Seren Gomer

AT GYIIOEDDTVR SEllEN GOIIER. I CYWYDD Y GAIAF. Y G,INF oei-, ob! gwae fi, Diwrnodo dy oerni, Mwy blin yw ef o'm blaen i i Na dysen i gyd-oesi. Da Igi-ino a digi-oeiii Yw'th awe I ddidawel di. Rhoddi croch arwyddion cri Y iii-,ieli- byd mawr licb oedi, D' hyfry dwell yw difrodi Ei bigion oil, debygwn i. Travis elyn stor, treuliaist di, Do ydlanodd da 'leni, Csstfau liawn gyraist fel Ili'$ Do a dillad hyd elli. Duw'r tywydd, dyro'r tawel I)Ywydd iii', a di-.vedd (]del anferthel ryferthwy; Dv. S uwcb y raaes degwch mwy. Erllyvv,it i.Iw v(id, Arglwydti, yr liin, Lwfwr oer lefau'r wtrin, Cry lion a gweinion gwynant TVWY naws hin truenns ant, I)ii,niiiieu oiiidvipa, Deedda Buw dywydd da. D,),O,, etto, wviit y d(-Ii CVIJ tivulio gwyiit y ihewle Bob yd-?.n Iy^an, i Iwyr Llw>11 ogor lie mae.egwan Lr.lui ;vyr a uieirwyr man, Y T.1;e hoii am helem, Arian i Uwr ar bin lem; Ac oh! mewa gw ir, am y gwair, G.n:a aLal hwsmyn lesmair, Gwelwn, gyfeiUion gwiw-lwys, } Na wcitliir baieh ond with bwys. Arcs o bycl mae'r eira, Gwynt y yhew ac jnteu'r ia, Ar lie b'o gw'rycli '-gwych 'ci gor Mae'r Uj-wehaamawr caill ocfeor;- Llawer Ih wch Vhyngddo a'r Haid o'r Wyn i-wluneg hyd y glenydd, iVl .vvi ina serth, yn meinv syddi ■Miledda'n si-rr, mai y sel, I d,rt"Yl1 etlegid cufd. Gvniliuo yw llais y gwartheg Gerllaw'r tar, a'r lioiaii teg, A wr,Lr ychenau Anw.vi i-cs yo rclitii'i- lati; Felly draw mae'r braw o',r bron, | A'i Uyniad i blitii Cvrioti; ■> Arglwydd, Arglwy dd, O erglyw Cwyd y faru j'u caûw i fyw. Y Gaiaf gar-.vaf ei gui—disymmwyth, Dos Yuwith ar antur, Khywiog-I ;a awyr eglnr, Agwres u\\ch !en, sfÜ iach bur.. DAFYDD ULAN TEIFI.

I ALLEGIAD O PSALM II. 1 Pa ham terfysga tan y nen P I hyn yr iioll gen'tiedlodd? A pha fyfyriaw yn eu plit'h Mewn ihagritli mae y boblodd? 2 Breninodd daiar yn un fryd Yn enbydsy'n cyfodi; Alr iioll bcnuetliiaid h'it boll )ryin Ynghyd yn ymgynghori. < Ac {)J! yn erbyn Y1' Arghvydd'; .'j A Christ ei rwydd Eneiniog; 5 G:;n ddweyd i gyd yn ynfyd k»wn, En rliwynian gwnawn yn ddrylliog, O(I(IiAvrl,livmtat'iwn,"ie 'n glati, Eu hoil reftynau celyd 4 Yr hwn sydd yn y ncfodd liardd A chwardd, felti gwatwor befyd. 5 Yna ed yr Ai-glwydd prid Ac yn ei lid Ilefara; Hetyd yn ei ddiglloni wydd maitli Fe eihvaitii a'u dychryna: 6 Mi a osodais, a da y w, Fy Mrenin syw, ar Sion; Sef, ar fy niyiivdd sanctaidd i, Ac iddo 'iwvf fi'n foddlon. 7 Mynegaf y ddeddf, mewn geiriau rliwydd, Hon gan yr Arglwydd clywais; Ti wyt fy Mab (gwirionedd yw), • Fi heddyw a'th genhedlais. 8 Gofyn i iiii,Genliedlodd rif Hof it', vn etifed(liaetli; A therfynau'r ddaear, gant Fod oil i'th feddiant lielaeth. 9 A drylli hwynt oil, yn dy farn A gvvialen liaiarn enyd; r 1 Mal padell, o l'yw briddcll bran, ■ Ti a'u malr.ri hefyd. 10 Gan hyny'n awr frenmodd trwch Doetb byddweh a synwy rawl; Barnwyr y ddaiar, syd(I lieb ddyic ■ -Cymmer vch addysc weddawl.. 11 Gwas'naethwcb clnvi yr Arglwydd mad J Meivn dfn yn wastadawl; Ymhiwenheweh, o'i iiaen fel hyn Jiewn dychryn,mae'n otynawl. 12 Ctisan i'r illal), caii,s teg \w t'o, Rbag iddo ddigio wi tliycb A't h dyfetlia o'r ITordd ar frvs F j 1:1 ddiiys, er a dtl'- vetvcb, Pip. glnei-o'i li(l, on(i "clt.vclj" bach' Fe fydd arswydacli etto; • r Ond gwyn tyd pawb, yn ddhvalian • A ymddiriedau' yilddo. Caeriyrudin. I IOAX TSCYJJ.

