Seren Gomer

4í) BARDDONIAETH CYWYDD Y FESEN. II Or.EUBVnD awenydd war Barablddoeth, hoywgoetl), bygur, Eilia'n gynnes i'r Fesen, Ddidraws bur gan dda dros ben; 'Yn glaurwydd gwna'n eglurach, Ei mawr fudd a hi mor clt Yn sywdeg hon osodir Fetch groenwen, is tonnes tir, A gwiwrwydd cwyd yn gaivres Eilwaith olr pridd liaitb er Iles, Cyramalog uwch cwm lielaeth Ehed hsr mal dewr saeth: A'i breichiati yn gwau'n y gwynt Y mwria fry a'r mawrwynt, Er temestloedd yn bloeddiaw Arnthr glrch, er Tliuthrau gwlaw; ? Er siglo a briwo'i bron I ?' ,I? i corwyntoedd chwyrnion; nwwrf er crynn o'r tir,  0*jntfirigle hi ni threiglir..> ir bwrw o'r gwynt ar hynt rhydd ?EtgwantoddHutu'rgpHtydd, ??b anuwy?ai?yn bennoeth X Mai Arglwyddes gynnes goeth. Mae hi'n cysgodi adar m B?yn sw 'it onwes wil Yn Un yn hon llawenhant NOsweitijiati, ac ni sytitant. Y n gywrain daw brain ein bro I ddwyfron hon i huno, A godidog y dodant Ynddi nythau goran gant. Caen', syw dy, cynnes i'w dal, Uu castell ni chan' cystal. 0 daw gelyn digywilydd I 'sbeilio 'u gloyw dwr hoyw rliyddj Arfogant yn fawr fagad A gtn w stwr ar gwrr en 'stad; Codawt yn tilwyr cedyrn Trqjgnt a chwythant yn cliwyrn:  0!! y gwersyHant aHwydd i'w plwydd .'n pl..L n 01 glan ymlydanu Gwel y Fesen geinwen gn Fawr (ii-efn, ar y ce'ntbr di-aw I Amerig yn moriaw. Hi a gynnwys yn ddwys dda Filoedd yn ei mawr fola; A ileil ar ysgwydd y don Lwyddiannus In o ddynion. Mynych, gwel, rhyfel is rliod Mewn Mesen mae'n ymosod: Gloywdeg rhoir arfau gwledvdd 0 fewn ei chroth fwyniach rydd; Daw i maes o'i cheudod mawr Xi vniion duanau traniawr: ?Eh?f oer, uwch swn Ilifeiriant A ffrydiau ugeinian gant: Swn hynod gan lewod lu A tnyrddiwn o cteirw mawrddu. O'i wirfodd y dewr forfil I Chwyrna' cawr, mewn dychryn cil Y m mheU, gan fantell o fwg, O'r gwawi"ni welir golwg. Gwir mae'r Fesen ddien dda Yw dy benyd di Bona. Ni thraethir, er poeni'r pen Fisoedd, lioll waith y Fesen, Dwys hygar Dywysoges Yn Hong mawr iawn yw lies, Ar wendon bed i'r India j Ymmaith dwg bob moethau da. J Holl ddychryn diderfyn, dig Y ddudojt fawr chwyddedig A gorwylU reieidr geirwon Ni rwystrynt o helynt hon. Ydd ynfyd foroedd anferth Weithian yn en cafnau certh 1 r, Yn hyll wangcus a'i llyngcant I lawr i'r cliwerw a'r berw bant. Cyfyd eilwaith o'r cenfor, Flied i maes o rwyd y mor A naid o'i draflwngc yn 01 Ganwaith yn gynt na gwennof. Llwgr hwy a welsa' Lloegr hen Oni fasai'r fwyn Fesen. Llewndid trigolion Llundain A phob trefydd celfydd cain. lach wiwfun yn ei cheufol Dalir bwyd i lawer bol; O'r glasfor draw daw i dir A detigainiati digonir: Lleinw o ifrwythau pellenig Diwall y tro, 'r wlad lie trig: Trwy'n hynys pob llys sy'n llawn 0 ethol ber ddanteithiawn: Gwenti ym mhob digonedd Mae Prydain gywrain ei gwedd. Gorau o brennau'r bronnydd I'w pherchen y Fesen fydd Gloyw y daw dan glo daear 1 bwll cul pan ballo car. Doed barn cydwybod arnoch I roi mes i besgi'r moch: Dwys holwch ai disylwedd En gwaith os distadl eu gwedd. Trwy 'mywyd nis tro' mwyach Dan droed o'r wen Fesen fach. ] Dyma liyder lIawnder lion, A gwi-olbarelt gwir Athiott, Tra mes o dentu'r meusydd Baitwmia wen yu beu bydd. DANIEI. AB !EvAN DDU, I Rhydyt%». (o sir Aberteifi). Rby dy, (o sir