion Lloegr hefyd, lie y preswylia miloedd o'n cvd- wladwyr, i osod yr achos yn llawn o flaen y Cymry; a diau genyf y byddai barn a tlieimlad pob un o honynt yn erbyn gosod Sais na Gwyddel mewn perigloriaeth nac esgobaeth yn Nghymru. Ai tybed fod un Cymro a wrthodai roddi ei gymliorth mewn ymdrech mor resymol ? Y mae genyf well 0, meddwl am fy rnrodyr Ymneillduol, nag y gwnaent hwy ymddwyn fel Meroz yn yr achos hwn. Yn awr, onid oes rhyw loygwyr parchus a gymer y mater hwn i fynu, os yw y clerigwyr yn teimlo yn rhy anmharod i gymeryd y blaen? Gwnaed rhywun gycbwyn y cynhyrfiad, a diam- meu y cerid ef ymlaen yn gyflym. Oni wnewch chwithau eich rhan yn hyn, Mr. Amserau, yn gystal a'r Protestant a'r Cymro ? Yr wyf yn ym- ddiried i'ch gwladgarwcli. Anfoner deisebion o bob man, am gael deddf bendant yn gwahardd gosodiad un Sais i unrhyw le yn yr eglwys yn Nghymru, os na ellir cael ymwared heb hyny. Pe byddai y wlad yn benderfynol, dïau y llwyddid. Yr eiddoch, &c, EGLWYSWR CYMREIG. CJ" Diolchwn i'n gohebydd parchns am ei feddyliau car- edig am danom a sicrhawn iddo ein bod yn barod i wneuthur a allom er gwrthwynebu pob camwri a wneir a'n cenedl. Rhaid i ni, ar yr un pryd, ddy- weyd v byddai lawn mor ddymnnol genym i'r ys- gariad a sonia gymeryd lie ond ni wnai hyny ein lluddias i godi ein ]lais, ac i law-nodi hefyd, yn erbyn yr hyn a ystyriwn yn anghyfiawnder hollol a'n cyd- wladwyr—Got.
YMFUDIAD.
YMFUDIAD. SYR,—Mae llawer o aebwyn ar galedi yr amser- oedd yn Nghymru y dyddiau yma ac amryw yma a thraw yn ymfudo o'u gwlad, i chwilio am fanteis- ion gwell i fyw. Mae'n debyg fod mwy o ysbryd ymfudo yn y byd yn awr nag a fu er ys llawer o amser. Ystyria enwogion, fel Dr. Campbell, Dr. Lang, &c., fod y pwne hwn, yn y dyddiau yma, yn teilyngu sylw a chefnogaeth pob Cristion a dyn- garwr. Tybiant fod yn ddyledswydd arnynt gefn- ogi a hwylysu vmfudiad miloedd o'u cydwladwyr, o balfau tlodi a dinystr tymhorol, i wledydd lie gallant gael manteision i fyw yn gysurus. Mae ein brodyr y Saeson yn enwogfel sefydlwyr gwledychfeydd newyddion. Nid oes achos iddynt hwy betruso o eisiau lie i fyned. Gallant fyned mewn mis at eu cydwladwyr i Canada, Brunswic Newydd, &c., neu i diroedd goreang yr Unol Dal- eitbiau, at bobl o'r uri iaith a hwythau. Neu, os gwell ganddynt America Ddeheuol, gallant forio i Guiana, neu i hinsawdd tebyg yn ynysoedd yr India Orllewinol. Os byddant yn dewis Affriea, mae Penrhyn Gobaith Da, Mauritius, &c., yn agored iddynt. Os Asia fydd eu lie dewisol, gall- ant wneyd y goreu o'u ffordd i Hindostan, Ceylon, Hongkong, &c. Os gwell ganddynt gyfeirio i Oceania, mae y rhan fwyaf o'r parth hwnw o'r byd yn cael ei hawlio gan Victoria. Geill gwahanol wledychfeydd Australia, Tir Van Diemen, a Zea- land Newydd, gymeryd llawer