The Llanelly Mercury and South Wales Advertiser

PALAS YR ARCHESGOB YN Y FARCHNAD. ——■— ♦ —■—— YMDDENGYS fod yr Eglwyswyr yn parotoi ar gyfer y dydd drwg trwy geisio troi y medd- ianau yn aur bathol. Dywedai Esgob Cym- reig yn ddiweddar nas gallai offeiriad werthu dim oedd yn nglyn a'r ficerdy. Nid oes gan yr offeiriad fwy o hawl i werthu coed sydd yn tyfu ar y tir perthynol i'r Eglwys nag sydd ganddo i werth. yr Eglwys. Yr ydym yn hollol O'r un farn a'r esgob ar y cwestiwn uchod, am mai eiddo y goron ydyw yr oil. Ond yr hyn sydd yn ymddangos yn hynod fod Archesgob yn lioni hawl i werthu ei balas a'r tiroedd sydd yn gysylltiedig ag ef. Y mae Addington Park,a Phalas Arch esgob, Canterbury yn y farchnad, ond y mae yn ddigon posibl yr atelir y gwerthiant, am y codir y cwestiwn dyddorol parthed y gwertb, sef pa betli a wneir a'r arian geir am danynt. Y trefniant EgI wysig ydyw adeiladu palas newydd i'r Archesgob a rhan o'r gwerth, a defnyddio y gweddill i amcanion prrthynol i'r Eglwys, neu fel y dywedant hwy, at waith Eglwysig." Ond byddai yn anhawdd cael geiriau mwy diystyr, amheuadol, a gwag. Y cwestiwn ydyw, a oes gan yr Eglwys hawl i wertliu y palas a'r tir? Ai nid tir a brynwyd gan y wlad ydyw, ac a rodd- wyd i'r esgobaeth ? Am hyny, dy]aiy Rhydd- frydwyr fod a'u llygaid yn agored i wylio y symudiad hwn, ac i ofalu os ydyw y tir a'r palas i gael eu gwerthu fod cynyrch y gwerth- iant yn cael ei osod yn y drysorgell, a'i ddef- nyddio i amcanion gwladwriaethol. Y mae Addington Park wedi bod yn breswylfa yr Archesgobion er pan werthoddy llywodraeth y Palas Esgobol yn Croydon yn y flwyddyn 1807. Wedi gwerthu yr hen balas, prynodd y llywodraeth y lie prenenol yn 1808 gan un William Coles, a thalwyd am dano o logell y wlad, ac nis gallem weled fod gan yr Arch- esgob na'r Dirprwywyr Eglwysig un math o hawl i'w werthu, am mai eiddo y wlad a'r goron ydyw. Y mae y lie, yn bresenol, yn un o'r rhai mwyaf prydferth a deniadol yn y deyrnas. Y mae y palas yn adeilad mawr. eddog a wnaed yn amser Sior III., yn sefyll yn nghanol pum cant o erwau o dir, a'r golyg- feydd mor swynol, arddunol, ac amrywiol, fel y mae yn syndod fod yr Archesgob yn cania- tau ei werthiant, ac nis gallwn weled yr un esgus dros yr hyn a amcenir ei wneud, heb- law fod yr Eglwyswyr yn gweled y dydd drwg yn dod, a'u bod yn parotoi ar ei gyfer. Y maent yn gwylio ar yr adeg fwyaf manteisiol. Nid oes un dadl na fydd i'r llywodraeth bresenol, sydd yn eithafol o Doriaidd ac eg- lwysigynei theimlad, yn foddlon caniatau mwy i'r Eglwyswyr nag unrhyw lywodraeth sydd wedi bod wrth y llyw er dyddiau Charles II., ac y mae yr Eglwyswyr i fyned I i drin y gwair a'i droi yn y gwynt,' tra mae haul yr amgylchiadau yn ffafriol iddynt. Ond ofnwn y daw yr ystorm cyn y gorphenant y gorchwyl o werthu y Palas Esgobol a'r tir sydd yn nglyn ag ef. Y mae Mr. Labouchere yn dadleu y drafodaeth ar feusydd y Gwirionedd." —♦ Y mae y galluoedd yn methu cydweled parthed