Yr Amserau

YR OFFETEIAD PABAIDD versus JOHN LLOYD Dymnnern gvdnabol gyda diolchgarwch dderbvn- iad y svmiaii canlynol tang at gost y gvfraith ndi id Cydnabvddwyd o'r blaen £ 12 S 11 Mr. John EVJDS, Gwalchmai. Mon 0 5 0 Mr. Tllh-Li Jones, grocer, Garth, Ruabon 0 5 0 Mr. David Janes, 103 Wellington Road, Liverpool 0 10 -1

AT EIN GOHEBWYR. GWELLIANT GWALL,—Yn y 19eg linell o'r gan ar Foneddwr Natur" yn y rhifyn hwn, yn lie ni wlawia, darilener hi wlawia. IW Y Bfiae vn ddrwg ,Pny,r) fod yn rhaid i nit o herwyd-l llawnder ein Swyddfa, oedi cyhoedd iad ysgrif y Parch. O. Jones o Fanchester ar cc Neal Dow," byd yr wythnos nesaf. IWDealled y gwr a vsgrifenodd atom o Ddinbych, nad ydym yn hoffi difrio unrhyw newyddiadur na'i feddianwyr. Nid ein llwybr ni o fyned yn mlaen ydyw sirhan eraill. ]WE. R. will find her letter noticed in onr columns to day; this being a Welsh periodical it could not be inserted. We fully sympathize with her views, and wish her success in carrying them out. We would advise her to communicate with the Editor of some English religious magazine.

YR WYTHNOS. Esgob Carlisle yn pregethu ar blatform an nghysegredig, ie halogedig Exeter Hall! Y nef- oedd a fyddo yn waicheidwad i ni rhag y fath annuwioldeb Ymddengys i'r tyner ei gydwybod j Arglwydd Dungnnnon weled yr hanes mewn rhai o'r papurau newyddion, a chrynu byd eigion ei galon fel y gweddai i bob eglwyswr cywir ei deimlad; ac heb golii dim amser, y mae yn cyfodi yn ei le yn Nhy y'r Arglwyddi, ac yn gofyn i Esgob Llundain gyda'r difrifoldeb gweddus i'r ftmgylchiad, a oedd gwirionedd yn yr banes, ac os oedd, a ydoedd y fath beth yn gyfweddol a? arfer- iad, rhecftau. a dysgyblaeth yr eglwys. Hawdd, lawn ydyw i ni-ei-cutondeb yn wir fyddai peidio ydymdeimlo ag eglwyswyr cydwybodol yn y mater hwn. Y mae y peth yn ddychrynll vd i Jfeddwl am dano C rddasolion penaf y wir eglwys yn myned i efehchu rhyw lane ieuanc o Fedytld iwr a hereticiaid rhvfygus, ac yn rhoddi holl ddylanwad eu henwau a'i ta'entau i ledtienu Spufgeonyddiaeth vn y tir, trwy gynj).t gwasanaeth erefvddol a phregethu o fewn muriau halogedig y lie hwnw. Beth! Exetsr Hall! Yno y cyrcha job math o heretieiaid-yno y cyhoeddirac y dadl- euir pob ninth o gyfeilioruadau-yno y mae dema- gogiAid pob rhvw sism, i lawr o Burney ac fc.Vnrawiaethau y Weigh-house hyd Holyoake a'i foesddysg adfyddoJ, yn teimlo yn gartrefol—yno j y mae eroesaw cyfartsl i chwareu gyfansoddiadan ShakespeRr, alawon y Travata lygredig, yn gystal ac odlau mawreddog y Messiah ac eto, dyma'r fan. o bob He dan y nefoedd, ag y myn egobion yr "Eg?wvs Ian Gatholig" gynull y bobl ar nos Sabbathau. 0 Villiers. Vdher8, ai felly yr wyt ti yn dechreu dy yrfa escobydd(,l ? Gwylia rbag i ti dderbyn ymweliad oddiwrth ysprydoedd Laud a Seeker ac eraill o'r ardderchog lu" a aethant o'th flaen, a derbyn ganddynt y cyfryw gerydd ag t y rnae dy rvfyg ac annghvsegredigrwydd dy galon yn ei haeddu. Ond beth am gwestiwn Arglwydd Duhgannon 0 A ydvw hyn yn unol ag arfcriad a rlieolau yr eglwys? Yn auffodus, y mae y I ewestiwn yn ddan-yn ddau cwbl wahanol i'w gilydd- Am arferilld yr eglwys, rhaid ateb ei fod yn )r^bl groes iddo—fod hyn, fel y svlwai ei argl Wyddiaeth, -4 yn beth newydd a dieithr- yn beth na chlybuwyd am dano o'r blaen mewn cysylltiad ag eglwys Loegr-yn ddygiad i mewn lath o Spnrgeonyddiaeth i r eglwys." Ar yr un pryd, yr oedd esgob Llundain yn gywir pan y dywedai fod y peth yn hollol gydffprfiol a'r Act, yr hon yr wyf vn ei dal yn fv Haw, yr awr hon." Ond pa fodd v daeth act i fod ag sydd yn caniatau yr hyn sydd mor groes i arlerion blaenorol yr eglwys, ac mor ffiaidd a gwaradwyddus yn ngolwg miloeddo eghvyswvr mwyar eglwysfrydig y deyrnas? Ofn- Wn mai y drygionus Arglwydd Shafftesbury sydd wrth wraidd hyn oil. Pan gynygiodd efe yr act, yr hon y daliai esgob Llundain gopi o honi yn ei law-, yt Act er diogelu rhyddid addoliad cref- yddol "—tybiai pawb yn gyffredin mai yr atnean mewn golwg oedd, fel y gallai dartlenwyr yr Ysgrythyrau, a chcnndon, ac aelodau lleyg gynal cyfarFodydd cre'yddol yn eu tai eu hunain, neu mewn rhyw leoedd a farnant yn gvfleus i bobl na fyddent yn arfer mynychu y tai a elwir yn eglwysi ac addoldai rheolaidd. Ychydig a dybient ar y pryd fod yma ffordd rydd yn cael ei hagor i'r fcsgob Yilliers i efelychn Spurgeon yn Exeter Hall, a Dr. M' Neil i efelychu Hugh Stowell Brown yn yr swvr agored yn Liverpool. Yehvd- jg a freuddwydient y gwelid esgob yn ymofyn noided dani i ddiraddio ei bun trwy bregethu yr efengyl ar un lanerch o ddaear Duw ag nad oedd wedi bod dan gvsgod cysegredig y wisg esgobydd- ol, ac wedi profi rhinwedd santeiddiol anadliad Cysegredig y tad yn Nuw." Pa beth bynag a ddvweder am waith larll Shaftesbury yn cynyg y fath fesur, a'r liwvbr a gymerodd i'w ddwyn yn mlaen, mae yn ffaith bellqch fod y lien wedi ei. rbwygo. Y dyw, 0 chwi wyr o Rydychain, Exeter a St. Barnabas; oni theimlwch yr awelon yn dyfod i fewn trwy y rhwygiadau hyn? Ofnwn, yn wir, mai goreu po gyntaf i chwi bellach i lapio ¡ eich bIethynau a eh llieiniau addumedig, onide bydd pelydrau yr haul, y gwlaw a'r gwynt a ddaw i mewn trwy yr ageuau hyn yn sicr o wneyd hafog dytfhrynllyd ar y drapery gorwych yna sydd gen- yoh yn nghymydogaeth yr allor. Ofer ceisio jjfwnio i fyuy yr ben len offeiriedig mwy; mae y eyohyTfiHdau tufewnol y fath fel y mae yn ddiau inai rhwygiadau inwy aruthrol fyth a ddylynent y fath vmgais. Llawer gwell ydyw hela'r hen gelfi ;yn nghyd. Mae yr olwg arnynt yn rhy wrthun i ddal goleuni v dydd. Dynion sydd i bregethu i ddynion, ac nid ryw fodau annaturiol a genhedl wyd yn nirgelwch y butain fawr. Er mai ar ol yr Ymneillduwyr, fel arferol, y mae ein biodyr eglwysig yn dyfod allan yn y ffordd bon, da genym ireled yr egni y maent yn ei wueyd i ddryllio y rhwymau a thaflu oddiwrthynt y rheffynau sydd wedi eu cadwyno cyhyd, ac wedi atal defnyddiol- deb a chynydd yr ^lwyseegobyddol i'r fath raddau trwy'r od. Yn mlaen yr elont; a phob 11 ydd iddynt hwy a'u Maenoriaid 'YmneiUduol i ddwyn yr efngyl yn nes fyth at y prif ffyrdd a'r caeau, yn inha rai y mae myrddiynau Brydain yn marw o eisiau gwybodaeth. Mae y dyn ieuanc taleutog, da a gwir ragorol ag sydd cytuhyrfu yr esgobion i'w efelychu yn y peth hwn—Mr. Spurgeon—yn parhau i bregethu yn y Surrey Gardens, a miloedd lawor yn cvrchu tW wrando. Dywedir fod ei gynulleidfay Sabbath cyn y diweddaf yn cvnwys tua 11,000 o eneidiau, a bod yn eu plith, heblaw amryw bendefigion a phendefigesau, tua 60 o aelodau Saneddol. Y mae pregethu o'r fath hyn yn amheuthyn mawr i'r Saeson, ac yn enwedlg Ilawer 0 n pendefigion an boneddwvr; a thybiem ni ei fod yn rhwym o wneothur dirfawr les Y mae mis Mai wedi myned heibio, a'i gyfar- jodydd gydag ef.. Va oedd genym weled, ar y OT?an, fod vr hoU wabanol sefjdliadau a ddygir feHvmewnmodd arbenig 0 fben y "lad mown j cyBwr o weitbgarweh a Uwyddiant. Y mae hael- j ioni lawer iawn yn Mrydain, a hwnw yn lhfemo allan yn helaethjyn y gwabanol redleoedd hyn. Yr vdym yn cael mantnis yn y cyfarfodydd hyn hefyd i weled gweithrediad yr egwyddorion mawr- ion ar ba rai, i fesur Hawer helaethach na grym ein llynges a gwroldeb ein milwyr, ie, ac na medr a chyfrwysdra eiu diplomayddwyr, y mae diogel- wch. llw, ddiant, a cbysur ein gwlad yn v dyfodol yn ymddibynu. Da genym weled fod ein hysgol- ion dyddiol, y rhai a gynelir ar yr egwyddor wir- foddoi, yn llwvddo. I mae yn hyn wers i'n llyw odraethwvr i b.'idio ymyraeth ond lleiel ag sydd bosibl vn vr achos ac os rhaid ymvraeth o gwbl, i ofalu am wneyd hyny mewn ttordd n gynorthwy 1 r egwyddor fywydol a holialluog hon, ac nid I gosod dim vn ei lie. Mater mawr y dydd yw ymweliadau a gwil)- deithiau l'pnaduriaid a tbywysogion y cyfaudir. Yn gyntaf ar y rhestr y ma ymweliad yr Arch- ddue Constantine o Rwsia a Lloagr, y.- hwn a ddaeth drosodd o Ffranc yn niwedd yr wythnos j ddiwedclaf. Y mae Ymerawdwr Awstria heb or- ph en ei daith yn y parthau dwyreiniol o r hvn y mae. trwy drais ac annghyGawnder, wedi ci iVdd- ianu fel ei d!riogaet.iRu ;i hun. (Jroesawgar i'r j eithlf. wrth gwrs. yJyw y derbyniad a rod lit iddo yn mhob man, os ydysi i gredu y wasg ag v rode ei genau vn gtoedig, u'r aliwedd yn crogi wrtb wregvs ei Fawrhvdi. Ond y gwirionedd ydyw, fod vn aninhosibl i galon yr Hung«riaid roddi derbyniad i ddyn a wnaeth y fath ddifro(I ar eu hiawnderau, a drwythod 1 v ddaear a gwaed y gwrolaf a goddocaf o'u ae S-;dd, hyd yn nod yn haelfrydigrwydd presenol ei galon yn gwrthod caniatau iddynt ddeiseb ei phemlefigon a'i clileritnvyr, y rhai a grefect am fwy o annibyn- iaetb amddiffyniad oddiwrth iau haiarnaidd a mesurau gormesol y Jesuitiaid. Mao y ffaith, pa todd bynag. fod y genedl wedi meiddio dwyn ger ei fron y fath ddeiseb yn dangos fod annil-yniaeth a gwroldeb yr Hungariaid heb eu llwyr adael. Mae Ymerodres waddolog Rwsia yn parhau yn nebeubarth Ewrop Mae y Pab yntau yn dschreu teimlo awelon gwresog y wlarl yn roddi e: gabn ac wedi oymeryd gwibdaith i y=»j''o]bynt ei blaut I Pa beth fydd effaith yr hvn a wela ac a glywa ar ei galon-pa iawn siarac). am "galon" Pitb-nis ,g-wydJ,)m, Tybia rhai fod Pio Nouo, ar ol v cwbl. | yn ddyn o galon dyner ac o serchiadau cynes a bod yn ei fryd vsgafnhau beichiau ei bobl; ond, a rhoddi credvd i r hon wr am ei deimladau da, a thynerwch ei galon haelfrydigrwydd ei fwriadau, i pa fodd y mae yn bosibl rhoddi y pethau hyn mewn gweithrediad dan y gyfundrefn ddamniol i ba un y mae yn rhwym ? Siaredir am lawer o ymweliadau brenbinol vn ychwaneg yn ystod yr haf; megys dvfodiad Ymerawdwr Rwsia i Vienna, i gyfarfod a, Louis Napoleon o Ifrainc. yn llys Francis Joseph o Awstria a mynediad Victoria o Frydain i Berlin i dalu ymweliad a'i bewythr, Frederic William, o Prwsia. Ond yn y dyfodol, os yn rhywle, y mae y pethau hyn, ac nid yn yr wythnos" hon. Mae v gwahanol filiau a ddygwyd o flaen y Senedd yn vmlusgo yn arafaidd yn mlaen; a digon tebyg na fydd adeg at ddim yn ychwaneg na phasio, neu wthio y rhai hyn mor ball ag y gellir, yn ystod y tomor presenol. Y teimlad yn lied gyffredinol ydyw, mai ofer fyddai treulio llawer o amser na nerth gyda'r materion pwysicaf yn y tymor presenol, gan ymddarparu yn dda go gyfer a gweithio o ddifrif y flwydayn nesaf. 0 hyn hyd hyny y mae awr Palmerston. Erioed ni chafodd Prif Weinidog well siawnsi wneuthuriddo ei hnnenwoesol yn mysg gwleidyddwyrei genedl; a phrin na phrophwydem yr awr non mal felly v bydd I cyn pen y deuddeng mis, neu ynte, na fydd ei le'yn edwyn dim o hono mwy. Cafwyd deuddydd o wylian yr wythnos ddiweddaf, ycyntaf o herwydd fod y Frenhines yn dechreu ar flwyddyn arall o'i hoedran, a'i Hall fel y gallai ein Seneddwyr (vned. i lawr i Epsom i gael dracht o awyr, a gweled rhedegfeydd Derby. Y mddengys fod y rhedeg- feydd hyn wedi dyfod bellach yn un o sefydliadau ei gwlad a'r fath bwys, deb vgem, sydd yn ngor- chwylion y dydd, fel mai nid gormod ydyw rhoddi heibio holl achosion y wladwriaeth er mwyn bod yn bresenol. Nid oes yr un adroddiad i'w gael yn ein colofnau o'reyfarfod mawr hwn 'a hyny o herwydd y rheswm syml ein bod yn ei ystyried yn warth i'r genedl, ac yn sarhad ar ddynoliaeth Trwy y gohiriad hwn, collodd Mr. Locke King y cyfleustra apwyntiedig i ddwyn ei fesur yn mlaen er dyddimu yr angenrheidrwydd am gvmhwysder tirol me urn aelod Seneddol, a Syr J. Trelawny ei adeg yntau i ddwyn yn mlaen fesur er dyddimiad y Dreth Eglwys. Yr ydym yn gweled fod angeu wedi dyfod i mewn i'r Ty New.-dd"-heb ei ethol, feddyliem. Y mae dau aelod weii eu cymeryd ymaith yn bur nnisgwyliaclwy- VIr, Robert Hall, yr aelod Tori. aidd dros Leeds, pan wedi myned i ymofyn am adferiad iechyd, a Mr. Saunders Davies, yr aelod ceidwadyddol dros sir Gaerfyrddin, pan yn yr University Club. Drwg genym weled fod y rhyddfrydwyr yn Leeds yn rhanedig, rhwn £ Mr. Ir. Forster. laae pob John Remiugton Mills a Mr. Forster. Mae pob un o'r ddau yn rhyddfrydwyr egwyddorol, a Mr. Mills yn adnabyddus fel ysgrifenydd a meddyliwr o radd uchel; ond y man yr ymraniad anhapus hwn yn debyg o ddifuddio y fwrdeisdref o wasan- aeth y naill a'r Ilall, ac agor adwy ddigon eang i'r vmgeisydd Toriaidd i fyned i mewn yn hwylus Nis clywsom eto pwy sydd yn debyg o gyoyg ei wasanaeth i sir Gaerfyrddin. Er ein bod yn gwahaniaethu yn fawr oddiwrth Mr. Davies o ran golygiadau politic'\idd, y mae pawb a gafodd gyf leustra i'w adnabod yn barod i gyraddef ei fod yn ddyn da, hynaws, yn foneddwr yn ngwir ystyr v gair; a chollodd sir Aberteifi ynddo gadeirydd pwyllog a deallus i'w Brawdlysoedd Trimisol.

