Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
7 erthygl ar y dudalen hon
RHAN 0 AWDL, %?'WEI-Nl,'XU…
RHAN 0 AWDL, %?'WEI-Nl,'XU EIN CENEDL? I O DDAMWEIMAU EIN CENEDL. Ion mad, einDttw Tad wyt di,adwacnom Dy dyner dosturi; Tra iiyddtou bn'th bneiieni, Yn blairi i'-u4)\natiaid tn. o ddaear Asia'n ddran,—i f Eid-ll, Yir.rodiawdd em tcidian, Er gwledydd eutreigliadan, Prydain in i'r rhai'n tawrhau. Mawrhad, y fad hem* lad lion, Blioe nefue(iff,.ilr-hyn-,tfion, Ti wv dangneft-dd, rytedd wre3, Enw, a lies ynnillason'. Arweinydd, liywydd y lhi,—Hu Gadam, A'i giwdawd o'i ddeutu, 3 da- yu ddiymdeimi, tiuych y daetli ynci gwch dù. Cobweb, mewn du-gwch y daeth—i'r ynys 0 rin nawdd, Rhagluniaetli, A t-u, a braenaru, wnaeth, lirwd R(.tùysg,'o'brydyddiaeth. Yn wrawt am 4raenaru—y tiroedd, Antm iodd i*w«lys:>u, EnnJllo:!d, JlywioÜd y Un, I ty(l, gwyn, u'i,f,-td, gaiii, 1 Pryd- ddiaeth burwawd oeddyrtt, Rail cof, i wyr enwog gvut, Trwy gamadan, rhadau, rhocd, --GN d ailct) sg -aq- goed id(lynt. Llhr ydoeud Hu, a thra doeth, Jilaeuor y gad, geiiifad, goeth, Gweis gwych, giud, a gosgordd, 1 Llawn tirfall hd .ffin¡au',r Horddj X/thr hyll ocdd i fatlmi Hid, Can dWlH, ar tu cadernid t'wreydodd cywri ('edyrn, J-hn eu gwarth, o iiaen ei gyrn; Hsynjm.wr,attawrtn, C>'i tiaeii oil, a'i flin alln, (larii--Hti Ga(tai-o i gyti, Wych liaeliYaint WIW uchelfryfl; iNt ladriai, oni welai, wg, N i ciiii ai, rhag cuwch, olvva i[ii, yij ei ddawn, hyn-oedd wir, IVi naidd a by Os myulr, Eimili, a gwen, v Daill gwrr, Ti .n« vaiiJ,—troe yn arwr, Goifu y w4ad, a gwirfawl, 3 I, i& taw fad, bu rhediad yr bawl, Fe godai fa. gwy wedig, 0 uan tits, y dewrwas dig, Gwnai les, a twin ei lysoedd, *) I ii sciclt haeliomis oedd; Cafodd wr biiel y cyfan, Ai frys doe'r y nys l'w ran. Nid gwasam, gadarn, gedol,byf anvTj A'i fywrudd rbagorol, .Dyn o uertii, di dyiii'ii i)l, Vyiitb cawr auiiepgoroi. i>iti:no y safo sen, nt tw na Ciiyiito, ina chan, Tyfad mawi, tafod, a mil), 1 euro rlivrysg Eiyr bin, ^wy, a by s,a ddenuys tblyn? e.tJ o'i aH,C nt bu uti. Srds Lleyn. I
t'R HEDDWCH PRESENMOL* J
t'R HEDDWCH PRESENMOL* J O Frydaln hyfryda', deg liynod, O! cana, Yn wycli llavvenycha, a ueidia i'r nen 51ac beddweh, hyfrydwoh, liawenydd, llonyddwch, Bnjwdgarwcb, tawelvvcb, tan haulwen. a cbamvcb, ac weithian diokhweh, Yr awrhon prysurvcb, am yr hcddwcli i'r Ion; Fe ivenoedd o'r ncfodd ar ymdrcch y boblodd, HaD Iwyddo byddiuodd o ddyinon. Yn lie y ihyfelodd boed gras i'r tfvriiasodd I ddyfod yn Haodd at lesu yn lIon, A by(ide(i i'r Iesn 'n oes oesodd dcyvnasn, A pblygii 'n hyfrydlu 'r afradlon. O! niarcbog di Icsu byth bellaeh beb balln, Nes iti a'th alln orebfygn'r boll fyd I'lyger dy clynion maleisus yn raslon, Amacdda di galon rai celvd. Ioan Tegyd. I
AT GYUOEDDlVll SluIiBN GO…
AT GYUOEDDlVll SluIiBN GO ML It. Mb. GoMETV-tVrth It wyrch eicb Seren yr ydwvf er ys ■wytbnosau wcdi sylvii ychyilig ar y ddadl Gym- reig gwela*' yn awr fod eich cohebwyr, wrth hir esgyn a disgyn o Gadair Idns i'r lloer, yn mwyneiddio peth, am hyny yr anttiriats mnau fvucgi ychydig o fy medd- ylian ar yr achos, gan obeithio na fydd i swn eu mang- celan syfrdami Cyniro mwy, ac na we-lir imv\ ach hogi cledd i ladd chwain, gy da pba un yr anafant cu cyf- eiilion cyn y lladdont cbwauen. IVlae yn rbyfedd gcuyf at rai o'ch cohrbwyr deallns, Mr. Gomcr, pa rai, with ddadiwytho yr tailh o lythyr- enaii afrtidtol, y wacnt yrtin pryd yn ei beicbto a rhui craill sydd yu fuy afrywiot;, os nad yn afreidtol, canys an y gvvflir y tatb augrcttftiau a'r rhai hyn, sef, yn lie i ci ibodilaiit.w.