gorfodogi Groeg yn ol awgrymiadau y llyngeswyr. Y mae yr Almaen, Rwsia ac Awstria am orfodogi hyd yr eithaf; ond y mae yr Eidal, Ffrainc a Phrydain yn methu cytuno a hyny. Nid yw yr hyn a elwir yn gydgord ond ffug a rhagrith. Os na fydd unfrydedd rhwng -y galluoedd i orfodogi Groeg, y mae yr Almaen wedi penderfynu peidio gwneud dim. Yn awr, nid yw yn debyg y bydd unfrydedd, ac am hyny encilia yr Almaen o'r "cydgord," a thrwy hyny cydymffurfiant a barn gwerin y 'wlad, ac enillant yr anrhydedd o fod yn ddyngarwyr! Y mae y llywodraeth bresenol wedi tynu y faner Brydeinig trwy fwy o waed a llaid na llywodraeth ddu, lofruddiog, Arglwydd Beaconsfield. Y mae baner Prydain yn cyhwfanu uwchben caethion Zanzibar, ac yn ymarferol uwchben caethion yn Mashonaland, ac y mae y deyrnas yn cael ei thalu am hyny —nid mewn arian bathol, nac mewn llwydd- iant masnachol, ond mewn colli nerth moesol. Groeg yw y deynas sydd yn meddu ar fwy- af o ddynoliaeth a gallu mor-sol o holl deyrn- asoedd Ewrop. Y mae dynoliaeth o dan fwy o ddyled i Groeg nag i unrhyw allu daearol arall heddyw. Profodd y teyrnasoedd a gam- en wir yn alluoedd, nad oeddynt yn yr ystyr uwchaf yn ddim amgen na gwendidau, a phrofodd Groeg, er nad ystyrid hi yn un o'r pwerau, ei bod yn meddu ar fwy o allu na hwynt oil. Y mae ei dewrder yn am- ddiffyn y Oretiaid wedi ei dwyn i'r fath sylw fel ag y bydd yn rhaid iddi gael ei hystyried mwyach yn un o'r galluoedd, a'r mwyaf o lionynt. Nid yw Ffrainc yn myned i wneud dim parthed gorfodogi Groeg, na chario allan yr un o awgrymiadau y llyngeswyr; mewn gair, nid yw i symud yn weithredol o gwbl heb i'r mater neu y materion gael eu dwyn gerbron y senedd, a'i gymerad wyo. Y mae hyn yn gyfystyr a dinystr y "cydgord." Nid yw yn debyg y bydd i Arglwydd Salisbury wneud dim yn weithredol yn erbyn Groeg. Y mae y dyianwadau mawrion yn gwasgu arno, ac yn sier o'i blygu, er ei Roll ystvfnigrwydd. A phe defnyddid un o fagnelau Lloegr i ymosod ar y Cretiaid eto, wedi y cyfarfodydd brwdfrydig sydd wedi eu r cynal yn Llundain, ac yn neillduol cyfarfod- ydd Hyde Park,niclydrm yn meddwly byddai neb yn hoffi bod yn Arglwydd Salisbury. Un perygl mawr yn nglyn a'r cyffro yn y Dwyrain i. ni yn y deyrnas hon yw anghofio cartref. Y mae y llywodraeth yn gyru y Mesur Addysg trwy Dy y Cyffredin gyda chymorth y Cloadur. Nid yw Mr. Balfour yn arbed dim ar y moddion gormesol hwn. Mae y Toriaid wedi meddwl y byddai y mesur wedi ei basio yn ddeddf erbyn dydd LIun diweddaf, Mawrth 15fed,neu dydd Iau, y 18fed, o bellaf. Mae hyn yn profi eu bod yn benderfynol o'i yru mor gyflym ag y gallesid ond nid oedd y llywodraeth wedi rhagweled yr oil o'r anhawsderau. Yr amcan o'i basio mor fuan oedd ei gael yn ddeddf erbyn diwedd y mis hwn ond er pob ymdrech, y maent yn cael eu siomi. Ni phesir ef yr wythnos hon, ac os pesir ef erbyn y Pasg, rhaid defnyddio y Cloadur yn eithafol o lym, a pheidio can- iatau dadl na rheswm ond mpr lleied ag y byddo modd.