'no :'1I'i'fi"-f.£ 'i>' <.if1'. Wl u-H LLYTIIYR 0 ATEB I IDPIS FECIIA.V.I Fv NEHAREDIG GYFAII I-,—Y mae'n hyfryd srenuyf glywed i chwi esgyn i ben Cadair Idris, cyn rhoddi eich barn vnghylch setyllfa'r wlad yn chi dyddiau canys fe ddichon fod rhvw tatli o niwl yn ymdaenu dros wyneb y dyfiVynnocdd lei iraddieiion y rhai nid vdyntyn dringo uwchlaw'r corsydd ganfod gwrtiiddrycliiau yn en hiawn oleuui. Y mae niwl thartli auwybodaetb, fe allai, mor ddudew acinor beryglus &g un math o niwI ason- ier gan yr hen feirdd am dano, o herwydd fod y philo- sophyddion o'r fen mai haul balchder sydd yn ei sugno allan o siglennau annysgeidiaeth a hnnan-dyb. Trwy'r niwl y mae gwrthddrychau bycliain yn ymddangos yn fawrion, am hyny nid rhyfedd fod gwybodaeth rhai avvdwyr diweddar yn ymddangos iddynt hwy gymmaint ynfwy na doethineb yr athrawon gorall yn yr oes ddi- weddaf. Yr hyn sydd fel pe bai un o'ch cymmydogion o ochr Cadair Idris yn ol vvihi ychydig ar y ser noswaith olan, yn haeru ei fod yn dyall serenyddiaethyn well na Newton, a'r modd f fessur mynyddoedd yn y lleuad yn well na flerseliel. Y r oedd y dysgedig Dr. Dafis yn cael ei gyfrif yn ei afiiser yn un o'r dynion nnvyaf hyddysg yn y wlad, yn ieithoedd y dcliau a ieitlioedd y dwyrain, yn gystal a'i iaith ei liunan, ac yr oedd megis twr ser o oleuadau mawrion Cymru i'w oleno yr oes honno, pe bnasai heb fawr o oleuni o hono ei hun, ac er mor rhyfeddol y di- chon hynny ymddangos i rai yn ein dyddiau ni, nid oedd efe ddim yn ormodd ei hunan-dyb i gynnneryd ei gyf- arwyaao gan eram. i mae et rtamaaeg -uiauiii a Chyihraeg yn gynnneradwy iakn gan lawer hyd hedd- yw, ac yr oedd ei Eirlyfr Cvnrraeg a Lladin mor glod- fawr mewn gwledydd ereill, fel yr ail argraffwyd efyn Holand, ac y mae iddo etto giod ym mhob gwlad yn Europ, ond ei wlad ei bun a pha beth bynnag a aduw- odd efe heb ei gwblhau, fe amcanodd y Parchedig Mr. Richards, o swydd For^anwg, ei gyflawni, trwy gyn- northwy Mr. Lewis Moiris, a'i frodyr, y Parchedig Mr. EvanEvaus, Gronwy Owen, ac ereill; ac yr oedd y dysgedigion yr arnser hwnnw yh edrych ar y modd o ysgrifennu'r iaith Gymraeg fei v-edi cael ei sefydlu ar sail mor sicr, hyd y buasid yn meddwl y buasai cyn an- hawsed ei dadymchwelyd a chyfodi craig Cadair Idris o'r gwaelod a'i thailu i'r mor. Ac os nad oedd gwaith Mr. Richards yn ddigon hclaeth, feallasid 'cliwawegu at yr atleiladaetli yn ol vi uii dull, hob dynnu i yr I hen furian, i arfer y liioddion i limio math o haf-dy yn ol dychyniniygion newyddion, yr hwa oedd mor ddlffyg- iol ei sail, fel yr oedd cyn belled o fod yn gryf ddigon i «;fyll awe! o wynt, hyd onid oedd yn barod i grymi wrth cliwytbiad ana Jl un o ychydig o gadei-iiid yn iaith wro* yr hen Fritamiiaid. Yn Lloegr fe fuasid yn meddwl ffcd gwr yn gwallgofi pe bi-asai yii anturia gwe'l)a'r modd y mae'r iaith Saes- OIalCg yn cael ei ltysgrifetm yng Ngeirlyfv y Dr. Jolin- son, neu'r iaith Ladhi yii ol Geirlyfr Ainswovth, ac nid ydwyf dditn cUo'n siccr fod atgywcu'wyr diweddar y iaitii Gynirftcg yn eu cyflawn bwyll. Y mae ein hiiaith mor gywraintya ei chyfansoddiad o '-erwy(ld beirtld fel na ellit Cvfnewid tin sillaf o honi, heb anafu gwaith rhai 0'11 heb deidisu ac y mae- y rhai a fyimant ansefydlu llytliyrennau i ti.JLldlolli eu myinpwy eu h'.inain, yn dodi gwaith y beirdd allan o gynghanedd, at feI sat'r maen anfedrus, yn cyiuiiieryd arno wella hen fur ardderchog, yn t allan o'u lie, ac wi-ti) hynny yn dymchweljd yr boll adailad ar ei ben. Y mac'r enwau cadarn sydd yn tcrfyno yn oedd yn y nifer luosog, wedi cael eu trefnti i gyd-odli a'r trair hloedd, ac os tenir y llythyren e alldn, dyna waith y Beirdd allan o. reol y Gramadeg, am hyny. yn gystai ac i wahaniacfthu rhwiig yr enwau csdyrn a'r aniser uetJt keibio oV ferf, fe ddywedir, Efe a wisgodil ei iciig-- oeddj megis, Y Brenhin Cyrus a deytnavxld dros holl deyrwisocdd y dwyrain, ac ar ddydd ei enccligaith efe a aiii dano tii wisgoedd Breninol, ac fe fod yn arfer parhau amryw ddyddiau ar y cyfryw achosioji, i anfon puran, a ddillad i'w gyfeillion pennaf." W vth y rhan ddiweddaf or ,ymdrodd, yr ydy YQ tebyg