Aberteifi). YSGRIFEN FEDD. ECHDOE yr o'wn mewn oychdod,Jo ciddif, Yn nydd fy mabandod; J)doe yn heinif ddyn hynod; Ikdùpvmewn bedd yma'n bod. ARAIX. AROS y mwynlangc irwedd.i weleq Dy olaf gnl annedd: Y gwas bacb, i gwys y bedd » Y deai ya y wweùd. GUt yn va AWDWB. if GrKGZLLTVR SIREN GOMEIt. j A1TEB I LYTHYR MR. E. I SVR, Y mae yn hoff genyffeddwl bod dawn areitliiol yr hybarch Frutaniaid, heb ei lwyr golli yn y niwl; i'm ilawenydd, wele y mae eto yn llewyrehu yn ei ddysg- leirdeb yngwyneb SEREN HOMER. Y mae yn dda genyf feddwl bod gwyr o ddoniau Mr. Idris Fychan, a chwithau yn gyd-oesawl a mi, er mai peth byrbwyH debygit mewn gwr o'cli cynneddfau chwi, ydoedd ei ganniawl èfam roddi ei farn am ansawdd y wlad oddiar glogwyn Cadair Idris, pan oedd y niwl dudew yn cyfori holl ddyffrynoedd a'r gwastad dir. Yr wyf yn galaru o'r tu arall na buasai Mr. 1. F. a chwithau yn byw yn yr amser ag y carcharwyd yr hen Egwyddor anrhydeddus ag a elwir COEIEHEN Y BEIRDD; pan yr agorwyd y pyrtij i'r lythyreg dronawl i Lys, ac i Lan trwy y Dywysogaeth; canys y mae itei feddwl y buasech yn colij ieh gwaed, cyu y goddefasech i'r fath ftrwd lifeir- iawt o ddirywiad i redeg dros hyfrydawl dalaethau y Frythoneg; oddieithfcbod yn hawddach genych gydymag- weddu a dirywiad nag a diwygiad! Nid wyf ti yn ad. nabod neb o ddirmygwyr Dr. Dafis, yn y wlad hon: y mae efe yn fy ngolwg i, yn debyg ei oleuni i wyneb yr Haid, pryd ag y byddo yn dyrchafn dros y terfynglch arforeu eglur: nid oes un seren oddieithr SEREN GOMER yn haniad y twr ser yn haeddu ei chyffelybu iddo ef ac ystyried yr oes yr oedd yn byw. Meddyliais cich bod chwi, Mr. E. yn golygu mai nod o wallgofrwydd, neu benwani ydyw aincanu diwygiad mewn ysgrifenyddiaetli; a phwy yn ol y drych-feddwl uchod a all farnu Ilai nad dynion gwaUgof oedd Dr. Johnson, Ainsworth a'n cyffeltib; gan iddynt rhyfygu llythyvenu rhai geiiiau yn wahanawl i'w tadan; megys, Son, yn lie Sonne; Sun, yn He Sunne, &c. y mae yn de- byg y byddai yn drosedd anfaddeuawl vioni ni add dwy lythyren o bump allan o un gair, er bod hyny yn ganmol- adwy ynddynt hwy: gan fod yn rhaip i ehwi gael dwy- awl, yn hynny er gorfod synnu, gwthiaw a thynm. Yr wyf bob amser yn golygu, y dylai e gal ei pharchu, a'i hysgrifeiiu yn ofalus mewn terfyniadan lluosawg, dinas- oedd, g-tri.V-oedd, fyc. ond os gwir a ddywedasoch, sef,mai trwy fydrau y Beirdd y dygwyd hi i mewn er mwyn blocdd; ni fyddai fawr drosedd i'm tyb i, pe bwriai yr areithwyr hi allan er mwyn distntowydd. Syr, yr wyf yn golygu pe byddech mor ofalus am gadw ystyr wreiddawl a chyfansoddawl geirian Cymraeg allan o'r mwl, ag yr ydych am gadw gwaith y Beirdd, gellit disg- wyl am eich gweled chwithau ar fyr ymhlith y Diwyg- wyr; ac yr ymestynech at fod yn uwch o'ch ysgwydd na'r penaf o honynt. Attolwg na swniwch gymmaint am y Prydyddiou canys yn 01 eu cyngunjlus, hwy a roddant giltuff-goll C) yn lie llythyren; gan wneud eunuch o hen AIR FfoYWEBU, er mwyn iddo swnio yn well yngheg y masweddwr. Mi feddyliwn fel chwithai Mr. E. pe gellit cacl gan iii, i ychwanegu yr ystyr, neu i arwyddaw cadentyd, pan ag y byddant yn arddodiadawl yjjglnyfansoddiad berf sylwcddawl, mai ychwawgutd rhyfeddawl y fyddai