Papurau Newydd Cymru

Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru

Cuddio Rhestr Erthyglau

3 erthygl ar y dudalen hon

T--BARDDONIAETH.I

- - - t AT GYIIOEDDFV]: SEP,…

Newyddion
Dyfynnu
Rhannu

t AT GYIIOEDDFV]: SEP, EiV. ATTEB I LYTHYR LLYWELYN. [GWEL Rujr. 15.] YolllmtJs Leges litigux B,-it-riiiiiie-reniulai4. N't fynnwn nL ddim t ftyfrcithiall y laith Frytanaidd igaeteucyfucwid. SvR,—Y mac'n fod rhpi o'c!) Cohebwyr ym mrot! blino ar y y modd oysgrifennu iaith en gwtad, ac yn e,t .I'I'"fbvnily i'et peth nt wnn fawr o !cs pan ddctoawr angmt! A oestm peth yn well parattcad erbyn angau na hod yn hyddysg yn yr ysgi-ytl-,tii-au? Ac a ces gwe.Il#f,ndd/i ddj'1od yn hyddysg ynddynt na'u mynych dda!rlltin ? Ac a oes un pcth yn fwy tebyg o gynnorthwyo dviiioii i'w dartiain, n?'uhiawn ysgrLfennu;' Er cy?nnmint o Fib!nu sydd yn?ein gw!ad y niae nuloedd o'i' bob! gy?! e?in na fed en (tsTHam ac y mac'n hyspys i bawb a iav.'H ysty J tjant y pethau hyn, mm'aniiawdd i'w dysgu Hawet' t dda! nk3-n <tdyatlad\vy, yn enwedig y t-hal m chaw- santgytl ,ddysgU)'1l cu ieuena;ctyd y mae'r cyfryw mew's gwas&iiol eisian o bob cynnorthwy a ailer roddt iddynt, ac y mae'M grculonder i daRu ua matit o rwystrau YIl enftordd, gwae v dyn hwn y daw y rhwystr, Mat. xviu. 7. a pha rwystr a all fod yn wacth yn y tlot-d(i o (Idv.q,gii darUau: y!' ysgryth- tn'au sanctaidd, na th,el:fYE:gu'r llythYl'eg, a newid y I modd o ygntcnlln'r iaifh yn fynych? Y nme'n an- iiawdd caet gan tawer i ddysgu'r Uythyreg yn gywir HMV.M, yn eu Jicinioes, ont t'yddai'n galedi ynten i'w dcdi dan yr ungenrheidrwydd o gymmcryd t'ath orchwy) ynnawyntyny<-h?aitynyifoddtomympwypob awdwr penchwihan fo a'i mhennydd yn uawn o fachan yn He synwyr, a nodau pengeimionynitedoethineb a I !dysg('tdiacth? I 77o&< 7for.<f ym mhob go'scdd!" mcddai Dafydd ah GwHym, ac os rha:d i wyricnaingc t fa'-chogaethen llohi JIOIS, niwn i amnn HoM liars mwy peryglus t'r w!ad, na'gyrru ar draws y wet in, wrth gynroad pob yspryd cyinew idiad, a bod yn foddion fe aUat o anfon thai: dragywyddotdeb, cytt y gaiiont ddar- Hain a dysgu'r modd a drcfnwyd iddynt i baroLtci e: byn y daith. N:docs tin Hythyreu yn e!n !uaith yn fwy angen- rheidiol na'r Hythyren A, o herwydd ei bod yn cyi'awm cynnifer o swyddnu, ac yn atteb cymmaint o ddiben- n!on, fei y byddai'n anhawdd i Dachau hoU gigyddion y dref i lanw ei He ar bob achosion, ac fe fyddat 'n "ddigon o v.aith hanncr einoes Hawer o ddynion i ddysgn yr iawn arfcriad o'r b,cliati a'r nodau ncw:yddion a fyddetit yn 3ligcmheidicl. Y ntac'i' Uythyren hon yn cyttnno a'n tuaith yn well nac ag ua iiith ara! te] a) wydd o anadtiad y mae yn wastad a swn briodo! iddi yn (;N-mi-ieg, end yn Saesriaeg ac mewn Dawer o ipith- ocdd ercit!, fe'i swnh' !u wetttuan mcgts yn y g?irjan, J?s, N?w, ac wcithiau rhaidymattaithageiswnto, mp?ts yn y p:ah' JZoMr. Y mae /t yn Gymracg yn decb) cu nawcr oen'iau, yn catdynr, yntiawcrga!)', ynnodt'r cyfncwidtad mewn ?!aw?'r cnw cadarn, ac yn aHgen- theidiol i ddynodi swn <<, a I)h,, tc amryw o'n Uythyren- nau dwb!on. Ond meddai rhai o'n doeDnon dtweddar, tud yw ht byth yn cantyn M/ Pan yr oedd y bacbgenyn hwnnw gyda't medelwyr, yn gwaeddi allan, 0 fy MAeM, fy illheii, 2 Bren. iv. 19. fe aUasid meddwt