Seren Gomer

CAN, AR YR HEDDWCH PRESENNOL. str y mesur a elwir Yr'hen darateiad.1 O! hyfrydnewyddion, heb gel i drigolion, Hen FfiaiiiC a gvvlad Albion, wyr dewrion ar dir, Heb rys, ac i Brwssia, siwr mwyn, a Sermania, A Rwssia gn fwynda gyfan-dir. A fuant mewn brwyclrau, anaddas flynvddau, Ar diroedd in dyrall, a'r cleddau wyr elan, Am dynu gwaed dynol, by iv oedd yn flynyddol> Ffrwyth hoilol baieh lrudol beehodau. tJwnawd difrdd ecliryslon, dros frig yr lioll eigkm, A trvru gwaed gwirion, plant dynion i'r dw'r; Dybenwyd rbyfel-waith, rho'wn glod yn ddhreniaith, I'r perfi'eith wych odiaitli Iachawdwr. Ma Ffrahic yn inhob terfyn, yn gwisgo gwyn rosyn, I-N lie moli'i' Hew melyn, yn gyndyn fel gynt, A gododd yn feistir, o For y Canoldir, Fe'i lladdlr pan holir ci helyiit. Or mcr y cyfbdodd, i'r mor y dychWetodd, Ynuchely dringodd, and ewympodd y cawr; Mae'nawr yn v l'Idulfi,-nic-,vn helbiil yn Elba, Dan wyltà o dyrfa Hcd dirfuwr. Mae'r lioll garcharorion, ein brodyr a'n mcibion, A wthhvyd yn gactliion, yn rhyddfon bob rliai, Yn awr vn dychwelyd, o'u poenau a'u penyd, I gym'ryd eu gwynfyd dtg an-fai. Fe ddaw y diwarnod, ar fyr ilr benywod., I wel'd en gwyr priod, tra hynod yw hyn, Fu'n hir o flynyddau, mewn chWcrw garcharau, Dan gloiau yn beidiau anhydyn. Mac golwg mwy llon-fryd, ar wledydd yr holl-fyd, A pliob ryw wynebpryd, tra livfrn-d yw hyn A morwyr y dyfuder, gant hwylio'n ddibryder, Bobamser fel arfer wy'n erfyn. Daw'r antser mWyn liawddgar, i glywed yr adar, Y11 canu'n bereiddgar, a. 11atar un llais; Trigolion pob gwledydd, yn eistedd tan winwydd, Fcl prydydd boreu-ddydd bereidd-lais. Daw'r hyfryu amserau, i gtiro'r dur gleddan, Cas awcblym yn sychau, a rhawian, Diiw rhydd 5 A'r durtur bereidd-hvys, pur 'hedydd paradwys, Gan fadwys tra cymmwys trwy'n cyniydd. Piolched pob dynion, am gyfryw newyddion, Yn fycha in a mawrion, yn llwyr-lon o'r Iliveh; Da coclio Duw Celi, yn weddusgwnawl1 weddi, Am wcini a rhoddi hir tlcddicck. Denaw can mlynedd, dan saitli oedd oed rhyfedd, (Pan gwnawd y gynghanedd) da dllCdd Dllw dyn 'Dvw hon ond mal dechrea, cain odiaith caniadan, Bloeddiadau da dyrfau diderfynl Pcn-y-lan. -——— IOLO Faudd Glas.

CLADDWAWD IlEXGIST, lIOIlS, A RIIOXIiEN. I Daiarwyd cist y Dwyram, Hil Gonier, a'r ser roes sain Arial filnr 0 anvyl fflwck, Droe hyfrydwch drwy Frydain, Bu aruthrol orfolcdd,-Hawenotld Ifoll ynys, o'i orwedd Rhocd pob darn, o'r garnedd, Ar crogbren uweh ben y bedd. I Ellyllon gwyllün i gyd—a'n creglais jl I'r ci oghvyn swrth ccbryd, Braw, fo r bryn,hyn 0 liyd, Drwy gynnv\ys dreigiau ennyd, Claddwyd a bwriwyd o'r byd—ci goffa I gcuffos tiieiddlyd gors, y ca'dd Hors, ei liyd, A Riionwcn, cyn hir ennyd. I Ham Art CELYNOG. I

I AT GYllOEDDJVR SEREN GOMER. I SYn«..Chwi^a welwcb, Mr. Gomer, nad oeddwn yn meddwI eich biino drachf fn yn y ddadl hon, er na wclaf niwaid yn ybvdo honi; ondganeich bod chm-i mor ddidnedd at bawb a'n gilydd, ac i lytliyr Myrddin ym- .(Idoiigos iiior b'.vonoi a tat, diaid i mi erfyn eicli nawdd ) y tro hwn eto, a cbyfaddcfniai JNPiwr fy nled os ced a gaf, Mwy yw'm dyled fla dalaf; Dyled i'm cedwr dilyth, Dyled a bai i dlawd byth. | ATEB I LYTHVR MYRDDIN, I RHIFYN idi. j Mr. MVnnmN,Fal »g y lilac anwddion emvawl y bcirdd yn fynych 0 fynipwv a dywenydd iuityiii hwy ac j vi-cill, feI ymac eich pregcth chwithan ar y tcstunau C. Gwan a'r H. Ac), yn dyfyni yr aiiisc-r yii liylithr i minau tvrtli ddarllen cich liytliyr a elweb chwi Atcb i Lythyrau y C. G. a'r H. A. H. H. ac with ei ddarllen daetii i'm cof eiriau Selyf, sef. Atcb y fiol yn ol ei tfolincb, rhag 1 iddo fod yn ddoeth yn ei clwg ei liua ac hefyd, Nac ateb y ire! yn ol eiffolineb, rhag i ti tod yn debygiddo. | Ysgatfydd fod aniser priodol i bob un o feonynt, a bod y ddau ngor 0'1 un dyben da efeily, os mynweh chwi, ni a ddyfyn".Ti ychydig ar ein gilydd yn y ffolineb a'r gwendid hwn. l'eth tra arswydus, onide, ydyw gwy- j vcbu un 0 blitli y meirw, yn emvedig os bydd yn unig, beb ail na-cbymar iddo ytnysg yr ellyllon? canys rhaj.ti j i ni feddwl na anfonodd Belsebyb, ar ol canoedd. 