hwnw. Rltoddwch barch mew ymddygwl, yn gystalac mewn geiriau i'ch cyfaill Mr. T. Richards dyma ei RAMMAR ef; cytunwch a'ch gicrthwyncbwr ar fi-yq. Gormodd o orchwyl i mi yw credu eich bod chwi yn byw goruwch y tarth, a'r cars ydd, pan yroeddech yn Uofryddiawy gair diau; gan ei hollti trwy ei ganawl, fel y gallech yn an- hybcll dreiglio di, yn ol eich meddwl i gynnal rhyw bell ond er galar, wrth ei ddyblu fe aeth yn ddiben Naccau ainmheuaeth y mae di, yn y gair diau; a naccau byrdra yn y gair dtfyrwch, &c. ond peth ychrydus yw naccau ei hen i neb trwy arddodi di ger ei wyneb! Er ei bod yn hwyr, goddefweh i rili eich adgofiaw, Syr, am tiu peth eto cynymadel: sef, mai peth lied ddi- beN-, os nid di-bwvll mewn gwr o ddeall a dawn Mr. E. ydoedd galw cynnifer o (Idynion cyfrifawl, dysgedig, a doeth yn goeg langciau, ac ) n goig ddittygwyr; er maint eu hymdrechiadau dros eu conedi a'u hiaith. Darfydded enllib o'r tir; ac o SEREN GOMER. Llwyddiant i bob peth ac a fyJdo yn tueddu i daenu gwybodaeth. Brysied unffurfiaeth rhwng ysgrifenyddion Cymrn, yw gwir ddymuniaU 'or- Yr eiddoch, Syr, mewn brys, I Chwef. 18. H1:N4\WS. I

I AT G YHOEDDWR SEREN GOMER. I I YCHYDIG ADFYFYRIAD AR FFURF LL YWOD-I RAETH BRYDAIN. Y mae yo amlwg, wrth gynnydd y Hywodraeth o'i I dechreu hyd yn awr, fod rhyw ddyben neillduol ynddi, i sefydlu i'r Brenin awdurdod rhesymol .i lywodraethu ei ddeiliaid, ac i'r deiliaid ryw amgaer i'w cadw rhag gormesiad afresymol y Brenin ar eu rhydd-dia.. Y mae hyn yn hynod o gysurns i ni yn bresenpol, fe- ddwl nad ydyw y gwaith ardderchog o ffurfto ein Lly- wodraeth ddim wedi ei adael i ni i'w wneud; o herwyrfd y gorfuasai y mae yn debygol i ni golli ein gwaed, fa y darfu ein cyn-dadau o'n blaen, cyn sefydlu gwaith mor sylfaenol, ar ba un y mae yn sefyll -adeiliad doeth ein Cyfreithwyr o oes i oes. Y mae yn sefydliad mor ogoneddus, fel y mae yn peri syndod i wledydd cym- mydogacthol, llawer o ba rai nid ydynt yn mwynhau dim mwy o rydd-did gwlaxlol, crefyddol, nac nil rhyw rydd-did arall na cliaeth weision; ac ydynt i'w Brenin megis y mae ceffyl i'w feistr -yn ein gwlad rydd ni. Y mae ein Llywodraeth wedi ei gwreiddio ar y r egwyddor gwriogaethol (feudal system) yr hon a ymledanwyd fwy yn y Deyrnas dan William y Gorescynwr, nag yr oedd cynei ddyfodiad. Y ffug bethau ag sydd ynddi nid yd- ynt werth egluro ddim yn eu cylcli. Amryw Freinlenau (Charters) sydd wedi en rhoddi gan Frenhinoedd; a'r penaf o honynt yw Magna Charta, a roddwyd gan Frenin John:—Hwn yw ymffrost y deitiaid a dyna'r pryd y darfu i rydd-did ddechreu cael clywed Has ar dir Brydain; o'r amser hwnw,hyd y dydd heddyw, y mae hi yn myned yn helaethach o hyd. Yn yr ymrafael rhwng y Bobl a Gweinidogion Harri y III, y mae iaith annibynol yn cael ei harferyd gan y Raroniaid, ac aethant i'r Senedd gyda'j' arfau yn barod i dynu y goron oddiar ben y Brenin, a'i gosod ar ben un á-i rheolai yn well;a hwy a fygythiasant ei yru ef a'i Estroniaid o'r deyrnas. Yr oedd sefyllfa y Bobl wedi myued dros ben goddef, ac yr oeddynt am ennill rhydd-did trwy nerth arfau ir wladwriaeth: oni chaent hi trwy ffordd esmwytiiacb: byth na welom ni yr ang enrheidrwydd. Yr oedd gau wyr eglwysig gryn ran yn y