PABYDDIAETH YN Y SENEDD AC YN YR AMSERAC." Digwyddodd i ni y dydd o'r blaen daro wrth gyfaill ag sydd yn bur hoff o ddarllen papurau newyddion, a chadw llygad ar bolitics, ac nid ych- ydig oedd ein syndod pan y sylwai fod Pabydd- iaeth yn enill tir yn gyflym iawn yn Mrydain, ac yu y Senedd yn enwedig—fod y blaid Babyddol wedi cael ychwanegiad grym auarferol yn yr eth- oliad diwedda; a'i fod yn gofidio wrth weled yr Amserau yn barhaus yn dadleu ac yn ffafrio eu hachos NVedi i ni ofyn am eglurhad ar y fath honiad annisgwyliadwy, dywedai "Dyna 61 Mr. Fagan gvda golwg ar ddiddymu y Minister's Money, a motion Mr. Spoouer er diddymu gwadd oliad Coleg Maynooth-chwi wyddoch o'r goreu mai Pabydd yw Mr. Fagan-mai gelyniaeth at y grefydd Brotestanaidd oedd gwraidd ymesur; ac eto, dyna fe wedi ei basio gyda mwyafrif dir fawr yn Nhy y Cyffredin, a chwithau yn eu can- mol hyd y cymylau am hyny. Dyna gynygiad Mr. Spooner wedi hyny-plaid v Pabyddion yn enill y fuddugoliaeth ar hwnw drachefn, a chwi- thau yn eu cymeradwyo. A pha fodd, yn ngwyneb y pethau hyh, y gellwch chwi brofi nad ydyw Ty y Cyffredin a cbwithau yn mhell yn ffordd Rhufain, ac yn cyflymu tnag yno?" Nid ydym yn meddwl fod nifer y rhai a syniant yn gyffelyb i'n cvfaill hwn yn llawer ac eto, y mae rhai o honvnt i'w cael yma a thraw. Dywedai un cyfaill wrthym ar ol i offeiriad Pabaidd Pen- ybont em dwyn i'r llys cyfreithiol, a'n taflu i gymaint o draul a thrafferth diachos-" Dyna, prin na ddywedwn i chwi gael eich servio n right; fe allai y dysgwch chwi beidio bod mor ffafriol i'r Pabyddion o hyn allan." Addefwn yn rhwydd fod yn lied hawdd i sylw edydd arwyoebol syrthio i'r cyfeiliornad hwn. Gall un gonest, o herwydd diffyg ystyriaeth fanwl a phwyllog o'r holl bwnc. gael ei dynu i'r fagl; ac y mae gelynion gwirfoddoliaeth yn barod iawn i wneyd defnydd o honi mor ami ag y ca.nt gyf leustra. Efallai na fyddai gair o eglurhad ar eg- wyddor y cwestiwn yn hollol anfnddiol yn v lie hwn Yn awr, oddiar ba beth byuag yr oedd bil Mr. Fagan yn eyfodi. yr oedd ei egwyddor yn myned yn benderfynol yn erbyn gorfodi unrbyw grefyddwr, na phlaid grefvddol, i gynal crefydd nad ydyw yn ei chymevadwyo nac yn derbyn un budd oddiwrthi. Dyna egwyddor dda, meddwn ninau—dyna un o egwyddorion mawrion credo yr Amserau—egwyddor ag y mae trwy holl ystod ei fywyd wedi bod yn ei pbregethu, yn ei hegluro, ac yn ei hargymell; a da y gwnaeth ein Senedd- wyr yn rhoddi eu cymeradwyaeth i fesur ag oedd' yn ei chynwys. Y mae cynygiad Mr. Spooner yn sylfaenedig ar egwyddor arall a hollol wahan- ol. Ei egwyddor fawr gyntaf ydyw, fod y llyw odraeth yn rhwym o gynal crefydd—o drethu pob dyn a dynes o fewn ei therfynau tuag at gael arian i gynal crefydd i yr ail ydyw, nas gall fod ond un tcir grefydd, ac mai dyledswydd y llyw- wodraeth ydyw dyfod i benderfyniad pa grefydd yw yr hon sydd wir," a chynal hono, a dim ond hono, heb gynyg gwneyd, ar ei heithaf, ond goddef unrhyw grefydd arall. Ymresymiad Spooner ydyw—Mae y Uywodraeth Brydeinig yo rhwym o gvnal y wir grefydd, a dim ond hono y grefydd Brotestanaidd yw v wir grefydd; gan hyny, dyledswydd y Hywodraeth ydyw ei chynal, a pheidio cynal yr un ond hi. Y mae Pabydd iaeth yn grefydd gau, anysgrythyrol, a niweidiol; ac felly, dyledswydd y Hywodraeth Brydeinig yw yma tai rhag rhoddi iddi unrhyw gynaliaeth. Dywedwn ninau, o'r ochr arall, os dylai y llyw- odraeth gvnal y grefydd a gymeradwyir gan un- rhyw ddosbarth o'r deiliaid, fod tegwch yn ei rhwymo i gynal pob crefydd ag y byddo ei deil- iaid yn eu mabwysiadu neu yote, gorfodir ni i ganiatau i'r Hywodraeth, neu yn hytrach i alw ami, gyflawni yr hyn nid ydym yn tybied sydd mewn un modd yn addas i'w gwblhau, sef pen derfynn dros bob un o'i deiliaid pa beth sydd wir, a pha beth sydd gau—pa beth 1 gredu, a pba beth i'w wrthod, vn holl 'Sto'ib gwybod- aeth grefydd ol. Pr.od cynifer ag un o'r ciwe chant g haner ft a r'^n a ptholwyd yn ddiweddar i gvfansoddi Ty y ryffredin, yn ys- tyried ei fod yn ciel 3i alw yn yr etholiad i eistedd mewn barn ar hoil bynciau duwinyddiaeth, a datgan pa rai o'r rhai hyny sydd gywir, a pha rai sydd gyfeiliornus; a thybiwn yn mhellach nad oedd y wIad yn golygu dim o'r fath beth, onide y buasai gwitliddrychau ei dewisiad yn bur wahan- ol yn y mwyafrif o achosion ac eto, dyna y dyb- iaeth wrthun a gau sydd yn gynwysedig yn eg wvddor cvnygiad Mr. Spooner. Gwir fod ystyr yn mha un v gellid eirych gyda chymeradwyaeth ar fesur o'r fath yma, a hono ydyw, pe ceid lie 1 gredu nad ydyw ond un o gyfres—y cyntaf o restr ag a fyddai i gael eu dwyn yn mllen mewn trefn i lwyr ddyddimu, 0 radd iradd, bob gwaddoliadau a roddir o avian y wladwriaeth at gynal achos crefydd. Bu cyfeiliion gwirfoddoliaeth, gan adael o'r neiildu amcan Mr. Spooner yn ei duwyn yn mia -ii, a'r egwyddorion oddiar ba rai y dadl euai drdstO; yn epis7o edrych ar y mesur fel un ag oedd vn myned yn erbyn yr hyn sydd i ddyfod i lawr, ac o'i basio a allai osod iddynt sefyllfun newydd i withio ar ranau eraill j istell. Eithr, o'n i han ein bunain, llawer mwy dewisol genvm ydyw rhodoi i fyoy y tebygolrwydd am- heus o enill unrhyw fant lis o'r fath. a ehymeryd ein spawns mewn brwydr deg ac agored, nac ymdd'ingos am foment fel yn pleidio v golygiadaxi culion, sectarol. annheg, ac anngbywir oddiar ba rai y dadleua .\I r. Spooner a'i blaid dros y mesui hwnDrwg ydyw y naill, a ihvg ydyw y llall oi: d o ddau ddrwg goreu v 1 lei at. Y mac gwrth wvnebu, neu beidio cefnoii, mc.r Mr. Spooner. yn gosod un mewn perygl ymddangos am y fom- ent fel vn tfafriol i waddoliad Ma}.100th; o'r ochr arall, ly mae ei gefnogi yn gosod un I ym- ddangos fel yn pleidio gwaddoliad Prote-raniaeth a dadwaddoliad Pabyddiaeth. ac yn cymeradwyo boil gr Eglwys Sefydledig dr egwyddorion ysrythyro1," yn ngbyd a'r holl rdsymau dall- ) hleidiol *■ pha rai y dadleuur drosti. Mae y niwcd o ymgysylltu a'r "blaid olaf. yn ein bryd ni. yn llawer mwy na'r daioni. Nid y pwnc ydyw,—y mae athrawiaeth dda yn cael ei dysgu gan eglwys Loegr, ac o herwydd hyny dyledswydd y wladwr- iacth ydyw ei chynal, ac y mae athrawiaeth weu- wynig, gyfeiliornus, yn cael ei phregethn gan Eglwys Hnfa'n, ac felly dylai y wlad wyliod ar ei phwrs, a pheidio rhoddi cciniog tuag at ci chynal ond, v mae y naill a'r llall yn dysgu yr hyn a elwir yu grefydd, ac o ganlvniad, nid gweddus ydyw i'r wladwriaeth ymvraeth o gwbl, na thalu hat- ling tuag at gynal yr un o'r ddwy. Nis gallwn roddi ein hysgrifell heibio, tra yr ydvm eisioes yn ymyl y pwnc. heb ddweyd gair- a dim ond un gair heddyw—ar yr wrthddadl a gyfjdirbyth a hefyd gan bobl y gyfraith yn erbyn gwneyd i ffordd a'r arian gweinidogion, y dreth eglwys, &c., o herwydd eu bod yn eiddo yr eg- lwys." Rhaid i ni addef ein bod yn gwbl anallu- og i ddeall pa ystyr a fyn ein hathrawon dysg- edig ei roddi i'r gair eglwys yn y cysylltiad hwn; a hyd nes caffom rhyw oleuni amgen na dim a lewyrchodd i ni hyd yma; gorfodir ni i gredu fod eu syniad yn annghywir, hyd. yn nod ac edrych ar y pwnc oddiar ei goiygfan hwynt oil hunain, sef y golygfan cyfreithiol. Y pwynt cyf- reithiol ar ba un y mae y ddadl yn troi ydyw- beth yw yr eglwy=" vn nfolwa y gyfraith, yn ol y cyfansoddiad Brydeiiii,'? A ydyw yn rhyw fath o sefydlHd corphoredig ag sydd yn alluog i feddianu e; ld J >1 annibynol 11 ar, ac ar wahan oddiwrth, y wladwriaeth ? Os ydyw, yn ol pa act, ac yn mha rai o'i haelodau, ac yn ol pa awdurdod, y gorphwys ac y gweithreda y galluoedd hyny ? Onid v genedl yn ei chymeriad crefyddol—neu yn hvtrach gyda golwg ar ddwyn yn mlaen was- anaeth ac addoliad crefyddol, a olygir gan gyfan- soddiad Brydain wrth "yr eglwys ?" Onid y wladwriaeth sydd yn penu ei swyddogion, yn trefuu, ac yn arlywyddu ei holl achosion? Yr ydym ni wedi cwbl fethu cael allan yr un corph- oriaeth annibynol, hunan-gyfrifol, hunan-ysgog- iadol, na hunan-lywyddol yn y sefydliad a elwir Eg-lwys Loog-r ac o ganlyniad, yn llwyr fethu canfod pa fodd y mae yn bosibl fod y fath beth ag eiddo eglwysig'' mewn bod. Os nad yw Eglwys Loegr," ynte, ond y wladwriaeth Fryd- einig yn ei chymeriad eglwysig, y mae yn canlyn mai meddiant y wladwriaeth ydyw pob hathng o'r eiddo ar ba un y mae yr eglwys hono yn byw ac o digwydd i'r wladwriaeth ddvfod i benderfyn- iad, yn y dull arferol, sef trwy fwyafrif yn ei chy manfa ddeddfwriaethol, mai mwy buddiol i'r genedl yn gyfifredinol fyddai treulio yr eiddo hwn mewn rhyw ffordd, neu i ryw ddyben gwahanol, y mae ganddi berffaith hawl i wneyd hyny, heb wneuthur annghyfiawader a neb.