<i ei; yn lie o, rlioddant yn rhy anil ate; /fee yn lie h, rhoddaut yn rhy anil 0, Ac. pa rai, wedi y cwbl, na oddefant i fy mam osod allaii ei hegni na'i phwy"; ac creill iia oddefant gytiurdd a dim ag a fyddo er ys lirai ugeiriian o flyuyddau mewn ymarferiad, fel pc buasai y dull hwuw wedi et ffni-flo yr uu dydd a thafod Gonier. Pa beth yw iaith? onid ffrwdanian; aeonidyw dwfr peb rtrwd a rhediad da iddi yn loywacb na'r fwdlyd fai w ? felly yr wyf yn edrych ar bob dnll clogyrnog jet wn iaith, annatnriol i beirianan ymadrodd, fel pe rClthid cronfaau a chloddiau i arwain y ffrwd i wrth- escymad; yr un modd yr wyf yn edryt-h ar yr boll I). thyrenau rjssylltiol yn yr iaith, megis dd^ng^ngkych, &c. fel UI1 yn clndo.cyinaint ddwywaith ag a fyddo'n rhaid i wnetid an pistyll: ac am y Uythyrenaudwyol, megiswrn, M., yr wyf yn nieddwl y byddai yn fuudiol i bob ysgrif- enydd Gymreig fod ya ystyriol o'r hyn a ddywed yr Arfoimr, Rhifyn 17, fel na byddont yn eu gosod i mew-n 1 -nneutbnr tiaul a thraftei-th beh nil ilicswm drostyut. Eithr hyn sydd ddian, fod yn naturiol i bob ftrwd, menu bir rediad ac amser, i newid a symud graddau yn ei throfiiau, o beiwjdd gwlaw a gorlifiant, rbewogydd ac cira, &c. ae oddieithr gwiliadwriaetb a gofal, gall fed yn foddion i symud teifvnau, ac i tagu ymrr-onati a ell: frtitbian iV, a throi rhai manau'n gorsydd ditiaeth. febyg i hyu mewnamryw olygiadan yr wyf yn ystyried iaUb; os ydtw y Gyiinaeg wedi teitbio rhai oesoedd ingry anialwch a niwl, heb iien-iawr o ymgeledd gym- hwvs iddi, pa ryiedd? os yw yn anhawdd yr awr bon i'r Cyniro callaf ddeaH. yr boll derfynau i berfleitb- ywydti: ond fy nymuniad i fydtiai hyn, Mr. G. na bn-dde fdl cohcbwyr synwyrol byth garu ymgyndynn inewn dell cecrus am bethau ag y mae va asibaw-.dd i daro yn Bfioii ar y gwir, megis y gwelir o dtlentu y gair dibeti, dg'T; eiJiI raeddwl tod y synwyr a ar ocbr y dy, Wdiutttr j(Ki jjcitliyijas ikwttg j di jmido Wr ¡W«¡" ond pa fotid byiisg, y mae y salu ar ochr y iti. Ac am gywydd y pen, ni wclais ioleuni drvvyddo ar ben yn y byd, iiamyn pen y gynhen. O nac arweinicr meibion fy mam dros glogwyni clogyrnog i dori eu crimmogcui; ac y mae yu beth anhawdd i uiei gredu afu ein benaf- iaid, mewnunrhyw oes., yn llafaru yn eu dull eyflrcdiD o ymadrodd, yn el fel ag y mae yr amrywiol angraifftiau a welir yn ys^rifenedig o oes i oes. Pa fodd by«ag, y mae yn sicr fod y beirdd yu euog o ddw:yn ystumian lawer i mewn i borthi Cta gwag-orchestion, fel y gellir profi yu liawdd odlliwrtb waith beirdd yr oes bresenol, pa rai sydd yn ymarfer a'r pedwar mesur ar bugain. Rheded athrylith anion fel ffrwd gref, lies y byddo-boll gronfaau a chamdidau gwag-orcbestion yn ebwilfnw o'i blaen; a'r holl aelodau mekvv, aV coesau preaau (y sonia eich cohebwyr -gymmaint am dauynt), na buant erioed yn* ^yfranog o fywyd nac anian fy mam, aent ymaith gyda'i gcrrlifiant. Rhwyddbewch a digaregweb y ffordd, cewch weled yn1 a yn llawer-rk-wyddach a di- gost he 'bddynti llafiwer holl ieithyddionGomcr fl syn- wyr, calltneb, a rhesymoldeb eu mam; byddcd eu ball- egau yn gymhwys, a'u troiadau yn rbe^j mol, ac o eglur angenrhaid, oil yn ymagor ar vleuni a gwybodaeth, nes y byddo y Gymracg a'i rhediad ) n tryloywi rhwng ei cheulenydd ei bun, a'r ohvg ami mor 15n iachus a siriol ag yiiiai-Ilwysiud firydtan yr E-ryri yu Aberglasglyn. Hyn a ysgrifenais er anerch eich ieithyddion, Mr-. Gonier, yn eivwedig pe yr ymgyfarfyddant ar y fath achos ag y sonia y C. G.; ond gwybyddweli mai nid mewn tridiau nen bedwar y gwneir cyiiawnder a theg- wch ag athrylith holl feibion fy mam. Eivi dd. i TAiEIRiAN.
