Yr Amserau

0*0 Ni all pob syniadau a ffeir mewn cyhoeddind yn cynwi/s amryfetl farnau» fod yn gydsyniol a golygindau personal y liolygtvyr; ac ni ddt/hd eyfrif iddynt hvy y beian, mrviy na'r rhugoriaelhau, yn null nac iaith Gohebwyr. "1, F ->O.J"I'o.f'>V" ./V"f"rv"'J-J'VV" "I-

H YR EGLWYS YN NGHYMRU," Barchus ÛLYG\VYR,- W rth ddarllen yn «ich Amserau, Mehefiu 29, am Yr Eglvvyn yn Nghymru," ni allwn iai na theimlo (fel ac yr wyf yn credu y gwna calon pob Cymro gwladgarol) wrth feddwl am y dirmyg sydd vij cael ei daflu arnom fci cenedl, a hynv er ys Ilawer o flynyddoedd bellach. Paiiini y mae y fath ddirmyg yn cael ei oddef ? Ai ofn y bydd i'r Saeson feddwl ein bod yn genedi aflonydd sydd ar ein cydwladwvr ? Na, gailwn ysgwyd dwylaw hyd yn nod a'r Saeson eu hunain se, a holl genedloedd y hyd, am hynv. Yn aivr, fy nghyd wiadwyr, hydded i ni yymeryd y peth yn bwyllog ac yn rheolaidd Tel deiliaid Prydain. Os nad oes digon o rai cymhwys yn Nghymru at y gwaith, yna rhaid i tii dewi: ond y maeffaith i'r gvvrthwyneb; canysgwyddom am ddynion enwog o Gymru, ag sydd wedi cael eu gor- fodogi i adaei eu gwlad, ac i wneuthur eu trigfa yn mblith y Saeson, ac heb byth ddyfod yn ddim amgen na rhai sydd yncael y caled- waith mwyaf, ond yn cael eu talu yn lieiaf o'r cwbl. Mae yn wir fod rhai yn Nghymru, fel Mr. Eglwyswr Cymreig," am gael di- wygiad yn yr byn y mae yn e anghymerad- wyo. Beth bynag yw ei sefyllfa ef, nid ydyw y rhai mwyaf ell dylanwad yn ymyraetb ond ychydig iawn ar y pwnc a hyny, hwyrach, o herwvdd dau beth o ieiaf-Am (od eu He hwy yn dda, ac heb obaith ei well: ac hefyd, ofn y byddai i'r ymyraetb acbosi i rai anfodd- loni wrthvnt. Y mae yn hysbys i lawer mai Saeson ydyw y rhai mwyaf urddasol yo ein gwlad yn y dyddian hyn, ac. y mae eu dy- J?nwad yn fawr—sef yr esgobion. Os bydd i'r offeiriaid, pa rai a soniais am danynt, ddy- fod allan fel un gwr, fe fyddai hyny yn sicr oi gario dylanwad mawr i gael yr amcan i ben. Ond cofied Mr. Eglwyswr Cymreig," os dygwydd iddo ef gael ei godi i un o'r swyddi, neu i un o'r bywioliaetbau byny ag sydd yn awr yn meddiant y Saeson yn ein gwlad. i beidio anfofidloni os bydd i ragluniaeth y Bod mawr ddwyn oddiamgvlch yr ysgariad" hwnw y sonia am dano. Peidied a'n anghofio ni, fel yr anghofiwyd Joseph yn y carcbar, Yr ydwyf yn tioliol o'r fam mai feily y dylai fod yn ein gwlad, fel yr awgrymodd ond pa fodd y ceir hyny i ben, a'r wlad i weitbio at gael byny i ben ? Mi feddyliwri fod yn wir angenrheidioi i ddwyn y wlad i weled yr af- resymoldeb o'r peth, ac i deimlo hyny. Mfivn cyfarfod o'r Cynghor Addysg Cymreig, a eytmaliwyd ar y 6d o Fai, 1848, cyrtunvv)d ar an- erchiad at Bwyllor y Cyoghor Addysg (Committee of Council on Education). Yr oedd vn bresenol