Llywodraeth gynt (o herwydd y mae yn debygol ychydig yn yr hen amseroedd ag oedd lvtlilj-etiog, heblaw gwyr lien; pa rai oeddynt erioed yn ddysgedig) a'r Bobl yn yr amser coel-grefyddol byny, a fyddent yn wastadol o dan ofuau y Pab (pen Eglwys Rbutain) a byddai raid iddynt, naill ai yniostwag yn dawel i Iau'r Eglwys Rnfeinig, nen dy- oddef ei clierydd llym; a'r Brenin rliagddywededig a erfyniodd gynnorthwy y Pab niegis Allt (Vassal) iddo. Ond y mae yr awdurdod Babaidd, i Dduw byddo y diolch, wedi myned i'r Uwch er ys oesoedd yn ein gwlad ni; a byth na sefydlir hi, a ddywed pawb ag sydd yn gwir garu rhyddid ei wlad, Rheithwyr (Jury) sydd yn sefydliad ardderchog iawn. Y rhai hyn sydd yn dal y wladwriaeth mewn cariad nuawrateu cyfreithiau: snd rhaid i neb ddyoddef cam neu ortlvredi,—ae4 at gyfraitU ei olaa, ac f mae wedi darparu iddo foddion i gael cyfiawnder a bodd. lonrwydd. Y l'hai hyn sydd yn achos o sylw mawr i wledydd erpill, ac y maent yo tra-hoffi y fraint ragorol hon, yr ydyin ni yn ei gael, ychwaneg na hwy. Eu dechreuad sydd anhysbys ac ansicr hyd y dydd he- ddyw. Peth dymunol, a'n gorchwyl ni, yw, ufuddhau i'r cyf- reithiau a pheidio beio tturfiad ein Llywodraeth; peth nad yw llawer ond odid yn ei ddeall. Yn y Senedd y mae gwrthddadl yn beth dymunol iawn y mae fal cym- helliad ag sydd yn rhoddi bywyd i ddadlcnon gwladol (national debates) ac hebddo ni byddai y Senedd, ond corff marwol a diles; gan hyny ewyllysiwn i wrthddad- leuwyr fod yn nifer mawr a diwygwyr ond ychydig: bod i'r awdurdod Babaidd beidio cymmysgu a materion y Deyrnas, a hi a saif er gwaethaf dndwrdd a therfysg yr amseroedd. Pwllheli, Mawrth 4,1814. ANON.

I MIS-RESTYR HI-N YDDIAETIIOL A MEDDYGOL, Dros LANRWST, am Chwefror, 1814. I GAN I Mr. RICHARD ROBERTS a Dr. D. ROBERTS. SEFVlXFA LLANRWST, 53" 14' o Hydrediad i'r Gc?lcdd ? 5o' o Ledrediad i'r Goiliewin 1 Lnndam. I' I I Il I  11 ? ? ? & ? ? T*°sdd- I 'f. l.g 5! s:' ¡:¡ i' S .I ? ? ? I Y dydd. I 1 ?"0?. _?_?_?_ 2 42 29.75 35 G meiriol Uedrew 1 39 29.75 30 G 0.15 Gwyntog Gwlaw 3 38 29.80 33 D. rhew rhew 4 36 29.75 30 D rhew rhew 5 39 29.60 I' 40 De 0.15 morio! ?w!aw 6 43 29.30 60 U. 0.10 metno! gwlaw 7 40 29.40 40 U. melnnl gwynt. .6 45129.101' 70 ILl. 0.25 ?wyntog gwlaw 9 45 29.45 60 H.t te? I tawd 10 47 29.60 75 I)e niwlog gwynt. 11 48 29.60 75 iDe.. LI. 0.10 ?wlaw gw? nt. 12 48 129.70 60 j I)e cymylog ? ynt. U 46 29.70 60 1 De 0,15 towel ?wl "W 14 46 29.70 j 65 G cymylog tawel 15 43 29.90 55 11) teg tawel 16 42 29.90 W 1) tawd rhew 17 40 30.10 40 (-Dd. teK rhew 18 40 30.10 14() I 1.1.1 cym ylog I meinol 19 42 30.10 40 G. kg I tawel 20 43 30.10 40 De. Ue. LI teg rhew 21 40 30.00 j 35 G. Lt. teg rhew 2'2142 '2,7) I G. Ll.1 tawel rhew 23 42 29.90 15 De. Dd. 2fod eira I meinhl 24 38 29.80 20 ¡ De. Dd. meiriol rhew 25 139 29.80 W De. Dd. | memo! hew 26 37 1 ?.7') 13 1 Dc.I..I. t "Ylltog rhew 27 36 29.85 10 LI 0.10 towel I gwlaw 28 41 1 29.60 20 j De 0.15 gwlaw gwynt. I EGLURHAn. HINYDDIAETH (Meteorohgy) ydyw y gelfyddyd o ol- rbain anian yr bin a'i hdfeithian, yr hyn a wneir drwy yvnnorthwy amrywiol athron-beiriannau. 1. Y TYMHERFESURYDD (Thermometer), sef otferyn i fesur gwres nnrhyw beth, pa un a ddynodir ar radd- datien. 