y gellir gweled yr ammhrydferthweh o ddiswyddo y llythyren h a chrogi'r gair, fel y bydll cigyUÜion yn arferol o grogi eu mefasnach, ar fachau. Y mae cyireithiaiu a rhtolau cyffredinol gan ddysg- awdwyr pob iaith, ac v mae ysgrifenwyr pob iaith yn gwahaniaethu rhv ng y ferf a'r enw cadarn, rhwHg- sillaf o ,,aiii If-g a sillaf dryrrach &eu fnanach sain, a pliaham y chwenjiychai diwygwyr ein hiaith wn^uthiir adar brithion o'woydwladwyrp Y mae'r Saesonaeg, ag iiiii- ryw ieithoedtl arall, He bo'r gair yn cael ei swnio'n Ilcsg, yn chwanegll at y gair heb ddyblu'r llythyren ddiweddaf, megis yn y geiriau mean; tneaning, leun,leaningtac felly Rinnan yn y gair given, gtccnu, &c. ond lie b'o'r gait' y,n cael ei swnio'n fýrr, y mae'r llythyrea ddiweddaf yn cael ei dyblnyny chwanegiad. megis hyn, hynny, lyn, fynrm, syn, s:i,iuii(, ac yn wir ni allaf tinnau ddim llai ha synnti pelh wrth wded y moud ym mlia un y. mae rhai o go eg langcian diweddar ywlid weditrwsio'r hcu wraig fy luatiiieith. Os dywedir mat i fbddldni Hygaid neu giust- iandicithriaid, y rhai a ddvwedant fod gonnodd o gys- syiltia id in ein biaith, a bod ei swh yn rhy arw, os dy wed/ r nlai i foddloni'r cyfryw y mae'n diwygwyr yn tafhi ljyth- ,yi-eiinait aHanncyn anwrio iaith y), wlad, fe eu cymmharii t btant Sadwra yn y ddammeg, y rhai a wnaethant eunuch p'u Tad, fel y byddai gan. yr iicn wakh well llafar i gallu; mewn ymadroddioii rhyfoi^ y mae'r Gymraeg mor nerthol ei swna'r Groeg, ac i »n •cyfansoddiadau caniaid? mor felus ac mor dirion ei sain a'r Italaidd, ac os na ymddengys felly bob an?er hyrrdra domau'r awdwyr, ac md diffygion y iaith, yw'r achos, Y mae?n arter gyfiredinol ym mhob iaith i ddodi'r !!yth\ren ddiweddaf O'r arddodiad vr un a'r llythyren gy?fo'renw cadarn, neu'r gair fo'n cäul"yn,! 'j Íl y <yf- j ansoudiad, neu yntcu, gyfnewid y Mythyren yn y inood ag y byddo hi'n swnio oreu i'r clust, megis cmumtum nid con-mohun, ac felly fe ddywedai un o'n hen deidiaii, cydfod, nid cyd-bod, cyfammod, nid cyd-amutod, cymmtmm, nid cy(I-pititt ond fe ddywed un o'n coeg-fldiwygwyr diweddar, fe allai, fod y cyfnewidiadau gii liieidiol, iddangos, mae'n debyg, y mcdi"ant ddeongli ystjr y gair, ond y mae craill ysgatfydd o'r farn, fod mwy o gywilydd i fod yn anhysbys o hyn, nac. sydd o glod o fod yn wybodns o bono, ac y dylai'r rhai na wyddant hynr gael eu tyafon i'r ysgol i'w eeryddn, a'r rhai a anurddant y iaith i'r diben o ddangos eu gwybod- aeth o'r petliau hyn, gael eu i-liwyiiio -n iiliylr y, ifydion. Rbag eich blino ni soniaf fi ddim ond am un nell ddau I o bethau yn ycliwaheg, a hyny'ngyntaf, mewn perthynas i'r modd y cyfnewidiry gair di mewn cyfansoddiad. Y mae yu wir fod y gqii- dy yn chwanegti'r ystyr, ondy aiae'n eglur hefyd fod y gair di'n fynych pan gyfansoddir ef A gaii- arall, yii ciiwanegit'i- ystyr yn yr un modd, canys fel y mae'r llythyren a mewn cyfamsoddiad yn y Groeg, yn lleihau'r ystyr, ac weithiau, o'r tu araH yn ei chwanegu ac yn ei liosogi yn anghyffredinol, feUy y mae'r gair <? yn y iaith Gymraeg weithiau yn mweaol, megis difai, difeddwl, &c. ac weithiau y mae'n chwanegu at ystyr y gair yn y eyfansoddiad, niegis, dioddefaint, dibiti, difyrru a phan fyddo'n chwaucgu'v ystyr, y mae yn ei chwanegu ac ynej liosogi mewn modd rhyfeddol, canys talfyrriad ydyw, di, bryd hynny, o'r gair dmii, fellypan sonier am yr ttyn y mae dynion yn gael o galedi, fe ddywedir en- bod yn goddef ad/yd, nen yn gaddtf trailed,, ondpan sonier am oddefaint y gwaredydd, fe ddywedir dioddefaint, hynny yw, goddefuint yn ddim, mewn modd na bu erioed y fath oddefaint, o'r blaen. Oud yu y niodd diweddar, o ysgrifeiiu'r gair, fe ellir rlioddi ystyr arall iddo, a meddwl mai, dy odihfaint di a hysbysir, a bod yn bur dbygbod un o ilaenoriaid yr ymbleidian yn ein piith yn gofyn i'r Hall, pa beth a wnaeth waredigaeth mor fawr i'n canlynwyr ? a bod y llall yn atteb, (ty odtleaiiit di,, nid dioddtfaini yr Achuby d J. Y nail, fe ellir sylwi fod y gai i- dibeti, yn cael ei ysgri- fennn fel pe buasai rbyw wrthddrycb, neu ben yn ddiaii, gyd a dyn yn ei otwg, wrth yr hyn oedd ganddo yn Haw, end, yn ddiweddar fe (leby-gir ei fod wedi cael ei gyf- newid, fel pe bai un diwygiwr o'n hiaith, pan ovynno'r ilail iddo, pa beth yw'r bwriad sydd ganddo yn ei olwg wrth y petliau newyddion hyn? Yn chwennych atteb, dy, beii di, neu dy fympwy di, pan gyfuewidiwyd y gair dyixi; yn y modd hyn, gyntaf, yn y geirlyfr a argratfwyd o fewn yr vcliydig liynyddan yn Llundain, er mor f¡¡<Idiot ocdrly Ilyfr hwnw inewn llawer o bethau, fe gyi'ansoddwyd cyv/ydd, a elwid cywydd y pen, ar yr a- hosif ji, a rlian o hone: vdocdd yn y modd a ganiyn j OJ. riwi 'if' i — ..I.t.i.wxwy. D•<O.