Papurau Newydd Cymru

Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru

Cuddio Rhestr Erthyglau

22 erthygl ar y dudalen hon

Advertising

--'-'-I AT EIN GOHEBWVR I

[No title]

ADDYSG Y LLYWODRAETH.I

Newyddion
Dyfynnu
Rhannu

ADDYSG Y LLYWODRAETH. I Y MAE yn debyg y bydd cynhwrf adnewyddol yn fuan ar y pwnc hwn a cban ei fod yn bwnc ag d yn bwysip i ni fel cenedl mewn llawer ys dichon y hyddai yn bnrion i ni ymholi ychydig paham y dylem wrthod, neu dderbyn. cvmhorth y Uywodraeth at hyn. Yn y llythyr presenol, yr ydym yn gofyn i'r darllenydcl ystyried yn bwyllog pa heth yw gwirioncdd" ar y pwnc a cheisiwn osod ger ei fron mewn rhifyn dyfodol yr amgylehlqdtitt ne, Ildtiol hyny yn ein hanes fel cenedl ag sydd naill ai yn ein hannog i dderbyn, neu i wrthod arian y cyhoedd at addysg. Ond y gofyniad y waith hon ydvNv-A oes hawl gan y Lbjxcodraeth Tl ladol, dan unrhyw amgylchiadau, i (jyfranu oi thrysormi i gynal addysg ? Efallai y goddefir i ni ddv- d, na ddarllenasom ac na chlywsom erioed resymau boddhaol i'n per- swadio fod yr -wyddor o dderbyn cvmhorth arianol y Llywodraeth tuag at gyfranu addysg i'r deiliaid, yn un ddrwg o angenrheidrwydd. Bodd- lawn iawn ydym i gydnabod fod addysgu "y bob)," fel y'i gelwir, yn beth tu allan i gylch hawliau unrhyw lywodraeth; ond, atolwg, onid allwn ddywedyd fod pob peth arall tu allan i gylch hawliau y Llywodraeth? Onid yw hawliau pob ilywodraath yn sylfaenedig ar amgylchiadau? Ac onid peth hollol amgylchiadol neu ddamweiniol yw llywodraeth ei hun ? Fe ddywedir wrthym gan y rhai a wrthwynebant dderbyn cymhorth arianol v Llywodraeth at addysgiaetb, inai unig ddyben llywodraeth ydyw dyogelu iSrddiannau a bywydau ac os hyn yw ci dyben, meddant, hyn ywei dyledswydd. Mewn atebiad iddynt, gallwn ninau ofyn. Pa fodd y daeth dyogelu bywydau a meddiannau yn ddyledswydd ar y Llywodraeth ? A filasai angen am dani i gyflawni hyu pe buasai pob aelod o r wladwriaeth ynsier o gyflawni vr hyn sydd uniawn a chywir ? Tybiwn fod Adda wedi parhau yn ei sefyllfa wreiddiol: a fuasai angen llywodraeth wladol i ofalu am ddyledswyddau plant dynion ? A oes angen y cyfryw beth yn nef y nef yn awr, lie y mae pawb wedi eu cryn- hoi i Grist, fel y mae yn annichonadwy iddynt ewyllysio pe^bu ? Cyn i'n rhieni syrthio, yr ydym yn cael fod eu llywodraeth daearol eu hunain, wedi ei adael yn hollol yn eu dwylaw eu hunain ond mor fuan ago yr ufuddhasant i orchymyn y Xef, were y Jehofa anfeidrol yn anfon ei angel a chleddyf tanllyd i ddiogelu rhagddynt yr hyn yr oedd ganddynt hwy sllu i ymgadw rhagddynt o'r blaen. Amlwg iawn ydyw, gan hyny, debygem ni, mai amgylchiadau sydd wedi gosod y dvled- swyddau hyn ar lywodraeth wladol; o ganlyniad, os gellir dangos tod rhyw bethau yn hanes gwlad ag sydd yn railwrio yn erbyn ei ffyniant cym- deithasol. ac yn tueddu yn umon-gyrchol i ddad- wneyd ei chytansoddiad, y mae yn ymddangos yn dra eglur i'n meddwl ni, mai dylctlswydrl y llyw- odraeth yw chwilio i mewn i'r petbaii hyn ac os na bydd trwy hyny yn cyffwrdd a rhvddid corft v J deiliaid, eu dyledswydd arbenig yw eu hadgy- weirio. Y mae yn wir fod gan bob dyn, fel person unigol, bawl i wnoyd fel y myno ag ef ei hun, ac ai eiddo ei hun ond v mae yn ofynol i'r cyfryw gofio fod personau eraifl heblaw ef mewn bod, a bod gan bob un o'r rhai hyny hawliau per- sonol hefvd. Yn awr, ni a dybiwD fod dau ddyn yn cvdgytarfod mewn heol, ac un yn cerdded yu umonsyth yn erbyn y H&n, gan ei daraw ? I i  1. 