55, cym- liedrol; 78, haf-wres; 98, gwaed-wres; lia, poethder twymyn; 176, pwac berwi givii-awd; 212, pwnc berwi dwfr. 2. YR AWYRBWYBYDO (Barometer, ), sef offeryn i fesur pwysau yrawyr ar wyueb y ddaear. 0 herwydd ysgafnder yr awyr mae y cyinylau yn disgyn yn wlaw; ac o herwydd ei drymder y cedwir hwynt fynu, i roddi 3 1, tywydd tra sych; i ni hin deg. Prif-byn4.-iatt :-31, tywydd tra sych; 30.5o tegwcll parhans; 30, tegweh; 29.50, cyfnewidiad tywydd; 29, gwlaw; 28.50, gwlaw trwm; 28, tywydd ystoriims. 3. Y Li,AiTHUi>ANGOSYnn (Hygroftcapc), sef peiriant i ddangos lleithder yr awyr. Pi if-bynciauo, gor- sychder; 20, sychdr; 30, Ued-sychder 50, lled-leith- der; 4.5, lleitlider; 100, gor-leithder. 4. Y GWYNTFYNEGAI (Anemoscope), a elwir yn gyff- redin, Ceiling y gwynt. yr hwn sydd yn dangos y pwnc ar v terfyn-gylch o ba un y mae v gwynt yn chwythu yn feunyddioi. Attalfyriadaii a arferir am y prif-bwnc: G. Gogledd; De. Dehan; D. D w yrain; Li. Gorliewin;, A. Amrywiol. 6. Y GWLAWFESURYDD (Pluriaweter), a ddengys y mesur o wlaw a ddiscyn yn feunyddioi, yn fodfeddau, a'u looted ranau. D. S. Y mae helaeth ddarluniad 0'1' peiriannau hyn yn y Seithfed Ran o Seren Gomer, am Chwefror 12. TAFLEN GYMHARIAETHOL O'R RIN. I I I I 'l'ïjmher- I 1\ ¡I j ftmrydd] Awyr-hlJ1.ljsytlfl. I i GwlaffJ.¡ Tywydd. I II"J""Š I I Co.' I""Š I' I § -e.Sig "5 J § I I; 5 ¡; ,¡ I t1 II -g, I l5!,| § » J i |s ¡!it I "'I ?! '? I ? I rJ^18T4]34"28j-a "aO.OOj^.tHJj^ftO! j | J5^ 4 TC 1814?48 ;6'??T2 3 .10 '29.1t) )9.60 20 8 .Ê I (]8111'52!<37li:W>8!28oH5,I.401¡1.21 '120 8 12 }.l8H)l54il4 37 jO.l|28.7:i'29.75 1*03 19 9 'I (lSil91[)4 ¡,'lH;LJ3!! :JOS31z, "¡'¡,ZU;2j: I 0.69 ¡118/ (0 b )4'??.()?l j 0.54 J 21 8 I CLEFYDAU JIFINTUS. Y Freeh wen ( Variola). 1 Y Freeh goch (Rubeola). I CLEFYDAT; TYMHOROI.. 1. Perthywl i beiriarmau yr anadliad. Ysgyfeinlid (Pneumonia). Darfodedigaeth('PA#&j.«.*J. Dylifiant (Catarrhus). Peswch hir-barhaus (Ca- Anadlwst (Asthma). tafrhus chronicus ). Caethflfyned (Dyspntea). Peswch ar 01 v Frech goch Gwaedboeriant ( Htemopty- (Tussis post Rubeola), sis). Kychgrygni (Cynanche). 2. Perthynol i'v ymysgaroidd a'r coluddim. Annbrauledigaetb, ( Dy, I RhycHglwyf ar ol y Freeh p?M). Koc? (D?arrhtea post Ru- CyUa?wst (Gastrodynia). I &cc?), Colti,l(l'Nvst Mandwy?au cefndednawl Rhyddg!wyf(DM<T&<?a). (Ser?p/tM/a mc&;M?!fM). 3. Pjerthynol i'r aelodau. Cyhyrlid (Myitis, sive Rheu. Brongyhyrlid (Pleurodynia) mutvtmus Acntiis). Llwyngyhvrlid (Lumbago). Cyhyrwst (Myagra, sive Clungyhyrlid (Sciatica). RJveumatismus Acuto-ckro' Merwindod oddiwrth oerni nicus). (To;~por a/ngore). Cyhyrboen (Myalga, sive Cibwst (Pernio). Ritc-umatismois chrotiicus). 4. Perthynol i'r pett a'i beiriannau. Llygadlid pHenol (Opt/M?. CtustUd (O?M). mia mmb,.a7/ftI'Um). I Mannwst, (K/<pMMM?Mmt« Llygadlid amrantol (01 O?M?a?MM?. <A<!?HMf??t). Syfrdandod (?r?t?o). IDAMWEINTAV. Trane oddi wrth oerui, I Hosgtan (<'OM&M?to )? i (Moors <t./rtgw?). I SYLWADAU. mae yn beth tra gofidus i rçst¡'u ymddangosiad pla marwol y FRECH WEN yn ein plith, tra maa-ymwared- iad hynaws a diniwed BRECH Y BUCHOD yn ymgynnvg ei bun yn sicr ymddiogeliad rhagddo.Dygwyd y pla hwn, nid yn unig i'n plith ni, ond