« d Ya?y.<<!??"??'?*"? ?" Un da byth ni ,a dy ben, DMM b?dd dysg a'i dH)en JjB Yw rhoi pwyt?a synwyr pen, Wynebwarth waith anniben) E O'n hiaith byth whaeth dy b?n, ???. Uonoeic?orphn'igorphen, A'i rhoi t'w phwll ar ei phen >S:c. Felly Difyrmxh a ysgrifennid felpe buasai dynion am roddi ar ddyall fod difyrrweh yn byrrhau neu yn di- jy''tu'r;amser, a'i fod yn ei fyrrhau neu'n peri iddo yin- ddfliigos ynfyr ynddimt; ond pan glywo arall y gair dyfyrru di, oddiwrth yr liwn a fo'n ymddiddan ag ef, y mae'n ddigon i'w ddychrynu, ac i beri iddo ofni, mai, torri yrtiaith ei Ben ef, ac felly ei fyrrhau, a feddylir, yr hyn ysgatfydd, ar yr un pryd, ni fyddai ddim llawer o golled i'r wlad, oni fedr yn ei amser wneuthur mwy o ddaioni nac a wnaethpwyd etto gan ddiwygwyr di- weddaf yr Iaith gymraeg. Mewn perthynas i'r modd y dylid swnio geiriau'r Iaith Gymraeg, y rheol oran ym main rhal o'r doethaf yn yr oes ddiweddaf oedd canlyn y modd ym mha un y mae trigolion Canoldir Cymru yn llafilru, lie y llygnvyd yr Iaith leiaf; ac felly y rheol orau i ysgrifennu'r laith, fyddai dilyn siainpl yr awdwyr goreu, y modd yr oeddynt, Lewis Morris a'i Frodyr, a Gronwy Owen a'r Parchedig Mr. Richards o Langl-allo yn ei Eirlyfr a argraffwyd yn y flwyddyn, 17.).'3, yn ysgrifennu, a'r modd y mae'r Iaith yn ym- ddangos yn yr Argraffiadan gorau o'r Bibl a'r Llyfr gweddi cyffredin. Y lhae Aigraffiadau Mr. Rhysiart I Morrib o'r Bibl a'r Llyfr gvcddi CyfiVedin yn 61 y ddull Iallh; ac y iiiae'n gyssnr genyt I i glywed fod y Bibl cyliswn a'r Llyfr gweddi Cytlredin, o wythply; a argratf'wyd yn ddiweddar yn Rhydychen, yn 01 yr un siarnpl ragorol, fel y mae'r Llyfr hwn (y Bibl) weithian yn rlieol i'n cyfl rwyddoi ysgrifenuu, yn gystal a; yn rheol tvwyd, a da fyddai pe bai mwy o Sylw yn cael ei ddal amo yn gyffredinol, gan ysgnjfm- nyddion yn gystal a Pluu iseaid ein gwlâd. Yn ddiweddaf, me fl perthynas i'r modd y chwen- n^cliir gwelhCv Iaith gywaey pan y mae'n ddighfyd, yr ydwyf yn ofni, me v. n ,.aw Meddygon trwsgl, iod ei bymddattodiad yn \gt« o byi ny fvdd ei tliynged, yr ydwvf yn -r heu Bendefiges cyn ei di- Wedd, gofio'r driniaetti a gafoad, oichymyn rhoddi ar ei Bedd yr Ysgrltcn i;o.uno, a orchymmynwyd ei gosod ar ei garreg-tedcl gan'yr hen v r hwnnw, yr hwn pan i oedd efe yn ddigon iaFa, a gyngor Meddyg y | Pentref, yr a'i go ;m:;t a chynunaint o ddiottach o'i ddarllayviad ci htai, ft1 y golchodd efe ef, allan o'r byd, mown ychydig t ? 01 ei orchymmyn fe rodchvyd ar ei garreg-f i y ;>niau liyn, Yroeddwn yn iach, mi fymiwn fod yn well, a dyina lle'r wyf filli gorwcdd," neu fel y dywedai y Bardd, | Oeddwn yn iach, heb achos Un me'ldyg hyd rhyd ria rftos, Yil iveii, c:tto'ii ,Iwli ll<Iol A minnau'n fyw, 1'nymw"H fod! 'Kawr.saeled waeled! y wedd! ]Vrewn gaír-'rw'j:'i-):mn'n gorw'dd. Yr oedd yn hyiVydweh mawr gcnnyf i weled eich Hythyr, ac i ganfod eich bod o'r un farn, mewn perth-1 i'r petliau is yn a miiuiau, ini debygais fy mod wedi cynlrfod ag utio hen Ysgolhei^ion yr oes ddiweddaf, am hyny ni ollwii lai P A sTarad a ptuirhau i ymddiddan gyda phOÎ1 rhyddid, dros hir pi tser, fel i- byddein ni arferol o wneuthur bryd hynuy, pan g'ylarfyddai hen f yfeillion, canys nifcitter;, yr oes honno, dreulio. talm o amser; ynghyd In '» ( libio ein cymmydoion,na llofruddio iaith bin IiIam, uc heb i'r orian ymddangos yn hlrioll, I canys yr oedd ge-nnym ry-x ddiben da yn llaw, ac ni wy* ddein pa fodd i dXUfynm ein gilydd heb -niweidio y naill y llall, ac os byddai ti-r yn rhy hir ei chwedl, ni j fedrem tlLliO¡[íÜi yûa ef yn amyiteddgar, fel yr ydwyf [ yn gobeithio y gtrddifwch cliwitbau, Fy Ngharcdig Gyf- i aill, gan eich, < I Hen gydvmmaith a'ell ufudd wasanaethwr, Llaubedr, .Chwef. 2. E I 11 1