o filoedd o ymfud- wyr bob blwyddyn. Nid ameanir wadu nad yw y llefydd uchod yn agored i'r Cymry; ond nid sef- ydliadau Cymreig ydynt. Pan fo Cymro yn ym- fudo, rhaid iddo ganu yn iacli i'w iaith a'i frwd. frydedd Cymreig, a chyfnewid o fod yn Gymro i fod yn Sais. Hwyrach fod rhai o'n darllenwyr, ar hyn, yn barod i ddywedyd, mai dyledswydd pob Cymro yw aros yn ei wlad, ac nid ymfudo. Ond dymunwn i'r cyfryw ystyried y ffeithiau can- lynol. Mae poblogrwydd Cymru yn ychwanegu dros ddeg mil bob blwyddyn; ond nid yw tir Cymru yn ychwanegu dim. Gwir nadyw Cymru mor boblog yn ol ei maint a Lloegr; ond y mae ynddi, ac ystyried ei maint, lawer mwy o dir nad ellir byth ei lafurio, a llawer llai o dir gorest a ellir ei lafurio. Mae manau lied wastad, megis Swydd Fflint, a'r dyffrynoedd yn mhob man, yn boblog iawn. Addefa pawb fod y Dywysogaeth yn ddigon llawn o drigolion yn awr; gan hyny, beth ddaw o'r cant neu cbwe' ugain mil a ychwan- egir atynt mewn deg mlynedd eto. Rhaid i filoedd ymfudo o'r wlad yn fuan, neu fe ddarostyngir y Cymry i dlodi a tlirueni dirfawr. Mae yn man drefydd y Dywysogaeth yn bre senol orddigonedd o fasnachwyr a chrefftwyr, o bob math, yn defnyddio pob cynllun eill cywrein- deb ddyfeisio, i ymdrechu dal eu penau uwchlaw y dwfr, a llawer o honynt yn mothu. Pan fyddo rhyw fFermwr farw, mae yn beryglus y dyddiau hyny i deithio y flyrdd cyfagos, gan fel mae y cymydogion yn gyru yn drachwyllt at y stiwarcl a'r meistr, i gynyg am ei dyddyn. Gorfodir llu- aws o blant ffermwyr Cymru i ddisgyn bob blwyddyn i sefyllfa gweithwyr bur cytfredin. Ond anaml iawn y gwelir gweitbiwr lulr yn codi i fod yn ffermwr. Cyd-dystia y ffeithiau hyn fod yn ofynol i filoedd o Gymry ymfudo. Ond i ba le yr ant ? Pa le y gallant ymsefydlu yn wladychfa Gymreig? Hyd oni cheir He felly, ni's gellir dysgwyl i'r Cymry ddyfod byth yn chwannog i ymfudo. Dysgwyl i Gymro ymfudo i wlad He na cliaift'gwrdd gweddi, pi-egetb, nae ysgol Sabbottio) yn ei iaith ei hun, sydd afresymol, ac yn sarhad ar grefycld a gwladgarwch y Cymry. Onid oes sefydliadau Cymreig yn Unol Daleithiau America? Pa'm nad aent yno ? Oes y mae yno ychydig o sefydliadau gweinion gwasgaredig yma a thraw; ond nid oes yno un sefydliad cryf o Gymry, gwertli yr enw. Pe buasai y Cymry sydd wedi ymfudo i America wedi ymddwyn yn gall, ac wedi ymgasglu at eu gilydd, a ffurfio un wladychfa gref, gallasent gadw eu hiaith, eu crefydd, a'u cymeriad cenedl- aethol yn ddilwgr am oesau; a buasai ganddynt ddrws agored i roesawu pererinion ymfudol o hen Gymru i'w plith. Ond am y sefydliadau Cymreig bychain a ddecbreuwyd yno o bryd i bryd, maent yn cael eu llwyr orchuddio yn fuan gan y llifogydd Sacsonaidd, ac yn diftanu. Gobeitliiwyf y gwel blaenoriaid y gwahanol enwadau crefyddol yn