Y DRETH EGLWTS. I Yr oedd y Frenhines yn cael pen ei blwydd dydd Mawrth, a rhedegfeydd Derby ddydd Mer- cher, fel y panderfynodd y Senedd ohirio o nos Lun hyd ddydd Iau, ac felly collodd Syr John Trelawny yr adeg apwyntiedig—nqs Fawrth-i ddwyn yn mlaen reithsgrif diddymiad y Dretb Eglwys. Y mae Arglwydd Palmerston, fel yr Ymerawdwr Napoleon tudraw i'r culfor, rywsut yn digwydd bod yn bur ffodus; ac nid anhapus, mewn un modd, oedd y digwyddiad hwn. TaB. wyd y mater yn mlaen amrai wythnosau o leiaf; ac os bydd y barwnig anrhydeddus yn llwyddiaus i'w ddwyn yn mlaen o gwbl cyn diwedd y tymor, nid oes y tebygolrwydd lleiaf v bydd yn alluog i'w basio trwy Dy y Cyffredin, llawer Ilai ei wthio trwy y rhengoedd tewion, nerthol sydd yn aros rhyngddo a'r deddflyfr. Yn y cyfamser y mae y Morning Post wedi cael gorchymyn i siarid ar y mater ac yn gymaint a bod y papur hwnw yn cael ei ystyried yn organ Arglwydd Palmerston, nid pell o le fyddai i ni ystyried yr erthygl hono fel yn cysgodi golygiadau y Prif Weinidog ar y pwnc, os nad fel rhagredeg.. ydd sylwedd y mesur sydd ganddo yn cael ei bar- otoi. Sylwa yr ysgrifenydd yn y Post fod y eri a godir yn v mater hwn yn mhell o fod vn un cyff- redinol—mai ei brif nodwedd yw uchder, ac nid hyd a lied. Nad oes ond tua phump y cant o blwyfydd y deyrnas wedi gwrthod y dreth eglwys; ac yn wir nad ydyw y cynhwrf yn gyfryw ag sydd yn haeddu clust y ddeddfwriaeth o gwbl. Defn- yddiai Mr. Disraeli yr un wrthddadl yn ei araitb giniaw yn Newport Pagnell. Dywedai jod v deyrnas gyfunol yn rhanedig i 12.000 o blwyfydd, ac nad oes o'r nifer hwnw ond 600 yn unig wedi gwrthod treth eglwys. Gwelir yn awr y defnydd a wneir gan y gwrtbwynebwyr o glaiarineb gwir- foddolwvr, neu eu cariad at dangnefedd yn bytr- acb na chodi cynhwrf. Os na wneir dim-y mae hyny yn sicr o ran hyny-yn y senedd-dymor presenol, hvderwn y cymerir yr awgrym o hyn hyd y flwyddyn nesaf, ac y dangosir fod y gwrth- wynebiad i'r dreth eglwys nid yn unig yn uchel, ond yn gyffredinol, dwfn a phenderfynol. 0 gratfn ar yr erthygl yn y Morning Post, gellir nodi tri neu bedwar o bethau a safant allan fel prif linellau y cynllun ar ba un yr ydys yn go. beithio rhoddi boddlonrwydd eyffredinol i bob piaid." Rhoddir ni ar ddeall nad ydym i ddis- gwyl y bydd y "dreth" yn cael ei chwbl ddiddymu; nad ydyw ein hadeiladau eglwysig i gael eu gad- ael mewn perygl o syrthio i adfeiliad ac annhrefn o eisiau arian i'w hadgyweirio. Dywedir yn mhellach na ddylid cynyg y cynllun a fyddai yn gosod ardreth ar eisteddleoedd-fod y gyfundrefn hono yn cynyrcbu drygau mwy nag a feiddia yr ysgrifenydd eu darlunio. Sonir hefyd am "dreth wirfoddol" -feallai ei fod o fewn cyrhaedd gallu- oedd mwy eglwysig na'r eiddom ni i ddirnad y cyfryw eiriau; ond bydd yn rhaid gofalu na byddo gan Ymneillduwyr ddim i'w wneyd yn nhrefniad yr arian "oherwydd," medd yr ysgrifenydd fel pe byddai yn adrodd gwirionedd safadwy, "paun bynag a'i gwirfoddol a'i peidio fyddo y dreth, mae yn eglur nas gall Ymneillduwyr fod yn feddianol ar un hawl i ymyraeth ag arian a godir yn hollol at wasanaeth yr eglwys." Tra yn ofni y gwaethaf, yr ydym yn gobeithio ar yr un pryd fod yn nghynllun ein Prif Weinid og rywbeth amgen nag a geir yn yr erthygl grybwylledig; onide cyinod o sarhad, » onnes, ac o yrodrech blin sydd o flaen Ymneillduwyr y deyrnas.