! AT -GYHOE-DDWR SEllEN GOMER,I
AT GYHOE-DDWR SEllEN GOMER, | S-fit,Er rn:ti-iin i d(lybenion eich cyhoedtUad yw puro y Gymraeg edlliwrth y s-otbach Saesncg a glytir yn ddiangenrhaid WTthi-gan ein gwladwyr, yn rhy lntf- redin, gobeithwyf nad anfoddlon genycb fyddai (lan- gos pa mor ddytedus i'r Omefacg yw y glytiaith am lawei- o'i cholofnau. 0 herwydd fo l eyiinifc-r-o eipia%i Saesncg yn cael eu barter wi th siar«d y Frythonaeg, tyteia Haver Gomeriad diledryw mai gciriau peribynol i'r Saesneg yw yr holl rai a arferir gan y Saeson; gwel- ais rai o blant Gomer yn petruso ynghyk?fe <Mnyddio Cynnaeg pur, ohct-wydd deaH o bonytrt fod y cyfryw eiriau ainbeus mewn Geiriaduron Saesneg; mexvn trefn i synnid y petrusder hyn, mcwn rlian, cllwiliais EiÚHJnt. Johnson di-osto r-ydftg ychydig fanylwch, a chcfais ei fod ef yn addef lliai geiriau Cymraeg, nello dadogaetfi Omeraeg yw yr 4tol I eiriau canlynel. Pell wyf,o dybied fod y rkai-a ganlyvi yn cyivnwys yr iioll eiriau Cymraeg a lcdratodit y Sueson oddi arnoin, caoys dilvs genyf fod amryw c iriiit, o dardd4ad y rbai yr ocdd Jolwsson yn an?y?odn?, ynperthym'rFrytItonacg, ?t yr addefir gan rai Awdwyr Gehiaduron Sacsnig? a Ys?tte.iasant ar ei ot cf, Bregys ,Peny ac e?-ei?. Hefyd, er cymmamt haelder itieddwl Johnson wrth dadogi riiat geirian o I darddiad amhwis -i'n hiaitli ni, ctto ymddengys i mi ei r tod weithian, o aeltos j-hyw beth iieitr 44all, mwr ambarod i wddt yr anibydedd dytadwy idlli fel na phriodolai I iddi neb geiriau ond megys o led anfodd, sef, pan na fedrai gael dim o gyfFolyb saia nrewntin iaith arall; fel hyn, addelir ganddo mai Cyurmcg yw y gaii- ond terddir cart gandtio o'r Saxontwg c, at; oftid Diwy rlie- symol tybied tod cad yn deillio o cur « end/ Ym- hellacb, er dysgediced oedd Johnson, nid ymddeu&Ys ei fod yn hyddysc yn mam iaith yiays Prydain, ac nid oedd y fath gasgliad o eirian Cymtaeg mewn un Geir- lylr, vn ei amser ef, ag sydd yn awr, am hyny hawdd y gellasai dadogi amryw o'n geiriau ai icitlit)eiti ereiH. Pa fodd bynag, nid oes yma ond y geirian a addefir ganddo ef (oddigertb ychydig a gymnicrwyd o Perry, ag sydd a'r nod Invn t wedi ei ragddodi), en bod yn Gyinraeg. Dymnnwyf ar Weill o'ch Cohebwyr ych, wanegu at y rbes hon, yn ol eti gallu a'u eytleusdra; a phe cymmerai ereill y drafferth i gasghi ynghyd yr holi euiau Groeg, Uadin, Ffrengig, E!buyi:aidd, Yspaen- aidd, Italaidd, &e. lie bu yr estrones glytlog yn hela ei thrwsiad, a bod i bob iaith alw yr ciddo adief, ni by. ddai ond golwg hyU ar yr yspeilyddes nocth; neu, mewn geiriau ereill, ni fedrai Sais lefaru nn dryli ymad- rodd cyian yn ddealladwy. Y gwreirld-ciriau, gan mwyaf, yn y rbes ganlynol, sydd wedi eu eymmeryd o Johnson, myfi vchwanegodd y lieill; end y mae etc yn fwyafcytlredin yn dywedyd fod y licill yn deillio o honynt. Ydvvyf eich ewyllysiwr da, 0 Llewelyn. Rhes o eiriau Cymraeg, neu o dadogaeth Cymretg, y rhai a udefmyddir gan y Suesun, ac a dybir gan twver o Gymry mai Saesneg ydynt. Babe, Bahan Babery. 6 Baban, teganau i fa banoff i Babisli, Babaidd, perthynol i fabunod Baby, Baban, plentyn bychan Babysbip, Babandod Bald, Bal, heb wallt Baldly, Balaidd, nen yn foel B,tldiic, ninciedd x Bard, Bardd, tirydyricl Bardic, Bardikmol, barddo] Bardism, Harddaeth Harm, Blirm, berem, burman I Barmy, Bcreinaidd, bnrmanllyd Barrel, Banl Barrel, v. barilo, rlsoi mewn barit Barrelled, Bariledig, wedi farilo Basket, Basged i Basket-woman, Basgcd-wraig Bastard, Bastardd Bastard, adj. bastarddaidd Bastardize, Bastarddio Bastardy, Bastarddiaeth Bastardly, yn fasdarddaidd Beer, Pit-, ttiod B.cker, Bicre, Ymgiprvs, ymgynhena