Nghymru, mai eu dyledswydd yw cyduno i osod rhyw sefydliad Cymreig cryf ar droed yn fuan. Mae yn Australia a Zealand Newydd diriogaethau eang a dymunol, ond maent yn mhell iawn, a'r draul yn fawr i fyned yno, os na cheir cymhorth y llywodraeth. Mae yn Canada ddigonedd o dir, ond fod yr hinsawdd yn oer iawn. Mae yn ngor- Uewin yr Unol Daleithiau, yn Nyffr3 n Mississippi a Texas, wmredd o dir lFrwythlawn a hinsawdd iachus. Hwyrach mai yno yn rhywle y byddai oreu i'r Cymry gydnno i wledychu. Ni's gwn am un lie tymherus a cbyfleus dan lywodraeth Lloegr iddynt, ond gwledychfeydd Oceania bell, ac Ynys oedd Falkland. Pe llenwai y Cymry yr ynysoedd byny, byddent yn debycach o aros yn genedl ar wahan mewn lie felly, nag ar gvfmdir America, dan ddirfawr bwys y dylif Sacsonaidd. Beth bynag, penoder ar ryw fan yn fuan. Dir fod mil- oedd yn Nghymru a unent yn ewvllysgar mewn anturiaeth ymfudol, ond iddi gael ei chychwyn yn deg, a hyny gan bersonau cyfrifol. Enwogion Cymru! tybiaf na's gellwch fod yn fFyddlon j'ch Duw, eich gwlad, a'ch cenedl, heb gynnoithwyo gyda'r achos yma. Dylai hwn gael ei wneyd yn bwnc cenhedlaethol genym fel llwyth o bobl. Nid rhesymol na chyfiawn i ni aros yma i fathru traed ein gilydd, pan mae gwledydd eang a bras yn angbyfanedd a didriniaeth o eisiau pre- swylwyr. Dylem ddangos i'r byd fod eto ddigon o ysbryd anturiaethol yn mysg y Cymry, i fFurfio gwledychfa gref mewn rhyw gwr neu gilydd o'r byd. Gallwn gael eangder o dir fFrwythlon yn Texas, yr lion sydd yn dalaeth gyfleus iawn at lasnach ar agendor Mecsico, rhwng y wlad hono a'r Unol Daleitbiau. Mae yno ychydig o sefydl- wyr yn awr mewn rhai manau, ond gellir cael yno eangder dirfawr o dir heb ei feddiannu, a gailai gwaith y Cymry yn sefydlu yno fod yn offerynol yn llaw Duw I roddi ergyd marwol i gaethwasan- aeth yn America. Ynysoedd Falkland ydynt yn gorwedd yn N ghefnfor y Werydd, yn agosi ben tir America. Ddeheuol. Maent o ran hinsawdd yn debyg i r doyrnas hon. Mae yno ychydig o Saeson yn cyfaneddu yn ?" Meddant amryw borth- ria?ddo-? ed?d ? cyfleus. Arfera Ilongau sy'n tramwv o'r WeryU ? Cfnfor Tawel alw Jn fynych. Mae yr ynysoedd hyny, o ran maint, tua haner cymamt a chymru, a gallent gynwys pobl- ogaeth fawr, oblegid eu bod ar fan cyfleus i fas- nachu a thaleithiau La Plata, Chili, Brazil, &c A gallai gwaith y Cymry yn ymsefydlu ynddynt, fod yn foddion yn ilaw Duw i efencryleiddio tir- oedd Del Fuego, Patagonia, &e. Arosaf yn awr nes gweled tynged y Ilythyrhwn. I -> DAFYDD O'R DE.
IDIRWESTWR..I..
I DIRWESTWR. Dirwestwr yw'r gwr rhagorol-nad yf Un dafn o'r sudd meddwol: Mae am laeth yn faetli i'w fol A cheisia ddwfr iachusol. Dim gwario da am givriv,-oreaddyn, Yw arwyddair hwnw: Unwaith i'w les 'e wnaeth h, O'i fodd, nad ai yn feddw. I IOAN IPOR.