eni bnasai'r /t et fod yn galw am Fen t gludo'r ysgubau adref. Ond niedtiant bwy, fe eitu' rhoddi bach yn et )!c. Felly y geUir yn lie pob Hythyren ara! Y! nyn a fyddai mor ga l] a'r dynion yn Liundain a gymmerasant en pei-- 1 swad!o gan Ddantfeddyjir, i dynu ymaith en dannedd tiatitiiol, t'et y ganai etc roddi dannedd annatwiol o'i waith ei hnn yn en He. Y mae'n wir na chawsant mwy mo'u blino ?an y ddemeod, ond m ?chlywais i ddhn eu bod yn mwynhau eu hymborth yn weH, ac os na ehawn ninnau ddim ond bachau yn He Hythyrennau, y mae arnat'ata nad Uawero ymboi-th y medtlzvt a fwynheir yn y wiad yn gyffredinot. Ond fe ddeuat cyhoeddiadau yn rnattach o iawer, meddant hwy, o roddi uachau yn lie ttythyrennan. Yr oedd y biawd gwenith yn dyfod yn' rhywbcth yn rhattach, yn ot y ddyfais ddnyeddar, o roddi clai gwyn yn ei fysg, ond yr wyf ya meddwl y byddai'n well gan y rhan fWJafi gael b!awd neu beiU- laid pur, er tain ychydtg yn ydnvaneg am dano. Y mae yn awr fwy nac oes dyn yn gytfl'ed!nol er pan ?,-oj-aii ?od yn i -bali( i eadw yi- &efy-(Ilwy(i gan yr athrawoo fod yn rhaHt cadw yr arddodiad a'r Enw Cadarn ar wahan yn y iath etrian," ag yng NKhaprtyrddin, yng Nuaersalcm, ac y mae'n amtwg i bot) dyii ystyi-iol ibd y sam yn Hyfnach &c yn esmwythach, canys \n o! gosod y mown trefn, fei y dywedwch chwi, i swnio yr arddodiad yng, nid yw'r ond niegyh; aradiia(i esmwy,tli, neusniu yttyth- yren h, canys pa wahanmeth sain sydd rhwng yll,, Nghae:h)yw, ae Yng-haertoyw, ond y mae'n angen- yheidict i osod 7I.g i taw<- mewn ysgrifenyddiacth, fei cyfarwyddiad at wreiddya y s-atr, acy mae rheolau'r grammadeg yn ddangos yn hysbys ddi, on pa un vw'r brif-lythyrcrl, a pha fbdd ). droi'r gair ai}an ym Mharth- syHydd tiwilyin Morganwg, pan orphenrnr ef, canys fe wyr pob dyn fod Mg- yn ta'ddu oddiwth e, a M/t, oddi- wrtt! p, megis cefty" fy Jlhetfyl; pcdj iy mhen, pwys, yja mhwys, &c. Tsjidyw ddlmyn beiii -,nl)ebygol i'i- Riiltfe',il.aii fcn- thycca'r Hythyreg oddiw'i th Dderwyddon a dyssedigion y Cymry (C)mbri)y Celttaid, a'r Gahatd, ac nid itwynt- hwy oddiwrth y Rhufeiniatd. Y* mae Ui Caissar, yn son am y Derwyddon, eu bod yn arfer y Hythyrennau Groegaidd, end y mae'n debyg, mai'r UvthyrennaH dybton yn unig oedd gyn'e!yb i'ritythyregRoegaidd; canya {tr y darnxn aur ac arian a fathw): yng nghyich dytbdiadcyntafyRhufeiniaid i Frydain, ymaeityth- yrennan tcbygi'rrhai Rhufeinaidd yn caei eu barter gan yr hen Frytaniatd. Ac nid oedd dun amser iddynt t fyned i'r ysgot, a phe buasai bynny'n bod, hwyrach na fnasent hwy ddim yn caru 'è'Ü hysgot feistri tawpr. Ar un darn o aur o'r oes honno, y mae'r gair TASCIO i weted yn amhvg, yr1íyn sydd brawfdiamheuot o ddau beth, inai'r itythyrennau Rhufeinawcl oed d arfero! ym n'ysg y Brytaniaid, yn oes U! Cais.Ai- a'r Ymerawdwyr c&lilplOl, a bod y ferfbryd hynny yn terfynuyn ia ac nid yn <.M'; y mae'r daman hyn o aur ac ariat!, nen yn hytrach ddariuniadau o hoTtynti'w gwc!ed yn y Uyfr a eiwir BritaKia Cani(icii, gan yr Esgob Gibson, ac yn hanes swydd Rhydychcn gan y Dr. Plott, ac m-ewn itawcr o tyfrau erati). Fe'u cloddier hwynt (yr arian hyn) i fynu me'\v'n'iiawer parthoGymruaLIoeg'r, yng nghyd ag ysgrifenadau ar gerrig beddau yr hen Fry- taniaid, lie y mae'r un Uytttyrennau