 NEWYDDION CYMREIG. j CYHANFA FLYNYDDOL t TREFNYDDION CALFXNAIDD YN Y DBEF HON.—Cynaliwyd y gymanfa hon fel arfer- ol ar wyliau y Sulgwyn. Yr oedd y gweinidogion canlynol yn bresenol:—y Parchn. O. Thomas, E. Williams, T. Hughes, Daniel Davies, D. Jones, G. Hughes, Thomas Phillips, R. Humphreys, E. Mor- gan, L. Edwards, D. D., J. Jones, S. Lewis, E. Mathews, Roger Edwards, W. Williams, J. Phillips, Joseph Thomas, D. Howells. Yr ydym yn deall fod ymdrecbion y Parchn. Dr. Edwards ac E. Morgan i gael trysorfa berthynol i Atbrofa Ogleddol yr enwad, yn cael ei dderbyn gan yr eglwysi a'r cynulleidfaoodd gyda gwresowrwydi mawr, fel y dengys rhestr y tan- ysgrifwyr. Tybiwn nas gall amean mor ddaionus mewn dwylaw mor alluog droi allan yn fethiaut. GOGLEDD. I LLANIDLOES.—Ei chledrffordd.- Yr hyn sydd yn tynu gryn lawer o sylw trigolion y dref a'i chymydog- aeth y dyddiau hyn yw, y gledrffordd sydd rhwng y dref bon a'r Drefnewydd. Y mae y cwmni hnrr. yn prysuro gyda'r gwaith y dyddiau hyn. Y maent a'u holl egni yn parotoi at adeiladu y pontydd, y rhai ydynt y rhao iwyaf costfawr o'r linell. Y maent wedi prynu y rails yn barod, a chan fod y rhan fwyaf o'r ground work wedi ei orphen, bydd y rails yn cael eu gosod i lawr yn ddioad, a gicrheir y bvdd yn cael ei hagor mis Hydref nesaf, Mae yr amodwr (con tractor), sef Mr. David Davies, Gwernerin, I/audin- am, (yr hwn na wnaeth gamgymeriad erioed mewn masnach), wedi gwneyd cynygiad i ddyfod yn lessee y llinell ar y telerau o E5 y cant ar yr oll o'r costau yr eir iddo, cyhyd ag y terfyna yn y Drefnewydd; ac y bydd iddo godi Xl y cant bob blwyddyu nes y cyr- haed la £10 y cant, pan y bydd wedi ei hagor i Groes. oswallt. A chan nad ydvw y cwrnni yn gweled yn ddoeth agor y llinell yn Hydref nesaf ond at Pen- strywed (oddeutll 4 milldir yn fyr o'r Drefnewydd) y mae Mr. Davies yn cynyg rhoddi jEt y cant. Yr ydym yn deall fod y cyfarwyddwyr oil wedi cytuno a'r telerau uchod o'u rhan eu liunain, a hyderir y bydd i'r shareholders gytnno hefyd; ond ceir sicrwydd cyn pen nemawr ddyddiau, am fod bwriad gan y cyfar. wyddwyr i alw cyfarfod o'r shareholder* i'r perwyl hynv. Gallwn sicrhau y bydd llawenydd nid bychan yn ein sir pan yr agorir y llinell hon, am y bydd yn vsgafnhau yebydig ar ei baich trwm, oherwydd gwyr y dywysogaeth yn dda. nad oes yr un sir yn cael ei maroliogaeth yn drymach gan orthrwm a thrais tori- aeth.-Albionydd. CIIWARELAT; LI.ECHAU Di-, ORIN IG.-I)amtvain ang euol.-Boreu dydd Sadwrn y 2:iain cyfisol, fel ag yr oedd dyn ieuanc o'r enw Richard Rowland Jones, Ebene/er, yn dilyn ei alwedigacth mewn dosbarth o'r chwarelait uchod a elwir Garret, daeth darn anferth o'r graig i lawr ar ei gefn, fel y bu farw yn y fan. Wele eto unwaith rybudd difrifol i'r cUwarelwyr i fod yn wyliadwras, pan yn dilyn.1 galwedigaeth mewn Jleocdd mor boryglus, ac i ymbarotoi i gyfarfod a'u Barriwr.— O'r Wig. WYPDGRUG. — Derbyniodd y Parch. W. Evans, gweinidog y Bedyddwyr dJau aelod yn ychwanegol at ei ddiadell fechau-un wraig trwy drochilJd, ac un hen wr trwy dienallia(I-felly rrwelwn foci Mr. Evans am wneyd ei hun yn bob peth i bawb fel yr enillo rai. Peth newydd eto, beth fydd nesaf tybod ? WYDDGRra.— IV hen dreth elo,- Yr oeddym wedi tybied ein bod wedi cael gwat-eligaetli oddiwrth gorph y farwolaeth hon; ond yr ydym wedi cael allan fod yr vspryd eto yn gweithio yn mhiant yr hen eglwys. Dydd Sadwrn y 2:tain galwyd festri i'r dyben 0 osod treth o geiniog yn y buot; T. W. Eyton, Ysw., yn y i gadair. Wedi i'r ysgrifenydd hysbysu dyben y cyf. jarfbd, cyfododd yr hen wron, Mr. P^rry, coroner, gati bybysu ei fod yn gwrthcystio yn gwbl ac yn hollol i'r on dreth hyd ne* y byddai i'r hen gyfrifon gael edrych i mewn iddynt, gan ei fod yn cwbl gredu yn < barhaus fod gweddill lawer o arian yn meddiant y wardeniaid. Gwrthwynebwyd ef i hyny ar y tir fod yr hen gyfrifon wedi eu pasio, ao 0 ganlyniad nad odd dim hawl gan neb i ofyn hynyelf) Dadlenai Mr. Lloyd, yr Ilafod, yn dra gwrachiaid 1 o blaid v dretli, san honi fel y prif reswm mai eglwys y dyn tlawd oedd eglwys y plvvf-mai er mwyn y tlawd yr oedd y gloch yn canu, a'r hen gloc yn taro, a'r hen glochydd yn dweyd Amen, a chrogi neb wyr faint o ragorfreintiau oedd yn (leilliiw i'r dyn tlawd oddiwrth yr hen eglwys, ac ei fod ef yn ofni yn ei galon os nachydsyniem i roi troth mai y diwedd fyddai i'r clerigwvr feddianu yr eglwys, ac yna byddai y dyn tlawd heb yr un. Draan o hono. Mae yn syn genym glywed masnachvdd enwog a chall yn ei genhedlaeth, fel Mr. Lloyd, yn rhyw fyhwman ac yn cael ei lyw- odraethu ag awel dysgeidiaeth o'r fath hyn. Wedi hyn oynygiai Mr. Parry, ac eiliwyd gan Mr. E. P. Jones, fod y festri i gael ei gohirio am flwyddyn, fel y coid amser digonol i chwilio y cyfrifon. Edrychai y cadeirydcl a'r wardeniaid mor synedig a geifr ar daranau," heb wybod beth yn y byd i wneyd. Wedi cael tipyn o anadl gofynai y cadeirydd a oedd gan neb yr un gwelliant i'w gynyg. Ar hyn eyfodai Edmund Eyton i gynyg fod treth wirfoddol o dair ceiniog y bunt, yr hyn a barai chwerthiniad mawr a gofyniad, pa fodd y byddai yn wirfoddol, ac ar yr un pryd yn penu swm; felly o dditfyg cefnogiad syrth- iodd y cvnygiad hwn fel ei feistr i'r gwellt. Yr oedd y lie erbyn hyn yn lied gynhyrfus, ac er mwyn dwyn y cyfarfod i derfyniad, cynygiai Mr. Jones (Glan Alun) fod y cyfarfod hwn yn condemnio y dreth, ac ya penderfynu ei gwrthwynebu yn mhob dull a modd, a hyny oddiar egwyddorion, ond y cynygiai roddi pob cymhorth i'r wardeniaid i gasglu y swm o X.50 tuag at y draul angenrheidiol am eleni yn unig. Eiliwyd a chefnogwyd ef gan Mr. Catheral a'r Parch. R. Edwards, yr hwn a sylwai ei fod yn gwneyd hyn er mwyn heddweh a thangnefedd; rhoddwyd y gwell iant gerbron 'a chariwyd ef yn ddieithriad, ac yn groes iawn i feddwl ein cyfaill Mr. Parry. Gwnaed rhai sylwadau gan J. Eaton ar y dull annheg a gwas- traffus yr oedd ar;-ti y plwyf yn cael eu gwano; ac y dylai swyddau, fel v gloshyddiaeth a phob adgyweir- iMlau, gael eu goaod i'r rhai a'u gwnant rataf, a phc buasai y wardeniaid wedi mabwysiadu y dull hwn yn yr adgyweiriad diweddaf, yr arbedasid haner y draul -vn lie hynv yr oedd crefftwyr dieithr o Loegr yn gweithio wrth y dydd am gyflogau nfawrion, a llawer o'n crefftwyr cartrefol yn methu cael dim i'w wneyd yn gofyn elusen y plwyf. Cyn terfynu sylwai Mr. Parry ei fod yn lieth syn iawn ganddo ef feddwl y gall- ai y wardeniaid wneyd gyda cheiniog o dreth, ac wedi bod yn casglu ale am flynyddoedd yn flaenorol, fod hyn yn ei gadarnhau ef yn fwyfwy fod arian law- er yn ngweddill yn rhywle. Atebodd un o'r warden- iaid y gallai Mr. Parry gael ei swydd ef a chroesaw, Atebodd yr hen gyfaill fod gobaith ,\1' elw bron wedi myned ymaith, ac felly yr oeddynt am roi eu swydd au i fyny, yr hyn a barai chwerthiniad mawr. Wedi diolch i'r cadeirydd ymadawsom, gan fod yn lied hyderus na elwir mo honom mwy i'r hen ystafell ar y fath achlvsur.— Wm. Clay. PIE-;Trp-Tra tdo lwyd (I irlith yn ylle hwn Mai 26 ar y Maine Law gan y rarcn Uwen Jones, Manchester. Cafodd y darlithydd talentog foddhad mawr i'w fedd- wl wrth weled fod yn agos i 200 o enwau wedi eu seinio o blaid Ilwyr ddiddymiad ar y fasnach feddwol fel diodydd cyffredinol; sefydlwyd yma gangen o'r gymdeithas, a disgwylir y bydd iddi weithio yn egni- ot yn ol Haw. Mae yn dda genym ddeall fod yr ys gogiad yn myned yn mlaen yn llwyddianus, a bod genym hyder cryf i obeithio y cyrhaedda ei hamcan. Gwrandawr. PENTIR.—Cynaliwyd y gylchwyl flynyddol yn y lie hwn eleni eto ar ddydd lau Dyrchafael. Gwasan aethodd yn y cyfarfod y gweinidogion canlynol :-y Parchn. D. Jones, Caernarfon, J. Hughes, Borth, a W. Hughes, L'apengan. Cafwyd cyfarfod da a hyd erir y bydd effeithiau daionus yn ei ddylyn.-Ar- dalydd. BRYN COCH, LLANYKAWDDWY.—Cynaliwyd cyfarfod llenyddol yn y Bryn Coch nos Lun y lRfed o Fai; cymerwyd y gadair am 7 gan y Parch. E. Williams, gweinidog yr Annibynwyr. Ar ol iddo egluro amcan y cyfarfod, galwodd ar y bairdd i anerch y cyfarfod. C>flawnwyd y ddefod annghyfnewidiol hon gan R. Davies (Tydecbo), Cilwern, ac E. Evans (Moelfryn), Ty coch. Wedi hyn daeth dan o dan 15 oed i ddar- llen dernyn yn fyrfyfyr; y ddan yn gyfartal, sef John Morris, Dunantfach, a Richard Williams, Maesmawr. Yn ddilynot adroddwyd y Byddar a'r Mud," (Caled- fryn)gantydeebo. Yn nesafyfeirniadletbarEnglyn. ion y Ddaiar; y buddugol o 13 oedd Thomas Evans, Perthyfelin. Dyma yr englyn, ond nid E[ englyn: Brod deg dra sywdeg drwsiadawl—i ddyn 0 ddoniau cynyrchiawl; Ar lydan wybr leuadawl, A'i chylch hi yn gweini gwawl. Yna y feirniadaeth ar y traethawd ar lawn ymddyg iad mewn addoliad dwyfol; y eoreu Dim Amser, atebwyd i'r enw gan Robert Evans, Perthyfelin. Traethawd maith ac o deilyngdod uchel-mae yn fri i'w awdwr. Pwy? Wedi hyny ton gan v cor, os oeddynt yn werth eu galw yn gor. Annghofiais ddweyd iddynt floeddio rhywbeth yn y dechreu hefyd. Yn ddilynol y feirniadaeth ar y Pryddestau ar dvmorau y flwyddyn; yr oreu o ddigon oedd eiddo A*enydd; ni atebodd neb i'r ffugenw. Daeth dan leidr arall yn mlaen i gondemnio eu hun. ain trwy ddwyh yr un peth eu dau! Yn nesaf dar. lien byrfyfyr, daeth 4 i ymgystadlu; y goreu, Evan Evans, Cerdditu Wedi hyn y feirniadaeth ar trat-th- odau ar Ddyledswyddau penau teuluoedd ac athraw. on at yr ysgol Sabbothol; y goreu Evan Evans, Ty coch. Yna adroddodd Eos Wyn y dam ar Ddymun- oldeb heddweh, o bryddest fuddugol Mynyddog yn eisteddfod Llanfaircaereinion, Nadolig, 1856. Ar ol hyn y feirniadaeth ar Gan y boreu, y buddugwr oedd William Davies, yr Aber; yna ton gan y cor, a ther- fynwyd trwy weddi. Beirniaid y traethodau, y Parch. R. Whillington a Mr. R. Jones, Dunant; y farddon. iaeth, Mr. Richard Davie, (Risiard Tafolog), Glan. yrafon, Tafolog; y darllen, Mr. Hugh Lewis, Dinas Mawddwy. Mae yn dda genym weled y cyfarfodydd hyn yn gweithio eu ffordd i sylw, er pob rhwystr a esyd vr anwybodus a'rrhagfarnllyd er eu hatal. Nid yw Mawddwy yn ail i un ardal yn Ngbymru am gref- yddoldeb. Prysured i fod felly mewn llenyddiaeth.— Tafologw r. DINAS Miwonwr.—Cynaliodd y Wesleyaid en cyf- arfod blynyddol yn y lie hwn ddydd yr 21ain eyfisol, pryd y cawsom gyfarfod lluosog a phregethau budd- iol, a disgwylir y ceir gweled eu hot yn yr amser dyfodol yn dwyn ffrwyth.—Eos Glan Dufi. LLANBEKIS.—Nos Fercher, Mai 27ain, yn nghapel Jerusalem, oherwydd ei sefyllfa gyfleus i'r ardalwyr, traddododd y Parch. O. Jones, Manchester, ddarlith wir ragorol ar y Maine Law, Mr. R. Roberts, Glan. bala. yn y gadair. Dywedai y darlithydd gan fod yr srdal wedi clywed yn helaeth o'r blaen o amryw en. euau am natur ac egwyddorion y symudiad, y cy- fyngai efe ei sylwadau y tro hwn ar hanes y gyfraith yn America, a beth oedd cynllun gweithrediadau y Cyngrair am y dyfodol yn Lloegr. Teimlem wrth iddo olrhain ei chamrau, ei bod o'r cyntaf yn cyfeirio yn deg at fuddngoliaeth, ac yr oedd rhesymoldeb y oynlluniau am y dyfodol yn ddangosiad eglur o ddoethineb a rhagwelediad dygwyr yn mlaen y symadiad hwn. Braidd na chymharem ei sefyllfa i'r adegau pwysig hyny yn hanesiaeth Groeg a Rhufain: yr oedd genym gadfridogion medrus i gynllunio a threfnu y brwydrau, ao uwohlaw y cwbl, areithwyr cyffelyb i Demosthenes a Cicero yn gallu cyrhaedd teimladau y bobl, a'u cynhyrfu i weithgarwoh o'u plaid. Da genym allu dweyd fod yr ardal hon wedi blaenori yn ganmoladwy gyda'r Maine Law. Sefydl- wyd cangen gymdeithas yma oddeutu dwy flyne id yn ol, ac o hyny hyd yn awr, y mae wedi bod yn gangen yn dwyn ffrwyth. Cyfrauwyd yn hael o nwyddau at Bazaar y Cyngrair, tansgrifiwyd at y Berkeley De. fence Fund, ymrwymir tansgrifio swm blynyddol i'r Fam gymdeithas, a rhestrwyd 9 o enwau noson y drlarlith hon, at nifer ei phleidwyr blaenorol. Wedi talu diolchgarwch gwresog y cyfarfod i'r darlithydll parchedig, ymadawyd wedi cael argraff ddwys, a gobeithio parhaol ar ein meddyliau am gyfreithlon- deb Cytraith Maine.—D. Vvans. CERRIG Y DRUIDION. Cyngherdd. Cynaliwyd cyngberdd yn yr ysgoldy yn y lie hwn ar nos 1::1.U Dyrchafael, Mai 21ain, 1857, canwyd amrywiol an themau, &c., ttan gor Bettwsycoed. Ddarllenydd, y mae dechreu ar bob petb, a dyma y cyngherdd cyntaf erioed yn y pentref hwn ac os cawn ymffrostio ych- ydig, dywedwn air bychan yn dy glust, er nad ydym yn gerddorion enwog, nag un tebygolrwydd y byddwn felly am hir amser bellach, eto gallwn fesur a phwyso p,-tbau trymach na nyni ein hunain, a'n barn yn dJirodres a chydwybodol ydyw fod cantorion Bettws. ycoed wedi canu rhai darnau yn gampus iawn, er fod ambell i ddarn bychan heb ryglyddu Urhel ganmol. iaeth, eto yr ydym yn synu yn fawr eu bod mor fedr- us, ac ystvried yr amser byr sydd er pan y dechreu. asunt ar y gorchwyl canmoladwy hwn. Er mwyn gwneyd ychydig sylwadau ar y naill a'r Hall, dech- reuwn yn y dechren, a diweddwn gyda'r Amen — 1. Bendithion yr Hwn (R. Mills) yr ydym yn barnu y gallesid canu hwn yn well. Mae teimladau calon v weddwyn ddieithr iddynt. 2. Permission (tl.Mills), swynol iawn. 3. Anthem N idolig, gan Kay. Yr I ;wvnol i awn. 3. Anthem N i d o l i?, gan Kay. Yr oedd hon allan 0 amser, ?cn?t?aet/t Crist ar nos Iau Dyrchafael, eto yr oedd yn dda. 4. In Judah is God known (IvayJ; gweddol dda. 5. Molwch yr Arglwydd (J. A. Lloyd), campus iawn. G. Duw sydd noddfa (LI. Mills), hob fod yn llawn cystal ag y disgwyliem. 7. Rhosyu Saron (R. Mills) rhagorol iawn— gwefr- eiddiwyd bob mynwes nes peri i waeddi, eto, eto, a'r eto hwn yn sig!o mwy fyth na'r cyntaf. 