I FFEIRIAU CYMRU YN GORPHENHAF.
I FFEIRIAU CYMRU YN GORPHENHAF. SIROEDD GWYNEDD. Afo?.—Hanerchymedd, ]9 2S Caernarfon—Llanllyfni, 6. ??c& —Dinbych, ] 8 Hanrhaiadr-yn-mochnant  LIanarmon-yn-Ial, 30; Llansilin, 10, Pentrefoelas  Ifan, 3. eu FA,,t.-C-rw?s, ? ?4;LIane?y,I5; LU„- eurgain, 7. Meirionydd.—Bala, 10; Corwen, 1. Trefaldwyn.- Llanfaircaereinion, 26; Llanfy lJin, Wair gwlan, 18; Llanidloes, 17; Machynlleth, 9; TrallwrnS SIROEDD Y DEHEUBARTH. Abe,rte?fl.-Aberarth, 5; LIanbedr Pont S tephen, 10 T^BRE^' Trefhedyn, 1; Y strad MEUHIG T?'??' 5; f°'r?d-fMhm, 1; Talgarth, 10. Fmwf^n^rClerfyr?di?' 10; Castellnewydd yn Einl?, 20; i I Llandebie, Hi; Llanfynydd, 5 ?lanon, 6; LIansadoo- ?. TJan)???-  ? arthne, 1; Llansawel, 15; Llanymddyfri, 31;  In D, 12; Pontargothi, 6. ?/<te?6f.—CasteiJ-y.maen, 18. Morganwç.-Abertawe, 2; Caerffili, 19; CasteIlnedd, forris, Z29tf 7e:r^eitvl\2; C«erffili,19; Castellnedd, forris, 29; Wig, 17. Tre F SfoT^^Tm,di Castell-byehan, 25;  .5n o.-CaFt?pli?,e%v ydd-yn-Nghei-iies, ?; HwI- fFo^d^T8' '???; Dinbych-y-py?d,31; Tre- demel, 20.
[No title]
Y ?i°G YN CANU WY?AU NADOLIG.- Yr oedd dau ddyn yn teithio trwy Sir Feirionydd ar w?au Nadohg,a dywedodd un wrth y JJa!] ?Pan n?r? yn teithio y ffordd yma er ys blwyddyn yn ?cly? y gogyncanu. t, y gog yn canu wyliau Nadolig?" meddai y M. ife, ar wyliau Nadolig." A synai y Ilall yi-i fawr wrtli feddwIllm yr hên ddÏarheb Gym- rag, Mis cyn Calanmai can y cogau a gofynodd iddo, os darfu iddo ei chewed, beth oedd yn ei feddwl am yr hen ddiareb uchod ? Nid wyf yn ei chrSu? eKe < "o fWydd clywais hi yj c?u d?dd:. ?th." Wrthhynydymay Hall yn dal ar ygS deuddeg r feddwl yn sicr ei fod wedi ei chlywed Jan iddo ei chlywed gynifer o weithiau. Ond o'r diwedd dywedodd ei gyfaHl mai cog mewn cM oedd, ac iddi ganu pan yn ddeuddeg o'r gloch.-D. R. Delta. AEAETH DDIRWESTOL.—Capten un o'r Fono-au a hwyliant rhwng y dref hon a New York, a c'dvwedai yn ddiweddar, « Ni chlywais ond un araeth ddirwestol ag oedd yn werth dim ond yr oedd hono yn iin o'r fath aren. Aethum unwaith i gyfarfod dirwestoI yn Liverpool, i blesio cyfaill, a galwyd ar ddyn golygus, mewn dillad da, i gyfarch y cyfarfod. Safodd i fynu o flaen y dorf, a dywedodd, 'Ni wnaethum araeth erioed, ac nid wyfyn credu y gwnafbyth, canys nid yw hyny ynof: pa fodd bynag, rni a ddywedafi chwi pa beth a wnaeth dirwest i mi. Pan oeddwn yn arfer yfed, ni fyduvvn, rywtodd un a.?ser yn iach nis gallwn t'y? dalu fy ardreth chwarterol, na'm dyledion wythnosol; na dilladu fy nheulu, na mi fy hun, yn weddaidd ond yn awr, wedi rhoddi heibio yfed, telir fy ardreth yn brydlon i r diwrnod; nid oes arnaf dd'L