yn caet en harfer. Y mae/'yn y gcirialljèro., a yn caet ei swnio'n wahanot oddiwrth ,'f!; sl{tfèro, teily yn Saesoneg, yn yr ymadrmM)" this is t1.e man whom I spoke o/' Who fett otfhis Horse," y mae Ilawèr o wahaniacth rhwng sain f yn y He cyuhrf,à sainif, yu yr ail ie, a)n hynuy y mae'n debygfjS t'od y Stytaniaid er ys arnryw oesoedd yn arfer f yn lie ac ff vn !!e. canys ni fedrent swnio t;'r Rhu- fpHuaid, hcb roddi 1jW yn ei lie, ritrwm mcd.dai'r Rhn- t'einydd, gwydrtneddai"1' Brython, ilinit-in, dies l'ene1'ÍH, rneddai gwyr Riuifain, giijin, dycH GK-<?r, meddai'r Brytaniaid;ac niaHai'rSaesonswnio'rcary cYI;taf canys hwy ddywedent winey-n lie vini,,tn, am hynny md 'öddi\v'rth y Rhufein)aid na'r Saeson y 'cufwyd y 0 y mne'n diwygwyr diweddm am ei barfer; y mae'n wir i taTver o eirtau a Hythyrennau Ffi-eiigig i ymhtsgo t mewn i'n pHth yn amser Gwiiym Frenhin Coch, ac i amryw o'r Myn<*tch Normandiaidd yng nghytch y fhvyddyn 12;;0, ddyt'od a rhat cyfne\vidtadau i mewn i'r whd, yn y modd o ysgrifenn'r iait! ond ft ba1'haodd corpti y iaith yr nn fath, fei y ge'Hir .:g\veled wrth amryw ysgr,it:, ennadau ar temrwn, y rhat sydd etto heb eu dmy'stno. Ond pan gyfnewidiwyd rhai Hythyreanan yn amser y Normandiatd, M ac Bid v a roddwyd yn He j yn gyri- rcdinoi. Y mae < yh can}yn c, ac y mae dd yn dityn d, yn 6t rheotau'rgrammadeg, yn nhreigtad enw cadarn, ac am hynny ntdttythyrennan dybton ydynt, y:) gym- maint a cityfnewidiad anadtaidd a rheoiaidd o't- un Hythyrennau, megys c'Iff.,l, ei clze.ffyl, </?('; M, ei dtlit-rit, t in, ei MM, &:c. am hynny ni aUa'-ai y Hythyrcn Roeg- aidd x, nac un !!ythyren araH fod mor gymmwys yn He f/t, na z, yn He dd, nac nn Hytiiyren arail gyd a phriod- i otdeb gact ei gosod yn lie ph, yr hon sydd v.'ahanoi iawn otidwi-tli jr, ac yn dreigtad rheoinidd oddlwrth p, megis pell, ei phc:n, lIerchfu, ei phei-elleit. Nifnun pethdebyg i'rcyfncwidiad diwedddarym mysg yCynn-y, ncs i'r terfysg yn Fftaingc yng nghyich y th\yddyn 1792, gaci rhyw eifaith a!arus ar ra: o'n cydw!adwyr yn Unndain, pan ddacth cynnifer dtos y mor o'r wiadderfysgiyd honno, dyna pan y daeth y c a'r gyntFon Ffrengig, yr hon a swnir let s, i gaet ei dodi yn lie eA, a phan anturi- wyd d<tysgu'r Cymiy i ddywedyd git7cel. yn lie dl1l;'1el', a fy:!</ yn !te fe fynnai p'iwb bryd hynny fbd yn ogyhtweii a'u giiydd, yr annystgedig yn gysta! gwr a'r dysgedig, a'r annoeth yn gystat athraw a'r docth, a'r Hy- thyrennau newyddion, n'r cythewidiadan angh yffredil101 a ymtnsgaisant i'n p!itt), nid oeddynt ond math o glefyd Ft'rcngig a iygrodd amryw o'n cydwiadwyr, yr oe<id !rhatohonyntymac'nv/!r, yndywedyd bod ganddynt gariad mawr at yr lien Hendengex, y iaith Frytanaidd, ond fei Hawer o afradtoniaid eraii!, ni fedrent' roddi nn a'wydd o'n serch, i wrthddrych eu cariad, ond y clefyd I ltreng¡g: Y mac yn ddrwg gennyf t ddyaU fbd y clefyd hwn yn ymicdu ym mysg rhai awdwyr ieuaingc o'n gw!nd, ond f<;l y mae meddygon mawrion yn Ffraingc wedi doti pet!! o'r anhwyldcb yno, yr wyf yn gobeithio, N i- adferir y rhan fwyaf o'n cydwtadwyr nhmau i'w cyn- nefin Icchyd, bob yn ychydig. Nes deio yr amscr itvnny, y mae yn rhaid bod yn a'nyn"(!dga! canys ni a}! attcb un diben i resymmu a dynion fyddo yn gwaH- goti trwy \vr<-s yclefyd. Onid'ete cUid dangos yn <'g!nr nad oes ncmmawr o !yth\e))nan dybton \n y laith Gymraeg:.y ruaitrwy anwybndneth a gyt'iinr t'('ynidydyntondtreigiiadau rhcoiaidd o enwau ce- dyrn yn cyfnewid cu dechrenad o nn Uythyren i nn arait t'yddo yn atteb yn briodot iddi, megis ci liiw, ei IZ(tzv, cd. ei gi! ei (,7ta' DK!