Esgob Bangor, Esgob Tyddewi, Esgob LUnehvy, Viscount Emlyn, A.S yt Anrhyd. G. Rice Trevor, A.S., Saunders Davies, Ysw., A. S., Syr Thomas Phillips, it C. Alexander Wood, Ystv. Gosodivyd yr atierehiad ger bron yr Arglwydd Gsdeirydd, ar y 12fed, gati Esgob Tyddewi, Esgob laaiielivy, a Syr Thomas Phillips." Nid fy nyben I ydyw gwneuthur un sylw ar yr anerchiad, ond yn unig er dangos yr afresymoldeb iddynt hwy oil fod yn y lleoedd y maent, heb fod yn deall yr iaith Gymraeg, mwy na chael ymwelwyr heb fod felly. Yn y rhan gyntaf o'r anerchiad fe ddywedir fel Y mae'r Cynghor yn dymuno ych- wanegu, y byddai yn dra dyniunol fod y saw) a benodir yn ymwelwyr i Gymru, yn deall yr iaith Gymraeg." Oni fyddai mor ddy- uiunol, a mwy o lawer, fod yr esgobion a'r offeiriaid a benodir i fod yn ein gwlad yn deall yr iaith Gymraeg cystal a hwythau ? Yr oedd un yn pregethu unwaith heb fedru ond ychydig iawn o Gymraeg, er mai yn Tighanoi Cymrn y'i magwyd pa fodd bynag, diangodd, rhyw fodd neu giiydd, heb ddysgu iaitb ei fam; a'r testyn oedd — Y gwyr, cer- xveh eich gwragedd, njegis ag y carodd Crist yr eglwys," &c. Dywedai na wnai ond sylwi ar y rhan gyntaf o'r adnod, sef, Y gwyr, eirwcb eicb gwragedd;" a « gwyr., cirwch eich gwragedd," oedd hi ganddo drwy yr holl bregeth. Pe byddai i bawb ufuddhau i'r hurtyn, byddai yn helynt ofnadwv—sef euro y gwragedd, yn lie eu earn. Gellid dwyn llaweroedd o esamplau ar y pen hwn; ac onid yw hyny yn ddigon i beri i ni, fel Cymru, fynu dynion uwch ein peuau ag sydd N ri .(h:all ein iaith, a oinau yn deall eu hiaith hwvthau, bawb o honom P Hidyd, y mae niewn Hawtjr o leoedd bregethu Baesoneg, pryd oes baner y gvnulieidfa yn deall v tesllln ?! i f bregeth. Y mae modd i bob Cynaro ddysgu Saeson eg, o berwydd yn bono y derbynii-'som ein holl addysg gyffredinol; ond am addysggrefyddol, yr Ysgol S.ibbothol Gyinreig gaiff y clod byth am hono; ac felly fe wma y Cymro y tro at y Saesoneg a'r Cym- raeg; ond ni wna y Saeson ddim mo'r tro i 111. gan en bod gymaint yn erbyn ein iaith. Byddaf yn rneddwi weithiau mai dyma y flbrdd v mae eiu penaethiaid yn dyebymygu {lwyn ein iaith oddiarnom, trwy ddyfod a rhai in gwlad er mwyn i ni anghofio ein iaith. Nid oes arnaf ofn dyweyd fod mwy yn Nghymru yn deall dwy iaith (o'r byn Heiaf yn medru en siarad) nag sydd yn I Lioegr, yn ol eu rhifedi. Beth yw yr achos, eu bod yn dial cymaint ar yr hen iklith ? A oes arrsynt ofn nad ydyw pen y Cymro yn I ddigon cryf i gynnal dwy iaitb ? Os f eiIV, goreu po cyntaf i'r hen iaith fyn'd ilawr.l O! na, meddai cannoedd yn ein gwlad, "Ein j iailh anwyl a hoff a gaiff fyw trii byddom ni i byw." Gwyddom fod yn well gan rai Cymrv i gad Sais neu Scotchman na Chymro. Pa- ham ? Dim yn y byd, os nad er mwyn