Seren Gomer

.L .tÓr -ommeov I ? -B A R D D (,) N 1 -1 1E 1"il. Ii I ..——— ????<?g?—— I I AWDL CRIST 1ALFARIA I Fy'in;li-(Ia, nv-las In y "('alfaria cywet twt iad; -,Pi-adias alaiias i loti, Cyiiwfan ditan yT! dyn, '(ityw urddas yn] barddas ttfon, A btij-ia Citifai-ia fryn; Yuoanwympycawja'igwyinp, Y]' ogwymp yn yr eigiort, Y d(iraig iti,iiil (I(Irvga lion; Ac!)e!dwadyntachwedy'ti, "CaHària fryn. 'Brc'tiT¡oll bawd taerwaed, Btyn yn goch a't brenin Aaed; DeiiodiLl dtar,y destrhyd aj, Gordduaragwrddddien; Tres v pitr roes ypreii, A tharo ncf a'i the'w)'n, .Cali'aria fri.-n-. Nyadarwchynd'aro!, Ystwythastatch,aei«!racha!ch) j Trindtt'utchtanaadeut'wy; Abanymmydncbunmwy, ttttcbymaiMtymgyrchamyn, Catfariafry! Nycba roddi i iach flI;1d'aed,; Tawe!,dtW)d,yi!ewoUyd, Maebywydamabtau; I Ac iach y ift wd goch o fft-an, GwyarHydlmfalgôlHyn) Ca!fa)iafryn. Cadfi-idaN,% g eadr ei fi-ofl)lr, T;!acHrh€d o ged y gwyr, Hyt'ryd hoywfron, gant bre s'er bron) D'ostynt yn gymron dristwcdd, I A chadgno, a chio, a chiedd, I Ganrwymodraigynhmyn, Calf'aria fryu.. CynIiafaibuataNoedd; I Menwyd manon, dh- gryd dae'r gron, Benedig abon ydyw, "Ym marn fawr y marw yn fyw!. Yn ortli I-ecii yil y wr LI)YI), fatfanafryn. Ny folir yn -iefelydti, Eisoes yn ddt'st! iesm dd,ydd, Dermnd datmert.!), y gwaed y gwerfli, ."YT -abexqi aserw wobrwy, nraisg'alw y mad ahrwysl mwy, DiaryHaig dit enyn, CaUanat'ryn' Cafymyhydt ccfamhyn, Tor ga!.km ydyw'rge!yn; 'Lletiaf lla%ieii, yii war, yn v6n, Yn y ddien addewid Ynia y Itas ym j Hid, Ac ynta 'm celtaig amwyn, Catfariaityn. Bryn y twr, baran y tud, Macn d' at'merth yma 'n derniuti? Agwtddogot'agcirigof, -A. gwiwgof Isgyttirog :)gen, 1 wei'd par wafiod a pt;n, Yr M'yHtgraig arwa holitgryii,, Caifaria i'ryn! j Bnm alIwynin erwin wedd,'} ,t' Drostaf )'n gymiwyn d) istwcdd, )Ial heb giricd yn pdwi. I A'mbaranaetho'mbroni! Oes calod, oes broil is L-re, I W[H oror drwy-'r weryre. Üpt(>g estyn, naws craig ni's crya? Yna ch'wedy'n na chcidwad, Nyd ope t gh) dewis swtad, Nacürawg dynn y caTedc1-; ?Ond yn ei waith da??t wedd y !\ac arlwy ond ag erlyn, Caifanaftyn. t Y. C. GWAN.