d?edion wy hnosol, oblegid y mae genyf arian parod at Sbp Chwi a welwch oIl pa olwg sydd arnaf, a pha fath ddi- lad sydd genyf.' Yna cymerai ddynes brydferth a thrwsiadus gerfydd ei llaw, a chan ymaflyd yn nwylaw pedwar o blant golygus, dywedai drachefn, "Chwi a welwch yr olwg sydd ar fy ngwraig a'm plant mewu iechyd ac ymddangosiad wel, y mae eu hymborth a'u dillad wedi talu am danynt; ac os dymunech weled pa fodd y mae fy nhy wedi ei ddodrefnu, deuweh, a gwel- weh fi gattref utirhyw noson, ond nos Fawrth, pryd v byddaf ynyr eglwys, a noson y cyfarfod hwn, sef nos Iau; a chewch fi mewn ty wedi ei ddodrefnu cystal ag y dymunech i un ty fod. Heblaw hyny, y mae genyf gan punt yn yr ariandy cynnilo. Dyna'r cwbl a ddy- wedaffiheno.' Ac eisteddodd i lawr; ? oedd wedi dyweyd digon.
AT OLYGWYE YH AMSEEAU.
serau, a chan ei fod yn gorphwys, fel y caf ddangos, ar olygiadau hannerog ae anghywir am qgwydd- orion sylfaenol y Cymro, erfvniaf eich hynawsedd i adael i ychydig o eglnrhnd ymcldangos ger bron fy nghydwladwyr, darllenwyr yr Amserau, megis yr unig darian amddiffynol sydd wedi ei gadael i mi yn erbyn ymosodiad mor annheg ae anmherth- ynasol. Gwir fod yr hyspysiad yn addaw mai nid plaid na sect fyddai rheol ymlwybriad y Cymro ond y mae ynddo awgrymiad nas gellir edrych heibio iddo at beth sydd gan' mil mwy gwertli na sect na phlaid, sef gwirionedd; ac hefyd at y doethair a gydnabyddir ymbob oes o'r byd, mai nid mewn aithafion y mae gwirionedd i'w gael. Pa le y disgwyliodd Mr. Morgan weled y Cymro yn dech reu chwilio am y wytirien euraidd hon, mae yn rhy anhawdd dyweyd. Ai tybed mai yn ymrys- onfa yr eitbaflon dadleuol sydd wedi rbwygo a chvvalu Eglwys Crist mor drnenus yn ein gwlad? Nid "rhyfyg." na "rhagfarn" ynof fi y pryd hwnw, ac nid y naill na'r llall yn awr fyddai i un Cymro a gaffb ei feddwi yn rhydd o lyffetheiriau ei sect fach gartref, a throi ei olygon ar wledydd eang a phoblogaidd cred, farnu fod y cylch tawel hwnw y cyfeiriai'r hyspysiad atto, i'w gael yn hytrach o fewn Eglwys Loegr, nag yn eithafion Pabyddiaeth ar iiii Ilaw, neu eitluifion Ymneilldu- aeth Brotestanaidd ar y llaw arall. Nid bwriad y Cymro ydyw difrio neu ammharchu unrhyw enwad, y mae yn edrych ymhellach ac yn uweh na mantais sect; ond y mae glynu wrth blaid a sect" yn beth mor anghyson ag ym- ofyniad rhydd a diragfarn am y gwirionedd, fel mai ynfydrwydd fuasai addaw y fath ymlyniad. Ymchwiliad difrifol am y gwirionedd, ac edrych yn gyntaf peth am yr egwycldor o grefydd, ac nid helynt sectau crefyddol, a adawyd fel prif nodwedd- iad y Cymro. Cymmerir plaid y gwirionedd yn barchns ac yn wrol, ae ymarfogir yn effro i