1\0. r1,1"11 CTcrbyd ^c^efn yn teitbio vr un iffordd ac vn 0 cydgyfarfod: y naill r llall" o'i gyned.Ydlon vn 7 at §ano' Y Uwybr; a' r canlvniad vdvw i'r ceffvIau redeg i'w ?lydd a chael eu hanatu.???y& e???7 Iivio, a'r rhai oedd oddimewn gyfarfod â marw- olaeth anamserol, ond y ddau yrwr yn cael eu dal, nc yn cael eu crogi Onid oedd hawliau persouol pob un o'r rhai yna yn ogymaint a'u gilydd ? Onid oes hawl bersonol gan fy nghyfaill i gerdded yn chwym yn fy erbyn ? Onid oes hawl bersonol gan bob dyn i yru ar ga,z,-o! yr heol ? Gwir iawn eithr y gwirinnedd ydyw, fod yn rhaid i hawliau gael eu cyfartalu cyn y geliir sict-hau dedwyddweh cymdeithas. Rhaid ir gyriedydd ogwyddo ar y lLuv chwith pan genfydd un arall yn dyfod i'w g-yfarfod: rhaid i'm cyfaill fy mhasio o'r ochr chwitn os bydd yr achos yn gofyn. Dr" vgau Ltil- genrbeidiol yw llywodraethau gwladol. Drygau aQn6U yw ein carcharauan heddgeidwaid -eem in bamwyr a'n deddfwy1' Gorfodir ni i dalu vn ddrud am eu cyna)iaeth a mvnych y cwvnir vnd.,?n?j y be?Hau 0 d1'8thi ydd ymron a flwletbhu lh1° mws mawr Ond n llethlt l!llaws mawr. Ond a allem ni wneyd heb ddvnt'' nur^ o y.Pwnc* 1 t. r tir hwn v credwn ni y dylai y ddadl r priodoldeb 0 dderbyn eymhorth ar?:; 1-,Iywo(ir?eth at addvsg gael ci ddwvn Y mae pawb yn foddlawn i gydnabod ? awr ?oci pobIo?tL anwyhodus yn wir berygJu i> wlad wnaeth, ac yn rhwym 01 chadw?wnt?od tnruemdygna pharhaus. Y mae v?-?oXh' ar wlad yn gyff.Wm hefyd. yn credu mai ? oV arwydd?n ?.yaf e?ithiol? atal trc?u ddyogeiu bywyJau ameddianau vdyw Iledaenu addysg ddayn,nh!ithytngoiion. ?nd beth os I na bydd rhieni plant yn gofalu am eu ha.ddysg, neu yn wir, os lvvadant analluog 0 wneyd hynv, pa jeth yw dyledswydd y Llywodraeth Ai eu gadael feUv ? Ai edrych arnynr yn treugu o eis laugwybodaeth Er eill bod yn ctal dros hawl y bobl" i gaelllais yn newisiacl eu llywiaw.lwvv eto, mynrumiwn yn ddiysgog nad yw golygiadau isel neu gyfeiliornus y bohl hyny 'ar bynciau gwladol neu gymdeithasol, i fod yn rheol i weith- rediadau y llywodraethwyr. Y mae yn rhaid iddynt hwy amcanu at ddwyn oddiamgylch y lies cytlredinol-ueu, y daioni penaf. Ac os bydd y ddyledswydd hon yn gofyn iddynt gyrneryd mewn 11 aw addysgu y genedl sydd yn cvfodi, bydded iddynt wneyd hyny, a chofied y rhieni i wrido a chywilyddio am eu hesgeulusdra pefihadurus. Heblaw fod rhieni yn fynych yn aualluog i roddi addysg dda i'w plant, y mae lluaws mawr hefyd yn hollol annghynlvvys i gvfrana un math o addysg iddynt. Ac ar y dybiaeth fod addysg yn elfen hanfodol i lwyddiant gwladwriaetho], yr ydym yn tybied y gall amgylchiadau gyfodi ag a'i gwna yn ddyledswydd ar y Llywodraeth ymgy- merydar gorchwyl. Os a y rhieni i daeru dros eu cydwybodolrwydd i ymwrthod a phob cynorth wy felly, na wrandawer amynt, ond yn unig ar yr amod eu bod yn myned ynghyd a'u gwaith en hunain. Nid oes hawl gan un dyn i fod yn gyd- wybodol yn dwyn i fyny ei blentyn mewn anwy- bodaeth canys y mae effeithiau yr anwyoodaeth hono yn cyrhaedd yn mhellach na'r aelwyd gartref, a chan hyny, y mae yn ofynol i'r tad fod yn ys tyriol