AT G YIIQEJ)DW& s HI' SiV GOMER. I ■ HINYDPIAETH (METEOROLOGY). I 'SYR" li, dyben o roddi cyfrircywir o ystad yr bin drwy yflwyddyn, ac i sylwi ar cfFaith yramrywioldyw- ydd sydd yn dygwydd av gorph dyn, yrydyni'yn bwr-1 iada cadw cyfrif beunyddiol o ystad y. TymherfewryM, yr Awyrbwysydd, y IJuithddungosydd, y Gurlawfesn/ydd; ac i restrh yr amrywiol a ddygwydd yn y parthau hyn, pa nn bynag ai heintus -m ijimiiorilwl. "Os bydd cyfrif'o ystad y peii jainiau uchpd- yn dderbymotgCHycb, yr yJyfi yn bwriadn anerdi SE I HEN GOJIER ft thatfen fisawl 0 liohynt. By ddai yn dra dymtttt&wl fod y fath dalien yn cael ei- gan ryw rai yn eich plitli chwithan, ac mewn parthau eli-eill o'r wfc/d, fal y gellid cymuarn yng'jyd ystad yr bin yn am rywiol barthau Cymra. 1\i chawn roddi ond ansawdd gyffiediHol yr hin am y rnis d iweddaf, gan dflecliret-, yn t'vvy enw^digol gyda'r nesaf-, ond yn gyntaf, byctd yn -angenrheidiawl darlunio yr amrywiol Athron-Beirian- nau (Philosophical Instrumeiiis), a grybwyllir uchod. t 1. Y'TYMHERFESCRYDD. I I Saes. ?c?Mo/?cr;' (o'r Gr. &ip{s.n ?sr? ;i j ,<1plw 'i fesur). I Un o briodoliaetr.au hynotaf gwres ydyw y gailu sydd ganddo i ymchwyddo Kylweddtui. 'Mae y sylwedd hwn (sef gwres), mor deneu-lym, fal l y mae yn treiddiaw trwy bob sylwedd y cjffyrddo ag ef, gan yiwwi»iia.w' rhwng eu gronynan, ac nid yn unig eu gwaUanu oddi- wrth en gilydd, ond yn ami fe a'u gyr ymaith, yn tlra phcli ar wasgar, megis ag y gwna a dwfr,pryd y itiae yn ei droi.yn agcrdd (vttpmtr). Fal hyn y mae gwres yn ymledu iieh yn ymchwyddaw sylwedd, gan wneuthur iddo gymmeryd fynu fwy o le nag ydoedd o'r blaen, Gellir cael ymbroliad o hyn drwy addasu 0 lial- arn i l'odrwy, ac wedi hyny ei wneuthur. yn cliwil-boeth "n y thil ynawr, os cynnygir ei roddi ef drwy y ;od- rwy drwy ba un yr ydoedd yn cerdded yn rhwydd o'r blaen, nid el ar ei chyfyl, o herwydd ei ymchwyddiant gan y gwres. Y mae oiferyn at y dyben neillduuwl o fesur ymystyniad sylweddau cyflyn-o herwydd gwres, a elwir YR UFELFESURÝDD I (Pyrometer; o'r a", Tivp tan neu ufely a f^fipto i j'esur). Wrtli-yr offeryn hwn yr vdys yrt cael bod yr amryw- iol fettelodd yn ymestyii mewn gwahanol raddau; ac felly mewn perthynas i svlweddau ereill. Ond y mae y tneddiad Hwn i ymchwyddaw o herwydd gwres yn llawer mwy eglur mewn gwlybwr, nag ydyw mewn sytweddau cyllyn. Ynibrofirhyn yn y modd canlynol; Cymmer ddau chwiliol gwydi' (gluss tubes), ac un pen iddynt yn terfynu yh belen geuawl (hollow bit lb), llenwer y pelen- an hyn, un a gwirawd coeth (rectified spirit), a'Iwi at dwfr glan; lliwier hwynt a chyfaddas gyfferi, er eu canfod vn fwv efflur vn v chwibolau. Fe Ymchwydda y gwiraiodyn unig oddiwrth wres y llaw, ac a escyn yn y t hwibol; ond ni chymmer hyny un effaith ar y dwfr, o herwydd nid ydyw mor deimladwy b effaith gwres a'r gtcirmCd. I'e i rhoddid pelenau y chwibolau mewn dwfr poetit, eseyna y dwfr a'r gwh'wod 'ynddynt, ond fe gyf- odai y giiiii-aird yn llawer mwy cyflym na'r dwfr. Pe rhoddid tallen wedi ei graddu with un o'r chwibolau hyn, fe site bai niegis Tymiierfesurydd. Yn y peiriant hyny, y mae yr awyr wedi cael ei yru allan, a'r pen uchaf iddo wedi ei gau fynu. Y gwlybwr a ddefnyddir yn fwNAt, evitrediii at y dyben ltwii yw.t(rian byw; pa un sydd yn ymchwyddaw ac yu yingynnwysaw yn fwy cyfraddawl nag un gwlybwr arall. Yr ydys hefyd yn arferyd gifytaivd wedi ei liwio at y dyben hyn, ond nid ydyw yn ^pichwyd.lo ac yn ymgynnwysaw mor gyf- rall(lanvi a,i ond pryd nad ydyw yn angen- rheidiawl i sicrau tyinlier unrliyw beth yn dra chywir, I etyb gwimivd cystal, ac yn u-ii- weitljiati yn well, o her- wydd fod ei ymchwyddiad yn helaethach, ac felly yn fwy canfodawl: fe ellir hefyd ei arferyd mewn sefyll- faodd yn mha rai y rhewai urhmbyw, canys ni wybnwyd am un oeriii ctto a wai-unaethai i r.ewi gwhmcd oeth. -NIaydysyn gradllunil latli mhob gwfedydd. Y gradd-daflenau mwyaf, at-fei-edig ydyw y rhai