Bickerer, Bicrwr, ymgynhetlwr, Bickering, Bicracth, ) mg.)uheniad tBoast, Bost Boaster, Bostiwr, yroffrostiwr Boastful, IJostgar Boasting, Bostiad Itoustiiiglyv yn fostgaraidd. tBooth, Bwtb, tý gwael, neo d1 dros amser. (Johnson a dardd y gair o boed, Dtiteli) Bowl, Buelyn, math ar gorn, i yfed o honaw. Hefyd Bvglehom Box, Boc, cernod. (Nid wyf wedi cwrdd Alt fath air a boc) Buck, Bwch, cam Biil-kle, Bwfcwl, bwcJ Buckler, Bwceled, taria-n Buckler, v. bwccledi, amddiffyn Bug, P-iig. bear, Bwg, bugan, golwg ddychrynllyd; bwcai, bwci Bucgy, Bwglyd, Hawn drogod d re wily d Bung, Bwug, cauad i eueu baril Bungliole, Twll y bwng Bungler, Bwngler, bon-gler, dyn angbelfydd- Buugie, v. bwngln, anfertbu Bwnglingly, yn fwnglaidd, yn anfedrus Button, Bottwn Button, v. Bottyno Buttonhole, Twll bottwn Cabin, Caban,(Fr. Vabave) Cable, Cabl, rhafl angor, ( Cabel, Dutch) Cap, Cap, penwisc t C, Car, Car, mcii, nen gerliyd bychSB;—Carttysp, car licb olWyn, i lusgo cariwr, cario, o car. (Gofyniad, Onid mwy naturiol tarddu eart o car, nag o'r Saxouael,, erat, fel Johnson ?) Chariot, Car-rhod, car ftgolwynion-neu rodau Chariotteer, Car-rbodwr Clay, Clei Clay, v. cleio Cloc, Cloc, awrlnis Clockmaker, Clociwr Club, Clwpa, pen ffon Coracle, Corwg, corwgl Cord, Cort, rliatt, (chorda, Lat.) Cordinaker, Cortiwr Cord, v. cortio, eoinlio Cordage, Cortynmi, cortynaeth Coi-ded, Cordiedig Corner, Cornel, congl Corner stone, Cornel faen, congl faen tCoWei-, Cw rian, plygu, suddo Crowd, Ci \xth, jiddic (Saxon Cruth) Cuckoo, Cwcw Custard, Cwstfii-e,Matli ar f(,Istsf,.vyd Denizon, Dinasddvu, &masydd Denizen, v. Dinaseiddio, gwncuclun yn ddiua'sydd Dull, Dwl, hurt Dull, v. Dwlio, lrartro Dullard, Dwl-ddyn, liurtddy^i Dully, yn ddwl, >n l«nt Dullness, Dwlni, burtrw.ydd Elf, EMf, (pl. ei-lff), elly-li, corya EHish, Eltfaidd, ellyllaidd Faggot, Ffagod, (fr. Fagot) Faggot, v. Ffagodi, clymu coed ynghyd Fast, adj. Ffest, cyiiyin, buan Ferret, Ffured, (Dsitdh Fend.) Ferret, v. Ffuredi, gym o dyUas Fewetter, Ffuredwr Villy, Ffiloy, ffilog, e-boles Fir, Fyr, vulgo dt l. Flannel, GwlànNl Fool, Ffol, diresWm, dyndr'fltg Foolery, Floledd Foolishnessj Fibtcidd'd?a Fonk, f'f*ol.(!?Ff;>kidddt-A Forked, Fforclis^ Forkhead, Penfforiclfog GaWe, Gafaet, cronglwyd t9 o't -bat-od ir drtitnr. Gad, gadd, ymadael, crwydro Gad4,m-, Gadw<r, citvy*dryn yn Gaol, Geol,carcbar (jaoler, Geolwr, ceii?\vad earchar (Jarssrti, Gardd (Jmim, French) Garden, v. Gafddio, triti grai-dd Gardener, Garddwf Garter, Gartfys Garter, v.. gardysYi, ely'mti ft gardes Glaver, v. glafru, gwenieitho Goar, Goror, ymy i, ymylwaitli Gi-sidge, Grwgnach Grac%i»gly, yn rwgnaebllyd Gyves-, Gefynau, cadwynati Gyve, v. gefynu, cadwyno Hackney> Hacbnai, hacnai, cefiyl ^ylfogedif^ Haggard, Hogr, antiet-th Haggardly, In itaa-i- v-n anferth Haggish, Hagraidd, aihtniatdd Hap, Hap, dygwyddiad fllitply, o hap, cf allai Hapless, o bap, dygwyddiad da Happen, Haplo, dygwydd H-appily, yn hapus HapjMness, Hapusrwydd Happy) Hapus, dedwydd Harlot, Herlodes, putain Harlotry, Herlodiaeth, puteiniaeth Havock, Hafog, mawr ddinystr Hawk, Hebog Hawked, Hcfcegog, fel pig hebog Ho) Hwell Hoiden, Hoeden, llances ddifoes Hoot, Hwt, bloedd ddirmygus • Hoot, v. a. hwtio, gyru yniaith gyda S1fD, Hover, Hofo, hongian uWchbcu Imp, Imp, biaguryn Imp, v. inipio Kid, Cidulen, cidyseH) ffagot Kindle, Cynu, tanio Kindler, Cynenwr Kiss, Cusan (Kud, Groeg) KIss) v. cusauu Kisser, Cusanwr Kitchen, Cegin (Cuisine; Fr.) Kitchen-garden, Cegin-gardd, cegin-ardd Kitcben-m«id, Ce»in-forw yn Kitchen-work, Cegin-wauh Knack, Cnee, tro cy fi wys, ystwr cyflym Knack, v. Cnecti, suniy.yn fyr Knacker, o Cnec Knap, Cnap, telpvn, titiiipatit