Papurau Newydd Cymru

Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru

Cuddio Rhestr Erthyglau

5 erthygl ar y dudalen hon

Advertising

I TY YR ARGLWYDDI.

TY Y CYFFREDIN.

YR AAA. \ ,L_ I

Newyddion
Dyfynnu
Rhannu

YR AAA. L I ■ -• ;ir Gallwn twat ?Mscrawwedich ;v '< aidd anir6g NE «U ymwe!i<daeb ?!? Gyngrai hon, ac of4-, Ic "h?% oi >i =er- byniol J??' ? E% a ¡,   rtWftd ata^Wialaeth Maine, ar J yr 20fed\ a 4. f dd !I dad yn "I4? Gymdeithaa y ?feillion (Crynwyr); ac ymgymerodd y mab yn i&uanc 4'r ymdrech er cefnogi eymedrol- deb, a cJÜm ei fod wedi ei ddonio i galluoedd ym- adrodd rhagorol, da?th yn Meithiwrp&blogaid?t a Uwyddianus yn y cyfarfodydd cymed?deb yn fnw Yr oedd ei deulu yn dwyn yn mlaen alwedig^h fawr ac enillgar fel lledrwyr, a thrwy hyny yr oedcT yntau yn cael cvfleusdra beunyddiol i ymgydnabod â'r dosbarth gweithiol; a chan fod ganddo lawer o amser seibianol, a chwaoth at ddsrllan, fe'i perchid, a hoffid ei gymdeithas yn mysg y dysgedig a'r cooth, us; a thrwy y dyddordeb dwys a amlygai yn barhana yn mhob rhyw ymdrechion er gwellhau eyflwr cym- deithasol ei gydwladwyr, disgwylid y deuai yn fuan yn ddinesydd gwerthfawr a dylanwadoL Y n y flwyddyn. 18,3,9, cyflwynai CymdeithasJDdir- westol Maine gofeb nodedig i sylw Senedd yDalwsth hono, o gyfansoddiad James AppTe £ pt),. YsV., o Port land, yn yr hon y gofynid am lwyr ddiddymiad -yr holl ddeddfau trwyddedol, fel achles a by wyd y fas- nach mewn gwlybyron mieddwol, ae am atalfk ftrwv. adl ar eu gwerthiad, oddteithr i bcrwylion meddygol a chelfyddydol,. ar yr, un egwyddor ag y mae y wlad- wriaeth yn llunio cyfreitbiau ex atal gwerthiad bwydydd afiach; neu, er symud unrbyw beth a fyddo yn peryglu iechyd a byj^jd y dinaaydd, neu yn byg- wth cyfvngu ar eitt. bawlion gwiadpl, Beii ddym- chwelyd y Llywodraeth." Yr oedd Mr. Dow yn aelod bywiog or Gymdeithas grybwylledig, aa yn gefriogwr gwresog i .r ysgogiadaddyggrifir ncIlod; a phan ddechceuodd y Diwygiad Washingtonaidd ym- ledu dros y tir, yn y flwyddyo 184, cjffrpdd ei holl natitr i'w bleidio, ac nid airfynych y byddai yn cy- meryd rhan mewn wyth-nettdd&gt? gyfatfodydd yn yr wythnos. ,0'f diwodd, eR ymrodlles i gysegra ei amser, ei arian, a'i lafur, j^eisio cyffroi trigolion Talaeth Maine i ddyrchafa eu erf yo erbyn y fasnach mewn gwlybyrdn meddWol, hyd oni Iwyd'dfiddljn y 'flwyddyn 1851, i gael yddedtlfenwog a adwaenir dan yr enw Deddf Maine," er rhoddi atalfa ar y fasnach. > Yn y tlwyddylt 1639, efe a ymddaiigojSDdd &BHnyn Bwrdd yr Henaduriaid, i goisio ganddynt rodSL y cwestiwn o "Drwydded, tieu ddim :'L'rwydded"- i bleidlais ydinasyddion ac mewn pleidleisiad o ll63, nid oedd namyn 35 mwy yn ei erbyn Bag oedd o'i du; ae i-nor bell oedd hyn o'i lwfrhau, fel yli eym- hellai i ymegniad mwy calonog, gan y gwelai eit'bd wedi llwyddo i gael cynifer a 564 o ddinaswyr Pott. land i roddi eu pleidlais yn erbyn trwyddedu y fas- nach, ar