hyny a ddychynnnygwyd gan Fahrenheit a Rcmmur; y lUae y gyntaf yn cael ei dewls gan y Brut- aniaid, a'r ddiweddaf gan y Ffrancod; end rhag peri rhwystr, y mae y ddwy radd-dafleii, yn gyffredin, wedi eu rhoddi un bob ochr i'i- elfwibot. Y mae Fahrenheit yn graddu ei Dymherfesurydd yn y modd hyn y mae yn ei roddi mewn cynimysgiad o eira a hukn cyffredin (y pethau oerld yn gwneuthur yr oerni mvyaf a wyddai ef am dano), pryd y mae y gwlybwr yn dyscyn yn y ellwi, bol at bwnc y mae ef yn ei nodi yn diiiddyiii (Zero), o bale y mae yn dftchreu ei gyfrif; wedi hyny, y mac'n ei i-otfdi mewn dwfr bervvedig, y mae y gwlybwr yn es- cyn yn ebrwydd at bwnc ncillduol yn y chwibol, pa un y mae ef yn ei nodi; y mac wedi hyny yn cyfrann cyf- rwngle y ddan bwnc crybwylledig yn 12 0 gyfi-addau, Yn Nhymherfesurydd Fahrenheit, y mae 0-, yn arwvddo yr oerni mwyaf sS Fedr ef ei wneuthur; 3'2, pwnc rhewi dwfr 55, pwnc bydd yr hin yn gymhedrol ei thymher; 78, gwres cyffredin yr haf; 98, gwres y gwaed; 112, poethder twymyn (fever heat); 176, pwnc berwi ^wL uwd; 212, pwlic berwi dwfr. Y mae Reaumur, yn ei beiriant, yn nodi megis yn illi- ddym hwnc rhewi dwfr, ac yn rhanu y cyfrwng le oddi yno i'w bwnc berwi, yn 80 cyfradd. Y mae gladd- (latien arall wedi cael ei dychymmygu yn Ffrainc, yn ddiweddar, gan un Cdsus; a gelwir i beiriant ef, Y TYMHERFESUHYDD CAN'GRADDAWI, (Centigrade Tiiei- nwineler) pa un sydd yn rlfanu cyfrWng le pynciau rhewi a berwi dwfr yn gan' cyfradd. Y mae hWlI yn dyfod t arferiad cyffredinol yn y cytandir, a diammeu mai efe ydyw y gorau, pe buasai wedi ei arferyd er y dechreuad.—Yr-ydym yn bwriadn gwneuthur ein fiylw- adauar ddau wresfesurydd cywir, yn ot dychymmygiad Fahrenheit; un yn cynnwvs gwirawd, a'r Hall a)-ifill, bylv: trwy gvmharu y ddau yngliyd fal liyn, ni fydd lie i dwyll ddygw ytid. 2. \R AWYR BWYS YDPI I Saes. Barometer; (o'r GI" Bœ@. pzi\js, a v.f.fiu I i fesur; o herwydd ei fod yn mesur pw)-situ'i- I a IVJr). Y mae yn cael ei brofi bod yr mryr yn gorph sylwe- ddol oddiwrth alluodd gwyntodd, ;• bod ganddo bwysau oddiwrth bob pethau ysgafn, megis mvvg, cymylati, &c. yn nofiaw ynddo. Y map pelen o wydr wedi gwagau yr mvyr o honi, yn pwjrso Ilai nag ydoedd o'r blaen. Yn fyr, mae'r auyr yn pwyso ar wyneb y ddtiaryr un faint a pite b'ai wedi. ei liamgylchu a mor o arian "!lw )() mod- fed o ddv.ln. [Y mae dwfr yn dryniach iil o weithiau n&'r awyr, ac 'avian byw yn drymacli 14 gwaith nh dx,fi,; neu, 14,000 gwaith ni'r aWVI'.J Cafwyd hynalltm wrth syltvi ar .siigiiedyddioii (pumps ); pe rhdddid sugnedydd iiifiw n ii y-i'lon, i'r dyben i'w sugno allaii; tV wuai y sngn^ j ( piston), wag-le yngheu'edd y sngtiedydd oil herwydd bod yraipyr yn pwysb ar wyneb y dwlr, gyri I i fynu ilenwi y gwag-ie* ond pan gyfodir y dwfr i yn y sugnedydd 54troedtedd o uchilcr, fe tydd y golufn ddwfr yn gyf-bwysau a'r golafn awyr sydd yn pwysoar wyneb y (hvfryn y Uunon i'w yrn i fynu o herwydd I hyny,fe saif y dwfr yn y man hyny, ac ins gellir ei yru yn uwelt o herwydd eifod yn cydfantoli n\ awyr. Yn yr nn modd gellir codi at urn byw ifynu gydi^soguedydd' '30 niodlccSd, ond yi; o iierwydd yr unrhyw ucJws; sef ei fod, yn y man hyny, yn cydfantoli a'i, awyr, -On, d tihle ydyw yr mryr (o herwydd amrywiol achosion) bob amser o'r.«n bwysau s ac V mac v c" vinew- idiadau hyn yn effeithiaw ar gortf d*yn mewn inDdd neillduawl; I)I-Y(Iy -,ii pwyso yn gadarn ai'iio, y mae yn ei gadarnfui, yn ei gryfau, ac vil ei tyw- iogi; ond pryd bo'r awyr yn pwyso ond ycliydig arno, v mae yn llesc ac yn drwm; yn ymlacau ae yn gwanau. vbe)i i- ydvw pendcrfyttH pwys.nt yr awy a'r amrywiol arndfefati, Chwibol o wydr ydyw, i yngliy-lch 32 inoedfedd •» h$d, yn gauedig yn ei ben ncaat" ac wedi-ei leríwi ag arianhyic; y mae ei lien isaf agored yn tmi fynu yn?wpan, paunsydd hefyd \n' !htwn o «'-t(t?:  Yn RWr, pryd m?c'r awyr tMor drwm Ilawn oariun bylv.. pryd mae'r awyr mor drwm n? y cCldw ef y eymylau ifynu. ac fcHy yn rhoddi i m hin deg, v.mae yn pwyso yn gadarn ar yr ariitn byw yn y cwpan, ac felly yn ci gynual gryn uchder ya y ehwi- • bol: a phryd rhaid i'r gwlawddiscvn o