Kneil, Cnul, end, cloch angladd ( Cnylla17, Sax.) Lawn, Lawn, Ion, Hannercb (Lund, Danish) Loft, Liotit (or from lift) Lom, Llwyn, pi, llwynau, Iwynan Looby, Llabe, llabi, iieban, dreiyn LoobJy, Llabaidd, drelaidd Mantle, Mantell, p.rwisc Mantle, v. mantellu, cuddioi mantell Mark, Marc, nod, arwydd (Me kc, Dutch) Mark, v. marco, nodi, arwyddo Marker, Marcwr, nodwr Marl, Marl, math o glei Marl, v. marlo, gwella tir 3. marl Marlpit, Pydcw marl mai*!Y, ltil%vll inal-I Meathe, i\i £ dd, math o ddiod Metheglin, Meddyglyn, diod feddyginiaethol Mine, Mvvn, mwyn, mwynglawdd (utiiie, Fr.) Mop, Mopa, ysgubell eddi Mop, v. mopu, ysgubo a mopa Mustard, IVlwstard (tfjoujstaul, Fr.) New, Nevvydd, nid ynhen (INe!tj, Fr.), ISewly, yn newydd Neww's, ewydd-der News, Newyddion Newsmonger, Newyddiwr Noon, (Sax. Non) nawn, haner dydd Paddle, Pattal, rhwyf feclian, rhaw-lFsfl» Paddler, Padtlwr Parsley, Persli, Hysiau gardd ■ j Partridge, Petris, adar gwylltion Paw, Pawen, troed bwysthl Paw, v. pawenu, taro a phawen Pawed,Pawenog i Pert, Pert, prydweddol, bywiog. Pertly, yn bert Pertness, Pertrwydd Pipe, Pib, pibell (Pipe, Sax.) Pipe, Y. pibeilti, canti plbclt Fiper, Pibellwr Pour, Bwrw, tywallt Pourer, Bwrwr, tywalltwr Purse (Fr. Bourse), pwrs Red, Rhudd, lliw'r gwaed (Rell, Sax.) Rub, v. rhubio, rhwbio (Reiben, Gerim") Rub, s. Khwb Rubber, Rhwbiwr Rubbage, o Rhwb Sham, v. siomi, twyllo Sham, s. s'iom, twyll Shamner, Siomwr, twyllwr Sicker, (obs.) sicer, sicr Sicker, yn sicr, bid sicr Skinnish, YStmrm, ysarmcs- Skirmisher, Ysgarmeswr Slobber, Glafoerio Sloven, Yslyfn, brwnt •! Slovenliness, Yslyfenrwydd, brynti Slovenly, Yslyfenaidd, atian, auhacltur Sour, Sur, egr, chwibl, sarug Sourish, Suraidd, surllvd Sourly, yn suraidd,yn surllyd Sourness, Surni, sarugrwvdd Sprig, Ysbrig, cangen fecban I1 Spriggy, YsDrigog, Hawn-ysbrigati I Spy, Ysbio (Epion, Pr, Spie, Dutch) Stain, V. a. ystaenio Staiuer, Ystaenvvr Stainless, Distaen, difrychau Stallioh, Vsdahvyn, march Storm, Yctoriii (Storm, Sax. a Dutch) Tackle, Tacel, tacl; pi. taclau Tackled, Taeledig, a daclwyd Tall, Tal, uchel Teat, Teth; pi. tetlrau ( Tit. Sax,) i Tiiik, v. n. tiWcian ( l'ittizio, l.at.) Tinker, Tinciwr, eurych Tf5"p, Top ( Top, Sax. a Dutch) Trethings, Ti,ethii ( Trethirtgi, Low Latin) Tuck, Twea, cyllell Waist, Gwasc; gelwir y canol felly, am fod y gwrCgys yn cael ei dynu yn dyn am dano Whiff, Chwyth, cwfSiwh o wynt Whiffle, Chwythn AVhilHer, Chwythwr Whin, Clnvyn Wicket, Wieed (Guickct, Fr. Wicket, Dtttch) Widow, Weddw, gvveddw ( Wiawa, Sax.) Widow, v. gweddwi Widower, Gweddwyn, dyn gweddw Widowhood, Gweddwdod Yew, Yw, pren Yw Yewen, Ywaidd, a wnaed o breii Yw.
AT GYIIOEDDfVR SEREN GOfcEii.1
AT GYIIOEDDfVR SEREN GOfcEii. 1 Syn,-GAvelais yn eich Seren, Rhif. 27, fod rhyw Leu-is yn dynitined at- Lywelyn a Chadwgan, ac ereill o'u bath, ei ystyried ef yn amdditfy IIwr Dafydd Glaii Teifi i yn Tziliertlivitas i'r gair 'rtfufl S yr ydy's yn gobeithio y bydd i chwi Mr. Llywelyn, a ebwitlieu hefyd Mr. Ca- dwgan, fod mor fvvyn a'i ystyried ef felly; obd ow, ow, ystyriwch hefyd y gresyndod na buasai y bardd yn fwy lhvyddinniius yn ei aniddiffynydd! Yn gyntaf, g\y- bydd na chwenyChai neb fod yn rhy dost wrtho ef, er iddo yiiukbngos fel gwr prysur yn chwallnog i ymmyr- acth 3gadwsron i-Itai ei-eill. Mae yn hawdd i bawb wybod raai nid o rait drwg ewyllys i Dafydd y cry- bwyllodd LlyWelyn a Chadwgan am y camgymfiriad a ddigwyddodd yn nghywydd y tafod) ond yn unig fel na byJdo iddo ef ac ereill ddilyn y ffordd drwstan hono o gyfansaddi; a thag 'Ot'tri'r cyt!ry\V fod yn 4 faeri-traim gwvdd* i lawer o'u cyihvtedwyr. Ond ebe yr amdditf- ynwr, Oni allasai cf ei rhywio fel y gwasanaethai oieu i'r fardcfoHtaeth?' 