ymledanwyd ef yn hclat,tb droi y wiad oddian^jjlch, dnvy gardotwraig 1' j i # WdyCitlit oedd ym?yncd o d,? K*y, n pMentyfl dwyfus o,r frech yn ct breichiau, yr hwn a fu farw w?d) hyny yn Nghaergybi. Y mae yn ddyledswydd ar yr Hedd- ynadon i gymirteryd y fath grwydriad i lynn, a'i chaeth- iwo mewn lie priodol hyd nes iachao y clwyf. Pe bu- asid wedi gwneuthur hyny y tro yma, fel y gwnaeth- pwyd yn Nhinbych ar dro cyffelyb, buasai yn arbediad bywyd i lawer o fabanod. (GweL Prawf o fod BRECH Y DUCHOD yn y)nddiifgniad rhag y FRECH WEN, &C." gan D. Roberts, tu dal. 16). 0 herwydd y tro anffodus hwn, rhoddwyd Brech y buchod i'r profiad eithaf, a da yw genym fod yn ein gallu dystiolaethu o blaid ei heft- eithiolrwydd. A ydyw esgeuluso defnyddio moddion, os gwyddir yr arbedant fywyd, ddim yn drosedd o'r chweched gorchymmyn, NA I.ADD ?" "Am hyny, i'r neb a fedr wneuthur daioni, ac nid ydyw yn ei wneu- thnr, pechod ydyw iddo." (lago iv. 17.) Mae y FRECH GOCH hefyd wedi ymdaenn yn ehang arhyd y wlad, ac y mac y tymhor presennol yn mawr- hau ei heffeithiau, yn enwedigol ar yr ysgyfaint; o her- wydd hyn, dylid gwylied yr anadliad yn dra gofalus; os bydd yn ddiifygiol ac yn ainl, ynghyd a phoen yn yr ys- tlysau, a gwaedboeriant, dylid ymofyn cynghor Medllyg deallgar yn ddioed o herwydd mae lie i ofni bod Ys- gyfeiniad (Inflammation of the lungs) yn cynimeryd lie,, yr hwn sydd glefyd tra pheryglus ac oni ragflaenir ef, bydd yn dra thebygoi o adael y darfodedigaeth (con- sumption) ar ei ol; neu, i blanu ei wraidu yn y corph, i ymddangos mewn amser i ddyfod. Yn y cyfamser ag y byddis ywcael cynghor Meddyg, gellir rhoddi pedair neu bump o elod wrth y ddwyfron, a modtlion cyfaddas i ryddhau y coluddion; a dylid ymgadw oddiwrth fwyd- ydd brydion, a defnyddio y rhai sydd wan ac oeredd. Y mae yn dra pheryglus i attal y Dolnr rhydd sydd yn dilyn y clwyf hwn, drwy roddi cyfferi rhwymawl (astringent medicines): Os myni attal hyn, attal ef A dy fflaim," medd yr enwog Sydenham; hyny yw, Gollwng wacd ar y claf.-Perygitis hefyd ydyw arferyd moddion nerthol i iachau y tarddiadau sydd ar y croen, sydd yn and yn dilyn yr aliechyd hwn; rhag, ar un amser, o honorn daflu i mewn y drygioni, a dwyn clefyd niw- eidiol ar rai o beiriannau y bywyd. Y clefydau perthynol i behiannau yr anadliud ydyw y rhai nvwyaf cytlredin, o'r rhai tymhorol, am y mis hwn. Y mae gwyntoedd y gogledd, a'r gogledd iitwyi-ain, yn wastadol yn niweidiol iddynt. Mwy tueddol ydvnt, hefyd, i ddygwydd ar dywydd sydd yn cyfnewid yn and, ac yn fyrbwyll, nag ar hin ocr barhans; y mae lie i ni, gan hyny, ofni en cynnyddiad yn y ddenfis nesaf: yr ymogeliad gorau rhagddynt ydyw cynhesrwydd i'r traed ac i'r corff yn gyffredinol; da iawn ydyw gwisgo gwlaifen nesaf at y croen, rhag attal ar un amser y chwys-darthiad (perspiration); da iawn hefyd, ydyw an- adlu agcrdd dwfr berwedigy nos a'r boran yn y gwely, o lestr priodol at y dyben hyny, a elwir y Chwif-beiriant (Inhaler)-, gwell o lawer ydyw hyn na chwifio tfwltrws (tobacco), canys nid ydyw yn unig yn adferyd y chwys- darthiad, ond y mae hefyd yn hawddhan dygiad y llys- naf-boer (phlegm) i fynn, heb un etraith niweidiol yn ei ddilyn, fel yr arferiad hyny. Ar