ATTEB I LYTHYR MR. J. J. OR B.L. r Pai-had O'¡¡ flltifyn diu:cdc!trJ.J AirNvydd fod mewn un dueddiad natunol i ymryson àeYldd&Gell, yw -ei foil, panfethocaelneb man i'w wrthwyncbn, yn cytbdt dychy'Qygion u'i greadigaeth ei hun, ac yn ymtadd a'r thci'ny, fet gwr yn curo'r awyr, cen \n chwarcn c!eddyfa bwccied, a't gysgod ei hun. '/?? ? ;¡"ëP-Ó¡TEP.XXX¡"'E I-J ¿en, OfM TTM eTO¡ Toy' Cynncna rhyfel ac ymryson sydd yn wastadol yn byfty<} gennyt, end ystyria, er dy fod yn wio! iawn, Dttw a roddodd y rho(!d hoi] i ti." Fe ddywedtr i Iliad Homer i.Ael ei ihoddi nnwaith tnewn a'axglen cneucn, a phan soniwyd am ddodi eich d\ss:cuim<th chwt mown Hwch o'r fath, a pban ddyw- edwyd na fyddai eich dysg g-ym1i1iJint a'r eidJo .Momer, pa beUi oedd hyn ond rhoddi ar ddyaU nad ceddit yn sieet--i)ad oedd yn Ytfy. Od oeddech yn caru NiyKed i'r dafb!, iely dywed Itir,.s Fcclian, i bw)'w eich Lun yn erbyn Dr. Johnsoo, pwy wydda! na fuasech yn faicii iawn o gael cich r!)oddi yn y dafbl gyfcl-bvn a phrif-fardd y Grocgiaitl, canys, nes eich pron,ni aitasai neb fod yn sicrr, nad efe a gawsid yn brin, a phe buasai efe yn fwy ci bwysau na chwi, fe fuasai hynny yn fodd- Mno'ch (kiyy,chtifii, aphwy o'r.b!aen a anfodutonodd o herwydd ei ddy?-eh(ttit Nid wyf n ddtm yn anfuddtom o hcrwydd cich bod ehwi yn bychanu fy nysgekuaeth i, e herwydd fv mod yn credu na wua hynny ddin) o honi yn Hal yng n,-4)lwg neb, a pha ham yr ydych chwi yn ":n'tomnu o herwydd fy mod i yndyrchqllt eich dysgeid- iaeth chwi, a'i gosod yn y g!-oi-iaii gyferbyn a'r eiddo Homer, pwy a wyr na aU hynny beri iddi ymddangos yn fwy? ond feaUai, wedi'r cwb!, y geHh' dywedyd am danom ein dan, yn ot yr tten bennii!, 1-1 Ti dd'wedi ddfwg am dan at't), Mi dd'wedaf dda am danat ti, Ond, 'sgatfydd,eretnhamteirtau, Na chrcd y byd na thi na minnau." Yr un tneddiad i gyfodi hwdwg o ddychymmyg ym- !a<Jd ag ef, a wnactii i chwi, fe atiai, i feddwt mai an' 'wybodacth gwcimdos;Mn yr Eglwys a barodd iddynt anton yn 01 y gneddiau a ysgnfcnnasid yn of yr fei ei gclwir, ac yna i ruthro arnynt yn ddidmgarfdd, gan huem fod tiangciau ieurungc taweryn Ng!tymrn ynfwy eu dysgeidiaeth! ai nid en hymrpad i wrthsetyUcyfuewidiadau antuddiot oedd yr achoso'r hyn a wnaethant? a fnasai yn brydferthiddynt d tywedyd wrth y.' f:sgoljoIl" eubod wedi cam farnn, a cuamddewis fH cynetthwyr? am hynny onid oedd vn w&il cYlUmcrydy bai&rnyut eohunain, a dywedyd bod yn rha!d ysgcl tlnH¡efHrc) .aÍ!!1 darJ Ut'neyiieithado'rfath? canys. yr ocddhynny yn m mewn mcsnr, pe bonsai pob un o honynt yn gortod'troi yn ysgoi-feistr iddo ei hnn dies ychyd.g. Y rhai a ys- tyfiasant y pwngc, fel agy dyient, ydynt o'r fm'a tod y wiad dan !awer o rwymau i'r otfci1'iaid am sefyU eu tn nior giiotarn ar yr aches hon, a bod yn fbddion o gadw'r Y.qg,-Vth?z.;au. suretaitid yn ddii'Agr, yn gystiti a gweddtau'r L'gl%vs; iddynthwy yr ydym ni yn rhwymfdig, -r.ad yw y jfieÙid-dm anghyjialcddol, o gyfncwidiad ancgnood- o!, yn awr yn sefyii yn