0 fly- Tiyddoedd o ymgyngftri, neb rhyw ddiet?^a bychan ,g,A-ar.gani, ysig-groen ysgeglyn, bcb ddicldl nac ystryw yn c'lglopn, i'r ddaear hon er dwyr. ei avneanion yralaen: a phctli ofnathvy a fyddai i ni gael ein llusgo ganddo ar ucha noson dywyll i gartol ei fynwcntvdd esgyrniog, ac vnoein ceruodio aphcngiogaM y ceubwll llygredig! ond tki dd/galmed neb, y mac yn beth cysur i ni glywed ei fod cf Y« g'-vybod betii ydyw broaddwydio canoedd o fly- nyddoedd yn gwnmdo ar y Cymry; canys pe bnasai ti iiier unfuocli-ol aaweidiol ag y iiiale tf yn cyni- Ineryd arno sob am da^ynt, nid gydag ycbydig o sel, yn cael eu trin a'« trafod genym, emit i nn, na fnasai hir amser yn ol wedi neidio o'i gwsg-f\ nwentaidd, a'n dys- trvwio ni oil, blant a rhieai yMghyd: ac er fod ynrddan- osiad ysbrydion yn debyg i wreiciiionen yn tanio ac yu dithnn, a'r hyll-son am danynt yn ddigon i bcri peth braw, eto ar ol vi,,i,yiiefino A lixvvtat, a gweled nad oes ganddynt fawr awdurdod ar y ddacar i iiiweidio iieb, y jnae amryw lien wvachiod-aelian, cliwaithach hen hai- arn-aeliau codvrn cethin, yn ddigon 0 feistriaid arnynt i'w codi a'n darostwng fal y gwelont yn dda: ac er idd- ynt goiii mawr ystwr a tbwrw a tliaranaa ar hyd y nos inewp hen deios adfeibedig, a pheri i'r tenlu yn eu gwe- Ivau feddwl fod yr lioii ddodrefn o'-y Hawr i'r top yn dipia gregin bendramwnwgl, erhyn y bore bydd pob peth yn eile-fal o'r blaen, a'r hull ddyclirynfeydd wedi r eu symud, a p'lav.b yn dawd, ac a'r a wydJom 111: vr ysbryd drwg ei hUll yn ti iawn bwyli ymysg ei gytcill- ion yn yr awvr. Heblaw hyn oil, y mae rhai a chan- ddynt gilwg neu falais at ryw un, a tfugicnt ymrithio en hun&hi.yn lie drwg ysbrydion ynghaiiol y tyvyllwch, ei mw vn Cael gfwell Cyfie drwy godi ofn felly i dütlnccng at y ffenestri a'r dr\"sa<i, ac i roddi ambell i eldyl i wrth- ddrycli ei ond pan ddaw y gymmydogneth i sylwi ar natirr yr ystrywian, -ac i we^ed nad oes cym- maint o arswyd ac urogledd anwtn yn c-i ddilyn, liwyr a safent eu tir yn wrolach ac er fod y tywylhych. o'i am- gylch vn aaifanteisiol iddynt i gael gwybodaefli o'i loch- esan, ac i gael gafael arno, gallant fyned ymlaeii yn hyf a dibei-v,I, iiti gottiiiii gydii liwvnt; canys rrid y\v yr ystranciaYt a'rpt-icni'o'r dechreuad ond cyfansoddiad o iwfrdra medûwla gwaeledd ysbryd. Pa lillai dan wedi unoeu byddinoedd vnghyd, ynte un dan wabanol enwau y'^y^vy gwrthwy'nebwr hwn sydd yn codi yr ys- torm, sfc yn peri Sai-liad i clro'lled fawr-, y mae yn an- hawdd ond nid yn^aninhosibl gwybod; eithr y mae yli drueni afr 01 chwiiio tir Groeg, na chafwyd ond y dall a'r ctoif, y naill ar gefri y Hall, i wnentlnir nrt gwr rliyngddynfe, megvs Myrddin o"¡ gwsg ar gefn E. Llan- bedr O'i glofl*iii olldyma y gwdwtt en bod yn ni at- eli (yg- acth eu gilydd yn Gliyrhu yn wahanol i'r Groegiaid; a thebyg ddigon lhwng clottili y gwr o Lanbcdr,-a swrtlnii uorpws Myrddin fretidduydj y syrth y ddau ir gos; ac yna bydd en diwedd yn wacth na'u decisrenad. H-'fyd, geHir inedtfvvl fod niav.aid Roeg v Iknciaii y soaia yr Hen Ael am d-anynt, yn awv ar ddarfod, ac mai dymlt oedd gwaelo'd y cawellaid, sef y dall -aY cloff dsn ben vsti-odii-r! oiitl y dull kyn 0 lefara ymysg y beirdd, nfegis Myrddin a minau, nid yw o fWy tynwrf ymgiptys rta clianiadati boreuol yr adar mail yfiadsain i'w gilydd a bellach rhaid i mi fiysro i atrd y?rofb, syr, ac i