NODION 0 LANON. Mr. GOL.,—A fyddwch cystal a chaniatau ychydig ofod yn eich newyddiadur poblogaidd i minau er cael fy enw wedi ei restru yn mysg y llu proffwydi sydd yn eich porthi ag open secrcis a'r Welsh gossipsyn y blaen,o'r ardal hon. Mawr ydyw y llawenydd ydym yn fwynhau yn gyffredinol drwy yr ardal ar y nosweithan hirfaith tywyll yma.ond cael ein cyfaill-y lvfercury-yn ein plith, ac yn wir, nid wyf yn credu, a braidd yn sicr, nad oes yr un aelwyd drwy'r ardaloedd yn amddifad o hono. Efe yw testyn y gyfeillach bob amser—rhai yn cymeryd y "Lodger" yn destyn eu diolchgarwch, a Mab o'r Cwm," yn destyn dirmyg, wrth gwrs, ac yn wir dyna ydyw barn gyffredinol y cj-feillachau ydwyf fi wedi bod ynddynt. Credaf, Mr. Gol, y buasech yn ymuno a mi i chwerthin pe bu- asech yn clywed hen wr wedi cael tipyn o liwyl arni ac yn gwaeddi allan, Ar ei ben y byddo'r goron." Ond yr hyn oeddwn i wedi feddwl ysgrifenu pan ddechreuais, oedd eilio'r cynygiad da gafodd ei gynyg drosom ni fel ysgolheigion, gan un o'r brodyr ar g'oedd eich newyddiadur. Yn wir, y mae y ddau athraw yn haeddi parch ac anrhydedd nid bychan, am eu llafar diflino ac ymdrech- gar tuag atom, Dylasem gydnabod y Parch. E. Thomas, rector y lie, am ei weithgarweh helaeth, ac yn wir, y mae yn weithiwr difefi mewn llawer iawn o gyfeiriadau. Bendith Duw fyddo ar ei ymdrechion. Mewn cys- ylltiad a'r sylw arall y cyfeiriodd y brawd ato,yn nglyn a'r barnwyr crefyddol, y maent yn ddosbarth lluosog yn ein gwlad ni, ac yn wir, Mr. Gol., gallasem feddwl, wrth eu clywed yn trin cymeriadau ereill, eu bod yn bobl Gristionogol eu hunain. Y mae gwrandaw ar eu ileferydd uchel a gwrol pan yn dod o'r addoldrd ar nos Suliau yn ddigon i ddychrynu y gweiniaid. Y maent yn rhuo gan uchel sain eu lleferydd megys llewod rheibus, fel y byddom yn teimlo yn barod i ddweyd, fel yr hen wr hwnw gynt, "Gwared ni, Arglwydd daionus, rhag y ddaeargryn ofnadwy hon." Ond gyfeillion, os ydych am ddangos nerth eich cyfansoddiad, gwroldeb eich Ileferydd, ac hyawd!edd eich tafodau, ceisiwch rhyw noson arall heblaw dydd yr Arglwydd i ymwneud ag ef o dan y fath ysbryd cenfigenus arhagfarnllyd, a hyny rhag cywilydd i chwi. Tybed y dylid barnu a diarebu personau ereill am eu hymadroddion hwy, a hyny am yr unig reswm nad ydynt yn dweyd ac yn credu yr un fath a ni ? Na, choelia'i fawr, yn wir. Rhydd i bob dyn ei farn a'i gred, ac yn wir, cymeradwy hefyd, cyhyd ag y bydd hyny yn cyd-dystio a rheolau llwybr bywyd. Tybed mai hyny ydyw gwraidd ei ysbryd cynddeir- iog 0 na, cenfigen ydyw yn tarddu oddiar deimlad gwenwynus wrth weled ereill yn ceisio dringo i fyny, ac 0 !'r fath deimlad Cristionogol, onide. Buasai yn well, ac yn llawer mwy cydweddol a'u proffes iddynt geisio roddi help llaw i'r gwan ddod i fyny yn hytrach na'i lethu i lawr. Dyna sydd yn fy synu i, Mr. Gol., y bobl hyny sydd a'u caionau yn nyth i ysbrydion llyg- redig yw y bobl sydd yn barnu ereill. Cofier y geiriau hyny sydd yn dweyd am dynu allan y trawst o dy lygad dy hun cyn edryeh ar y brycheuyn sydd yn llygad dy frawd. ARDALWR.