0, na allasai heb droseddu yn erbyn iheolau gramnwdeg^, ac ni wJbnm i am uu o'r hen feirdd a tlwtit erioed yn enog o'r fath beth: heblaw liynny, Onid ydyw,cyn de'chieii y fardduniaeth yn mhen tiehaf y Papurleiij yn Rhifi 17, yn egitit j'w weled mewn rfaydd-iaitli Cywydd y Da fod/ Ebe yr nn, Attolwg, pa ryw gellir nieddwl yw tafod? Os gofynir iddo yn Gymraeg 't^hiyw, dea ettyb mai y rhyvv wr- iddo yn (s'viiii-ae g ) rywaidd ydy\V;' diainuieu yr ettyb, lien yr attebaiit felly, a pba beth. sydd eisieii yn chwanegp canys nid oes a wnelom ni a'r Saesonaeg na'r Ladiniaeth ychwaith. Alae Mr. W. 0. I). yn ei Eulyfr yn dywedyd,' Tafiilwdi s. ?.' hynny yw, einv cadarn uwrrywaidd ac yn wn ni chlywais i son o'r blaen fod neb yn ei ystyried mewn un ffordd arall ar un achos ba bynnag; a chan hynny mac y ddau wr yn ett lie, yn gymmwys. Yn mherthynas i'r Troed gvvyu. diati iliai troed gityn a ddylasid ei alw, ac nid troed wen; pe buasid yn son am goes neii gyuft'on y gascg, iawn a fuasai dywedyd cois neu gynffon icen; oiuf y mae yn debyg fod y gwr yn meddwl, o herwydd bod y gaseg yn y rhyw fcnyw- aidd, y dylai yn ganlynol ei throed tbd felly hefy»l!— j Medd ef, Haerai CaUwgan mai beiux oedd diCcud fod I troed tan gan gascg ddu, ac y dylasid dywedyd troed t {(wyn; (IN-iiiiiyiot fyddai prawf i'r fath ti-,tei-i;tti Klioddaf yma bravvf ar iawn sail allan o Eiriadur Mr. W. O P. yr hwn sydd yn rhagori ar holl Eirlyfrau ein gwlad—fel hyn, Troed, s. m. foot, pi. traed a Gicyii, «. while,' neu enw gwau ar 01 y troed. Yreira gtcyn, the white snow; ddLd gwvnion, white garments; Tad ?M'?t, a step-father; ond Mam wen! &c. &c. Yn awr yr ydys yn gobeithio y bydd hyn yn ddigon i foddloni Mr. j Lewis, ac hcfyd ei gyfuill D. o Lan Teifi. .Ydwyfcicli difluant gydwladwr, j Gorphenhaf, 181-1. SrilAMAS W VNEDD. I
[No title]
Yn ddiweddar, cymmerwyd Wiliam Henry Holins i Bowstreet, yn Llundain, dan y cyiiuddiad o saethu Eli. zabeth Pilcher ft llaw-ddryll, gydfi bwriad i'w lIadd. Ymddangor.ai foci y careharor ynghylch 45 mlwydd o i oc*;an, ac wcdi bod yn gyllidydd (exciseman), end i wedi catl ei droi o i swydd yn ddiweddar. Yr ocdd I efe wedibod yn gyfrinachol a thad Elíz, Pilcher, yr hwn a fuasai unwaith yngwasanaeth y Gyllidfa, bud a t'n tatw, gan adael teulu ar ei ol, am yr hwn yr addaw- odd y careharor i ofalu gvnimaint ag y gallasai. Cym- I nwmi arno i foft YII earn Eliz. Pilcher yn fawr, yr hon sydd wasanaethyddes i Mr. Cartwright, yn heol Gros- I venor isaf; ac yn ol ei (lystiolactil ef, nid oedd ganddi ddhn gwrlhwynebiad i'w gynnygion, hyd oni ddeallodd ei fod yn wr priod, er el fod wedi ymadael a I wrmg er ys amser niaith. Pa un ai deall hyn, neu beth sydd fwy tebyg, na bu gandfli sereh cywir ato erioed, cr caniatau o honi iddo ddyfod ati dros amser, ar gyfiif yr hen gyfrinacb rhynddo a'i thad, hi a warafunodd i iddo ymweled a hi rhagllaw eitbr pan ddeallodd yr adyn nad oedd mewn parch gyda hi, efe a li'urliodd yr amcan i'w dinystrio hi yn gyntaf, ac wedi hyny i ladd ei hunan, heb gcisio dianc. Efe a gynnygoild gyHawni y bwriad dieflig hwn yn y modd canlynol:—Nos Lull diweddaf ond un, ynghylch 15muuud wedi 10 o'r gloch, iefe a safodd wrth ddrws Mr. Cartwright, a gofynodtl a oedd Elizabeth gartref; atebodd y gwas ei bod, ik gal- i wodd tuni ddyfod i wared o'r lIofii, Hi aeth i'r tu ailan i'r drws ato, a thynodd y drws ar ei hoi. Cymnierodd rhyw ymddiddanion le rhyngddynt, efe yn taer geisio eicbydsyntad,fet y tybir, a hithau yn pallu, ond ni pharhaodd y gyfrinacb fwy na dsvy funud; pan glyw- odcJ y gwas swn llaw-ddryll, a dynes yn gwaeddu yn dra