idd- ynt gael rbyw rai na wyddant ddim am eu helynt, neu i ddangos eu hunain yn fawr i ddynlon dieitbr. Gan hyny nid yw yn beth I rhyfedd fod cymaint o rai felly yn dyfod i'n gwlad, a'hyny trwy offerynoliaeth y Cymry I eu hunain, yr byn nid yw yn anrhydedd idd- ynt. Gwelais, weithiau, pan yr elai Scotch- man i rhyw waith-le mawr yn L'oe?r, yn oruchwyliwr, byddai yn siwr o g ael rhai o'i aryd-wladwyr yno ato cyn hir—byddai rhyw Sals nu Gymro yn cael ei droi i ffordd, a Scotchman yn dyfod yn ei le. Y mae yr un ¡ ysbryd wedi gweithio ei ffordd i Eglwys Loegr er ys Uawer o flynyddoedd, ac yn cario ei i' eifaith i'n gwlad ninau. Pan y byddai i es- gob gael ei osod, (o Sais neu Scotchman.) byddai haid yn aicr o'i ganlyn cyn pen hir felly y daeth llaweroedd iddi ag sydd ynddi yn bresenol. Y mae yn haws cael deg ymal na chael un i ffordd am byny y ffordd oreiii fyddai eu eadw draw a gobeithio y bydd i 1 bawb weithio yn hyn. Pwy a wyr-- pwy a { wyr na Iwyddwn ? ] GWLAmaRWR Cymreig. z!

Ylt HEN FFARMWR. I AT LYGWRS Y MYSERE. I MR. Glygwrs,—Toyddwn I ddim yn 1 meddwl y basech chi yn rhoid fflythur dwaetha i fewn yn ych papyr, a fine yn ych trin chi mor rywinol: ond rydw I'n gweld sut y mae I hi-onti roydde chi na faswn I butb yn sy- fenu chwedin tase chi yn i gadw fo allan, ag I y basech chi drwu huny yn colli wmbreth o I' ddyrbyniwrs. Mae arna I ddigon o flus i rhoid hi i chi elo am rai pethe ydach chi'n ddeyd wrth gynffon fflythyr 1; ond walh tewij run tipin. I Mi weles ine'r pitiwrs digri digri rheinij royddech chi'n son am dan) n nhw yn Mysere dwaetha; a mae nhvv yn y mhlesio 11 narvy iawn. Dene dalud i'r prwuwrs yn i cwine i hinen ddusgud iddyn nhw geusied j yn gneud ni a'n plant yn sport i'r bud., u Dyma nhw chwedi i gneyd yn sport i hinen i'n plant ni, a'r hen bobol hefud, a Lord Shon Rwsel i'w calyn nhw. Ondydi Lord Shon Rwsel yn rhw lipacb o beth sal ddireswm, ys rhwbeth tebig i'r llybegun su'n sefulld ar ben y stol yn y pitiwr ydi o ? Y mae'r lordied sy o'i gwm pas o yn gryduried asw iawn, byg-1 wn L Mae arnyn nhw eisio tynud crib trwv i pene rhufeddoi. Mae. nhw'n gneu- thur gwnebe, a thirsie, a gwfle tripes. Gwarchod ni! toeydd ryfedd yn y bud i'r plant yn y scoSion /oi tebion chwith i'r prwy- wr hwnw, os tydi o mor hull a mae i bitiwr yn i d ianos o. Ni weiis I wistwil mor an- ghleuar rioed a'tn golwg: roydd o'n ddigon i chrynud y plant, drien, ou sunlnvyre. Taswn I'n gwbod py sut i'w directio nhw, mi faswn yn i gyrud nhw yn breeant i'r prwywrs, gayl iddun nhw weld wel mae nbw chwedi gwryd- wuddo i hinen wrth geisio'n gwrydwuddo iji. Ond mae gin I fater arath i fund ato fo'r tro yma, Mi rydw l'n derbun y Trythodudu es blvvuddun bellach, wedi i mi weld wel y .roeddech chi yn i ganmol