orch- fygu ysbryd anffyddiog yr oes. 0 Ni ddefnyddir un arf heblawrhesymeg onest a (lieltvyll. Canys Cad- arn yw gwirionedd, ac efe a orchfyga." [Gwel yr Amserau.] Ond nid am addaw dilyn y llwybr hwn y beiir ar y Cymro eithr am droi allan fel gwas nfuddaf y sect Eglwysig. Dyma'r achwyniad. Yn awr, bwrier fod ein cymmydog Mr. Morgan yn dilyn llwybr rhydd ymofyniad, ac yn cael ei ar- wain gan y gwirionedd i ymuno a rhyw gangen o Eglwys Crist, a fyddai raid iddo ollwng ei afael ar y gwirionedd oherwydd liyiiy ? Ai anghyson ag ymchwiliad gonest am y gwirionedd ydyw i ddyn gartrefu gyda'r dospartn lleiaf sectarol o grefydd- wyr, as osgoi y sawl nad ydynt nodedig am ddim yn fwy na'u hysbryd sectaidd? Aicyson a gwir- ionedd ydyw cydnabod y gellir ei gynnrychioli yn y byd gan waliaijol sectati, o wahanol opiniynau, au gwaith yn acbosi i'r byd wawdio a chablu, yn hytrach na chredu ? Neu beth os digwydd iddo, wrth ddilyn llwybr rhydd ymchwiliad, gael allan, fel gwirionedd di- amheuo], mai un weledig ydyw Eglwys Crist i fod yn y byd hwn, ae, o ganlyniad, y ddyledswydd ddifnfol o ymyraeth a chydnabyddiaeth o boni wrth y drych "gwabanol enwadau, sectau, aphleid- iau? A beth os digwydd iddo, wrth holi ac ym- oiyn ynghanol "seetau," ddechreu chwilio ana yr hen sylfaen, ar ba un y safodd Eglwys Crist cyn i sectau 1 en wir wlad, a chael allan, nid yn unig yr hen syifaen, ond rhyw gilcyn go lew o'r hen adail ei nun, wedi aros yn ei le, a chadw ei ranau lian- fodol, er yr holl rwygo a'r dryllio? A ydyw ef i roddi'r cilcyn hwnw i fynu am fod pobl y darnau rhyddion yn ei alw yn "sect," fel yr eiddynt hwythau? Neu a ydyw maintioli cydmarol y clarnau yn ei wneyd yn sect," ac yntau erioed heb symud o'i Ie, ond wedi parhau, nid yn unig fel gweddillion fFyddlon a chywir, ond hefyd i gyn- nrychioli ymhob rhan hanfodol yr hyn a safai yno o r dechreuad, ac yn hir mewn dylanwad ac urddas pryd nad oedd cymaint a son am sect ? Cymered fy nghyfaill hynyna at ei ystyriaeth; yna ond odid na bydd alluog i ddyweyd pa lwybr mwy unol a'r hyn a addawyd yn yr hyspysiad, niwy naturiol i feddwl diragfarn, mwy rhesymol dan amgylchiadau dyrus yr oes yr ydym yn byw ynddi, a mwy priodol i Gristion ymarlerol ymhob dull a modd, a allesid ei gymeryd, na'r un a gy- lij°-"odd y Cymro, gyda golwg ar grefydd ? Yn y sylwadau canlynol, sef y cwbl a ddywed- wyd o barth i grefydd yn yr "Annerehiad," nid oes ond un ymrwymiad drwyddynt oil; a chan na wnaeth Mr. Morgan gwbl chwareu teg a'r Cymro, trwy ddifynu rhan o'r "hyspysiad" a rhan o'r Annerchiad," efallai nad gormod cymwynas fydd eu gosod yn gyflawn ger bron darllenwyr yr Amserau. "Ymdrinir a phethau