MR. JOHN GRIFFITHS, PINGED HILL, CYDWELI. Mae y brawd uchod erbyn hyn yn ei fedd, yn huno yn dawel yn nghol yr angeu fel y lleill o'r marwolion sydd wedi cyrhaedd yno o'i flaen. Yr oedd yn briod. hoff i Mrs. Ellen Griffiths, ac yn dad i bump o blant, y rhai sydd ar ol yn wylo am ei vmadawiad. Aeth oddiwrthym bron yn sydyn. Myn'd i'r gwely nos Sul fel arfer, er ychydig yn wanaidd, ond cyn bod y wawr yn dechreu dringo llwybrau y dwyrain, yr oedd wedi disgyn i'r glyn gan rodio drwy yr Iorddonen ddu. Dydd Iau canlynol claddwyd et yn Nghladdfa yr Eglwys yn y lie. Yn wir, y mae yn rhaid ymadael pan ddaw yr alwad. Ni cheir aros o hyd ar y llawr. "Nid oes i ni yma ddinas barhaus," Bydded i'r weddw a'r plant amddifaid sydd ar ol i dderbyn gwenau Duw yn y dyddiau tywyll hyn. Mae loan Griffiths wedi myn'd Drwy'r glyn a'r afon ddu, Ac wylo, wylo, sydd ar ol Gan ei anwyliaid cu. 0 nertha'r teulu sydd ar ol I deithio yn y blaen, Ein h&nwyl Dad, a thrwy y glyn Yr awn i Salem lan. THOS. WILLIAMS.

CROSSHANDS A'R CYLCHOEDD LLITH Y LODGER. SYR,—Esgusodweh fi yr wythnos hon am beidio rlioddi hanes preswylwyr y lie, fel yr addewais, a hyny o herwydd fod yn rhaid i mi ateb llythyrau Mab o'r Cwm. Dywed yn ei lythyr, yr hwn a gymerodd dair wythnos iddo i'w ysgrifenu, ei fod yn methu deall pa fodd yr oeddwn yn gallu galw Libanus yn gapel eang- fawr. Wel, dyma y rheswm genyf dros hyny oedd, am fod bodyn mor fawr ag ef yno,ac y mae hyny yn ddigon o reswm, debygaf, dros ei alw yn gapel eangfawr, pe na byddai ond efe ei hunan yno y noswaith a nodwyd, sef noson y cyfarfod a gynaliwyd yn y capel dan sylw. Sonia mai dim ond sothach sydd genyf. Beth yw ei ysgrifau ef, ynte r Ysgerbydau, a gwelir ef yn amlwg ynddynt fel rhyw wrach-y- rhibyn yn ceisio hau eu cynvrys yn yr awelon. Ein pechod mawr ni yw, Mr. Gol., gwrthod ym- grymu iddo ef a'i fyddinoedd, ac anghofio cy- hoeddi o flaen oi ddyfodiad, Abrec," Abrec," a Mawr yw Diana Orosshands." Peidied dar- llenwyr y MERCURY na Mab o'r Cwm dctigaloni amna atebaf y ddau gwestiwn a rydd Mab o'r Cwm i mi. Y mae, cyn dod at y rkii hyny, lawer o bethau yn ei lythynm i sylwi ar- nynt, yr hyn a wneir genyf gyda phleser mawr.