bob amser yn y clef- ydau hyn, dylid gochelyd vmsyniudiad rhy fyrbwyll o wres i oerni, ac hefyd o ocrni i wres, ond gwneuthur y cyfnewidiad o bob un o'r ddan yn raddol. Oerni a gwlybaniaeth, ynghyd ag anmhriodol ym- borth, at ba rai y gellir yclim-aiiegti yr arfcrion niweid- iol o gnoi a cliwiffio ffwgws, ydyw mynychaf aehosion y tri chyntaf o'r clefydau a gyfrifir yn berlhynol i'r ymys- garoedd a'r coluddim; nid rhyfedd, gan hyny, ydyw ei bod yn dra chyffredin ymhlith trigolion y Dyw ysogaeth hon, ond yn fwyaf enwedigol ymhlith y tlodion. Yr ymogeliad goreu rhagddynt ydyw gochelyd eu haclios- ion hyd yr eithaf; cadw cynhesrwydd i'r corph, bod yn dra gofalus i wneuthur defnydd o briodol ymbortb, gan oehelyd pethau anhydraul a gwyntog; ond yn y fan benaf, er dim, yn mhob un o honynt, dylid cadw y co- luddion rhag lhwymedd. Cynhesrwydd gwisg, etto hefyd, a defnyddio modd- ion i adferyd y chwys-darthiad, yn nghyd a mynych rwbiad a gwrych-rugl (brush) esmwyth, n( n a gwlanen wedi ei thaenellu a blawd mwstard, ydyw y moddion mwyaf effcithiol i ymogelvd rhag y clefydau (t briodolir i'r aelod(m," yn y rhestyr nchod. Yii ein niis-i-estyr diweddaf, crybivyllasom y H Dyfr- glwyf ar ol y Dyspeid-gryd," (Hydrops post Febres In- termittens), megis nn o glefydau mis Ionawr. Y mae y dygwyddiad hyn yn profi yn eglur, mai rhagfarn'tra ni- weidiol ydyw y dyb sydd yn mhlith y werin, na ddylid attal y dyspeid-gryd, ond gadael iddo derfyr10 o hono ei hunan. Y mae y cryd, os bydd o bir liarliad, yn en- wedig yr un hydrefol (autumnal ague), yn niweidio yn fawr swyddau yr afu, ac o herwydd hyny yn dwyn Dyfr-glwyf ar y corph o'r fath ryw, nad ydyw feddyg- iniaetliol ond ptir anaiiii. [1'10 barhau yn ein Rhifyn nesaf.]

—- I TAFLEN KHIFYDDIAETH. J r Haws i ni ddyscu Rbifedigaetli i'n darllenwyr annys- cedig na gosod y rhifedi mewn geiriau yn lie rhif-nodaa yn baraus. Ychydig svlw ar y DaHen ganljnol a m-iia y mwyaf anghyfarwydd yn hyddysc mewn rhif-ftodau. Yr ydym yn ei chymmeryd yn ganiataol fod ein holi ddarllenwyr yn gwybod beth a wna dati rif-nod, sef mai deg yw 10, ac un ar ddeg yw 11, a deuddeg yw 12. ae ngain yw 20, ac mai un ar hugain yw 21, &c. Ni raitt iddynt wedi'n ond cofio mai cantodd y mae'r trydydd rhif-nod tu a'r llaw aswy yn ei arwyddo, ac yna gallant ddywedyd tri rhif-nod. ac yn gaiilynoi gallant ddywedyd a fynont yn hawdd: fel hyn, IDCantadeg j 101 Cant ac un l Oil nnarddeg; canys nid yw o o llaen rliif-nod yn cynnn,ddlill. swm, ond yn unig gyru y nod nesaf it 4ydd lie o'r tu aswy, yr hwn yn wastad yw lie'r iiiilodd: fel hyu, 1,011 Un fil un ar ddeg 1,1(ti Un tti, calit ae till > 1,110 Un fil, cant a dig | 2,220 Dwy fil, dan cant ac ugain 3,103 Tair mil, cant a thri. Pan fyddo 5 neu 6 o rif-ng)dati, y mae cynnifer ag a fvddo dros dri lie o'i llaw ddteau yu nrnrytUa wiiajd fel hyn, 32,000 Denddeg ar hugain mil 'i, 20,000 Ugain mil 320,000 Tri chant ac ugain mil ? 302,000 Tri chant a dwy til f 400,000 Pedwar cant mil. < 520^12 Plio) cant ac ugain mil, tri chant a detutdek 631,132 Uliwel chant ac nn ar ddeg ar hsgain mil, cant a deuddeg ar hugain Pan fyddo mwy na chwech o rif-uodali, y nise't scitit- fed,<&:c.ynnnwnan:teihyn, i 7,000,000 Saith mili wn f3 70,000,000 Deg a thrugain miliwn > [170,000,000 Cant a deg a thrugain miliwn 700,301,800 Saith cant miliwn, tri chant ac nn mil, 11(; I wyth cant 186,941,236 Caut a phedwar wgain a chwech miliwn, naw cant ac un a deugain o filodd, dati cant ac un ar bymtheg ar hugain