crefydd yn ein Cyhoeddiad gyda r symylrwydd sydd deilwng i bwngc mor bwys- tawr; ac ymosodwn yn egniol vn erbyn yr ysbryd anttyddiog sydd yn codi ei ben yn ein gwJad. Mae yn destun gofid i feddwl pob Gristion difrifol weled cref- ydd yn colli ei dylanwad ar y gened! sy'n eyfodi, a'r tnodd y mae pob tref a phentref yn myned yn bentyr- au o anfoesoldeb, yn llygredig ac yn llygru'r wlad o'u aarngylch. Nid prinder Bibiau ydyw yr achos o hyn nid am na fedr ein hieuenctyd adrodd pennod ar ol Pennod o honynt; nid am nad ydyw gwirioneddau ?ogoneddus yr efengyl yn cael eu cyhoeddi gydag aidd- garwch, dawn, ac athrylith canys mewn Hawndero'r brelutIaU hyn y dygwyd yr oes bresenol i fynn. Pa odd, gan hyny, y diflasodd yr halen Onid megis jurdoes i lefeinio yr holl does y gosododd Crist ei eg- ]i» ys yn y byd hwn ? Nid dyma fel y gwelir ei bod Vr y mae yn rhaid fod rhyw achos i hyn. Cael allan  sydd ymchwiliad o fawr bwys; ac yn vr ym- ch\ n-j hwnw y ffaith gyntaf a'n cyferfydd ydyw ditfv '? C'?MKO</o<—yr Ttndeb a ddysgwyd gan Gr!? ei "'?"?s? fel moddion i argyhoeddi'r byd, ac n ae 0 9*anlyniad, undeb corphorol a gweledig, fel y ga O'r bYd ei ganfod a'i deimlo. Yn unol it hyn nis gln I ai na chredu fod cysyUtiad megis achos ac e n aIh y diffyg ffydd a'r diffyg undeb a welir y eln plith; ae am hyny yr ?y? V? ddibetrus yn gwnpiin; jTE1! CRISTIONOGOL ein safon cyntaf mewn r\v. U eg1%YysiS' 4C annoSwn bawb i ystvried Y" dditVf a chwilio, ai nid ??'YS undeb ydyw y' nod g^ahanai marwol yn nghorph yr eglwys filwriaeth- us ag sydd yrJ gofyn am ein sylw blaenaf oherwvdd ei fod vn Vy o'r ??''YS' mwyaf. Rhaid i ni addef Mn bodv??''Y? .'? ??'? feddwl am y perygl yr ydym ynddo ? ?'' pwysfawrogrwyd d y r h wym- Yndd -y yn pwysfawrogrwydd y rhwym- a u sy art.0 i drosglwyddo i'n plant ac i blant ein Pla It, r eth deg a dderbyniasom oddiar law ein a au. "Byddwn ar ein gwyliadwriaeth rhag syrthio i wag ddadleuon yr oes, trwy ba rai y mae yr undeb cysegr- edig hwn wedi ei dori; ac yr ydym yn datgan mai nid rhyfyg na rhagfarii sydd yn peri i ni ymofyn cymun y saint yn Eglwys Loegr, a chymeryd ei ffurf a'i gos- odiadau hi fel ein rheol i gymhwyso egwyddorion yr ysgrythyrau sanctaidd i'r dyben o feithrin crefydd ymarferol yn ein gwlad; nid yn yr ysbryd hwnw, meddwn, yr ydym yn ymJynu wrth Eglwys Loegr, ond oherwydd na allwn ganfod cydnabyddiaeth o'r egwyddor sylfaenol hon o undeb yn y gwahanol sectau Protestanaidd,—neu os cydnabyddir hi, nid yw ei heffeithiau yn weledig mewn "heddychol ffrwyth cyf- iawnder." Ac yr ydym yn glynu wrth yr eglwys hon, am ei bod, yn ei gwreiddyn a'i chyfansoddiad, y peth tebycaf a welwn i Eglwys