I SOAR, LLWYNHENDY. Prydnawn Sul, Mawrth 7fed, cynaliodd Ysgolion Sul y canghenau, Tabor, Bryn, a, Salem, Yspitty, eu cyfarfod chwarterol yn yr addoldy uchod. Cadeiriwyd mewn modd deheuig gan ein parclms weinidog, y Parch. J. R. Evans. Wedi canu emyn, ac anerch gorsedd gras, awd drwy y rhaglen gyfoethog ganlyuolAdrodd- iad, Salm cxlvi., Mary Ann Griffiths; adroddiad, Gall plentyn ddweyd fod Duw," Sarah Ann Reynolds; unawd, 'R.wyf am aros wrth y groes," Annie Griffiths; adroddiad, Serch Mam," Margaretta Lewis unawd, Nac ildia i demtasiwn," David John Davies; chill, "Yr Athrawes Ffyddlon," Margaretta Lewis a Mar- garetta Lewis; deuawd, Fy Nuw sydd dda i mi," Lizzie Ann Stone a Blodwen Griffiths; adroddiad, Duw yn Dad," Margaretta Bassett; ton, "Y Beibl," y cor; adroddiad, Yr Ysgol Sul," G. G. Bassett; unawd," Y Fam a'i Baban,J E. A. Evans: dadl, "Bedydd y Testament Newydd," D. T. Evans a Hugh A. Jones unawd, Y Ddafad Golledig," Annie Griffiths; adroddiad, Anhawdd peidio wylo deigryn," Agnes R. Evans ton, Can y Milwr," y cor i adroddiad, "Efe yw yr lawn," Sarah Griffiths deuawd, Paham yr wyt yn oedi p Blodwen Griffiths a Lizzie Ann Stone; adroddiad, "Gofalwch am yr wyn," Francis Rogers; dadl, Y Beibl," William John Rees a G. G. Bassett; adroddiad, A'i Cernodiasant Ef," D. T. Glas- fryn Evans; ton, I Dduw boed y gogoniant," y cor. Dengys yr uchod i ni gael cyfarfod rhagorol. Yr oedd y ddwy ganghen wedi parotoi yn ar- dderchog ar gyfer yr wyl nodedig ac unol hon. Cydnabyddwn yn ddiolchgar gymhorth ein llafurus flaenor cerddorol, Mr. David Rees, yn gymaint ag maiei werthfawr wasanaeth ef sydd i gyfrif am ddadganiadau y cor, yr hwn oedd yn coroni yr holl weithrediadau. Hefyd, teg yw nodi i'r plant a gymerasant ran yn y caniadau,adroddiadau, a'r dadleuon, fyned trwy eu gwaith yn ganmoladwy. Gorphenwyd trwy weddi gan y cadeirydd, ac ymadawodd pawb mewn hwyl a gwres er cael hamdden cyn L s,,o l Sul Soar dychwelyd i gyfarfod chwarterol Ysgol Sul Soar yn yr hwyr. CANGHEN O'P, CANGHENAU.