gvYtogi yr holl betbaii airniberthynoi i'r ddadl; ac alVeidiol yn eich liytliyr, canys mi Welaf eich bod yta univod o timer cant yn oi, yn y GVID.IAeg, i aniryw .gatroedd 5 ac o'r di- wedd i ddwy til o flynyddoedd yn y Gro'eg, fat ili6s\vto i ni na ddylitl di\vygto mewto ilythyfeniad geiriatt yn y Gymraeg, Vn aW, y mae yr iaith Gymm'eg \vedi tarddu oV Groeg a'r IJadia, ncu nid y\v ac os '0 kotty'nt yn null y llytb^r^^att dwytd mewn gcii hin ■ahg^iyfan- sawdd, y lira en 10 ystyr haiiH'odol yn yr icitlioedd liyny, neu aid ydynt; os ydynt, acos yXv y Gymra'Cg megis cracli-iaith i'w dilyHj dangosed Myrddiii neti atiill yr vstyr a'r angea "o honyiit yn amgen irig y dangoswyd eto; a thawed |>awba"sW!i a lroni fod y Gymraeg yn brif-iaith g.ysefin m'u V:: ac os yr fieb gyfnewid dim e-r Ys dwy fil)n ol, yr hvn ar yr nn pry d nid yw WiriOiiedd, a ddylid ei ddylyn yn y Gynnaeg, pa le y hiae y cysondebo apelio at yr haner can mlyn- j edd yn ol P u pha le mae y Invi'.w? oiiid I yr un ITcth ydy w Ieclivdwiiaeth ac IachawdWriacth ? canys nid ocs iacb heb itchyd iddo5 ac nid iocs Iach- awdWr lid, IccrtydWdaeth yn glymedig ag ef; ac y ¡ mae y 'ddwy fibrdd yn wieiddibl a cllyineradwy i'w harferyd yn ol natu)- Vr ymadiodd-, fal nc y gwelir yn y | liibl Sanctaidd 5 weithiati am berson yr Iacbawdwr, wei- r tliiau am waith yr Iechy dwriacth, ac weithiau am war- i edigacth;, canys y iiiae o'r clwyf yn waredigaeth oddiwrtii y clelyd. Mae yn lhvfedu gcnyf i eich gweled yn dyfvnu rhau 0 ragymadrodd Gramadcg eglur a chyson R. Davies, megys pe byddai o'ch plaid yn erbyn gwyr Mon; os bydd i chwi fwrw eich golwg drosto eilwaith, chwi a ellwch weled fod amryw o'r cyd-I sciniaid dyblyg wedi eu deol ymaith Ntl yr engreifftiau fiyny, ac yn y gwaith hunw yr arddodyn chwanegol dy, a'r biaenddod nacaol di, yn tca/umol i'w gilydd; a'r cwbl yi'ghyrf yn haeddu derbyniad a chalonogid da gan y Cymry. r-ithr,65 yw yr wtjfl foaglau yn y Gymraeg mor angenrheidiol yn y llongau (,-eg a Lladin, a'u cadvv rhag sOfldi yn y dyftider, er dim cadwer IIwy yn i ategion iddynt, rhag bwkli Homer a Vyrsil yn y riivfer- j thwy ac os yw Myrddin yn metfeu dangos digon o wr- oldeb a grym yn ei lythyrau lrcbddyut, cadwed yntau hwyntyu ctifeddiaeth i'r neb a'u niynant ar ei ol, a gad- awed ereill ynhcddychol, canys y mae ef yn ymddangos o ysbryd cyndya anliyblyg, ac am gael y diweddaf er [ neb a phob peth, er ei fod yn beio hyny yn ei wrthwy- nebwr. Y mae yn amIwg yngwaitfc E. 1_11. L. Morys, ac ereill, yr ysgrifenent hwy weitljiau eiriau unigol a thrcigliedig & dwy n neu m, ac weithiau a dim ond un o lionynt, megis rliann, hon, cymer; yn yr oes bcrifaith bono, gan hyny, pa un o'r ddau berffeithrvydd sydd i ni i'w ddewis a'i ddylyn? ond yn yr engraifftlnvn ni synwyd Hythyr yr Ael eto, er pyied y dywedwch fod ci ?aiarn ef, ae er hyned ci ohgon, aeth i galon y muter hwn, yn debyg i saethuu Hewctyn, y rhai nid yw hawdd i ci:wi ymddadfys o honynt: 3e hefyd, os mewn gwirionedd mai pwl a diberygl ydynt, pam y rhaid i Gawr Cadarn fill Myrddin redeg i'r maes i'w gwrthvvy- ncbu? canys os felly y niaciit, ni wuant uiwcd yn y bvd i neb, ac os y cyfryw ag y darkmiweh chwi liwynt ydyw y gwyr a'u harfau, paham y demveh hwynt tu a dinx'.}^ eich llythyr i dynu cleddyf 0 dan cich Human Uhigol? a ydych chwi mor anobeithiol o hvydtk) vn cich yniosod- 1 iad, ag y gwaeddwch ar y cyfryw rai a hyn am gynor- thwy ? ond y gwirionedd yw, mal y cyfaddefwch eich hun mewn llythyr avail o'r eiddoch, cn bod yn cich euro yn ddidt'ugaredtl, ac yn eich llytliyrau nid ydych annhc- byg i'r cuwr Golia o Gath, YI1 meddwl dychrynu y gweiniaid drwy eu rhcgu yn enw eich duwiau; ond, cofiweh bob aniser fod offerynau gwaelion ar yr yn drcch na'r cedyrn yn v cytcHiorni. Pa gy<?wndcr Hkl "nodl ehwi' \,n  0 adael v Ü'thvl'enan sydd ynoch chwi ?n ?vwct???