8. Graslawn a thrugarog yw'r Arglwydd (David Roberts), aed trwyddo yn bur dd. 9. Y Bobloedd gynt. 10. Funeral (J. Williams), y ddwy yn rliagorol dda. 1L. Great is the Lord, yn nerthol iawn. 12. Mortals Awake (John Newton) yn dda odiaeth, eto yr oBdd ambell un yn sisial wrthym heblaw 11 mai nid hapus iawn fyddai cael ein galw i ddeffro o freichiau Mr. Cwsg yn yr un dllJlwèlld-yn yr un modd. Ond y mae yn rhaid cofio byrdra rhag blino amynedd v golygydd; gan hyny rhoddwn y gweddill yn yr un sypyn, ac un !ziir yn ysgrifenedig arnynt oil. 1:5. -Alavk,l n'th erys di (J. A. Lioýd) 14. Beyond the Glittering (John Newton); 15. Ccmwch j'r Arglwyrld (Owen Duvies) 16. Lift up your htiads (Ilandet) 17. Teymasoedd y ddaear (J. A. Llovd) 18. Darfu am y cyfiawn (Owen Davies); 19. Handel's Water piece; 20. Hallelujah Chorus (Handel); 21. God save the Queen. Uchel ganmoliaeth. Fel yna y terfynodd y llith hon, yn hynod o fiasus. Dymunem lawr lwyddiant iddynt i goethi ei hunain mewn cerddoriaeth foesol a chrefydd d. Gofidus genym hysbysu mai ychydig a ddaeth yn nghyd i'w gwrando. Hyderwa pan y cawn gyngherdd ganddynt eto y bydd v cynulliad yn llawei mwy. Nid ydym yn deall gwerth rhyw gyfarfodydd fel hyn. 0 y gwyneb hir. llaes, Uwyd, a welid ar gorph ambeil i amaetbwr pan ] ddywedem wrthynt fod chwecheiniot7 am fynediad i elVn. Nid canmoladwy ychwaith ydoedd ymddyg- ( iad bands Llandrillo ar y pryd yn chwareu eu hoffer- I ynau cer 11 mewn lie cyfagos i'r ysgoldy i'r dyben o enill y bobl ieuanc i'r ddawns. Disgwyliem bethau gwell oddiwrthynt ar y pryd o Lan mu LLO yr oedd yma y prvd hwnw wvm o lliyno.— ffumphrc Daft/dd. CAERGVBI.—Un o'r gweithrediadau mwyaf nerthol a llwyddianus er hollti creigiau y clywsom am dano oedd yr un a gymerodd le yn Nghaergybi yr wythnos cyn y ddiweddaf ond un—cant a i an er o filood d, o dunelli o graig yn cael eu symud o'u Ile. Yr oedd y dref mor orlawn o ddieithriaid yn dysgwyl am yr amgylchiad fel y gorfyddid anfon gyda'r gwefrhys- bvsai ar hyd v llinell nad oedd gwely i'w gael yn y dref. Yr oeddid wedi gosod y pylor mewn gwahanol ystafelloedd yn y graig, a pkan ddaeth yr adeg gwel- id y mynydd yn hollti, ac yn cael ei falurio yn fit o ddarnau. Gallasai dyn edrych un foment ar graig tawreddog, ac wedi troi ei ben draw am ychydig fy- nydau ac edrych yn ol, nid oedd dim i'w ganfod ond y cwbl yn garnedd drlinystredlg, LLANGOLLEN. Priodas fer. Taflwyd trillion y dr f hon i tVaw a syndod prydnawndydd Gwener di- weddaf, trwy farwolaeth sydyn ac annisgwyliadwy Sarah, priod Mr. Samuel Paghi Eagles Inn, r dref hon. Yr hyn a achosodd ei marwolsetti ydoedd y Brain Fever; ei hoed ydoedd 27. Ar y 5ed dvdd o Fai y priodwyd hwy, a chsfod- I chladdd (Meh. 2il), sef mis i'r un ?y?? ypriodwyn Mae teimlad cyaTredinol trwy y dref y priodwya b,, oedd dros Mr. PU"D yn ei brofedigaethi?., eraf y bydd i ni gymeryd rbybudd oddiwr^j. yn i wneyd ein gortm ar ein cael ganddo ef mewn taws;- nefedd; oblegyd yn ngbanol ein bywyd yr ydym mewn angei-i.-T. E. GANLLWYD, SIR FEIRIONYOD.—Cynaliwvd cyfarfod pregethu yn y lie uchod ddvdd Mercher Mai 20fed, ar yr achlvsur o agoriad capel newydd perthynol i'r Anni bynwyr,pryd y pregethwyd yn rymus ac efFeithiol gan y Pnrelm. J. Thomas, Towyn, Roberts, Penybont, Thomas. Llanfair, Jones, Cemaes, Jones, Abermaw, a Griffiths, Bethel. Y mae y capel newydd hwn yn addurn i ardal y Ganllwyd, ac yn anrhydedd i'r adeil- adwyr.— Ghn Mawddach. LLANKLLTYD, GER DOLGELLAU.—Williams o'r Cas- tellnewjxdd yn y Gogledd.-Dyd(i Sul v 24ain o Fai ymwelwyd a'r lie hwn gan y Parch. John Williams, Castellnewydd Etnlyn, i'r dyben o bregethu. Yr oedd cymaint o bobl wedi ymgynnll fel y methodd ngeiniau fyned i mewn i'r capel. Pan ddaeth Mr. j Williams i'r lie a gweled y fath gynulliad o bobl, er fyniodd am gael pregethn yn yr awyr agored, yr hyn a wnaeth yn rymus. Ni welsom y fath gynulliad o bobl ar unrhyw achlysur yn y lie hwn o'r blaen.— Glan Mawddach. Bwriedir cynal Cymdeithasfa flynyddol y Method- istiaid Calfinaidd yn Nghonwy ar y dydd laf a'r 2il 0 Orphenaf, pryd y disgwylir amryw weinidogion enw- og yno i bregethu. Y mae railway Llandudno wedi ei dechreu, ac yn debyg o gael ei dwyn yn mlaen yn brysur. Y mae y gai- ar led hefyd fod rheilffordd yn sicr o fyned yn mlaen yn fuan o Gonwy i Lanrwst, yr hon yn ol pob tebyg, y bernir y bydd iddi dalu yn dda. Proffwyd- wyd y byddai i'r rheilffordd, pan y byddai iddi gael ei gwneyd trwy Gonwy, ei drygu yn fawr, ac y byddai iddi andwyo ein seiri llongau, yn anad neb ond i'r gwrthwyneb i hyny y bu canys ni bu cymaint o adeil- adu tai heirdd, a llougau ardderchog yn ein hoes ac a welir yn Nghonwy y dyddiau hyn Carwr Cynydd. MALLWYD.—Cynaliwyd cyfarfod tra. dyddorol yma nos Lun y 25ain o'r mis hwn, i'r dyben o ddarllen beirniadaeth Eos Llechyd ar y tonau cynulleidfaol; d.ywyddwyd y cyfarfod yn hynod ddeheuig gan R. Thomas, Yswain, Tanybwlch, Dinas. Wedi darllen rhan o'rYsgrythyr a gweddio, canwyd yr Hen Ganfed. Yna galwyd ar Mr. Evan Jones, Pontarisgen, i anereh1 y gynulleidfa, yr hyn a wnaeth yn fyr ac i'r pwrpas. Wedi hyn (yn absenoldeb y beirniai) darllenodd y Parchedig Mr. Evans, Cemmes, y feirniadaeth. Yr oedd 41 o gyfansoddiadau wedi dyfod i'r gystadleu- aeth, a barnwyd dau yn gydfuddngol, sef eiddo Mr. David Jones (Dewi Wyllt), Mallwyd. ac eiddo Mr. Robert D. Roberts (Asaph Llechyd), Carneddi, Beth- esda, swydd Gaernarfoti ar ol i hyn fyned drosodd, canwyd y tonau buddugol i'r organ gan Dewi WyIlt yn nghyda'r cor; yna cododd y Parch. Mr. Evans ar ei draed, a darlithiodd yn hyawdl a gallnog ar Ddy- ledswyddau arweinvddion canu i ymarferyd tonau cymwys ar y gwahanol benillion a arferid ganddynt, yn nghyda bod yn chwaethus yp newisiad eu tonau, dewis tonau rhwydd, cryfion, parhaus 0 waith awd- wyr da, &c., yu nghyda, ymari er pob moddion effeith- iol ereill tuag at gael y cynulleidfaoedd yn gyffred- inol i uno yn y mawl; adangosoddragoroldeby canu mawl oddiar bob rhan arail o.'r gwasanaeth Dwyfol. Arol i hyn fyned heibio, diweddwyd y cyf- arfod trwy i'r organ a'r gynulleidfi yn gyffredinol ganu ton, ae wedi tala diolehgarwch i'r llywydd a'r Parch. Mr. Evans, ymadawodd pawb wedi cael eu bodd, oni.- Uit fu yno. DEHETTDIR. CAPEL EVAN.-Arholiad yr Ysgol Frytanaidd yn nghyd a darlith.—Dechreuwyd yr arholiad am haner awr wedi 1, trwy i'r plant ganu ton, ac yna dosbarth y blant ieuangaf yn codi i ddarllen a sillebu geiriau unsill, yn nghyd a rhoddi ystyr eu gwersi yn y Gymraeg a'r Saesoneg. Yn ganlynol holwyd y ddau ddosbarth blaenaf, yn cynwys 30 o nifer, ar ban"s Prydain Fawr o'r fl. iJ5 C.C., hyd 1066 O.C., gan y Parch. W. Williams, gweinidog y lie; a hohvyd hwynt mewn hanesiaeth ysgrythyrol, gan Mr. Thomas (T C.), ac yr oedd ol llafur neillduol ar eu batebion. Holwyd hwynt yn gaulynol ar Ddaearyddiaeth yn gyffredinol-Ewrop yn fwy manwl, a Llúegr a Chymru yn neillduol-Mr. Price yr athraw oedd yr holiedydd ar y gangen hon o wybodaeth. Yn nesaf holwyd hwynt mewn Rhifyddiaeth, ond yn benaf Rhifyddiaeth Feddyliol, gan Mr. Davies, Tresaes ,n. Ac yn olaf holwyd y dosbarth blaenaf, mewn Daear. fesuriaeth (Geometary Euclid 1. B.). Ac i derfynu y cyfarfod adroddwyd y penodau blaenaf o 1 Samuel yn ddarluniadol iawn. Rhoddodd y cyfarfod drwyddo oil foddlonrwydd nid bychan i rieni a pherthynasau yr ysgolheigion, ac ewyllyswyr da y gwaith yn gyff- edinol-a'i ffrwyth oedd ganmoliaeth uchaf i lafur yr athraw. Yn ganlynol ymwasgarodd y gynulleidfa; a'r plant oil a gawsant eu digoni a the blasus, yr hwn a barotowyd ar draul gwragedd parchus y gymydog- aeth. Ac wedi ychydig seibiant, ymgasglodd tyrfa luosog iawn i wrando ar Mr. Williams yn traddodi ei ddarlith ragorol ar "Ddyn yn arglwydd y greadig- aeth." Dechreuwyd v cyfarfod am 7 trwy ddarllen a gweddio gan fyfyriwr ieuanc ac wedi cynyg a chef- nogi i'r Parch. D. Jones (B), Rehoboth, i gymeryd y gadair, yr hwn mewn ychydig eiriau a agorodd y cyfarfod, a alwodd ar y darlithydd parchedig i ddechreu ar waith y cyfarfod, yr hwn a gyflawnodd mewn awr a haner, er boddlonrwydd cyffre iinol i'r gynulleidfa luosog oedd wedi dyfod yn nghyd. Yr oedd y mynedtad i mewn trwy docynau 6c yr un, a'r elw i fyned at brynu Ilyfrau at wasanaeth yr ysgol. C ifyi-yd cynulleidfa dda, darlith dda, gwrandawiad da, a chasgliad da, a hyny i ddyben gwir dda. Y mae ymddygiad yr eglwys a'r gymydogaeth hon uwchlaw canmoliaeth, yn eu hymdrech gydag addysg Sabbathol a dyddiol y genedl ieuainc.—Jonathan. LLANGADOG.—Cyngherdd.—Cafod 1 trigolion y lie hwn eu hanrbegu a chyfarfod cerddorol gan gor Llandeilo nos Fawrth Mai 20ain. Yr oedd disgwyliad mawr am danynt er pan y gwnaethid eu dyfodiad yn hysbys. Yn gynar yn y prydnawn wele hwy yn arrivio gyda'r Buss. ac yn disgyn wrth gapel y Trefnyddion Calfinaidd. Am 7 o'r gloch aed i mewn, canwyd ton, a dewiswyd Mr. P. J. Cefalters, Llangadog, i'r gadair. Ac ar ol agor y cyfarfod mewn arueth bwrpasol i'r amgylcbiadau, gaiwo ld ar y cor i ganu Awn yn Ilon. Canwyd yn ganlynol "Celebration," Anthem fuddugol Manchester, Their sound is gone out, Molwch yr Arglwydd, Worthy is the Lamb, The little hills, Mawl i Dduw, Behold the L"mb of God, ac yn olaf y Grand Hallelnjrth Chorus; yn yr intervals, adroddid areith. iau byrion ar ganu gan y Parch. Mr. Bevan (A), a Mr T. J. Divies, Llandilo, a'r cadeirydd. Ar ol myned trwy y seremoniau arferol o dalu diolchgarwch, can. wyd y National Anthem ar y geiriau "0 tyred Argl. wydd mawr," &0-, yn nerthol a soniarus, ac ymadaw- odd pawb wedi eu llwyr foddloni.gan farnu y canuyn dda iawn, a'r areithiau yn bwrpasol,.a'r cwbl yn cael eu dwyn yn mlaen mewn modd nad oedd yn un gwarth i grefydd fod y fatli gyfarfod wedi hod mewn ty a Idoliad.—Un ag oedd yno. MAESTEG.—Jubili Tabor.—Dyd&Mawrth a Merch- er, y 20ain a'r 27ain o'r mis diweddaf, daeth yr ad'eilad ardderchog hwn yn rhydd o'i ddyled. Adeiladwyd ef yn y flwyddyn 1840, a chostiodd yn agog i 1,200 o bunoedd. Gwybydd;r ya dda fed llawer o gyfnewidiadau yn ystod y 17 o Rynyddoedd, a gallwn sicrhau fod cyfran helatth o honynt wedi disgyn ar y Maesteg. Eto i gyd, yr oedd ragluniaeth yn tref iu, ac yn agor calonau i gyfranu yn ddidor at ddvled y capel uchod, fel nad oed(i yn aros yn nechreu y flwyddyn hon ond £ 102 5s 3tc. Dechreu- wyd siarad am eu cwbl dalu, yn ddisymwth, wele lythyr oddiwrth fasnachwr cyfritol o'r lie a phum punt ynddo, yn acogatymgymeryd a'r gorchwyl. Yn y fan, aeth yr awgrym yn dan gwyUt tlwy'r eglwys, a'r gynulleidfa pawb, fel un gwr ati; nodwyd ar mis Mai fel tymhorgoltyngdod ùc ar y dyddian a nod wyd cafwyd y Parchedigion canlynol i bregethu:—R. a D. Saunders, Aberdare, D. Howells, Abertawe, J. James, Penybont, J. Walters, Ystradgyrilais. Erhyn diwedd y cvfarfo yr oeid y ddyled wedi ei ddileu, ac E-29 4s 3jc dros ben. Y mae iaith yn rhv wan i gyflwvno y diobhgarwch a deimlir i r gynulleidfa, a'r ardal am eu liaelioni. Yr Arglwydd yn unig sydd yn llywodraethu cabnau, "o'r Arglwydd y daeth hyn, a rhi/fedd yw yn ei.) golwg ni." — Cynwyd. YSTAI-YFERA.—Nos Sadwrn, 3d linor mis diweddaf cynaliodd y Trefnyddion Calfinaidd gyfarfod dirwestol vn vile hwn vn nghapel y Bedyddwyr, yn alilyvdju an Mr. James Rees, Forge Manager. Gwnaeth Mr. Rees ychydig sylwadau. a galwodd i anerch y gynulleidfa Mri. D. Morris, L. Pricf, Treforris, a D. Williams, Troedyrhiw. Cafvyct areitkiau sobr a difrifol, priodol ar fater sydd a chymaint o bwys yn ei ganlyniadau, eto gollyngwyd gan Mr. Rees ambell i air tra difyrus. Rhoddodd corau dirwestol y \Vernfawr a Chwmtwrch eu gwasanaeth, a dotganwyd ton gan Miss E. Rowlands (Eos Glyn-ne id), yn hynod dda. Mae'n brofedig- aeth i ganmol ieuenctyd y. corau am yr egni a ddangosasant er sobri ei.n gwiad, oad 'does dim lie Mr. Gol. -Hwy Id fyddo ar eu hymdrechiadau, a meddwdod a gwympo fel Dagon i'r llawr. Cleaw.,In- BLABNAI-Cynaliodd Bedyddwyr swydd Fynwy eu cymanfa flynyddol yn y Ill-) hwu Mai 2Giiu a'r 27ain. Cafwyd llawer o bregethwyr a phregethau da iawn. CKINEWYDD.—Nos Lun, Mai 25ain, yn yr ysgoldy Brytanaidd, traddododd Mr, E. Mills, Llanidldoes, ddarlith, neu yn hytracb, ryw ymgomiad o natur addysgol, ar" Ddaearyddiaeth a Daeareí" Tybiem mai Did at hyawdledd a threfnusrwydd yr amcanai j y gwr hwn ond yn hytrach at roddi ryw yshydig 0 gipolwg i'r ieuenctyd a'r anwybodus o rai o ryfedd- I odau anian mewn creadigaeth a rhagluni ieth. Cred- wn y siomir pwy bynag a ddisgwylio fwy. Nid ydym am Iwyr gondemnio y cyfarfol ar y tir hwuw, ych- waith: ond hyderwn y bydd yn otferynol i godi I awydd yn y wlad am fwy o wybodaeth 0 ryfeddodau y Perydd mawr yn y cread, fel i fod yn aHuog i wrthsefyll yn gwrthddadleuon anffyddwyr yn erbyn hanes ysgrythyrol o greadigaeth y byd, &c. Nos FAWRTH, Mai 20ain, yn Bethel, addoldy y Bedyddwyr, traddododd y Parch. J. Jones (Humitia), gWv-t!og Wesleyaidd yn iilandyssil, ddarlith ar China. Ni phetruswn ddweyd fod hon yn ddarlith dda, yn gwir ystyr y gair. Cawsom bob peth allasem ddisgwyl el gal ar China ynddi. Dim amgylchu mor a thir i edrych am y testyn ond China oedd-fel weo1 em I o flaen ein llygaid. Trueni fod can lleied yn f1 I gwrandaw mewn llo- roor boblog. Dichon mai y prif achosion dros hyny oedd, mynychdra 7 "cyfarfod ydd talu;" yn y He v dyeithrweh Mr. Jones, i'r I gymya"'vth !Jun. Nos FERCHER, Mai 27ain, cyn- aliw- I un o gyfarfodydd rhagbarotoawl y grWe &s s? ar gael ei sefydlu yn y lie hwn a" ysw'?o as 'J gau, fel y crybwyllasom o'r blaen er'8 8 1 seryn ol yn Yr Amserau. 'dangosy daw yn y yn jwddianus. l en- "IH\'Jd. Ilr gael '-V Jedd a phob peth igenrheidiol araii luag at ei ddwyn yn mlaen yn ddioed. Enwyd rhestr o gyfarwyddwyr (Directors) a swyddogion eraill. Bydd y symudiad hwn o lea annhraethol i'r dref yn gyfifredinol, yn enwedig .1 long fecldi anwyr, gan y cedwir y miloedd arian oedd I yn myned am yswiriaeth y llongau i leoedd eraill, yn y gymydogaeth ei hun.