o yn y Mysere a chin belled y medra I ddalit, liufur da bur ydi o. Y mae yntho fo lawer o bethe rhu ddufn i mi a ffasiwn, Tydw I ddim yn medrud calyn y bobol scedig yma; rhaid i mi gayl flordd ffan i feddwl a sy fen u. Ond mi rydw I'n coili ffstori. Mi synes I narw iawn pen ddyrllenis yn y Trythodudd am y pyrsonied a'r Hau!. Wuddwn I fawr ddim bud am yr Haul, ond mi gododd arna I aw- udd cayl i weld o, a mi ges fenthug cowled o bono fo gin glochudd yn plwy ni; ac ar y ngwir gonest I, cldulis I rioed fod y fath stwtf yn cay! i brintio a'i deunyd yn Nghymru. Gafodd y prwywrs ddim gwbod am dano fo, figwn I ? Mi fasen sport braf iddun nhw tase nhw'n medrud i ddalit o mi gowsen rw sail i'n gwaradwuddo ni wel pobo! ddifoesol, drwy ddanos yn bod ni yn derbun ag yn dar- llen peth mor wrthun. Toeyddwn r ddim yr. coyHo'r Trythodudd bod run person yn y wlad mor ddigownt o hono i hu-i, lieb son am ddim arath, ag y base fo yn cynogi'r Haul; ond erbun i mi holi a raofun, rydw I n dyalit fod Ilawer o hoiiun nhw, wel mae garwa modd, yn derbun--u-.i ddw-in, a'r llall haner dw-sin, i'w rbauud rbwn y plyfolion. Beth pe codid papur wel mae'rTrythodudd yn son,i roi ) i bane's nh v i'r bud ? A tawn I ddim ond syf- enu byny a wn I am danyn nhw yn ffoes, mi fudde'n bapur na fu rioed i fath o'n y bud yma. Mi dJyle'r bobol syn bnw mewn tai gwy- dur fod yn falus i beidio tawlll cerig at bobol i eriii, Yn lie bur coeddiade misol, a chithel eto'ch Mysere, na basech chi chwedi codi i grio cwiddil ar bawb syn syportio peth wel yr Haul? Pam na newch chi wthredu efo'r Trythodudd i roid peth wel hun i lawr P Mae o'n ddigon i neid i wallt y dun mwya anstvriol sefulld ar i ben o, wrth weld wel y mae o'n cmysgu pethe cryfyddol a phethe ffiedd efo i giddiL Mi gewch bregeth ar rw destyn o'r bibil, ag ninion ar i hoi hi, rufl arsaafedd butra, a tafod d rwg, a sen we ar rwrai. Mae o'n ceisio bod yn grefyddol a diwiol dros ben yn y fan yma, a dene fo n cablu ag yn llibio rol hynu ar yr un gwunt. Mi rown i gare tae o'n bodioni i siarad iaith y gwr drwg o hud, cin mae ar iNÜitl: y gwr drwg y mae o, ond, wrth gofio, mae'r gwr j drwg i hun yn ceisio myrithio wel angel gleini, weithie. Ond gwauth na'r cvvbwi fod y pyrsonied 8U chwedi i gosod gin y llwodr- eth i ddusgud moese a chrefuddd i'r bobol, ac un caul i talu n dda am hunu, yn sbarthu peth o'r fath yma rhud y wlad. Ai tybed mae rhw foese a chrefudd wel yma mae nhw yn ddusgud vn Rhudychen ? Mae'n dda gin I feddwl na dydi pawb o honun nhw ddim neuog; ond mi ddyle rhai euog gaul i trin i'r pen pella. Mi fudde'n wradwudd i I botiwr, ne dincer, ne swip simdde, sbarthu'r Haul, chwaethach i berson ond mae Ilawer potiwr a swip yn well i foese, ran hunu, nag ymbell berson dwaenwn