uchel. Rhedodd yn gytlym at ddrws yr heol, a chanfu tod Eliz. Pilcher wedicael ei saethu o dan ei bron ddean,a"i bod yn gwaedu yn helaeth. Y carch- aror yr hwn oedd o'r tu 01 iddi, a gymmerwyd i gadwr: i iaeth gan Mr. Cartwright, ac wedi myned ag ef i NN-ii- ¡ dy St. George, holwyd efgan Syr John Hippesley, i'r hWlI y cyfaddefodd iddo saethu Eliz, Pilcher; ei fod ef -hu Eliz. Pil(?ller; ei fud ef- I wedi bod gyda hi y prydnawn o'r blaen, ac iddo gael ci I gynhyrfn i gyHawni'r weithred angbeuol, o herwydd gwrthod o honi gydsynio a'i ddymuniad éf. Ceisiwyd ganddo i egluro beth oedd y dymuniad hyny—pa nn a cheisio cusan, ac felly-oud efe a ballodd ateli.—Proff- esai ei fod mewn cariad & hi. Y fath oedd ei lawnfwr- iad i ddinystrio gwrthddrych ei sei-ch beius, tel yroedd wedi llwytho'r ilaw-ddryll hyd y genau; ac felly pan oHyneodd yr ergyd, holltodd y faril, a phrin y diangodd ei law J'bag cael ei diylho. Yr oedd Llaw-ddryll arall ganddo. Dywedodd efe eu bod gynt yn perthyn i dad y fercb, ac iddp ef-en pryuu gan y weddw, dan y ffu., i'w cadw er mwyn ei gyfuill; ond yn fwy tebyg, i'r dy- bvn echryslon o saethu'r ferch Aetli yn glaf iawn yn y nos yi) y g-vyl-Liy, ac ytbdd o dri i bedwar chwar; o ddwfr; ar y cyntaf tybiai y rhai oedd a gofal y gwyi- arnynt, mai cyt'yngdra'r lie oedd yr achos o'i an. bwyldeb, a cliytfroadait ei feddwl, etto meddyliasaut o'r diwedd fod rhywbeth yn ei ymddygiad ag oedd yn arwydda ciefyd anglivffredin, yr hvyn a barodd iddynt ei hub ef am yr acbos, pryd y cyfatldefodd iddynt iddo gytnmeryd gwenwvn; end t'oel yr hyn a cyn leied, fel nad oedd ond digon i'w yru yn glaf; yf achos o hyn oedd i'r llaw-ddryll bollti, a tharo'i' \Vyd' ryn a'r gwenwyn o'i law. Ond tra': oeddtd yn ei boll yn Swyddfa heol y bwa, yr oedd yn ytuddangos tneWII | iecbyd dh Wedi ysgi-ifenn yr banes uelmd clywsom fbd Eliii S Pilcher wedi marw, a'r llofrudd Wedi cael ei d iahfoii' garchar, i gael ei broii mown brawdlys aiii y weitlii-ed-, Pel yr oedd T. Welsh, Yswain, a'i Fonectdii»e?, Heol Grovesnor, yn myned ar hyd Heol Bond, yn dain, wedi estyniad awyr-god (balloon) Mr. Sadlert j'l mewn ceVbyd bychan, Hychrynodd y ceírlal1, a gyf* | asa-ht ymairii yn flyrmg a'r eerbyd, tathvyd y gwr botJl | etid-ig u'i fanc,(Icliges allan o'r eerbyd, a bnwyd hwy st | 1 ddychrynllyd; torodd braieh y foneddiges, nChlw)'t:' wyd hi yn llymdost ar ei pheu gan y cwymp, ac iii(i ydys yn dysgwyi iddi Wclla. Dryllwyd y eerbyd vs chwrlfriw. Tra yr oedd Mr. Dupont, o Sudbury, dydd IJul1 wytImos i'r diwcddaf, gydi\'i gyfaili y Mfcddyg i,alies o Ijlackheath, mewn cerbydyn, ar daith, cwympodd y ceffyl, a bwriwyd y M'eddvg allan o'r ccrbyd, acacth blaen y pren ag oedd yn ei t,-aw trwy ei lygad, afi y iiiag efe yu awr yu gorwedd yu dra phoenus bcb obaith ul$ • ei (ywyd" p — I:
MARCHNADOEDD. 1
MARCHNADOEDD. 1 I VYFSETviDFJt Yn, JIEOLAX MJRC, Gorph. IB. Yr'oedd yma ychydig o'r newydd o Wenith Lloegr f j bore hwn, fe'i prynWyd yn ebrwydd gan y melimvv# < am ynghylch 2s. y grynog yn ddrntach na dydd LluO 1 diweddaf. Am nad oedd ond ychydig o Fe. dd Uoeg yn y farchnad, fe'i gwerthwyd aiii ynghylch is. y gryuogj o godiad. Fta ychydig yn is. Pys at ferwi am bris-• oedd yr wythnos ddiweddaf, ond Pys Lhvydion yng- hylch 5s. y grynog yu ddrntach. Yr oedd yma giyftr lawer o Genlch Lioegr, ac amryw long-lwytha'u o Geirch Tramor, yr hyn a barodd i'r gwerthiad fod ,1t"'¡ farwauid am ynghylch Is. y grynog yn is. GronynaA ereul lieb gyfuewidiad. Peilliaid am bnsoedd yr i,% till;' nos ddiweddaf. Hadau Llin ac Erbn gwylitkut-i rhatach, heb nemor o bryuwyr. [ Prisoedd derbynadtey yr Yd, y Grynog. It Gwpnithcoch-Ms i 74s Gwiuntti gwyn 6.'js 82s G'm'i))tttgwyn-6.s 8?s R h y  S ?s ??s HaÜtd (?