herwydd j i'r aw F ysgatnau, y mae y pwysau ar yr aiian byw. yn y cwpan yn ysgafnach ac am hyny, y mae'l' arian byv; vii yn y chwioolyn discyn, ac fdhyn yn rhagbeniibdiad sych i gynnneryd lie yn y tywydd. Yr ydys yn graddu yr Awyrbwjisydd fodfeddi, yn otIlyd nen uchder y chwibol; ac wedi hyny yn ddegawl. Nodau y prif hynciau sydd ial y canlyn 51, tywydd tra sych; :jO, tegwxdi paraus; 30, tegweh; cyfnewidiad tpvydd 29, gwlaw 28J, gwlaw frwin 28, tywydd ystormus. Y niae, hofyd y.n wiw sylwi bod yr Awyrbwytyrid o ddefnydtf neill^uol at fesur uchder mynyddodd, o her;, wydd fod yt-awyr yn ysgafnau fel yr escynom i fynuj ae felly y.mae'r nriamliiw \n discyn- yn y chw ibol y hiae yn (liscyll. yilgliylcii y ddegfed ran o fodfedd am l ob 90 troedfedd a esCynir, neu fodfedd am bob 300 Hath. Vr ydys yn cael allan drwy y peiriant hWh, fod 2160 o bwysau o awyr ar bob troedfedd ysgwar ac y iuae 32,4000 o bwysau o hono ar bob dyn, os cvfrifir 15 troedfedd o arwyneb i got-if dyn: fat hyn, oni buasai yr awyr o'n mewn yn gwrtiiweithredu ei efiaith, buasai ei bwysau dirfawr yn ymwascu dyn yn ysletan ac 0111 buasai I't-pwysa),! hyu oddi aHan i Wtt.hweititicdit tnedd- ia(i givi- ilitic- ld'I"I wl' yr aw3,r O'n ni??wii, iad gwrtlmeidiawl yr awyr o'n mewn, bnasai, with mthro allan o bonoin, yn ein hymdaliu yn chwihfhv man!— v "0 IMmv,-mor rhyfedd yw dy waith, "Oth syruvyr berjfaith dradoeth! Gwnacthost bob petit a doethder dawn, A'r tir sy lawn u'th gyfoeth." E. P. yn Ps. civ. 24. 3. YxvrAiTftnnANGosYni}. Saes. Hi/groscjpe; (o'r Gr. "Typos lluith^ <T,-ioTSiuj ■ i olygu). j ('I' Dyben y peiriant hwn yw dangos lleithderyr awyr, ac felly tneddiad yr bin at .wlybrwydd ueu sychder., Y mae amrywiol lfyrdd i'w y fl'oi'dd iuiwsaf h'r oreu ydyw v ganlynbl: 'Gosodei* biich yn y pared with ba un y doder detnyn o tfrewyil-goi t (whip-conl )f wrth ben isaf pa un y mae dernyn o Ineii, ynghyk h dwy fodfedd 0 hSd, a phedair modfedd-o dryfesur, wedi ei durinaw yn grwn, i gael ei osod pa un sydd i fod oddi" fewn i gistan betrya!, a tliivil erwii o'r tti blaen iddi, er ranfodet ymsymudiad o'i mewn: ar hydcaliol y twll hwn y mae edef haiarn i'w gosod, pit-IID* sydd i ateb me- gis 1 liifydd. Rhaid gwneuthur y pren (;rWI1 L gyfateb yn ei drymder i banner pwys, trwy roddi plwm yn. el waelod, i'r dyben i gadw y ffrewy ll-gort ar dyn. hho-, thler papur oddlamgylch y pren, wedi ei ranu yn 100 cyfradd; ac yn awr yr offeryn sydd gyflawn. Gosoder y pwnc diddi/m gyferbyn a'r rhifydd, ardy wydd rhew mawr, ar ba amser yn dra sych, ac te fydti. yn gywir yn ei le ond rltaid byrau y ffrewyll-gort yn y tilth fodd na roddo ond un tvo oddiamgylch o amser syehder, i amser y gwlaw mwyaf.—Gweithrediad yr offeryn hwn sydd fal y canlyn: Ar dywydd gwlyb, y mae y ffrey,yll-: gort yn cwtogi ac yn ymbletha; ond ar dywydd sych, y maë'lJ yinddatod ac yn liirau. Prif-bynciau cin Liail-il- ddungosydd: 0, hin dra sych; 20, lled-sych; 30, lleith- der; 50, niwlog; 60, gwlaw; 80, glaw dwys; 100, swlaw ti-wlii. 4. Y GWYNTFYNEGAI. I Saes. Anemoscope; (o'r Gr. xnp.<& y gzej/nt, a crxoTiitij i olijgn). Offeryn digon aduabyddus lan yr enw Ceiling y Cwynt, ac am hyny nid y%i,'ii "Ofyii ei ddarluniaw. Ei ddyben yw penu allan y pynciau ar y tertyngylch o ba rai y mae y gwynt yn chwythu. Attalfyriadau a arferir am y pedwar prif bwnc: G. Gogledd (north); De. Dean (south); D. Dwyrain (east); LI. Gorllewsn, ¡,u'W'o11) 5. Y GWLAWFEStRYDD. Saes. Pluviometer (o'r JJau. pluvta, gwlaw, a rnetrum, mesur). Llestr crwn ydyw, wedi ei wneuthur 0 atcan (tin), 8 modfedd o uchder, a 5 o dryfesur, wedi ei raddu o'r tu mewn yn fodfed.lau, a'r niodfeddan wedi hyny yn ddeg- aidd; y mae ei gaead wedi ei ddychymmygu yn y fail) fodd fal y rhed y gwlaw yn hylif iddo, ond ÜL1 na thar- thlo yr haul mo "houo fynu, ac na thawdd yr awyr cf i'w "arw^tfd y^aiiiri Ei ddyben yw (angM pa wt if fed-1 o wlaw a ddiscvu yn wythnosol, yn lisoi, ner ljt flynyddol. r Can obftitliiaw y bydd i h\vi esgnsocH y r',i ddarluniaw uchod, » Yr ydyni, Syr, Eich gostyngewldiaf wasanaethwyr, RICHARD ROBERIS, )^-jy ?11?"' DAVID ROUERTS.M.D. I t l'lJtJ', ( lOn. Melin y Coed, gerllaw Llanrwst, Chwef; ■ l