L Mi ddyle'r dun sun priniio ag yn coyddi'r j Haul gaul i neyd yn bncsivvn i'r hollt wl&d. j Gin siwred mod I'n y fan yma, mi fudde n well gin I fund i ddal llugod ffreunig, au blingo nhw, a gwerthud y crwyn i ynill y nharned, na gneud gwailh y dun hwnw, pw bynas ydi o. Mi glwis I ddeyd fod o'n styried i hun yn wr byneddig gwr byneddig yn wir, mae'r plagard gwaetha Nghymru, Ii yn my" genach gwr byneddig, na'r dun a brintie ag a goedde ynllibie, a thafod trwg, a I senwe, wel su yn yr Haul. Ai wrth hel a chra- fud pob baw, a chmysgud pob budreddi, a't deunyd o rhyd y wlad i'w werthud i bobol, I mae'r dun bwnw'n mund yn wr byneddig Ffei o hono fo. Rhyfedd gin I na fudde j arno fo gwiddil danos i wuneb i'r bud. Mae j rhwrai yn ych musg chithe, 'r Neillduwrs vma, yn i help'o nhw'n ddistaw, hefud, mae'n I rhaid fod a mi fudde'n dda i chi dreio caul I gwbod pwy ydun nhw, ay bwrw nhw i'r gwr I drwg gynta galloch chi, os budde'r gwr drwg mor isel a'u cyrnud n hw. Mae arna I eisie i'r hollt goeddiade godi ati hi o ddifri, a gneyd printiwr yr Haul, a phawb syn i syportio fo, y butho'n gas gyn- then nhw feddwl am danyn i hinen Syfen-I ed rhwnn su 'n ddigon o slaig at y scobion, a myned wbod gynthen nhw a ydyn nhw'n lowio i'r pysonied sbarthu'r Haul. Mae un o'r scobion yn dyalit Cymraeg, meddan nhw i mi, a rhyfedd gin i ys nad ydi hwnw yn gwbod rhwbeth am y mater a stydi o, mae'n syndod sut mae o'n diodde i'w eglwys gaul i gwradwuddo wel hun. Mae'r Trythodudd chwedi dechre, a dyma fine ehwedi dechre, I cynlynwch chithe arni hi bellach, mi dawa I am dipin i edrych beth neweh chi. Mi rydw I chwedi dwad ar draws Ilawer o ddryge, er ] pen ddechreis syfenu i'r Mysere, a mi ddo ar j draws Ilawer eto, os bydda I buw a iacb, end tydw I ddim am syfemal iawn chwaith. i Wk IIEN F.FARMWIT.

DEDDF PtlODAS. Cof gan rai o'n darJlenwyr fod ei Ma.wl'hydi, fod ei Mawrbydi, | ar yr 28ain o Mehefin, 1847, wedi penodi dir- I pnyeth er ymofyn i sefyllfa a gweithrediad i deddf pnodas, gyda golwg ar briodasau a I weinyddid allan o'r deyrnas hen, ac yn enw- edigol y rhai a gymerent le o fewn i rcyfath- rachau gwaharddedig. Y dirprwywyr a ben- odwyd felly oeddynt Esgob Lichfield, yr An- rhyd. J. Stuart Wortley, A. S., Sir S. Lush- ington, D, C. L., M. Anthony Richard Blake, Sir Edw. Vaughan Williams, a Mr. Andrew Rutherford. Y mae adroddiad cyntaf y dirprwywyr i'r Freniness yn awr wedi ei gyhoeddi, yn cynwys tvstiolaeth, Lu tystion a holvvyd, yr atddod- iad, &c. Cyfeiriodd y dirprwywyr eu hymo- fyniad yn benaf i'r achos o briodas gyda chw- aer gwraig drengedig, yr hyn ydoedd brif am- can yr ymholiad. Dywedant fod pnodasau i o'r fath hyny yn cael eu goddef, trwy "esgus- odeb" (dispensation) neu ryw ddull a rail, agos yn