(1, o adael y Dythyrenau j allan, y gciiir myncd yniJaen i c'.iau, ymadrodd- j ion, a phclhan, heb ystyried y geHu- niyned yn ol hefyd, i 0 diauben i diaben, dieben, iJ^tien, a dim? chwi a ga- ) ddngwcli wr mcwlJ nn ;fran, er mwyn byw eicb hun mewn dichell fan Pierll, megis cymysgu bono a bono, yn air o un ysty.. ,.n aceniad; dyma hi yn y gair Myn, os rhaid ,'t! dangos pethau: pa wahaniaeth sydtl iddo yn ol eich llythyreg chwi yn Mynn gwr, Mynn gael, a I iin gafr? oni roddwch chwi bedair n yn y naill o lionynt, a chwech yn y lIall, a gwfieuthur gramma sum- vmmd'r cwbl yngbyd! ac wedi y ewbl, os bycl(I i chwi .ddai-llc-a ein llythyrau yn fanylach, yngwyneb pob rhwytitr a thramgwydd a allai gymmeryd lie, gofalwyd am NvarchglaNvdd digotiol, sef Geirlyfrau cyflawn o'r n a'r ng; neu ilanwcb chwi sacbaid o honynt eiclt bun yngwr un o'ch Uytbyraa er esponio pob gair ynddynt, ac yna bydd cymmaint cryglwy th 0 honynt ag arch Noe gynt, hawdd i bawb eu gweled. Dyma cbwi o'r diw- edd wedi codi clytiaith y Sais yii un ó'r ieithoedd dysg- edig, ac )11 lie dysgn cywion y cigfrain bvny 1 lefaru Cymracg loyw ian, fill y gwnai gwyr Mon gynt, yn rhoddi i ni wers oddiwrtbynt hwy! ond yr wyf yn credu mai dyma y cvnllun y cewch ftvyaf o vsgoleigion ato o ufl a gynygiasoch eto yn erbyti gwyr Mon sum- mum bonum. Y mae ambclI nn o'r Cymry yn wr egwan feddwl, ofnas ddychymygol, ac er cii bod yn gyffredin yn bob! ncrthol, ac asgwiri pob cymal yn ddwbl, er I hyny ambell un o honynt a lescâ, a gryn yn ei arau, ac I a bendrona yn ei ymenydd, gan waeddi ar ei gymydog I i roddi cymal clyn g\Vydd i mewn, a phenglog arall o dan y croen, at y rhai sydd ganddo yn bared pa un a I ydyw Myrddin felly mewn gwirionedd ai peidio, ni wn i, ac ni'm dawr ycUwaith. Chwi a gyfaddefwch mai tyn yw tyn, ag un n; ac wedi hyny dywedwch fod haner etfaith y tynu yn cael ei yspeiJio heb n arall ati; atolwg, 1 a oes y fath etiaith gan yr n yma yn ei thyaiadau tebyg iilr gareg dynu, ac i wncathur dfn 0 tyn ? os feliv, go- ¡ bcidiiafo a^la%i yr n allan, y dowch cliwi yn (Myn liy- naws hawdd eich trin, yn 11c gwr tyn atrywiog: acen- 1 wch y gair tyn yngwydd cich cyfeillion, yn eich ilordd eich bun, a chedwchyr un aceniad iddoar 01 chwanegu yr n ato, pa fodd y swnia ef, ai tynu ai yute tyirti? ond y niae .Li;en chwcdi yn dywedyd i ry w fachgen^gynicryd no ar ei ysgwyddau bob dydd, oni chynefinodd i'w m'- weddpan gynyddodd yn eidion niawr, ac a'r a tvit i, ar ei ysgwyddau y btines ei farw, er fod pa'wb ereill yn nietbu ei cfdal ddiwVrtod, tebvg i'r nioddy delir y lly- thyreinaii dwyûl, cV bafcli i bawb ereill, geiiyeti chwi y dyddiau hyn. Pa leolau grainadeg sydd genych yn erbyn i'r arddodiad yn i fod yn gy ffinsawdd ag enw cadarn neu enw gwall? mi welais gaii wN-r O-Ysgetti, yn y dull y 111a, yngh?jd, ynghylch, ynghyivh, ond 16s wi th l'a- madeg y nieddyiiwch esponio gwreiddin a tharddiad geiriau, oiiid 11a etyb y gwyr mai Cyd, &c. y gwreidd- air, ac os er mwy 11 crogi 1111 ng wrth gynffon y naill, ac ngarall w-rth ben y Uall, y cedwirbwy oddiwrth en gi- lydd, buddioi tyddai cact rhyw grog-gebystr lhwng yr J' .J ,) boll eirrau cyfansawdd tir wahan, megis ang nghawr, yng riglmn, yn He angawr ac yngan, a'r b. lie- fyd, pa fodd y mae yr atddcdiad yT) wrciddioi, ai yn, [ ym, neu yng? Eithr nid oes arnaf cisi-an bod yn ang- hymedro-1, namyned i bellafoedd o unochv, ond derbvn yn garedig vmddi'ffyniad o nil cwr, a diwygiad o'r cwr arall, yn y pethau amIwg i ba\vb yn ol iiiittii. yr iaith. Dynm ni wiwaith eto wedi dyfod at y Pen, a sain dy. di-, dwlc! Mr. Myrddiii, mewn gwirionedd a syniudas- och chwi y rhwystrau al' c-icliflor(ld yn y fan hon? y mae yn drueni fod ofn Cymrwg arnoch 5 tiell VI) In ti ach 'oni chAanegwch chwi hXvvnt yn yr engraifft a rod dwell I o'r g>: iriati dychwelyd, 'dyti-t!