PRWSIA. I Mae pleidleisiad Ty y Cyffredin o berthynas i I waddol y Dywysoges Freiuiol wedi peri boddhad mawr vn Berlin, oblegid er nad yw y fantais gy- sylltiedig a hyn i'r wlad hon ond un anunion- gyrcbol, eto buasai rhoddi swm llai yn cael edrych arno fel sarhad, ac fel prawf fod y genedl Seisnig yn tueddu mewn mater o bunoedd, syllt- au a cheiniogau wrth waddoli Tywysoges o'r teulu Brenhinol, i ddangos ei hanfoddlonrwydd i ym- ddygiad anweithredol Prwsia yn y rbyfel diwedd- ar a Rwsia.

AWSTRIA. Mae deddf ymerodrol wedi symud ymaith y gorchymyn i atafaelu a roddwyd gan gynghorau y rhyfel, yn erbyn meddianau y personau a gon- demniwyd gan y brawdlysoedd hyny yn ystod y chwyldroad a'r rhyfel Hungaraidd, gan eu dych- welyd i'w perchenogion gwreiddiol, neu i'w hotifeddion. Gall yr alltudedigion mewn gwled- ydd eraill ddychwelyd i'w cartrefi trwy ddeiseb- iad. Dywedir fod y Marshall Radetzky mewn sefyllfa tra pheryglus, y ffaith ydyw ni ddisgwylir iddo fyw.