LLYFR MORMON. MR. GOL.Yn gymaint ag nad yw loan wedi gwneud un ymdrech er ceisio profi ei osodiad yn erbyn Llyfr Mormon, dymunaf ychydig ofod o'ch papyr clodwiw i brofi iddo fod Llyfr Mormon yn cydgordio a'r Beibl, ac nid yw, fel yr haera loan," yn bychanu Crist na'i Air i godi cyfundraeth groes i Gristion- ogaeth. Nid yw "loan" yn gyson ag ef ei hun, canys wedi iddo gollfarnu Llyfr Mormon felun sydd yn bychanu Crist a'i Air, achwyna fod ereill wedi collfarnu Swedenborg oddiar eiriau White," a chroesion ereill, heb ymdrafferthu i chwilio yr ysgrifeniadau yn amyneddgar drostynt eu hunain. Y mae efe, yn ol eu dyst- iolaeth, wedi darllen Llyfr Mormon (ond dichon nad oedd efe yn ei iawn bwyll ar y pryd), ac eto y mae yn ei gollfarnu, ac yn rhoddi amviredd yn ngenau y wlad am dano—nid oddiar eiriau croesion ereill," fel un yn cael ei gylcharwaia gan ffugchwedl, ond yn wirfoddol wedi darllen y llyfr drosto ei hun. Y cynghor goreu allaf fi ei roddi iddo ydyw—ymddyged tuag at ereill fel y carai efe i ereill ymddwyn tuag ato ef. Byddai yn fuddiol, efallai, i mi nodi yn y fan hon beth ydyw Llyfr Mormon. Cofiyfr ydyw o eiddo y Nephiaid, Lamaniaid, a'r Jarediaid,' y rhai a gynbreswylient America, sef y llyfr, neu'r gwaith, y cyfeirir ato yn y Beibl, a dyfynaf eto i brofi dwyfoldeb y llyfr dan sylw. Cyfieithwyd ef o'r hen lafnau gan Joseph Smith, y gweledydd. Y mae yn cynwys ysgrifeniadau sanctaidd o ddwy drefedigaeth a gynbreswyliasant y Cyfandir Americanaidd. Yn gyntaf, y "Nephiaid" a'r "Lamaniaid"— canghen o dy Israel, o lwyth Joseph, y rhai a adawsant J erusalem chwe chan mlynedd cyn Crist; yn ail, y Jarediaid "-trefedigaeth a ddaeth allan oddiwrth Dwr Babel yu amser y gwasgariad. Y mae y llyfr o bwys dyddorol i holl gredin- wyr y Beibl, hynafdraethwyr, yn nghyd a phob celfyddydwr. Efe yw yr unig waith sydd yn rhoddi cyfrif am bobl wareiddiedig a hynafol America, am y rhai y ceir tystiolaethau helaeth wedi eu darganfod gan deithwyr a chelfyddyd- wyr Ewropaidd ac Americanaidd. Tyst cyf- nerthol a chadarnhaol arall ydyw o ddwyfoldeb y Beibl, yn nghyd ag mai yr Iesu yw y Crist-y givir Fessiah. Yn awr, dyfynaf o hono:— "Canys wele, dygwyddodd, ar ol i'm tad orphen llefaru geiriau ei freuddwyd, a hefyd eu cynghori hwynt i bob diwydrwydd, iddo lefaru wrthynt yn nghylch yr luddewon, y buasai iddynt, ar ol cael eu dinystrio, hyd yn nod y ddinas hono, Jerusalem, ac i lawer gael eu cludo yn gaethion i Babilon, yn amser priodol yr Arglwydd, gael eu dychwelyd drachefn ie, sef eu dwyn yn ol o gaethiwed, ac ar iddynt gael eu dychwelyd yn ol o gaethiwed, y cawsent drachefn etifeddu gwlad eu hetifeddiaeth. Ie, chwe chan mlynedd o'r amser y gadawodd fy nhad Jerusalem, yr Arglwydd a gyfodai i fyny broffwyd, sef Messiah, neu, mewn geiriau ereill, Iachawdwr y byd. Ac efe hefyd a lefarodd yn nghylch y proffwyd, y fath nifer ag oedd wedi tystiolaethu am y pethau hyn, mewn perthynas i'r Messiah hwn, am ba un yr oedd wedi llefaru, neu Waredwr y byd. 0 ba herwydd yr oedd holl ddynolryw mewn sefyllfa golledig a syrth- iedig, a pharhaent felly byth oni fyddai iddynt ymddibynu ar y Gwaredwr hwn" (gwel Lyfr Mormon, tud. 15). EZROl.