(!yd _ca-iiv-s yn y l'hai hVIl swnki nn o'r ddwy y megys 11; ac yn yu, ydyVv, rhyw, I ?, 3 S u; tC Vii y?i- t tkyb-cii-, a dylyn, yn ami megys i; a fedrweh chwi iteb neu .ylte a fedrweh chwi dfewi ? ac os nid y dall a'r doff 1 ydych cbwi) pwy a'ch cynyrfodd i, iieii a roes achos i chwi i firomi ? Darllenais eich Uythyrau drosodd ) gyda boddloui uydd am a glyWch genyf cyn diweddu, j ires i chwi ddiystyru gWyr 310t, 011) ac yna dechreti ai- nafin-au yn beys-olyot am hyny deonglwch clnvi hwynt fal y mynoch) a ni a'u hysgrifenwn hwynt yn 01 nertit ac ystyr pen a ciloi-a* v gair, canys ni wiw i ni ddangos Pen i'r bobl, acar yr an pryd dyvvedyd Wrthynt, Dyna Ddi-btii) a hwy thau'a gVvcled pen a chynffon 3 u y fan. barliaii yit ein Rhifyn ncsaf.J

AT GYIIOEDDWR SEREN GOMER. SYR,Dymunafar»ocli roddi lie i'r Hinellau canlynol yn eich Srcn os "welwch hwv vn deilwng.- Y dw\f yn cich Seren, os gwetweli tiwy yn (leilwtig.-Yd,.vN,t II Hwlffordd. Darli-enyod eich Seren. I I Doâ/M indoclo mnltns p-mslat. I I Hysbys yw i bawb fod y Cymry yn cad eu dailunio j fel dynion anwybodus, byr eu deall, ac yn arw eu hym- ddugiadau; yr hyn er galar sydd rhaid cyfaddet, gyda golwgar y rhau amlaf o honynt. Rhyfeddais lawer betb allasai fod yr aclios; raeddyliais mai nid diflyg cvnheddfau vdoedd, canys y mae rhai Cymry wedi rhagori ar neb, mewn gwybodaetb a cby wreinrvvydd >0 ganlvniad Dme'n rhaid mae difi'yg dysgeidiaeth ydyw'r aehos, canys nt ddug cae, er yn naturiol dda, ddim ffrwyth heb ei gwrteithio; felly yn deall heb ddysg. Mae yu akrus i feddwl fod llawer yn ein dyddiau, yn dysgu dim i'w plant, ond i borthi a cliludo eu cyrff, fel pena buascnt berchen ilr fedihvi rhagorach nag anitail, eytfclyb i'r Megarensiad, y rhai na ddysgent ddim i'w plant end i gadw defaidj yr byn a wnactll i Diogenes, ¡ 'It, j r yr Atbronydd, i chv.crtbin, gan ddywcdyd, y buasai, gwcll ganddo fod yn hwnld, nac yn fab i un o honynt. Yr wyf yn meddwl pe buasai yn fyw yn brescnnol, y dy Wyedai yr 1111 peth am lawei- Cymro. Y mae gwybodaelh yn rbagori ar bob petli,I. Gwy- bodaetb sydd yn gwalraniaetlfu dynion oddiwrth anifeil- iaid a b"arbariaid.^2. Trivy wybodaeth yr ydym yn dfeall ftrclii "iechawdwriaeth.~3. Tnvy wybodaeth yr ydym yn rhoddi hyfforddiadau i'r au,vy bodus.4. Gwy- bodaeth ydy VV y non o ba Ie y mae holl gysuron a llaSvenydd yn deiiliawfelly yr Wyf fel un o'ch cyd- wladwy r, dan ystyriacth o'i ragoriaeth, yn eich annog i j I!> roddi dysg i'ch plant (yr hyn a nofia gydit'r llong- I ddryHiad) fel y byddo Cyhiru i flodeuo un waith etto dan belydr Screii Gomer, yw dymiuuud eich Ewyllyswr da, NeoTes.

ACHVVYXIAD Y BIBL. Gyfall,—Gan eicb bod chwi a minneu wedi bod er fys amiyw lfynyddau yn dra chyfeillgar a'ii gilydd, nil a gyinmeraf y rhyddid i amlygii fy anfodd- lonrwy dd yn erbyn rhah o'ch ymddygiad anweddaidd tu ag ataf; yr hyn a ymddcngys yn afresyniol i chwi eich luinan ar adfyfylsad pwy Hog; yr ydwyf ivii cWbl gredti fy niod mewn parch ac anrhydedd o'r m\Vyaf j gcnych, yr ylyeh yn fy nghymmeryd cich prif by fibr- dd v, j-, ac via dilyh fy rhebtau yn gyftredinol, ïe, yr yd- wyf yii gwbocl fy mod yn argiaffedig ar eich caloir, yr ydych yn gyiroeddus bioffesu cich uchel bai-ch i mi, ac yn ly nghyfhvyno yn Vvresbg sylw ereill. I'a fodd he- iydj ar yr uh amser, yr ydycli yii fy nhrin mor Wrtliun, alrii euro mor greulon, nes yw swii eich dyrnotiian ang- herddol i'w clywcd gryn bellder o flot-d(li Ai hyh yw'th gaicdigrwVdd Nid ydych yh ddijiu y? un fam a gWiaig ?r HOtentot, yr hon, pan ofvnvvyd" iddi ?a ham yi- oedd yn wylo) a utt?bodd, Nid yw fy hgwr yn ngharu, canyS ni churodd mo honof ?t pah briodasom. Mi glywais am gtiro y corff er lies i'r ehaid, end diau ni ellwcli gvmhwyso hyn ataf fi, yr wyf yn addcf i mi gael triniaeth annhrugarog unwaith gan rvvymwr-llyfrau o eulon, yr hwn, wedi euro fy Wyiieb a gordd fawr dros banner awl1, a'jii gwisgodd liiewn lledr, ac gwerthodd Am yr hyn a ellai gael am danaf; ond mi allaf yn rhwyddach ei esgusodi fef, canys ni phroffesodd crioed y fath barch goruchel i mi, ag Vdych chwi yh atferol o Wnetid yu ddirgel ac vn gy- hocddus, 0 ganlyniadj gyda rheswm da, mi ddysgWyl- ieisWii driniaeth wahanol oddi wrthycb; yr ythvyf yn dwys obcithio y by dd yr hysbysiad hyn o'ch bai, yn foddion i'ch diwvgio vii cich ynuldy giad tu ag at eich cyfaill cnVedig) tmmmfim twA'Tuffi b IMB———MIMI uM Y Bibx>. I

Y mae't babes canlynol am Esg-ob Harrington, yh an- I rhvdeddu ei Jiaelionamvydd a'i ffyddloudeb i raddau heiaetb :~Yr oedd ub b bcrthynasau Mrs; .Banngtbn hiewn ailigylchiadciii cyfyng, o achos rhvW siomedig- aethah a gafoddj a chweniiychai i wella ei sefyllfa (swyddog hdlwiaidd ydocdd) trwy geisio Uc i wei- nidogaetbti Vn yr egluys, gan dybicd y Esgob yn hehietli ar ei fedr. Pan gcismdd y gym- mwvnas gan ei bei'thynas, gofynwyd iddo, pa fath get- yllfa a fhaSai Vrt ei foddloni ? A'btef atcbodd yn rhwyddj y buasai ynghylch 500b N-ti y flwyddyn yn ddigon i'w wncnthur yn ddyn (ledtvydd1 Chivi cewch, (ebe'r Esgob), ond nid 0 feddiantyr eglwys; 11 i bydd i mi ddifuddio Duwinydd teilwng a rheobiidd er mwyn pertfiynas anghemiS) Chwi a gcwdi y swm a grybwyllasoeh o'm llogell fy hun;' Tra yr fcedd Arglwydd Thiulofr yh v ocddyn fynych yn caiiiatati gormod 0 rvddilf clafod ac nnwaitii pan yr oedd meWil dadl a swyddog amserol vn yr athrofa, gofynwyd iddo gan ei wrthwynebwr, a wyddai etc ei fod N ti siarad a'r l)con?' (.wii Mr. Deon (ebe Thurlow), a phb!> amser y gWclai efe ef wedi hyn, efe a waeddai, Mr, Deon, Ilk. Deon,' yr hyn a'u gwnaeth yn wrthwynebwyr i'w gilydd. Wedi dyfod o Mr. Thurlow yn ddirprwywr cyffredin y deyrnas, hwy a gyfarfuasant trwy ddamwain, ac efe a gyfarchodd hen gyfaill, yn lhvyr ddifeddwl, Pa fodd yr Deon r' \r hyn a ddoluriodd gymmaint av yr ben Ddcon, fel yr aetli allan o'r ystafcll, heb voddi ateb. Pan wnaed Thurlow yn Arglwydd CangbcViwr, efe a geisiodd gyfle draclici'n i weled ei ht;n gyfaill tram- gwyddedig, ac a'i cyfarchodd I-,aciiefii a Pa fodd yr ydych, Mr. TJconP' Fy Arglwydd, (ebe'r Hall mown niodd di^i'tDu) nid wf Vjdeon yn aAvr, ac am hyny nid wy f hneddu "r Ofd yr ydych yn Ddeon, (eb «*( Ai glwy tidraoth); ac i roddi boddlonrwydd i chwi eich bod felly, dai llenwcii y papur hWlI, wrth yr hv.11 y gvve!- well eich bod yn Ddeon ac yr wyf yn credu mor gadarn y bydd i chwi anrhydcrldu'r swydd, fel y mae yn ddrwg gennyf i un rlian o'm hymddygiad roddi tram- gwydtl i ddyn mor dda.' Pe byddai pawb ag ydynt barod i roddi tramgwydd i'w cymdeitbaswyr mor barod ag Argl. Thurlow i roddi iawu, hyd y lilac ynddynt, am hyny, bvddai y byd yn llawer gwagach o dramgvvydd- iadan nag yw yn bresenol. Areh-esgob iViliuim-—Dy wedodd y gwr urddasol hwn | unwaith wrlb gjfaill, Vrwyi wedi myned trwy lawer o lcoedd 0 aurhydedd ac ymddiried yn yr eglwys a'r wladwriaeth, yn fwy nag un arall o'm gradd yn Liocgi-, y 70ain mlfliedd hut; etto pe sicr fyddwn fy mod, wi th bregethn, wedi dychwelyd un enaid at Dduw; byddai hyny yn t'wy o lawenyiid ysbry dol a diddanweh i mi na'r tioll swyddau a'r aKrhydedd a roddwyd i lui. Wele wr, mewn parch a derchafiad o'r mwyaf, yn cMio am y petit rhcitaf i'w alwad. Dywcdir am yr Arcb-esgob Mathews, fod ganddo ddoniau neiliduol i bregethil, y rhai na oddefai efe fvth fod yn segur; eithr orferai fyned o un dref i'r llall, gan bregcthu i liaws 0 wrandawyr. Wedi ei dslercjmfiad, efe a gadwod' gyfrif manwl o'r prcgethau a draethodd; wrth yr hyn yniddengys iddo bregethn pan oedd yn Dd{u Durham 721 o bregcthau; pan oedd yn Esgob yr csgobaeth hono, tracthodd 550; a phan oedd yn Areh-csgob Caerefroc, pregelhodd 721 0 bregetbau, y cwbl -v I I I ;o, nad oedd derchafiad yn niweidiol iddo cf. Yr Hungariad diohhgar.