(- ei D</MM', Porth, ei bortlt ei ph.,)i,th, ac am y treigiiadau hyn fe roddir rheolau priodol yng Ngrammadeg Liadin a Chymracg y Dr. DaHs. Canys tra y mae Icithoedd y dehan yn cyr- newid enwau cedyrn ar achosion yn c't terfyaiad, y maeyrHebracg, a'r Gymraeg aieithoedd ydwyrait) yn eu cyfncwid yn cu dechrenad. Y mae yn amtwg i bob dyn hyddysg mewn ieithocdd, fod uni o gydscin- iaid yn y laith Gvdiizie,(r, nae mewn nn iaith arat), canys pa air yn Gymraeg o'r maentioii '-ydd a chyn- nifer o gydseiniaid ynddo, a'r geiriau spendlll!'ift o.U: ,pri¡¡g, &c.yn Saesonaeg, ac amryw cirian o'r cyn'e!yb mewn icithoedd creifi? Ym mha iaith araii y gellir cyf<:nsoddi penniiiion heb un gydsain ynddynt? Nen ganiadau cytain heb un gydsain ond y go-!afariaid yn- ddynt? Y mac yn ddiamman er rhoddi grym i rai geinau fod yn rhuid dybht y Uythyren ddiwcddaf o rai geiriau, yn ter(ynn mewn ta!gron drom, pan chwanegir sill a rail at y ga, i-, mcgis J. y/H, g'rymmH.?, tyn, tYllltu., Aw, hontio, (it, (itlo. Gofynpaham na ddy)id rhoi dan bar, gwychion o (Iti yn y gan' mflldiallt, gan fod dwy m yn y gair sioi)ziii? sydd ryw betit debyg i cfyn, pa ham nn roddid dan drwyn ar wyneb gwr, gan f('' dwy goes daiio? Y mae dwy dt oed yn aiipeiii-hvi(liol, nen o ieiaf i yn,g,yfleii.9, end nid fe!ty dan ben. Y mae dybin y t!y- thyren ddiwcddaf wrth chwanegn at y gair yn angeh- rheidio! pan fyddo yn terfynn mewn talgi on dro)n, mcgis pen, pi,;inci?t, ond nid t'eity pan fyddo yn tprfynn, me'* n tai- gron ysgaf'n,neu ieddf, megis ro-, tiroedd, hys, hyseiti,ey., ch, <c/t;<, s;t'M, s;('o, &c. Y mae y rheo! yn ddiammhcno). Fe'i gweiir yngjcgwaith yr awdwyrgorau yn anghyfhew- idiol. Yr achos yr antnnrdywedyd yn ei hcrby:), yw, am Had ydys yn ei ddyaU, nen am na fYI/niT' ei dyatt. 0 esgeuluso y rheot hon y tarddai amryw gamsynniad- all, canys pa wahaniaeth heb ddybtu y Uytttyren sydd rhwng sitz)iiis a sut)z)nus yu Hadin? Beu rhwng /)cyKo, a, o /MMO, neu HMo, ac a to, yn Gymraeg. Mewn perth- ynas i eiriau mewn cyfansoddiad, rhaid sylwi, mai er gweUsainy gadcwi! ytaUanyn y gair bi-eittiol, ac y troer yr a yn e megis yn y geiriau ac y dodir y Uythyren ddiweddaf yn yr adroddiad, yr nn a'r !Iythyreu gyntaf o'r gair cantynoi mewn cyfltnsawdd ag ef, cytti, cytti-ef, o'r geiriau <*</< a f?y, tlcf, &e. ac weithiau fe gytnewidir itythyrennaa a'r arddodiad mewn cyfansawdd fei y byddont yn swnio orau, ac ar y pwngc hwn fc roddir ellg¡'(!ffall o'r awd- .wyrmwyafenwog, a i-lieoliii-yn ot arferion yr y-tgri- fenwyr gorau yng Ngrammadeg y Parchedig T. Rich- ards, o tiaen ci cirlyfr, ac mewn grammadesau nett ddwnedau ereill. Ond ni ddy!ai neb gyfnewid dim mewn ituth heb awdurdod a\vdwyr dysgedig, fyddo wedi bod mewn parch er hir fiynyddocdd. Y mae mor anghyfreittuon i hob un gymmeryd rhyddid i gyfnewid pethau fei ag y mynno, ag a fyddai i gryddion neu bit- wyrpabwyr Bnvyn ypentrpf, i ymgynnuH mewn cym- manta, i wneuthur cyt'rcithiau