y cynyg cyhoeddus cyntaf, credai fod llwydd- iant trwyadl vn ei aros, ac yn y^fiwyddyn 1842, caf- odd yr hyfrydwch o weled awdurdodau dinesig Port- land yn gwithod trwyddedu neb i'r fasnach. Yna ymdreohodd i gael trefniant dinesig a wndai-yr bfcll fasnach mewn gwlybyron meddwol, nid yn unig yn annhrwyddedol, ond hefyd yn ^annghyfreithlon ? a .cban yr ofnai yr awdurdodau gymeryd cyfrifoldeb y fath ysgogiad arnynt eu hunain, rhoddwydhyn-hefyd at lais ybo-bl: a chynullodd Mr. Dow ei luaedd, ac a enillodd ei bwynt trwy fwyafrif o 440 Mor ddir- fawr y cyfnewidiad yn marn y cyffredin, a hyny yn benaf trwy ei ddylanwad ef. Ond, er mor dda oedd y ddeddf ddinesig hon, ni wnaed nemawr o ymdrech gan yr awdurdodau dinesig i'w rhoddi mewn gweith- rediad. Ac er i Mr. Dow gael ei siomi yn hyn. ni's llwfrhaodd, ond trodd ei wyneb at y Senedd Dalfeith- iol, ac yn y flwyddyn 1843, efe a argraffodd ar ei draul ei liun gynlluniau o ddeisebau at y Senedd, y rhai a daenodd efe drwy yr holl Dalaeth, er cyffroi y deiliaid i alw ar en deddfwyr i lunio cyfraith » ddy- farnai y fasnach taewn diodyid eedyrn 111 anghyf. reithlawn trwy yr holl Dalaeth. Anfonid lluaws o'r cyfryw ddeisebau i'r Senedd, ac yn mis Chwefror 1844, ymddangosai Mr. Dow o Boon pwyllgor yn Llys y Cynrychiolwvr, ao mewn araeth gyflawn o hyawdledd, dadleuai hawlion y deisebwyr i gael gwiandawiad. Y canlyniad fu, i'r Ty Isaf gymer. adwyo ysgrif i'r perwyl, ond fe'i gwrthodwyd yiy-Ty Uchaf. Yn niwedd y flwyddyn 1844, argraffodd a lledaenodd Mr. Dow ddeisebau eraill, ao ymddangos- odd i ddadleu dros y cyfryw gyfraith, o flaen pwyll. gor o'r Ty eto, ond heb fod yn fwy llwyddianus na'r tro o'r blaen. Cynhelid cyfarfodydd i ddadleu dros yr ysgogiad hwn trwy y blynyddoedd 1644, ac 1846, yn mhob parth o'r Dalaeth, yn y rhai jt dedd Mr. Dowyn brif areithydd, ac un can mawr ganddo mewn golwg yn mhob arasth, sef 11 wyr ddi- fodiad y fasnach mewn gwirf. Tn ngwanwyn y flwyddyn 1840, efe a ddywedai fel hyn mown Uytbyr at gyltill: -1; 0 fewn y ddau fis diweddaf, teithiais dros bedair mil o filldiroddd, yn siroedd York, Ox- jord, a Olmmberland, as mewn lluaws p gyf«r £ bi|ydd cefais fantais o gyfardh amryw filoedd o'u trigolion y canlyniad o'r cynhyrflad a, fydd bwrw" y f}3**ch mewn gwlybyron meddwoi fel diodydd ,cy. o-it or holl Daleithiaa; ond yr ^dym yn hyderf f 0 ^Dalaeth.Maine yr anrhydedd. o lfaeoori ya j Ó lad hwn." A thrwy lafur diflino am flynya. meithion, felly fu. Yn y flwyddyn 1846, llwyddodd Mr. Dow i gael gan y Senedd dori y trefniant Trwy- ddedol o'u deddf lyfr yn llwyr; no er it- gwirdd- fasnachwyr ymdrechu yn galed i ddadwneyd hyny y flwyddyn ganlynol, ni lwyddasant; a'r prif achos o'u haflwyddiant oedd un o'r areithiau mwyaf gallaog a draddodid gan Mr. Dow o flaen y pwyllgor Seneddol, yn yr hon y dynoethai yn ddi.,irbod egwyddorion hunanol, iselwael, ac anwladgarol gwrtbwynetiWyfY Diwygiad. • Yn mis