~Vlg\on 0 lythyr oddiwrth Athraw y ddysgeidiaeth Schlafouaidd, yn Hungary, at wr bonlicddig yn E, in Hnss ni (Dr. John Hllss, v Diwviriwr a'r Merthyr), oedd ddyscybl tfydd- c ton, a chanlynwr parhaus i'ch gwladwr chwi Wickliffe, (gYII Peryglor Lulti-i-woi-,tli, swydd Caerbier, Leicester) oddi wrthycb chwi y trcuddiodd y pelydr cyntaf oleuni yr ysgrythurau sanctaidd byd atom ni; ac yn awr wedi mlynedd, yr ydych chwi (y Brytaniaid) yji parotoi drachefji i roddi i ni y rhodd hon, a gosod eir. diolcligarwcb dan rwymau newyddion, Yr wyf yn dywedyd y pethau hyn dan deimlad dwys 0 rw3lratl diolcligarv. ch, a bydd i'm holl wladwyr ddahgos yr un eydnaby ddiaeth."—D. S. Gelwid y Dr. Joha Wickliffe yn Sercu Ddydd y diwygiad. Fel oedd Mr. C- yn myncd i bregethn i I, cyfarfu â llawer iawij o Wrthwynebiadaiij yn neiliduol oddi wrth un Brown, hwsmon, o'r ai-dai hyny, yr hwn a benderfynodd dyvvallt ei ddialedd ar y ffyddlon wasun- aethwr hwnw i Iesn Grist; ac er mwyn dwyn ei amcan annwwiol i jicn ymrodtlodd i wylied y fforddar hyd yr lion yr oedd Mr. C. i ddychwelyd adref o bregethn, parotodd i3angcli mcawr fel oiTe?-ya c? ddta:cdd. Yng- parotedd ffi-,ip7 ? ;t hyldii yr ariis'cr \¡'¡gocld Mr. C. yn arfcrol o fy ncd beib« 1 dygwyddodd dyn ag oedd ryw beth yn debvg id ddyfod y ffordd honno, tybiodd Brown mai Mr. C. oedd a ffyrnigrwydd mwyaf dechreuodd ddefnydt)11 ei fflangell, gan waeddi allan, Mi a'i rhoddaf i ti, a1 ddyfod i L—7 i bregethu, mi Wnaf i ti gofio, dy ft < ywa yn pregethu:" y dieithr a ddnvg-drimvyd yn modd byn a attebodd, Ni phrcgethais i erioed J jjiifii,. pud mi ddof yn fuan ac a bregethaf i ti:" tiv" wyddodd i'r gwr fod yn gyfreitlax,r cyfrifol o Andover ac a fu cystal a'i air, canys efe a ddaeth ag a bi-e g(.tli odd y lath bregeth i'r bwsmon Brown, yr hon awnaedi y fatti argratfariio fel y talodd gryn ssvin am y gwavt* a feddyliodd a wnaeth, ac felly dacth ei hun yn wawiB ereill. CafarWyddid i wella'r Gymmahvst (Rheumatism).1 Dau eWyn garlleg, yr wythfed ran 0 wns Trby o Gui? Amhionia, briwer hwy ynghyd, a gwnew ch hwynt y41 beleiiau a dwfr; llyncwch uu 0 honynt nos a bon'1 Tra fydddch yn eu cymmeiyd, yfwch dea Tor-niaenwy dden (Sasicfias) yn gryf iawn. Y mae hyn yn gyft'i'C*^ din yn alltudio y gymmalwst ond ei gymmeryd bump °, weithiau. Cynnygir y cyfarwyddid tatilVIabi i yftyriaetb y (-4 redin, fel incddyginiaeth lied rad i'r Ciefri poelb (Scurvy) Cymnierwch lysiau dant y lie-,v brig a gWreiddiau ucrw'r llwfr (water cresses) a I)rigiiti teg ffy rinidwydd (fir neu deed) dau bWyi; o bob nri> ( berwch hwy meWIl pum chWarto ddwfr, ues byddo JI1 dri chWartj dihidlwch y (Iwfl- o'r llysiau, a gosodwehj mewn costrelatij a chyminerVVch banner pint bob bore, I ynghylch aWr cyn torympryd; ac iach fydUwch mew» ychydiganiscr. Cymmerodd dall le yr wythnos ddiweddaf, yn Lehhy rhwiig Swyddog milwraidd a morwr a berthynal i till o'r llongau rhyfel yrio) cafodd y morwr archoll a chle- ddyf yu yr ymdrech, ac a fu farw yn ebrwydd wedi hyn. Y mae'r Swyddog mewn dalfa;