y He 3<n]ctai(!d. Yn i!e cym- meryd y peth yn yt ystyr hyn, fei y dytascch, yr ydy< h <;hwt yn ban'od i'w cyhuddo oil o aímysgeidmcth; ac yn !huth!'6 ar y bugeitiaid ntor tt'yí"nig ac Ajax, yn ol So- phoctcs, ar y praidd, pan yr oedd etc yn gwangon Pe buasat gennych y parch !)ciaf tu ag attyut, a f'uasech cirtvi yn eu trin yn ymodd hyn? ft ddichon fed Dyw- 'clyn dan ryw gatnsynniad o'r fath pan to gwr yH.gyn'u ur farch bnan, y ma" y pertht yn ytHddaagGs fet pe baentyn rhedeg nn fiordù, pan f'yddo etc ynpetlwar. carnn tf(}!-{id araU marchogueth barn thy iynbwyU a a)) gael yr un eftaitik dros ypnydig a!- y meddwi. Fe aHai fod y danan y mae etc'n son a;)) dani, )'n ddtsgtan', ,ac mat adtewyrchiady tyHana'f ciwyfau a wnaethidyn ritesymmau ei wrthwynebwyr, oedd yr hyn a wnaeth iddo efi'eddwt ei fed yn canfod tytiau yn ..i'darioo. Am yr hyn a dd,vedii, ynghylch barnu yr )sgrlfn- nydd wrth ei waith Pel y prcn with ei Sywyth, yu tA sytwiad GrotitM, onid yw y rhpol iton yn addas i'whar-! for mcwn perthynas i iythyr:))) dy-gedig Mr. IIynaws a Mr. J. J. o'r H.J. ? Maddcnwdt i tnt, t)t wn i pa o'r dy.sgedigion hyn yw y mwyaf' parchus, na pha un i osod yn naeHaf. An) eich arMain i /;yllau, nid ydwyf n yn gwe)cd angenrheidrwydd yn y byd i wnetithnr felly, --caii3-s,vj- anhawsdrantwyafyw eicJ] caet aitan o honynt. Yr ydwyf'fi yn methu gwcied tHi anghystondeh yng ngwa.th yr ardderchog Dr. Danes. Dymaei cutun yn ci CSPODiaci,oli* zair Arg, os cymtnerir hwynt yn. gyf- lawn, -Git vd(teleg, I'fi-iiiigeg, Hyspacneg, &e. Lingua Htbemica, Caijica, Hispanifa, &c. sic has voces poets 'vetoes ccctncnint; sic historici scripscrunt; scri-bant Ucet Sâ)li recentiores Gwyddetaeg, Frrangaeg, &e. e1: vocps con;positas esse existiment, a Gwyddei, &c. €t Aeg." Dyma fe! yT oC.tld yr hen t'eirdd yn cann, dyma ici yr oedd yr uancswyr yn ysgnfennu, cr y gall rod ihai cc,t),?,-dtioethi,))t diweddar yn ysgritcnnn Gwyddelaeg, Ftrangacg, &e. gan feddavi mai gemau cyfaasawdd ydynt. Onid yw hyn yn 'I'llyw beth tchyg i M! J. J. or B I. pan yr oed<} etc yn beio ar un am arfer Y gen'tuu luith Gymracg-l gan ddywedyd mai mynyctl ad. roddtadoedd hyn,o heiwydd fod -zieg yn atwyddoccan -/M!i:A; a pliit' viiid(III)exiiju yn *ictilict)-gi ar aw,u.do(i Mr. W. 0.? oni chyhoeddodd-efe watth Dafydd ab Gwihm:' yn y rhagymadrodd o Haen y gwaith InHJUw) y mae y ',c;han canlynoi, rhagoiot g'a'm.pan y gwyr hynny uis annflliofi-, tra bo Lmn!(!'JrÜaethyn yr [«ith Ot)i chyhoeddodd efe wa.th l)ywarch 'I Hen, hefyd? yn y rhagymadrodd o flaeii y gwaHh hwnnw, y mae efe yn rhoddi cofrestro'r pethan <nwyaf angenrhetdio! i fardd, a'r petit b)aenafa euwit, yw it/ilk I Gynurae; Yitiae yPait-hcdigMr. Evan Evans, yn ei gyitcithadoychydig awdiau owaith yfhen fcirdd (ca- nys yr oedd rhai o'r 0 eiy,iiid. cr mor annysg'edig ac it.or anwybodus ,ycJYlIt, yu JJJe::d.ru dariiuin a dcongJi petit ohen ysgnfcnnadau ybeirdd), yn son am yr hen jion iaith Gynuaeg, a Timdur A!ed yn UH o'i gywyddau, a ddywedodd, f(iith Gy)rrrieq, a'th gyniinai- oe(I-d.11, Uronwy U-wcn ya un o'i iythyrau at Lewis Mot-ys, 'sydd te! yn cytrifCynnaeg megis enw gwan, a piih- ei gvs- syHtu a'r enw cudarn Hyt!)yi, Ntd wyfii end bwngler am yq,rifennii Lhthyr Cyniracg, o ettiianartem."