holl wledydd Ewrop. Ymddengys eu bod yn cael eu gwahardd yn eglwys Rbafain fd pwnc o ddysgyblaeth ond y gellir esgusodi y gvvaharddiad hwnw gan y Pab, ac y gwneir hyny yn fynych, neu gan ereill yn gweith- red u drosto, a'r eg.vyddor oddiar yr hon y rhoddif y cyfryw esgusodeb yw, am fod y gwabarddiad wcdi cael ei roddi gan yr eglwys, ac nid gan gyfraith Duw ac o gardyniad, j bod yr eglwys mor rydd i symud, ag ydoedd i osod y cyfryw waharddiad. Go ride fir y cyfryw briodasau hefyd mewn gwledydd Protestanaidd, a gweinyddir hwy trwy esgusodeb neu drwydded, dan awdurdod eglwysig neu wladol. Yn Unol Dale:tbiau yr America, y mae eyfatbrach rhwng dyn a cllw. aer ei wraig flaenorol, nid yn unig yn cael ei ystyried yn gyfreitblon mewn ystyr wladol, ond hefyd mewn ystyr foesol, grefyddol, a j Christionogol; ac, beblaw byny, yn dra chan- moladwy. Tystiau y barnwr Story fe! y can- lyn Nid oes dim yn fwy eyffredin yn eithiau yr A, merica na pbriodasau o'r fath hyn; ac mor bell ydyw eu tuedd foesol o gael ei ammeu, ag yr edryehir arnynt yn ein plith ni fel y rhyw goreu o briodasau. Ni chlywais yn fy oes yr awgrymiad lieiaf yn eu herbyn, sylfaenedig ar ystyriaethau moesol na theu- luaidd." Pan yr edrychom ar eglwys Groeg, gwelwn fod y priodasau hyn yn cael eu hystyried yn llosgach, ac o ganlyniad yn cael eu gwahardd fel yn hollol anghyfreithlon. Ond nid yw y cyfryw briodasau yn anghyfreithlon yn Rwsia, os na fydd y pleidiau yn perthyn i eghvys Groeg. Nid yw y gwahanol enwadau o ymneilldu- wyr Stisonig, vn btinu fod y priodasau hyn yn waharddedig yn yr ysgrythyrau sanctaidd yr unig awdurdod a addefir gan v dospeirtk parcbus hyn o'r cymundeb Cristionogol. Yr oedd y dirprwywyr yn naturiol vn bryderus am gael gwybod barn clerigwvr yr eglwys sefydledig yn Lioegr, ar y ddau bwnc o egwyddor a chyfaddasrwydd :-I. Pa un ai yw priodas a chwaer gwraig drengi- edig yn cael ei wahardd yn y gyfraith Ddwyf- oi ? Neu, 2. os aad yw, pa un a ddylid ei wahardd ar ryw dir arall ? Yr oedd y canlyn- iad o'r ymholiad hwn yn anfoddbaoL Y mae y clerigwvr mor vvahanol yn eu barn ar y ddau gwestiwn hyn, fel y mae yn annicbonadwy datgan barn bendant y dospar(l) Iluoso-g a phvvysig hwn. Y mae y rhan fwyaf, yn enw- edig yr luddewon, yn ymddangos yn erbvn y priodasau byn, ond oddiar wahanol resymau ac y mae barn gweinidogion Presbyteraidd Lioegr yn benderfynol yn eu herbyn. Terfyna y dirprwywyr eu badroddiad yn y geiriau canlynol Yr ydym wedi ym- drechu, yn ffyddlon a diduedd, i osod allan ffrwyth ein hymchwyliad ond pa un a ddy- lid dwyn unrhyw fesur ymlaen, neu pa fath a ddylai hwnw fod, er cyfnewidiad yn y gyf- raith, naill ai i'w hysgafnhau neu i wneyd y gwabarddiad yn fwy llym., rhaid i ni adael hyny i ddoethineb y Senedd."