MAllCIINADOEDIX l I Ci'FSEJrihFA Yn, lino LAX MARC, Yroedd yma gyflawniad canolig 6 Wenith Lloegr y bore yma, yr hwn a gynmierwyd ymaith YI1 gynjistr aiM brisoedd dydd Linn diweddaf; Cadwodd Haidd teg ei bris, ond yr oedd y fatii waelaf y n rhatach. Yrocdd galw mawr am llys at fervvi, cododd eu pns yiighyich V 3si y grynbg wedi wythnos i heddy w. Pys hwydicf oeddyiit ddrutacln Gwertliiad bywiog ar geirch da, am brisoedd dydd LIlln diweddaf; end y vd! gwael a henaidd yn agos a bod yuanwerthadwy. Ycby- dig oedd y cyfnewidiad mewn gronynaii eieill. Peiil- iaid am brisoedd dydd Llun diweddaf. Hadau lAill ac Ei-fin gwylltion yn dra murwaidd, hcb neuiawr 0 bi vn- wyr. Prisoedd derby nudity yr Yd, y Grynog. Gwcn!thcor'i-56?L70s Ffa celi'ylnu new. 3Rs i 42s (i?emtftgwyn S?s i 7Ss ileti lfa ceU\lau s i _s Uhyg 31s i &ls i'ia colomenodiieM .i'Js i 46s H:ttdd(?ar??- 2b i ?5s iicn fla colomenod i —S Brag-gwelw (6t5s i i'2s l?ys it fe -li-I 70!; Ceirch -18si?5s rysMM??a-4'?i489 i Potass i '28s Pris eyJ'Urlal yr Ydyn Nghymru y Urynog ( EigAt Winches* ler Bushels). Gwen. Rhvg. Haidd Ceire? I «. d. ?.. d. 8. d. s. J. S?'yduror?nT-? 7t J U 0 ?7 U M 0 ?——— Gaerfynldin I 73 3 ?0 0 ? 2 H 0 -—1— Benfro 61 11 U 0 35 S U 4 .wrtdti i 79 C 0 C g 0 16 H, ———?'rcc?)f)!t?- 70 5 48 0 38 6 21' 0 Facsyfed 61 y 1 0 0 M 1 j 7 Fyn?y I 7?5 00 3'2 ?'" 0 0 Drefatdwyn 1'2 00 4? o si 7 ——- Meirion 77 10 i)o1433 4 ——— 1, it; fit 77 4 I' 0 i 43 4 ID I, Ddimhech 71 6 (J Ó ?j .1, ¡ Caernarfon <9 1 0 0 4?2 0 I '2 ton J? 0 f 0 0 3ti 0 IS 0 Prilliaid (Flour), y Sackaid 0 -'Si pgjls. 60s i 65s Kilion, 55s i 60s Peilliaid America, y Faril Os i Os Prisy Dura yn LhmdtlÙl. Dydd Mawrth diweddaf gorchymynodd yr Argl. Tsfacy i'r dortii bedwaran ( quartern) %ciii t barhau am 11 |d. Pi is cyfartal Smgr Gieineu (Brown), Yn ol y cyfrif a wnawd vr wyllinos a derfyiiodd Mch. 29, yw £2 i?) 5? y omt o 112 pwys, Ilebiaw yr A i'%v tliz'tlti ar ei drosglwyddiad 1 Brydain Fawr. ■■■ — f • ■■■'■ —* I"" Pris y Vig, hvbluK y B /'ili:l'yd,y 'jJjam (Jr; /w?. Cig F.idion 5s (id i (is 4d I Cig bio 5s Od i 6s 6& Cig Aiaharen ;) 6d 1 OS 8d | Ci?Tyrchyn 7s Od i 8s 6d Cig Ocn .7?0d i 8s. Pris yr Hopys (Hops), yn SoulMeark. CYDAU IB A <; s). HA??KR SACHAU (POCKF.Ts)# K'*nt-?0si 91 0? Kent MOsiUti? Sussex 61 0' i 81 W, Sussex 81 ()S i I oil Os )?x- -81 Os i m Os Farnham 111 Os i IG¡ 0'1 Pris y IJfdr yn Leaden hall. Cnvvri Gwadarai (Riuls) 50 i 56 pwvs yr un,22d i 23^4^^ 1,"rcill I. t21 d. (?vft-od-?yth'tth?rwyn (?f'rcA???' /?<7..?, 21 (1 t 'y.)?? Crwyn Uchated (?rcMtr? //M?<.), vld i ?t;. C'crbyd-grwyH teg, \"Jd i ?'Mj Crwyn bloi, ro i 10 11WY, :¡ III i :3?i\. Ereill, 50 i 70 pwys, 36d i ild. Ereill, 70 i 8(3 3(i(i i ii. CrwJo Morloi hychaiu, (Seals Greenland).. 38d i 4(W. ('r%iynI it) -di -,I. Pris y Gieer yn Lfunduin. s. d. d. MarchnadWh'.tecliapel2 Gwer y dref y cant DO 6  St. dames- 5 4 1;?elyll —? 0 Clare 0 0 ??y,, ?,,?j? 0  Nebon 0 10 6 Defnydd (oddedig 75 0 — ——I— ?urw -4S C Cyfartalwch ? 3 ] G reeves 28 liny ti mi da (Dregs ), 12 0 Seh«n Colfran 120 0 ———i!T\ch?(t 116 d I ———— Melyn 101 0 Pris Canwyilau-lilol-dlail. 16s 0d y dd wsin. Ereill 15s Od y ddwsiij. CvvsmviDFA Yo, Lf.zrirt, Men. 25. (;w<'nitJ, :;s Od 1 10s Od 70 pwys. Haidd. ds (id i 5s Od ?Ouw?. Bras 9s Od i lis 0d 9 l!:hF -21 3(t -i 3s 0^ .? Py p.. yn?n .s 04 ?, u ,J:¿: Hwydion ,.? o? i sOfl ;'rJI\lig-. -},• ta 35s od i 4?M y?ry!:<?. MU'Md teg 52s .Odt?sM 280 pw?. EiUon ?? 0d i 5? 0d HO pwys.

e. ABERTAWE: Avgraphwyd a Cbyhoodd^-yd'gan JENKIN, yn Hbol-y-Casteli,, i'r bvvn y dyjiiunir i bob Hysbysiacth ga<dei danton, yn ddidr^uj. Derbynir Uysbysiadau ac Envaaii gan NEWTON COj* (gynt TAYLOR § NERRTOX), No. 5, WAmriCH SQVHIF, NF,$rC4TE-STBSBTi Mr, }flJ]TE, 33, FLEZTWREfTi a Mr. M, JOJSES, 5, NfjpcATE-STTYEr.Ry J,LUXDAIX. SWANSEA: Printed and Published by D. JENKLN", 10 whom Conununications, post-paid, are to Orders and Advertisements received by Messrs. NEWTON and CO. (late TAYLOR and WHITE, 33,.Fhnf:7- STtirvT; r Loxp