<!?)- 28s i (i5 Br;i £ £ \velw ( Pale ) (i(»s i 7lb C'eireu 18s i 21s Pokuids iis i Ffa ceifylau new. 38s j 46 Hen Ha celfylau- -—s -? I I'f,t xier-. 4Js i 4ti* Hen llii colomcnod —s i -4 Pysatft-r?t-(t? 7? Fys !lMydton ? 3? ? ,) 1 Pris cyfartalyr Ydyn Ng/npnru y Grynog (Eigiat ffincl4eOI teg- Bushels). I Cill Co. Rhy. I llaidd Oirch si d. s. d. s. d, s. d> SwyddForean? 71 Ii 0 0 ¡ 36 2 ?3? Ganfyrddin 71 1 0 0 ? Ð 1-3 —i—1- Ben t ro A7 9 ¡ 0 0 8 H A berteifi 71 ? 0 0 40 0 ?? ?* Frcchci.iio? f ?810 48 ? ? 1 ?} 0 ——— Faesyfed 65 8 0 0 58 8 3'2 Fyfnvy 72 5 0 0 o L, o Drct'afdwyn I 9 S8 5 43 ? S5 -? —-r Meirion 76 0 48 0 H 4 P? ——— Flliiit 7tj 4 0 0 4:J 4 2LJ 10 ———- Ddiinbech j 710 0 0 38 3 g; 2 -———. Caernarfon I 7ti 0 0 0 S9 4 23 II ——— Foil 0 0 j 0 0 0 0 17 0 I Pris Peilliaid (I1 lotlr), y Sachaid 0280 pwys. i PelUiasd teg, 60s i135 Kilion, 55s i 60s ) Peilliaid America, y faril Os i Os ——.—————————————————?  Prisy ??-«t/H /Ji<??M. I Dydd M awrth diwedd?F?orchytnynodd yr Ar?L Maer i?r I dorth bt'dw?ran (?M?'<M-? wciu?t i barhau amU d. J  I Pris C?/hr/a? Siwgr Gtcincu (Brown), Yn 01 y cyfrif a wnawd yr wythnos a derfynodd Gor. 13, yw X2 14 Ii Y cant 0.1b2 pwys Heblaw yr Ardreth a dalwyd, neu sydd i'n thalu ar ei drosglwyddiad i Brydain FaWf, Pris y Cig, htjlaw y B y Maen o S pwys. 11 J Cig Eidion bi 0d i (is 4d f Cig Maiiaren 5s 0d i 6s 6d I Cig f.lo ifs Od i 7s Of! ■ I Cig Tyrcliyn 7s Od i 8= Id I n Cig v/eu is Od i fas. I Pris yr Hopys (Hops), yn Southuark. C YD AU ^AGS). Kent 7 1 1 ")s i Ilo, ? Su.?px ,1 lûs i 91 13s Lssex-8t0s)10tl? IIAWER 9ACHAU (POCKPTS l, j Kent 51 las i 81 ¡.I:I Sussex 51 5s i 71 7s I Faruham 111 Os i HI Os Pris y Llcdr yn Leadcnhall. Crwyn Gwadnau ( BuLts) 50 i 56 pwys yr ttn, 21d i 25iri Ereill, 2tid i li«d. Gwirod-gyti'cithgrwyn ( Merchants Backs), 21d i 2'2<1. Crwyn lichafcd (Dressing Hides), 21..1 i 2rl. Cerbyd-gnvy« tC'g, 22d i yjid. Cm yn tlloi, 3'0 i 10 pwys,. i :)t:l. Ereill, 50 i 70 pwys, 3Rt! i lid. Ereill, 70 i 80 twys, 3(itt i lutf. Crwyn Morloi bychain, (Seals Grscntund).. aid i 3Sd. I Ereill, mawrion, y dwsill, 130s i 180s. Cr?vynC"ti'y?nucy??e?th?p??i?(??!nf(/? Md:?7d, ■ a. j i.I .I »-. ili-is_u Givei-.yit Llii,,tLtaiii. I [ s. d. jMarchnadWhitechapel 5 2 i St. James 5 0 Clitre 0 0 i I Cyfartalwch 5 1 So 4, i j Gwer y dref y cant 87 6 melyn I'ussia 87 0 I gwyn Russia 81 0 Scbon &:t & I>efnydd toddedig « 73 t* ———— garw 43 0 Greaves 28 0, Riiytion da (Dregs), 12 0 Scbon Colfran 1'2Q <) — Brveldyd llfi. O ——— Melyn 104 43 I PnsCanwynaa—M<?dhtu.l656dyddwsin- | EreiH. 15s0dyddwsm. t?r CVFNEJRIDFA YD, Lczprri, Cron. 9. Gwenith .A. 6s Od i lis 6d 70 pwyn. j llaidd Ss 6d i 5s Od 60 jm-ys. Brag. Ss Od i Us 2d t) gii,iii,yvi. Ceireh. 2s 6d i Ss 3d 45 pwys. i P?s ?wynion ,50s Od i 65s Od y grynog. )!wydton '«)s Od i 32s M y gqnog. Ffa ilwydioii A),. t?s Od y grynog, ;j FN, 3?? 0(i i :1'2s Od ?7 gryti4)g, jj Peilli?tl( '52-, Od i 60f; ()(I ?is I pwyt?. Lilion 48s oil i 52, od 28,0 ABERTAAVE: Argrtphwyd a CtiybocAdlvyd gan I JENKIN, yn Hjeoi.-y-Castf.ll, i'r hwn y dymunir i be liysbysiaeth gael ei danfon, yn ddidraul. Derbynir fiysbysiadau ac Enteau gan NEWTON$$ (gynt TAVLOR § NEWTON), No. £1, Warwick Squar? ( NEfTGATE-STREET Mr. J. W"JlJl'E, FlEVTiSrREEl i a Mr. M. J ON EH, 5, Newgate-StreeTi ,14f11(ijL(lN. SWANSEA Printed and Published by I>. JE.VK13 Castle-street, to Wliol,, Communications, post-paid.; aj requested to be addressed. Orders and Advertisements received by Messrs. NEWTOl and CO. (late TAYLOR and NnrrToiv), No. 5, IV inn ic SQUANB, NEffGATE-sTRKET; r.,I. WillTE, 33, tTREUT;