MARCIINADOEDD. ) Cvrs p.iridfa F? ?EO/??f Mine, Maxrlh 7, Yr odd yma helaethrwydd o Wenith Hoegr y bof? h? ac a bt ynwyd yn awyddus ?an y mcKnwy r ar ddecj? reu ? fiudmad am 03». i 4s. y gryna? yn fwy ?? dydd Llun diweddaf. Yr»«d4 Haitkl a Brag v'ngliyffj, gy y grynog yn ddrutach. Cadwodd Pyatfprwiennrisi oedd blaenorol, ac felly y Pys Uwydion, Daeth cryiir lawer o Geirch Loegr i'r t'aichnad o'r newydd, y rhai gymmerwyd ymaith am brisoedd dydi* Gwener diwe«kl. af. Ychydig gyinewidiad yn Hbrisoedd Rhyg aFt;" Hadau Meilliou cocfoion ychydig yn is, cadwodd y rhai teg eu prisoedd. Ychydig werthwyd o hadau Llin ad Erfi. gwylltion. Prisodd dernynadvy yr Yd, y igrynor. i Gwenith coch 6Ss i 76s II Gweuitli gwyn 72s i 84s l f 3c. i 4.5s ft:a8d ?ar?;- ?9s i 47s I Brag-gwetw(?<?e? 66s i 80s  Ceirch 258 i 29s I Poland8 2/s i 328 I Ffa M<iy!au new. ? f ? '• HeniIacpMy]au.. 44s i ? I'fac()totncnodnew.40s 44s Men?cniomenod 448 i 50s Pys at ferwi -? '? ?ys !tH ydton 48s i 5? Pi-is cyfartal yr Yd yn Nghymru y Grynog (Eight Winches*, ter Bushels). 1 Gwen. Rhy?. IlaicM Ceirc? Swydd Foi?gan-A s. d. «. d. s. d'j s. d. Swydd Foran", n 8 0 0 41 5 22 K Gaeifyrdain ?8 ? 0 ? ? 8 18 lH Ben fro 67 8 0 0 'I 40 0 ]fi ij Abertoifi &l 0 0 0 37 0 ]. tJ Freelkeintog 81 6 54 4 44 7 2-4 (1 Fa?yfed 82 3, 0 0 42 3 27 It — £ Drc7ia7fd, wyn ? 0 | 0 ;j0 12 7 3 97 f# I)rei-a?dwyii 72 5 0 ?i 43 1 ? Memon 93 4 U 0 48 0 ?9 4 I,'Hint 92  0 0 49 %1 bo 2 0 Dd?h-. 83 4 0 0 499 2s o Caernarfon 86 0 0 0 4? 41 25 (> Fon I 0 0 0 0 4 0 I ? (V Pris Peilliaid (Flour), y Sackaid o 280 pfys. i Y"a -'11- _I reuiiaiu leg, 00s I ,US i Ulon, troS 1 (iis ». Peilliaid America, y Faril Os i Os Pris cyfartat Siwgr Owineu ( Hrotcn), Yn ol y cyfrif a wnawd yr wythnos a derfynodd Mawr. 2, yw £ 15 10J y cant o 112 pwVs Heblaw yr Ardreth adaUvyd neu sydd j'w thAlu arei 'I drosglwyddiad I Brydain Fawr. Pris y Gteer yn Llundain.  0.  8. 4. MarchnadWhitechapel 6 5 Gwer v dref y cant 119 ? i St. James- 6 8 meh'n Russia 110 0 ¡ Clare 0 0 gwin Russia log #3 J ScbonKt?sia 105 y t 113 1 Defnydd toddedig 92 0 garw fi4 0 CyfarUdwch 6 66 ?reeMM 00 0 ?< Rhytiondar?re?)? ? ? ?' hebon Cotfran lag 'f Al" y)"yd 124 0 Melyn 112 0, Pris Canwyllau—MoMiau 16s 6d y dciwsin. f,reill., I. Us 6d y ddwoin. ABERTAWEs Argraphwyd a Chyhoeddwyd gan I). .1ENKIN, yn 11 EOL-Y-CASTELL, i'r hwn y dymunir i bob Hysbysiaeth gael ei danfon, yn ddidraul. Derbynir Hysbysiadau ac Enwau gin NEWTON 8; CO. (gynt TAYLOR 4 Newton), No. 5, Warwick Sqvare, i NEtraATE-sTBEET; Mr. J. WHITE" 33, Fleet-street* a Mr. M. JONES, 5, NstrGAjE-STREtT, Llun dais. SWANSEA: Printed and Published by D. JENKIN, CASTLE-STREET, to whom Commiuiications, post-paid, are requested to be addressed. Orders and Communications received by Messrs. NEWTON and CO. (late Taylor and Newton), No. 5, Warwick Square, Newgate-street; Mr.J. WIIITR, 33, F^ekt street; If Mr.MJQNESibyNEtrdATS-tTRB&TiLotiDCit, f .1