AMERICA. I Dywedir fod Brigham Young, llywydd y Mor- moniaid wedi gorfod dianc o ddinas y Llyn Halen rhag ofn cynddaredd ei braidd. Bu terfysg dycbrynllyd yn Louisville ar y 14eg. Rhydd- hawyd y pedwar Negro a gyhuddid o lofruddio teulu Joyce fisoedd yn ol. Trodd un o honynt yn dyst yn erbyn y lleill, ond ni dderbyniwyd ei dystiolaeth. Yr oedd cryn gyffroad yn nghylch y prawf ar y pryd. Torodd y terfysgwyr i'r fag- nelfa, cymerasant fagnel oddiyna, yr hon a osod- asant ar gyfer y Llys. Gollyngwyd amryw ergyd- ion o'r dyrfa ac o'r carchar. Ofnai ceidwad y carchar i'r carcharorion ddianc, a rhoddodd i fyny ddau o honynt, y rhai a grogwyd gan y bobl; torodd y trydydd ei wddf ag ellyn, ond ni flinwyd y Negro a drodd yn dyst yn erbyn y lleill, crog- wyd y Negro arall ag oedd yn gysylltedig a Ilof- riiddiaeth teulu Joyce gan y dyrfa y nos gan- lynol.

Y MOR COCH. I Dywedir fod cwmni yr India ddwyreiniol wedi I cvmeryd meddiant o ynys Perim, yn mynedfa y Mor Coch, yr hwn sydd yn nghanol culfor Babel- mandel. Dyrchafwyd y faner Brydeinig yno ar y 14eg o Chwefror, ac y mae y meddianiad yn ben- derfynedig.