newyddion, a disgwy! i'r hoUwtad i ufuddhau iddynt, o 'hcrwydd bod gan Msrchogion swyddau y Deyrnas, ac Arglwyddi a Dug- inid y wtad awdurdod i wneuthur fc!iy. Ntd ocs un Cymro ystyriol uad oes ganddo barch yn ei satontuag at goitadwriaeth Wiiiiam Salsbri, o her- wydd mai efe oedd y cyntafa gyncithodd y Testament Newydd o'r Groeg i'r Gymraeg; ac nid oes un dyn a wyr waùaiaeth rhwng y wawr ddydd a goieuni yr haut yn ei <:ryta yr hwn a gytieithodd yrbcti Fibl i'r laith Gymraef, iff" hacddtannol o fwy o barcb. Y mae Bibt y Dt'.WiUimr. Morgan, yn o! ysEnfennvddiaeth yr Awdw'y:' goreu yn yr oes honno, ac yn ¡;yd.syniol, gan mwyaf. <t dn!i gy. wn'at o ysgrifenou yr iaith vn bresennoi. Ocd H'd oes un rcol gan W. Sa}sbri o ysgnfennu yt- iait!i, end y mae yr un gair yn caeJ ci ysgriteDnu nanddo Hmr\w nyrdd. Ei }Joln lIo's etoedd diiyi) y Ltyfr Coch o Hei'cu: yn ei .<uth a't ae yn y UyH- hwisnw 1Jld t)t"s nn red briodol 6 ysgl'ÏtennÙ geírlau. Y mae ei Rawd Henf. Sa.sbri yi) ei En'!yfr 'y-r hwn a gyhoeddwyd yn nheyrnas:ad Han'i yr wythfed, yn fwy difelus, yn ei ys" gi-ifeiinydduietti, ac y mae Roberts yn ei Rammadeg, a Perri yn ei Ft'raethoneg, yn ysgrifennu yn agos yn ot y duU presennot, er eu bod yn byw yr un amser a W. Satsbri. I ddynwared baichder rhai o'i gydwtadwyr yng nghylch eu hiaith, meddai Robots yn ei ragymad- rodd, 4 -I,loi- gynted ag y-,we!o Cymro giochdy'r Al wy- thig, ac y c!ywo efe Sais yn dywedyd good /tyo;ow, y mae efe yn gbltwng 'ci Gymraeg ei gyd dros gof, a'i Gymraeg yn btu- Saesoneigaidd, a'i Gymraeg ysywaeth yn bur Gymreigaidd. Y mac Dr. Morgan yj ei Fib! yr hwn a argranwyd o fewn i ugain mtynedd i'r amser yr argratTwyd Testament W. Satsbri. yn ysgrifennu yr iaith yn bur debyg i'r argraHiadau goreu o'r oes ddiw- cddaf. y mae amryw ysgrifenuadau yn y wtad ddaucan mtynedd yn ttorach na Thestament newydd Satsbri, ne nine yr ysgrifennyddiacth yn agosiawn i dduH yr awd- wyr cywirafo'r oes hon o ysgrifennu yr iaith. Y mae y dysgedig Cercdig yn ei tythyr yn Seren Gomer yn dy- wedyd iddo ef weted Uawysgt'iien o oes Dafydd ab thvilym, 'He yr oedd yr ysgrifennyddiacth yn debyg t r dduH orau a arferir yn ein dyR(Iiati ni. Y mae yr hyrf- orddus J. Gwent yn Rhifyn 2;3 o'r Sercn, y" sytwi tod "y gwaith a gyhoeddwyd gan W. Satusbury o LansAn- nan, wedicaeteigyftifyn hynodo iygrcdigyn y lly- tliYicnniad gan ei gydoeswyr dysgedig," a phwy ap!ach gwyrifarnu'' y mae y gwaith hwnnw hefyd yn ang- tiydseintol ag et'ei hnn, y mae yr un geirian ynddo yn caeI en hY5[ ifennuamrywnyrdd. Fcd()art'u i J. J. o'r B. roddt eug¡;atfal1 o'r gwaith hwnnw iieyr oedd y ferf yn terfytm yn oedd, a'r enwcadart) yn odd, fe e!!n' rhoddi Hawer mwy o siampian aUan o'r un gwa:th i'r gwrthwyneb. Megis yr enw cadurn yn oef/< A safent wrtbynt me'n guÛscocÛd dy.sc!aer," W. SALISBURY, Luc xxiv. 1. VI'è'rf yn y trydydd person o'r niter umgol yn ter- fy-nn yn <xM, Ac a ddatododd y gayad y rhan-baret." Yr un, Eph. u. 14. Fe aH dyh grwydro yn fynych yn ei yinotyniadan ar o1 cywirdeb ein tuaith, oni fydd ganddo weit goteuni i'w dywys na Uewyrch gwaith \V. Salisbury; yr oedd ge- tenm yg\va)Lth hwnnw yn t'uddiol yn nhywyH nosyroes honno, end curn y tywyHwch yn wetl na'r goicnni t'yddai ei ganlyn vng nghanotddydd yr oes