Awst, 1850, ymddangosai Mr. Dow yn Llys y Cynrvchiolwyr i gynyg yr Ysgrifraitb a ad- waenir mor gyffredinol dan yr enw Deddf Maine," ac a argymhellai ei chym,eradwyaeth mewn araeth lawn o rymusder ac eglurder. Cymeradwywyd yr ysgrif gan y Ty Isaf, heb wneyd un cyfnewidiad ynddi; ond fe'i gwrthodwyd gan y Ty Uchaf trwy iin bleidlais. Y flwyddyn ganlynol, etholwyd Mr. Dow yn Faer Portland; ac ar y 25ain o Fai can. lynol, ymddangosai o flaen y pwyllgor Seneddol y chweched tro, gan gynyg ei ysgrif, wedi ei chyfnewid ychydig, i'w eymeradwyaeth ac er syndod a gbfid i'w gwrtbwynebwyr, cafodd ei chario yn y Ty Isaf trwy bleidleisiado 86 yn erbyn 40, acyn y Ty Uchaf, trwy 18 yn erbyn 10; ac ar yr ail o Fe,hefin, 1851, fe'i cymer- adwvwyd gan Lywydd y Dalaeth. Ni buwyd yn hir cyn gweled effeithiau daionus yr ysgogiad hwn, yn ysgubo meddwdod cyhoeddus o'r Dalaeth yn llwyr o'r bron, yn lleihau y troseddau cyflredinol, ac yn gwaghau y carcharau, fel yr oedd yn amlwg fod cyfnod newydd wedi ymagor ar gyflwr cymdeithasol pob! Maine, a bod y Dalaeth, trwy yr ysgogiad pwys- ig yma, wedi ei chyfodi yn withddrych sylw neillduol y Taleithiau cymydogol,a hen wledydd Ewrop hefyd. Ond yn y flwyddyn 1855, trwy gydgyfarfyddiad am- ryw amgylchiadau, a chryn fesur o ys try wiau 0 eiddo g wrth wyneb wyr y gyfraith a'r diwygiad, llwyddwyd i bencdi un yn Llywydd y Dalaeth oedd yn wrthwyn- ebwr i'r ddeddf; ac ar yr un pryd yr oedd ef a'i blaid wedi dallu llawer o'r etholwyr trwy addaw llunio cyf- I raith waharddiadol fwy cyfaddas, ac felly diddymas- nnt y gyfraith a elwid Deddf Maine," a lluniasant lath o gyfraith drwyddedigol, trwy yr hon y gollyng- id dylify gyfeddach ar draws y wlad megys cynt. Ond yn mis Medi 1856, denai yr etholiad blyneddol dra- chefn, ac ynddi yr oedd cyfeillion y Diwygiad yn alluog i ysgubo pob gwrthwynebiadau o'u ffordd, fel na etholwyd i ddau dy Soneduol Maine, namyn punip olr rhai a ioddasent eu pleidlais ytymbor blaenorol dros dcliddymiad y gyfraith, ft rbyddhfid. y 'I fasnach; ac etholid Llywydd pleidiol i'r diwygiad trwy fwyafrif o tua 25,000! Fel y mae y llywodraeth D'fleíthiol a Dinesig trwy Dalaeth Maine yn llaw y Diwvgwyr yn bresenol. ac amryw Daleithiau eraill yu yr TJndeh yn gyffelyb end iii's goddef ein gofod i ni i ddesgrifio hyny yn y rhifyn hwn. Mae y diwygiwr aidJgar hwn yn Mrydain yn bresenol, a thrwy ei enwogrwydd fel tad ysgogiad mor rymus, cystal a'i hyawdledd areithyddol, y mae I yn cryn boi cyfarfodydd lluosog dros ben yn nhrefydd rnawrion Uopgr, ac yu cael cvfleusderau mynych i ddadleu egwyddorion y diw-vaiad pwysig yma o flaen I pendeligion y Deyrnas. Ac y mae yn dda genyf allu ychw'all'"f!u, oi fod yn bwriadu bad yn bresenol J mewn cyfarfodydd mawr a gynheiir yn Ngliastel! I Caernarion, ar pan y disgwyiiwn y daw eynulleidfa. fawr o'r» cydgenedl yn ngbyd, i groesawi y fath foneddwr teilwng ac anrhydeddus. 1- o. li.

[No title]