AMRYWIAETHATJ. I Y GENERAL WINDHAM. Dyma ydyw enw clipper newydd yspienydd, yr hon sydd wedi ei happwyntio i hwylio mewn cyssylltiad a Llinell Mri. Gibbs, Bright a Chyf. o longau Awstralaidd. Mae wedi ei phenodi i gychwyn am Melbourne ar y 1Med. Mae y General Windham yn gyn- llun ysplenydd, ac wedi ei hadeiladu vn y dull mwyaf parhaol. Mae ei hymddangosiad cyffred- inol fel y mae yn gorwedd yn y porthladd, yn rhoi lie i iawn hyderu y bydd gyda gwynt teg a ffafriol yn un o'r llongau buanaf a hwyliodd o borthladd. Gwnaethom arolygiad byr o'r Hong ysplenydd hon rhwng ei byrddau, ac yr oeddym yn synu at y cyfleusderau darparedig i bob math o deithwyr. Gallwn ragddywedyd y bydd i bob un a a gyda hi i Melbourne gyfarfod a phob cysur, oblegid y mae yn wybyddus fod llongau y llinell hon wedi eu dodrefnu yn y modd goraf sydd yn bosibl; o ganlyniad y mae ynddi bron lwyr absenoldeb o selni ac aflechyd. Mae y trefn- iadau coginiawl yn gydawn yn mhob ystyr, a sicrha i bob dosparth o deithwyr fanylrwydd a rheoleidd-dra yn nghyfraniad eu prydiau. Y mae y raddfa o fwyd a fabwysiedir gan v medd 1 an wyr nid yn.unig yn amrywiol, ond hefyd o'r defnydd goraf. Bydd y General Windham i'w harddaugos vn mhen ychydig, ac nid ambeuwn y bydd yn wrthrych o attyniad i rai y mae gan- ddynt ryw feddwl neu ddymuniad am ymfudo i Awstralia. Mae ei chadben a'i swyddogion yn forwyr deallus a galluog, fel nad 003 amheuaeth y bydd i r General Windham wneuthur rhedfa gyflytn a buan ar hon, ei mordaith forwynol. C edwn o ran nwyddau a theithwyr ei bod yn llenwi i fynu yn gytlym,-Liverpool Paper.. J UBTI. I COLEG Y BEDYDDWYR. PONXYPOOL. Dydd Mercher a dydd lau, yr 20fedar 21ain o Fai, cyfarfu cyfeiliion a chynalwyr y sefydhad hwn i gadw eu haner-canfed gylchwyl flynyddol. Mae yr Athrofa wedi ei helaetlm a'i gwella yn ystod y flwyddyn a aeth heibio. Holwyd y myfvrwvr gan y Parchn. E. Thomas Tredegar, a C. Short, M A Abertawe. Traddodwyd pregeth Gymracg gan y Parch. S. Williams, Nantyglo. Boreu ddydd IILII cynaliwyd oedfa Seisnig gan y Parch. Rees Griffith, Ilrithdir. Cynaliwyd v cy. farfod cyhoeddus i drin achosion y Coleg yn y Colog yn y prydattwti W. Phillips, Ysw., yn v gadair. Darllenwyd yr adroddiad gan y Parch. ■ Dr. Thomas, y Prif athraw, pryd y dangoswyd I fod haddaw tuag at y £ 1,500 a ddymunid at helacthiad y Coleg, a chwanegwyd y drvsorfa berthynol iddo. Terfynwyd y cyfar- fodydd ya nghapel y Dr. Thomas, prvd y dar- llenodd ac y gweddiodd y Parch. Sydney R. Young, 0 Abergavenny, ac y pregethodd y Parch. J W. Todd, o Sydenham. YR AELODAU CYMREIG AR GYNYGIAD MR. FAGAN —Y cynygiad oedd diddymiad Arian Gweinidog- ion" yn v Werddon :— v v Dros. Bruce Morris Mostyn Paget Salisbury Vivian Pryse Dillwyn Yn erbyn. Emlyn Jones Lisburne PeDnant Phillips Wynn Wynn Morgan Davies Wynne "tI Hwyliodd y Hang chppftr DJ-agcffe a Mersey," ai f"(Iafn, am r ei^ 13 yn ei phrif gaban. Yr ooddgaliddi hvyth mawr iawn a gwerthfawr, yn cynwys 1,400 o dUi o fas- nach n wyddan cyffredinol. A{a y lfeng elipp^r ardderchog eileùigyn St. Johns, stf • Jf p LI)1, wedi ei cbyhoeddi fel Hong y 25aia o Mae ei huchder rhwng ei byrddau, a'i hawyi n nodedig o dda tra y mae yr ail n. ar > bw -d. d ,reCti?!, wt 4 i ''dad fnn yn ystafell dra eang ava, dodrefyi» fynu a phob eyaeusd-ra dWhonE"14 «WWdadl "dd yn liong ddewisol^ac moy ifaien-- g^fydoedd y Dragoon, yn hir cyn ei "hamSen—Northern Doily Times. BBAWXLYSOEDD CYMRU —^vd^ Iatl ? weddaf, der- by&add y -Barnwyr -au napp wahan- ol gyfehdeithiau am y tymho ben- odwyd i Gymru ydynt y rhe oQ 1dd.. Yr Arglwydd Brif Farnydd ( ) 0 J3arnydd Crowder. y YMGEISYDD AX FOBKl it har i aros ei phrp- am tai JE5 7s, -tj. i hwylio eraill ar e GWEN" fam we* r g -all w 4 cjuneryd lie o'r un q genetlx fechaa bedair oedvjn^n 4JJ..rJ.,p11ltír 0 o; wyd < r, g a thaid y plentyn. Y tybiedig X.gyflawniad y trosedd ar ran y fan. ^^oedd ei bod yn dymuno cael gwared o'r plentyn aringnyt* reithlon gan ei bod ar ymbriodi a dyn ieuanc o'r -1 enw Champion. Y DIWSGWYB WESLEYAIDD. Ymddengys fod telerau undeb rhwng y Diwygwyr Wesldyaidd a'r Wesleyaid Cymanfaol (y Warreniaid) yn awr wedi cael cytuno arnynt, ac y bydd y ddwy ran hoir o'r Wesleyaid o hyn allan yn un corfif. >. JOHN BRIGHT, Ysw.- Derbyniwyd IIythyr ode;, wrth Mr. Bright gan Mr. Alexander Laing, Harwick, mewn cydnabyddiaeth o benderfyniadau o gydym- deimlad a Mri. Cobdeo, Bright, a Gibson, ar derfyn. iad etholiadau Huddersfield a Manchester, o'r hon y mae yr hyn a ganlyn yn ddyfyniad:—" Mewn per- thynas i'r diwygiad addawedig, gadewch i mi eich rhybuddio i edrych mwy at bwnc yr etholfraint nag at drefniadau eraill y mesur. Byddai yn hawddl dyblu nifer yr etholwyr, ac ar yr un pryd chwanega at ddylanwad penderfynol yn y senedd.' Rhoddi pleidleiswyr heb roddi cynrychiolwyr mewn cyfartal. edd i'r pleidleisiau nid ydyw ond twyllo y bobl; a rhoi cvnydd mawr mewn pleidleisiau heb ddyogel- weh y tugel a ddarostwng nifer ychwanegol oh oy d wladwyr i'r dylanwadau diraddiol a arferir mor ddi- betrus gan gyfoeth a gallu ar y corti etholiadol sydd' yn awr yn bodoli. Mae mesur cymhedrol, gonest,. mor bell ag y mae yn myned yn llawer mwy dymu- nol nag un fluantur iawn gyda rhyw ddyfatia dwyll- odrus er gorohfygu dymuniadau y genedl. Gall cyfaitaliad anonest o aelodau ddinystrio yn effeith- iol gynrychiolaeth; ac unrhyw ystryw er atal rhydd- weithrediad mwyafiaethau, fel yr un a gynygiai Arg. J. Russell yn ei ysgrif ddiweddaf a ddylai gael ei gwrthwynebu yn benderfynol, fel yn tueddn i ddadsylfaenu sail sefydliadau cynrychioliaethol, ac wedi ei fwriadu i dwyllo y bobl o'r gallu chwanegol hwnw y proffesa yr ysgrif ei roddi iddynt.

Priodwyd, trwy drwydded yn Eglwys St. George,. Everton, gan y Parch. H. J. Hindley, A.M., Mr, E. M. Jones, Captain y James Alexander, o Wil- kington, a. Mary, merch Mr. D. Morris, Blaenaill- tyn, ger Castelinewydd-Emlyn.

Ychydig o welliantau gan Ymborth Reralentia Arabica Du Barry:- Rhif. 52,421.-Nril. H. Watkins, o Grantham, iaehnd y dropdwst; Mr Joseph Walters,Broadwell Colliery. Oldbea, ger Birmingham, iachad o Angina pectories; a 50,000 o bot- sonau tra adnabyrldns eraill. Rhif. 32,8)6, tair blynedd o wendid dirfawr, yo nghyd a phoen yn (y -g-ddfa' m braich chwith, alleaeedd cyffredinol, yr byn oedd yn gwneyd fy mywyd yn hynod draenas, a gaf- odd el wreiddiol symud gan Ymborth Iechyd Adferol Da. tsarry. ALEX, BTSWAIT, Archddiacon Ross, Skibereen.

MARCHNADOEDD A FFEIRIAU CYMRU. CORWEN, dydd Gwener, Mai 29.-N.farobnacl fechan oedd yma heddyw. Yr oedd y gweniti, a ddangoswyd ar y cyfan yn wILel; gwerthwyd y goreu am bris ychydig yn uwch. Dim hai'dd na cheirch vn y farchnad. RUTHIN, Ffair, Mai 29 a 30.-Nifer cyffredin: o anifeiliaid corniog cedd ar werth yma, nid oedd y galw am wartheg cyfloion a pharod mor dda a'r ffair flaenorol; heffrod a bustych oeddynt yn gwerthu yn dda. lielllr ei chyrru ar y cyfan yn ffair dda ar y cwbl. Gwenith o 23a i 23s 60 yr hob. BALA, dydd Sadwrn, Mai 30. Marobnad feeban oedd yma heddyw, gwenith Is y pwn o 252p yn uwch na'r farchnad flaenorol. Blawd ceirch hefyd yn uwch o Is y pwn. CAERNARFON, Mai 30.—Yr oedd y farch- nad heddyw yn bur boblogaidd, a gwnaed mas- nach dda mewn yd, gyda codiad o swllt y pec. Gwenith 68s i 69s; haidd 428 i 43s; ceirch 28s i95 y pec. Ymenyn Is i Is 2c y pwys.

MARCHNAD LLUNDAIN Atark Lane, Dydd Linn, Meh 1. 1. Yr oedd cyflawnder o wenith fc»mor yn y fa^h- nad, yr hyn a wnai y prynwyr yn oeteTgai", er Ilny cynaliwyd i fynu y codiad o Is. y chwarter. Nid oedd y gwerthiad mor barod ag ydoedd ddydd Gwener. Yr oedd codiad o ddau i dri swllt ar Flawd Cartrefol mewn sachan. Yr oedd barilan yn brin am lawn Is. mwy. Haidd yn cadw i fynu brisiau blaenorol. Cyflenwad da o geirch—y prisian yn cael eu cadw i fynu. Yohydig a wnd YD hadau. < GWBNITH, Lloegr, gwyn, newydd 49 U 6S 0 Lloegi, coch newydd .48 0 62 0 Trampr,CyfandirEwrop. 50 0 81 0 ETAIDD, at FMu 26 0 32 0 CBIRCH, Lloegr 21 0 32 0 Scotland -tlO 0 33 0 (werddon .19 0 30 0 FN, Lloegr 33 0 38 0 Tramor 35 0 45 0 Prs, Lloegr, gwyniou 40 0 44 0 brychion .38 0 40 0 PBILLIBD,goreu, y sach o 280 pwys..51 0 62 0 yr ail 40 0 45 0 America, hebsuro, .y baril.,32 0 8ft 0

CANOLBRISIAU YMHERODROI, AM WYTHNOS A DEKFYNCDD. Mai 23. Gwenith. Haidd. Ceirch. Ffa. Pys. s. d. s. d. s. d. s. d. a. d. 57 9 42 8 24 11 43 8 42 8

LIVERPOOL WOOL MARKET, MAY 30 s. d. s. d. Laid Highland Wool, per 24lbs 16 0 17 0 White Highland do. 18 6 20 0 Laid Crossed do. unwashed 18 0 20 6 Do. do. washed 20 0 31 6 Laid Cheviot do. unwashed 23 0 22 6 Do. do. washed 23 6 29 0 White Cheviot do. washed 32 0 40 0

MARCHNAD YR YD LIVERPOOL, Dydd Mawrth, Meh. 2. Y chydig oedd yn y tarchnad heddyw; a chan fod aoewyllysgarwch ar ran dalwyr i ymostwng i brisiau is, yr oedd y drafnidiaeth mewn gwenith yn gyfyngedig, ond yr oedd gostyngrad o 2c y 70 pwys or wythnos i heddyw. Gwerthiad araf ar Hawd a cheid ef am 6c y sachaid yn is na dydd Mawrth diweddaf. Gofyn gweddol am geirch am brisiau blaenorol. Ychydig o flawd ceirch a werthwyd, y gwerth yn uwch. Ffa yn sefydlog. Haidd ychydig yn iliatach. a. d, d. OWENITH, Lloegr, gwyn y 70 pwys 9 0 10 2 coch 8 9 9 3 Iwerddon 8 3 9 6 Tramor, Cyf. Ewrop 7 0 7 8 Unol Dal. a Canada 8 6 9 10 HAIDD, y grynog 44 0 48 0 Tramor 4 0 5 4 Ceirch. Lloei>r y 45 pwys.. 3 10 4 3 Iwerddon. 4 6 5 0 Tramor. 0 0 0 0 FfaLloegr y Grynog Ymher 41 0 45 0 Iwerddon a'r Alban » 4t II 42 0 rramor 38 6 41 0 Prs, ilw lerwi, gwyniou, 40 0 43 0 T-amor p 44 0 0 0 PKILLIED, goreu.V sa H o 280 pwys.. 45 0 46 0 yr ail 4-2 9 43 0 Ytpaenig.«. « 59 0 60 0 America.y oaril o 19ti pwys.. a1 0 P5 0

LONDON CATTLE MARKET. Comparative Prices of corresponding week* m 1856 1857. Per £ lbs. to sink the Offals. Meh. 2,1856. Meh. 1. 1857. s. d. s. d. s. d. s d. CoarfC & inferior Beasts 3 6 to 3 10 3 4 to 3 6 Second quality, ditto ..4 0 4238 40 Triune largo Oxen 4 4 4 8 4 2 4 6 Prime Scots, &c.. 4 19 5043 50 Coarse & interior Sheep 44 46 3 0 34 Second quality, do. 4 5 0 3 6 40 Prime coarse,wooled, do, 5 2 5 4 4 2 4 8 Prime Southdown, do.. 5 5 5 8 4 10 5 0 Lambs. 5 2 6 2 5 8 6 8 Large coarse Calves 4 0 4 10 40 50 Prime small, do 5 0 0 4 5 2 5 6 Large Hogs. 3 2 4 0 3 8 4 2 Neat small Pdikers ..4 4 4 ? 4 4 5 0 I IL"!» — LIVERPOOL. Printed apd Published by JOHN LLOYD, at his I residence, 11, St. Anne Street, Liverpool, Wed. I uesday, JUNE 3, 1857,