o hyny. Gall y ffarmwr gadw yr ych per yglus yn ei faes gartref wrtho ei hun, heb i'r anifel niweidio neb; ond os bydd i'r anifel gornio rhywun, y niaii y perchenog yn dyfod yn agored i gosp am adael anifel ag y gwyddai ef oedd yn beryglus, yn rhydd i wneuthur niwaid. Byddai yn orchwyl hawdd profi fod poblogaeth addysgedig yn llesau gwlad mewn gwirionedd; dan ddylan- wad addysg deuai sefydliadau y wlad yn fwy di- ysgog deuai hefyd yn fwy cyfoethog, gan mai dynion addysgedig sydd bob amser yn gwneyd darganfyddiadau pwysig mewn gwybodaetb, y rhai sydd yn effeithio yn ddaionus ar gelfyddydau a masnach y wlad, ac felly yn cynyrchu mwy o waith arian. Am hyny, os na fydd i'r rhieni ofalu am addysg briodol i'w plant, tra y mae hyny mor dra phwysig, onid ydyw yn anrhydeddus yn y llywodraeth wladol ymaflyd yny gwaith ? Cof- ler mai dadleu haw) y Llywodraeth yr ydym ar y tir na byddo y rhieni yn cyflawni eu rhan. Hefya, os oes hawl gan lywiawdwyr gwladol i ymaflyd yn awenau addysgiaeth wladol, ar yr amod na bydd y bobl" yn gwneyd eu rhan, onid ydyw hefyd yn gyfreithlon i'r llywodraeth hono gyfranu, ac i'r rhiemi dderbyn, cynorthwy arianol at gyf- ranu addysg briodol i'r oes sydd yn codi ? Hyny yw, os bydd y bobl yn dewis hyny. Fe welir nad ydym yn dadleu dros ddim yn y sylwadau blaenorol ond egwyddor noetk y peth; ac ofallai y goddefir i ni ddywedyd, ein bod yn golygu y deil yr egwyddoi y prawf yn dda. Y mae yn llawen- ydd i ni allu dyfynu y sylwadau canlynol o eiddo y Parch. Lewis Edwards o'r Balá Nis gallwn weled fod derbyn cynorthwy y llywodraeth mewn evsylltiad a dysgeidiaeth cyffredinol, yn taraw yn y radd Jleiaf yn erbyn egwyddorion Ymneilldu- aeth. Nid oes mwy o berthynas rhwng y ,mater hwn ag Ymneillduaetli, nag sydd rhwng deddf y tlodion ag Ymneillduaeth. Ni chlywsom fod neb yn cynghori dynion i beidio derbyn cymhorth plwyfol am eu bod yn Annibynwyr, yn Fedydd- wyr, neu yn Fethodistiaid; a byddai yn llawn mor afresymol eu cynghori oblegid eu crefydd i beidio derbyn addysg o ddwylaw y Llywodraeth. Y mae rhai o'r ysgrifenwyr enwocaf yn yr oes wedi dweyd mai gwell fuasai i gynaliaeth y tlodion ymddibynu yn hollol ar roddion gwirfoddol, ac nid pell ydym oddiwrth feddwl yr un peth. Ond nid yw cysondeb mewn un modd yn rhwymo yr ysgrifenwyr hyn, i gollfarnu y tlodion sydd yn derbyn cynorthwy plwyfol, nac yn eu rhwystro i weithredu eu hunain, os dewisant, o blaid union- deb a thrugaredd yn ngweinyddiad y ddeddf yn yr undebau lie y maent yn preswylio. YngyfFelyb ar y mater hwn, ac oddiar ystyriaethau cyffelyb, cynghorwn y Cymry i beidio gadael eu hysgolion i fyned dan awdurdod y llywodraeth wladol. Ond nid ydym yn rhoddi y cynghor hwn iddynt fel Ymneillduwyr, nacynherwyddeu hymneilliluaeth, eithr fel gwladwyr, ac er mwyn rhyddid gwladol ac ni theimlem ein bod yn euog o unannghyson- deb pe anogem rieni i anfon eu plant i ysgolion y llywodraeth, yn hytrach na'u gadael yn amddi- faid o fanteision addysg. Ni fyddent wrth hyny yn gwadu eu crefydd, nac yn aberthu yr un o'u hegwyddorion." Nid oes genym cfod, na medr efallai, i gynyg atebion i'r holl amryfath wrth(ldadleuon a ddygir yn mlaen gan ddynion penigamp yn erbyn addysg y Llywodraeth, neu dderbyn ei chynorthwy nrian- ol at addysgu. Yn unig ni a ddyfynwn