hon, a chau ein I!y- gaid rhag gweied Ucwyrcit han! ddisgiair argraniad Rhysiart Morys o'r Bii)t Sanctaidd. Fe eUtr cantbd yn yramiierocdd tywyliafoienadan amryw awdwyr v rhai oeddent yn tatiu Hewyrch pur ddefnyddioi, a phur gy- wir, er bod rhai gau aihrawon fet cytnmytau dudew yn barod i'w gorchuddio. Ond rhod y iaith oedd yn was- tad yr nn, cr bod rhai yn dywedyd am dani fct am yr haui, ei bod yn troi, ac yn newid ei Up; ond y mae yn t\vy tebygot mat cu penn&u hwynt oedd yn troi, ac mai !)wy oedd yn newid et, Fet afon t'awr y mae yr iaith ym mhob oes yn rhedeg yr im fath, er bod rh i yn tynnu cwtteri ar ei ciK'tdannau, ac yn eu gaiw cwtter W. Sahsbury, cwttcr Dr. Ston Dafydd Rhys, cwtter Edward Uwyd, cwttcrMr. W. O. ondnid oesfawr o ddwt'r dwt'n ynddynt. er bod thai o ddoethion Abcrnant yno weithiau i'w gwcied yn rhaccann am y Hoer, ac ambe!) wydd siommed'g yn fawr ei cinecc am ei bod yn cael yno t'wy o bryf nac o bysgod, ac amryw !angcian drygionus, sgatt* tid, pan tyddo y dyfroedd yn sychn, yn barod i danu Haid ar draws pawb a raeddont ddyw- edyd nad dyna gorph yr aion. Nid oes neb am roddi cain?, gwnain* ain' yn Ile ca, yn !!e M, g?v2tq,a, canys fc t'yddai hyn yngwb! wrthwyueb i reohu: grammadeg y rhagoroi Dr. Daiis, yr hwn h t' y mae yn hyt'ryd gennyf gtywed fed rhai o ddysgedigLon Gwy- nedd yn brcscuuolyn ci ail.argrafl."u; nidoes neb a'u ddyblu y Hythyren ddiweddaf yn nherfyniad gciriau, megis cawn! r/M?:M, &c. ond yng nghanoi y gau', pan chwanegir sill atto, megis MMMM, /7<KK;<, AM;M, &e. nid oes neb yn dywedyd i'r Bibt syrthio i tawr yH «?! clamp Q'r nejoedd, nid yw y rhai hyn ond rhcsymman gweinion a rydd y Ca-,ift, g-ir(in o eisiangweH rhesymman i aMcb pethan .syd(! anattebo!. Ar yr un pryd ein dyiedswydd ni yw cadw yr ysgrythuran sanctaidd yn dditwgr, rhag dan enw diwygiad i ni syrUno i gyt'eitiornad. Ni fyn yr luddewon uewid nn Hythyren nac un nod yn yr hen Destament, ac a ddy)ai Ct'tstianogicn i'od yn Hat gotatus mewn pprthynas iburdcb aphertteithrwydd yTcshtment newydd? Pcth rhyfygus a pheryglus oedd cyfueWtd yr pgrifennydtliaeth fci yr anturtwyd-gwneutttur mewn rh<)i argr:)iSad.:u diweddaro' ysg! ytluu'au! Y mae'n dda gennyi'ga''i y cynen hwn o gyt'arch y €<("' <?M'.fa,a dy- muno pob d:!io))i iddo am ei syhradall buddioi yng nghytch cywirdeb cyucithad y Bib!, purdcb iaith y Lt\ fr Gwcddi CyiT) edin, ac amryw resymman cedyrn a dc'fnyd()io! yn pi iythyr yn Rhifyn 23, yr wyfyn gobei- thio y daw bob yn ychydig i r'eddwi a fb gwcH, ac y cawn ni etto tod o'r un farn, siglo dwyiaw, a chytttino ar ammoddu heddwch, yn ot y rhyfet terfysgiyd a wnaeth gymmaint o etynastra yn y Uythyreg Gymreigaidd. Fe debygid fed cgwyddor dda gan Mr. D. o Gaernarfon, ac y dymunai efe c:n tywys i'r uniawn n'ordd; y mae !'c i obeithio oddiwrth wr mor dduwio), y bydd gMnddo WVdù ddig-on mewn amscr isymmud y mynyddvdd '<n fel ll,-t t'Vil(l; (iiill nnd y';iIt",1 lIydJoedd a welorill o'r biaen i'n hattat arcin taith.ac yna' ni awn ym mL'eu yn Hwyddiannus trwy gymmorth gwel/. Y mae yn ddt wg gennyf weted Mr. Cadwgan mewn cymmaint o gamsynniad, a mcddwt fy mod i yn t;i'i('Çnaclt ac yn tllclwn, pnn fyddwyf yn gwccnttmr fy n-oi-aii mewn yspryd cariadns i ddangos y pprygl o gyf- ,Iw 0 ( t  ',ot i i y (teil f ioil i (I 'v- ciHornad, a'r cantyHiad a ddaw o ddodi y dei!!ion i dy- wys y deiUion, ond fe ddtchou ei fed gymniHint a!Ian o ie ynhynag oedd pan fc'idy!iodd i') ddafad tadd y ci, ac y mae yn bur debygol y bydd i'w gydw!adwy, fei gw4iacthatit o'r biaeh, ddangus i(!d3 ei a thra y mae efe yn son am fcsuran, cdryc!)pd pa bc?n, a pha fodd y mesuro, rhag mesur tddo ef dt'acitcfu, ici y mae efe am fesur i erc:)i. J. 1t. Yr y()wyf yn medi! na fu fy lhfur ytt ofer, pan ddarftt i'r hyn a ddywcdais bron yn tbdd:on 'o ddiiu'no a g<i!w i'r frwydr fath t-yfeiwrcadarn a J. Gwcnt o Fed- wftttyd, y mac yn trin ei a) fan fei un a g.tfodd ei"iawt) egwyddori gan fiaenoiaid yr hen Frytaniaid, uid ens neb agsyddmewngwit'innedd yn cam eu gw!ad, en hiaith, a'u cened!, nad ydynt yn camno! ei yinddangos- iad dan arfau, -,towi dymnno iddo bob Uwyddiant. Pc bae amryw yn ha1."u mor gywfr/ ac yn rhesymmu mor ddoeth ac mor ddysgedig, Ie "I(iai mewn byrr amser i'r.cyfeiliornad a ymwisgodd yn rhith diwygiad, ac a anturiodd dwy!!o y wtad, i n"oi i'r tywyMw (-h o'r Me y daeth, ac ymgudditmcwn distawrwydd a distad!edd. Yr un peth ynJllosa eHir pi ddywedyd mewn per- thynas i Y. B. o Nt Gwai; y niae yn barnu yn bur g ir yn y ddedryd a rodnodd yn erbyn arfcl'f1 yn t!cji! od(, eitlij- mewn prydyddiaeth, ae yng nghy!ch YI'" lymn"f\vysder o osod dy yn I!e di yn y geiriau dio.ç ib('n,dio(/dcj &'c. ac y mae ei gynnygiad yn bur gy ? nt, pan Y mac am darddu y geirian tft- oi/,llf o'r gemau tiii, a lroddej < canys y mae yn ddiamman fod tli yn ganiattilol, YI1 ystal ag Y" nOccuOl yn y iaith Gymra' eg, ac os caD!att\el' j¡YI1Y- acos attaiier ygair (<M</«f/ rhag. caci ei anfcrthu a'i ,) ibo trwy ci ysgrtfcnnn dyaddef, ni wacU) pa un ai o (<:r ncu o dialt y tarddir y ga.r, ond fod y diweddaf ymddangos yn debygo!, o herwydd v cyMcusdra a aitasai fod o osod siii-goii yn Hev ddwy!afari:)ida:< YI1 y g, 'till cliait, wrth ei gyfnn- soddi a Y mac ei ddcongtiad o'r gair diluw 0 dÙ'.li/ hcfyd \nddea!tusac yn getfyddyd- gar. OHd yr hyn yr wyf ti yn ei iarnn yn fwyafhaedd- innno! o ystyriaeth yn ci Iythyr, yw ei syiwiad yng nghylch yr ysgrythurau sanctaidd, pan y mae efe yn dywedyd, "Nid wyffi y)} meddwl fod y Bibi wedi dy- fod yn Gymraeg o'! ncfocdd, etto yr wyf yn barnu y dy!ai y diwygwyrfod yn dra siccr o'n pwngc, cyu dwyn eu dtWYgiad i (lestnll yr')'sgrythul', )!)ag wrth newid th:i! y geiriau, iddynt newtd y synwyr, a thrwy hynny wyrc ac isciu'r ath! awiaeth yr wyfyn gweied pprygt yn hjn"<'kc. ymae cyfnewidiad y geiriau ynwastad yn anharddwch, os nad yw yn gwyrdroi y synwyr, pan ry- fygu' cam.ygr!fellnu testuuau GairDuw i foddio mym- pwy dyn. Pa fath dcrfysg a wneim y diwygwyr yn yr -a.!uod guntyuo!, trwy new:d y geiriau, a gadaet allan !ythyrenna)), pe cae)tt ryddid < wneuthur 'a t'el ag yr ew- yitystent? A phu nn bynMag ai eiu gorth1'ymmn yr ydys, e! diddanwch a iitchaWlLYl'iaeth i chwi y mac, yr hou a wtutinr trwy ymaros dan yr un dioddefiadau, y r/HH yr ydym ninHau yn ei dioddef; ai ein d:ddann yr ydys, cr Jtddauwch a iaehawdwuaetu i ci)Wt y mHC hynny,2 Cor. i. 6. Pan gymhat-h- y nib1 Cymraeg a phob cy6eithad araM, t'e ganfyddir ci fod yn ym mheit ar yr hyn a ymddcngys ym milub laith, ac ym mhhth pob cenedt, o ran ei gywirdeb, ei