ADDYSG YN NGHYMRU YN Y DDEUNAWFED GANRIF." Yr uchod ydoedd testyn T. Jones, Ysw., Glanarthen, o flaen Cymdeithas y Cymmrodorion, nos Fercher, Mawrth lOfed. A dweyd y lleiaf, ni bu priodas fwy priodol rhwng unrbyw ddau erioed, na rhwng Mr. Jones a'i destyn, canys gwelir hwy bob dydd yn nghy- fathrach eu gilydd. Yr oedd ei ymdrafodaeth flasus yn dweyd yn hyglyw ei fod megys cryf arfog." Rhoddodd drem gyntaf ar gyflwr y wlad yn y canrif- oedd blaetiorol i'r ddeunav.-fed-blynyddau blinion oedd y rhai hyny pan deyrnasai tywyllwch a chaddug ybobioedd. Gresyn fod y cyfnod anhyfryd hwn weii parhau o'r pumed ganrif dros y pymthegfed, sef o gwymp ymerodraetb Rhufain hyd gwymp Caercys- tenyn. Dangosai bapyr Mr. Jones berthynae an- wahanol gwymp yr olaf ag addysg y gwledydd yn gyffredin. Arol sylwi yn frysiog, ond tywysogaidd fel byn ar deitbi addysg drwy wahanol wledydd Ewrop, sefydlodd ei lygad ar symudydd mawr y Deffroad Addysgol y Ddeuna.wfed Ganrif. Prin mae eisieu dweyd mai yr anfarwol Griffith Jones, Llanddowrorf oedd hwnw. Cyn ei ddyddiau ef ar hyd lliuellau y mynach, yr uwchradd a'r canolradd, y teithiai y cysegredig gerbyd addysg. Fel y dywed yr hen chwedl: —Dyn byw! Joe bach, os rhoir dysg i bawb o'r truain gwerin, pwy gawn ni i garthu'r geudai ? Nid ydym am bwyso yn drwm ar chwedl, er hyny a yn mbell i fynegu nad ystyrid y werin yn addas ddeiliaid dysg. Darllellodd Mr Jones araryw linellau o "Ganwyll y Cymru i ategu dygn dywyllwch y bob! gyffredin. Hoffem y sylw a wnaeth fod masnach a thrafodaeth yn galw ar Gymru i ddeffro o ddifrif at ei hangen o addysg. Yr ydym yn llawenhau, hefyd, yn ymyl y ffaith eibod yn ddiduedd i hepian oddiar hyny. Nod- odd allan amledd y rhwystrau ar ffordd addysg i lsvyddo, a chyda hyny, risiau y goresgyniad. Teimlem falchder brwdfrydig yn ein calon wrth sylweddeli niai Cymro o Sir Gaer esgynodd i Eiffel gwladgarwcb i weled pelydrau cymtaf dydd addysg yn tori dros ein gwlad. Araf a gwanaidd yr ymledodd, ond can sicred a chodiad yr haul. Nid drwg yw cofio ar ganol ,ch i oii y cyrhaeddir yr dydd, mai trwy lawer o ynadrecbion y cyraeddlr yr equator. Nis gwn a ydym weitiiiau yn colli golwg ar yr hauwyr wrth fedi eu ilafur rnelynwyn- Ffurf flaenaf ar ysgolion Griffith Jones oedd y cylchreool. Ffynonell cyllid yr ysgolion <x:Gd casglistd ar 01 y cymun. Cymraeg ddysgwyd yuddywt gyntaf ac yna. Saesonaeg. I La.tooûwwr Y peryn yr anrhydedd (} gynwy" v Traimug College eyjn^af yn y D3'wysogaefch. Yspofton rhad oeddynt, alll-ysgwyd ynddviii un 1jban o neu y nifer o