gwpl o linellau o waith ysgrifenydd medrus, anadnabydd- us i ni o ran ei enw, yr hwn a gyfansoddodd erthygl ar y pwnc, ac a'i cyhoeddodd yn y Traethodydd am y flwyddyn 1849. Nid oes gan y Llywodr- aeth hawl (medd ete) iymyraeth ag addysg, ac am hyny ni ddylai wneyd. Nid oes ganddi gymhwys- der, ac am hyuy /ti? gall wneyd, heb wneuthur drwg. Os dylai ymyraeth ag addysg un dosbarth o'r dciHaid, dylai ofalu am addysg ?o& dosbarth, gan fod yr un berthynas rhyugddi a'r cyfan." (t.d. 110). Yr ydym yn ymhyfhau i dyhied fod yr ymreFiymiad hwn yn seiliedig argamolygiadhollol mewn perthynas i'r hyn sydd yn cyfansoddi hawl llywodraeth i ymyraeth, fel yr ydym eisocs wedi dangos. Gallem ninau ddyweclyd gyda'r un pri- odoldeb, nad oes gan yr un llywodraeth hawl i ymyraeth a moesau un dosbarth o ddynion, ac am hyny nis gall wneyd. Nid oes ynddi gym hwysder i osod ei hun yn safon i'whymddygiadau, ac am hyny ni ddylai wneyd; os dylai y llywodr. aeth ymyraeth a moesau un dosbarth, dylai ar yr un tir ymyraeth a gofalu am foesau pob dosbarth o'i deiliaid. A ystyrid ymresymu fel yna yn deg? Yr ydym yn caniatau nad oes rhyw hawl wreidd- iol (os priodol yr ansoddair) gan y llywodraeth i ymyraeth ag addysg un dosbarth o'i deiliaid ond y mae ganddi hawl i ymyraeth a'u hanwybodaeth, os bydd ffrwythau drwg hwnw yn ei niweidio, fel y mae yn gwneuthur mewn gwirionedd. Y mae yn canlyn drachefn, os na wna y deiliaid eu hun- ain eu dyledswydd i wellay drwg, mai dyledswydd y llywiawdwyr ydyw ceisio ei atal drwy drefnu moddion a chyfleusderau addysg, neu gynhyrfu y bobl drwy gynyg eu cynorthwyo-canys oni addefwn oil, prevention is better than cure. Nid yw yn dwyn perthynas yn y byd ag egwyddor y peth, pa un a ydyw cymhwysder y llywodraeth i addysgu gymaint a chymhwysder y rhieni eu hun- ain, ai peidio; eithr boed ei chymhwysder mor leied ag y bo, y mae yn sicr o fod yn rhagori yn mhell ar esgeulusdra y rhieni. Cofler mai son am y peth fel expedient yr ydym. Ac os ceir fod pob dosbarth o'r wlad yn esgeuluso hyn, onid canmol- adwy fyddai gwaith y Llywodraeth yn eu haddysgu oll Eithr os bydd un dosbarth neillduol yn gofalu am addysg eu plant, y maent drwy hyny yn symud y baich oddiar ysgwyddau y Llywodr- aeth; ac ar yr un pryd. onid ydyw yn deg a rhesymol i'r dosbarth hwnw naill ai cwympo i mewn a threfn y Llywodraeth i gyfranu addysg. gan dalu eu dogn tuagat hyny ? neu os byddant yn dewis addysgu eu plant ar eu traul eu hunain, gwnant feIly; ond y mae yr un mor gyfiawn idd- ynt dalu eu cyfran at drethau addysg cyffredinol, a pho b'ai eu plant yn derbyn ei manteision. Os oes angen am heddgeidwaid mewn gwlad i sicr- hau yr beddweli a'r tangnefedd a'r ymddygiadau gweddaidd hyny ag sydd anhebgorol i ddedwydd- wch cymdeithas, ouid yw y dyn na dderbyniodd un lies union-gvrchol oddiwrthynt dan gymaint o raid i gyfranu i'w cynal a'r rhai a dderbyniasant les union-gyrchol oddiwrthynt.

■ - ■ » NEWYDDION CYMREIG.…

^ IAD0L1 .. ) Y WASG.

I NAPLES. I

| BRAZiL

PERSIA. I

INDIA A CHINA. '- I

AMERICA.I

Y LLOFRUDDIAETH DDWBL YNI…

I COSTAU Y FYDDIN A'R LLYNGES…

M ANION. : "1

[No title]

[No title]

NEWYDDION DIWEDDARAF.

MARCHNAD LLUNDAINII

I CAOLRRISTAU YMHERODK?L I

I ENGLISH WOOL MARKET.

MARCHNAD YR YD LIVERPOOL,

I -LONDON CATTLE MARKET.