BTLS-RESTYR HINYDDIAETHAYVL A MEDDYG AW I J I DitOS LANRVVST, AM IONAWR, ltlH. t .Sf/y? L?f-M-.?.' j 5?.14\oLcdredi.<di'G?kdd ) • U' :11. 4". 10'. o Hydrediad i'rGorllewin .1 a, O'r dydd cyntnf hyd y 25 o'r niis. Tywydd; yn bvvrw eira ac yn t?eWL y rhanamlau Pwnc uchaf y Tymheifesurydd 1: ^isafyr unrhyw ?? j uchaf yr Awyrbwysydd ;;(> .11 tsat'yrHni'hyw-< ? isaf yr unrhyw lilw ??if v lleiafyr unrhyw 0' l'),n(-iaii iiiwn?a 3r gnvyiit a'r C. Dd. I Dyfnder yr eira' ar f?s t(?, ?wastad, mewn ('ody » Ion. 24, 8 modfedd, fLluchfeydd mawrion sir bvd ?' ?yrddoddi amgyl^i,o ddwy i bcdair Hath o ddy?dcr. 01). -1,5 i'r 28 o'r mii. Tywydd; yn nieii-,oli, witw. frM-yM?,. ])c. a'r I)e. Dd. 'T?.i?7'.?/M;?yt/? 40. Awm- ?-??J, 1)(. i't, I)e. ii(l. !yi)il,I ?,?3iii,ydif, 40. A,y, O'r 28 i (Üiilletld y mis. 1 Tywydd: Eir-wlaw, cesair, rfaws rhewi y nos. Gwynt; G. a'r G. LL Tymheifesurydd, 40. A'irui'- 1 bivysydd, o i 29. IMuLitddungosydd, o SO i 45. Y Fi-celi wen, (Variola); y Frech gocb, (Rubeola). CI. KEY DAT TYMHORAW1. 1. Prnfiymiwl t hen nmnau yr m'tdiml: v LUfant, (C. '■'turrhm^; vr Eisglwyf, (I'leuritis); yr AnadHtst,(.^Sf/MWfI); CaeihiiViicdj (Dys^ncen); Hychgrvgni, (('yHWchv ionsUu- ris); Darfodedigaeth Peswch hir-baraus, (CM'irrltus cltlviusm). Perckvn- i'r ymjfxg/irodd a'r colyddion:. AnidiraiUedi^aet.h (D>;«p-vs>a) ) Cvllagwst, (Gaslrodyma); Gwaedgvlbgiad! (IIwi.iau'iMm); Khyddglw\ t, (Di<m-ha.-a) v D v*V.iwv ar ol y Dyspeid-gryd, (Hydrops post Fd;, n )l!l;"¡¡IJt Fei-thynmi i !>■rlL-iu ullauol y corjf; Llyyadlki < "(OptlKdiniii); y Gynnnalwst lem ac aratol, (R-tanith^l p acutus et < vtdem); y.GlM:vst, (lochias); y Frongviiyr- wst, (Plcitrodyrj-); iJwynwsjt, (Lumbago)' y Droeilwst, (Podagra); Ddannoedd, {Odontalgia),, ———————

r MAIiCIINADQDD. CrFxr.n IUFA YD, UEOLAX M.mc, r,, lifel f. 7. Y mae'i' men ioliad (dadlcithad) hvnaws presennoi, yn rhoddi gobaith y bydd llongwriaeth yr afon yn thydd dydd'Mercber nesafy pryd y dvsgwylir llawer o yd i'r ddinas. Ychydig o fasnadi wnawd y dydd hwn, ». geiiir ystyried y pri?dd yne?wmv!. Hadan Llin, meillion, | ac erfin gwylltion 3 n cad\v eu prisodd. Prisodd dcrbynadau jir Yd, y Grynoq. ) Given ith cocli 6f5s i 80s tnvenitii gwyn 74s i HBs nhyg i 45s Jlaiild (Barley) {ïs i .1Bs Brag-guelw ( PlIle) 6.3s i. 75s Ouch 2os i 3Js. Poland* 2iis i 51s L Ffa cclJylau ne?. ? SSs i 4K lien 11a cellylau 4Jfe i r;^ I'fa eoioineood.new4J^a <?< j1 Hen i!'a colmiWHClu i 5? Pys at ferwi 65s i ?? \PYS U w ydiOJi 41,; i ? 'PrU 'ijffitrMjfr I'dyn Xght/mruy Gytnog'(JiigM Winche" I ier Hus/uU). I   s. d. j s. d d L !Swyu.d.i? o?anw? ?() 00 ? 1 29? Gaerfyrdiliii Mj! 0 0 58 9 22 9 [••— Ben'n. I ?)U 00 41 ? IStt i- Abeiteifl »■ M u 00 ? 0 18 0 -———ttvchmmng- ?? 8t 9 6?) 8 44 7 ?t 0 Fae?yfed ? l ? ? ?? 8 H 9 ryiiwy » h/ 9 0 o 41 7 n n ———D?t:?)?y'] "a 0 0 0 0 0 23 1 ——?-.M?indn ^8 5 0 0 48 0 -1 ?———'Fi!h.t •; 90 0 I 09 ?)? o () I .-?—— Dd..n!)cc!t-. 9? 1 0 0 )O 11 n Caernaifon 81 0 0 () I 4? ? ? ? ———Fon- CO) 00 ?o <? 0 I Pris Pallidal (I., !u 2,qJ pztgs. Peilliaicl teg, 70s 1 l&s | FHion, 65s i 70s I 1. PeilJiaid Aiiierica, y Faril 0s i Os Pi r: cyfartal Siivgr G'teineu (Brown ), Yn ol y it wnawd yr wythnos a fleffynodd Ton. 1) '21 lleblaw yr Ardretii 11. dalwvd, nrn1 sydd i'w thalii ar fi I. Pris u Cig, heb law y UiA'-fwyd, y Maen 0 S pteus Cig Eidion 6s 4d i 8s Od Cig -Maharen 6s t>d i.8s 6d. i i<?f.)u-7s(M!8s4? li 1 1 I j t:ig Tyrchyn 7s 8d i 8s 6(1 Pi-is gr Ilopys (Ilol)s), y;t ,CVDA:t," (BAGS). I Kent » 61 6s i SI 9s Sussex 61 (ib i 8 t 851 Essex ql oi i III 1.1s. HANNBH SACRTAIT (POCKETS). I Kent, 91 0s i J 4] gs Sussex 81 Os i 101 fls I 1;irni,am HI (is i 161 16s 7 ?, I I Prisy Gweryu Llundain. i j s. fl. MarchnadWhitechapel 6 6 St. James ti 4 — Clare 0 0 12 10 Cyfartalwch 6 5 „ I I. I 4t. (1. Gwer y dref y cant 110 0 mdyn ltussia 110 0 —— gwyn Russia 10o a Spbon Russia 106 (>, Defnydd todd.edig. gg n, garw 65 0 Greaves 28 0 Rhytionda ( Dregs), 12 0 Sebon C'olfran 2 128 (> Brycldyd 124 0 Al t'iya 112 0 Pris Canwvlliwi—Moldiau His 6d y ddw^ia. Ereill Lis 6d v ddwsin, j