Apostolaidd. Addefir hyd yn nod gan ei gelynion ei bod yn bur yn ei hath- rawiaeth ac yr ydym ein hunain yn teimlo ei bod yn sanctaidd yn ei gwasanaeth cyhoeddus a'i gweddiau canys pe gailem ddyfal barhau i ymarfer a'r rhai hyn nes cael ein llenwi a'r ysbryd y maent yn ei anadlu, byddem wedi byw i ddiben da, ac yn harod i farw mewn gobaith o gael uno a. chor sancteiddiach yn newydd bresenoldeit) Duw ei hun. Cawn yma y rhesymau mwyaf ymarferol dros gadwat "yr hen deefvn a osododd ein tadau, yn y drefn osodedig yn y Llyfr Gweddi Cyffrcdin-trefn nad ydvw'r filled ran o'n cydwladwyr yn gwybod braidd ddim am dani yn ei chyiaddasrwydd i'n hang- enrheidiau ysbrydol, a'i heffeithioldeb i feithrin crefydd a rhinwedd yn y byd. Rhaid i ni addef, er galar, ei bod yn awr yn sefyll yn ein mysg yn fwy fel cof-adail o'n hesgeulusdra, nac fel v dylai fod, yn wrthddrych ein parch a'n hoffder. Ond na atto Duw i ni gael ein tueddu i'w hanghofio wrth weled lluaws yn cael eu cylch-arwain gyda phob awel dysgeidiaeth; o leiafhyd oni chawn afael ar ryw ornwchadeilad cadarnach yn y gwirionedd, ar sail yr apostolion a'r prophwydi. Yr ydym yn gwbl rydd i dderbyn argyhoeddiad ac os ymosodir ar ein hegwyddorion mewn ysbryd Cristionogol ac ymresymiad teg, byddwn barod yn yr un ysbryd i amddiffyn ein gosodiad ond ni wnawn unrhyw sylw o ymosodiadau o natur arall. Nid ydym yn chwennych dadleuaeth, a gwell genym fod hebddi ond o blaid y gwirionedd, pan ymosodir anro yn deg, gwisgwn yr arfogaeth hono. Ondnachamddeallerni; y tir yr ydvm yn sefyll arno ydyw trefn y Llyfr Gweddi Cyffredin, ac nid y gymysgfa fydol i ba un y gall fod wedi syrthio. Ar y drefn hon yr ydym ni yn sefyll, heb fod dim a fynom a c'nyflwr presenol yr Eg- lwys, nac ag un amgylchiad sydd heh berchyn yn han- fodol iddi. Sated y drefn i fynn megis goruAvchadeilad sicr ar sylfaen safadwy, a llosged lamp y Dwyfol Wir- ionedd yn ddisglaer ar yr allor, fel y caffo y rhai hyny sydd yn ddifrifol bererinion i wlad well olenni eywir a sefydlog i fyned trwy'r anialwch ac ymdrechwn ni foddloni i adael y gweddill hyd ddydd mawr y farn, pryd y cospa Dllw y goruchwylwyi- anffyddlon, ac y gwobrwya efe ei wir ganlynwyr yn helaethach yn ol fel y bo eu breintiau yn llai trwy esgeulusdra rhai ereill yn y cyllwr hwn o brofiad. Bin hamcan ni, mewn pob symlrwydd calon, ydyw llafurio i ychwan- egu ffydd ar y ddaear, ac felly ehangu teyrnas I T!lw- 2JSO[J Tangnefedd, Ydwyf, foneddigion, Yr eiddoch yn barchus, Bangor, Meh. 22. GOLYGYDD Y "CYMHO." OJ-Baraem mai cyfiawnder ydoedd i ni adael i'r Cymro le i'w amddiffyn ei hun, gan i'r ymosodiad arno gael ei wneuthur yn yr Amserau GOT-