bnrdeb, a'i agoshadcyfathracholat y ieithoeddgwretdd<ol, a pha. barch y maey Cymry yn ddango.s tnag atto, pan y maent yn goddet' i bawb ei gythewid a.'i dci'f'ysgn, a'i cnU¡¡JÚI. a'i dd[fcnwi,t'H! ag y mynnont? Y mae itawer yn ba:od i godi mewn arfan pat] t'yddwyf n, ac creii!, :ttU ei a. dditiyn, ond pa Gymro a ddywedodd mr o'i ociir yu t;r- byn yr cn!t)bwyr cantyno!? Fe ddy\vcdodd M)'. AniCt yn ei tyfr a piwir Hanes Argrafi-(I(tiactli, i'r Cyuny gyfielthn y Bib! o'r Safsonaeg, ac nad oedd neb o'i eyt:. leithwyryndyaii Groeg, a'u bod 11101' {lIlhy(tdysg yn y Saesonaegt'et na wyddent vvahaniaeth rhwng dul, J:!UÚl I' a 'wl, neu tM/M, c w/7t, ac i bron hyn y mae yn cvfeii- 4 at Dat. v. 8. yng nghyneithad y Dr. Mcrnan, iic y dy. wedir, A chan bob nn o houynt y ocdd .dYllal1,. a chrythatt aur yn !ia\vn o arogi-darth," &c. Feiymaeendib ynnatur:oi yntacnu ac ynymJeduj fc 'Aetodd Mr. Thomas Warton hyn, ac fei dify<mt-h<t g-ógan yn erbyn y Cymry, t'e'i ihoddodd yn y rhua gyntafo'i tyft a eiv.'lr Hanes Piydyddiacth yni y Saeson,ond iddangosnadocdd tm o hfjhynt yn (13-will yr iatth, ond mai thyw Gynno nad cedd yn earn ei ) w!ad, ac oedd yn meddwi ei tbd yn dyali Hawer itebo ddyal) dun, a !'0()dodd yr enHtb hwn a)ian gyntafi M). Ames. Y maecf a Mr. Warton ynsyrthioi'runbai, gan argraHu'r gair Crytha/ yn He CrytitaK. Fe ddy- wedcdd Dr. Ltywelyn yn ei Hancs o Argrapmadan'r Bibi ynGymracg, air neu ddan, o odll" Dr. Morg<UI gan roddi at' ddynM mai trwy waii yr argrafmasg y diangodd y gah' C)y¿fWil yn He ph,ioltlu, yr im'n a. art'crir yin Mib! Dr. Parrt. Ond y g\vir yw mat din'yg Cyn]- raeg a \vnaeth i (tdynien i gyfodi'r enHib hwn yn erbyn y tiiagoroi Esgob Morgan, can\s ni tynnmefc art'et y gau' phiolau o herwydd ei tbd yn oim nad gait- o j' wt'eiddyn Cymreigaidd ydocdd, end fe art'erudd y gair J' c"ythau, hen air yn arwyddo iicstr, v iiiitc'i- gair e; ic,,Ih. A«/fy: yng Ngeii- J.yrr Henri Sa!sbi i, yr hwn a argran- wyd yn amser Harri yr Wythfcd, i arwydUo llLstr: bychan i ddal haten a!' y bwrdd, ac y mac'r gair etio ya ? caei ei arfer mown thai parthan o Gymrn, o'r Gwreiddyn cl wtlt, neu groth¡ megis i:roth y gxs, c,, -ititli y mYllydd; a. nestr bychan, y tn atlan i'r hwn sydd o'r un ddnU, ;it eiwtr wrth yr nn enw. Ym mha ie ynten, y mae gwir..¡ j :onedd yr enHib hwn a gytbdwyd mor ddtsail yn ernvn cyOelthd y Bib! i'r Gm)'ag? a pha !e yr oedd ysgnf.; cunyddion Cymru, na t'uasai un o hcnynt, yn cymmer\ d ei bin ysgnfennu yn iiaw i ymddiftyn ei iaith a'i en- hed), y] erbyn enUib dd.sai! y Saeson anwyt)odiis? -Ni y-sgrifennodd neb air ar yr achoa, ond pan ddywedn y sitiff teiat' yn erbyn y rhai sydd am antfurfio, ac an- nrddo'r <aith i foddio en niympwy a'n bakitder nn hnnandyb en hunain, y mae haid o llynwcsiaitl a Chridit-- ganiaidyn cyfodi n)or ami, ac mor nerthot a eider, trwv hott gyr).tn'rwJad, i chwythu ac i chwyldroi yn wyneb neb a fynno gadw'r iaith yn ei phurdeb, a'r ysgryttlur 'I yn ei harferot gywndeb. Ond pe baent a:ntach, a chyn ddeiroccach, a phe parai gwrps a gotcuni'ch Serot iddynt heidio i'ci gwybed, yr haf, ni ddigaionnai, :n- uL atia.iai dun byth rhag cynnwni ei ddyicdbwy(id i'w î.v¡rd, 'w iaith;, ac i'w geuhedt, mo'chiiyddionw.isan* aethyud, Ri\i:!)ur'

MARCHNADOEDD. <