— Cambti.M Roister, 1799, tu daL 509. O.ii ddvwedit yn yr nn Gyiiii-ae, &c.; :u)t hynHy cnid yw yn yn)ddangos vn mai cnw gwan yw Cymracs, a mfni)- gydá'l' cnw cada)nrnit!),abod ynrhaidatit'i- ygah-Iaith pan na tvddo yt- yntadrodd -ji heb iiynny, did pan fyddo yr ymadrodd yn ddeaiiadwy, y gdJ¡1' ci adaet aUan, ncu ei a)tt.r yn ddifeius, yn oi dewisiada barn yj- y'sgrifeunydd neu y Uafu) w}-. Mac dan brawt' o at-tcriad gcit-iati, li,e),a sc,.ipttt" y Jiythyrcn ysgnfenHcdig, a'r gair ymadroddoi, Û¡;â zoce, fe roddwyd t chwi unwaith stamp! o')- gair pa/'u1t yn ys- t;nfcnned:g, fe roddwyd i chwi diachefn angia.n!t o'j, un gair mt;wn yujadroddicn eythcdinol, Rhoddwdt yr )/c/<pK yM beDim, 'c. IJrawf cwiar It cîd p)awf gU'an yw ,.r f.yn a gymmerir a!!nn o en<'u tngolion y wtad, can\s fe el!irrLoddfm:! o dystion am uriedoldcu gair, am bob un a eUwch chv.i dynmm)!an o iyfrau. Md bcius bob amse) yw son .'ni nn synwyr yn Ue'r )!aH, yn gytf'cly/J- 'I taethot.tcd.-farUcnir yn yr ysgrythuraa sanctaidd am' M*eM y gwynt yn He ci deunlu neu ei gly?vel. Nid yw y bob) gyff'redin yn wastado! yn gyfe.I.ornus, fe eith dywedyd weithian, Vox populi, t'(J;! Dei, aphaham nai e!)ir dywcdyd feliy pan soniant am .filoedd o &a?aM o ddi- fil?)edd o b I ltti(i i'r f\ <)din. Map Hawer o awdwyr dy.sgedig o'r tarn ein bod yn dai rhy fach o syhv yng Nghynu'u ac yr ym. adtoddiun a art'erir gan y wet-in. it is a sfcnptat inis- take in Wales, and that among good Wc!s-hmen, that! several words arc gro\\n obsolete, which arc not so among the Toiga)-, and Dr. Davics himstif was led into this lTor," S:c. Hythyr Mr. J. Morgan at Moses WU.' Hams, 171-?. CambriaH Register, 1796, tndaI.M8. Y rhcswm pa ham nad yw y gair parau yn fwy cyn'redtnol mewn yki-ifeiiiadau a roddir gan y Parchedig T. Ri. chardsynci.Ratnadcg, "Substantives componndcd or put in opposition with numera)s, instead of the piura! use the singnim-number, as wyth nyn, eight men, pym- t'ieg gwi-aig, fifteen women," &c. a fyddai y.) itai cyf. eili&rnns i farnu oddiwrth tiyn nad oes iath eiriau a dynion, a gU:iagcdd, nag a f\ ddai i haeru nad oes fatit eir- iau a pAaraM a chywion, o herwydd y dywedir wcithiau, pum par o dd:ad, neu ddau gyw coiommen. I ddan- gos yr angenrheidrwydd o arter y Hythyrcn A i wahan- iaethu fhwng y gatr p<H7MM a'r sair pai,(tzi, y soniwyd am <a!h air gyntai, am hynny pa ham yr ydych chwi, yn erbyn pob tystioiaeth, yn parhau t ddywedyd yn erbyn yr arteriad o'r a f'yntiwch chwi d,st,;on ),ra !mheUach? Paraii ryn rwygiad, dygymynai Ynghat btaen bragat briwai. AXEURIN GWAWDRYDD, A. D. 510. Rhwysg frwysg freisg o freint a dewredd R.hudd barau o beri cochwedd. LLYGAU Gwj:, A. D. 1300. Ond chwt a ddywedwch, ysgatfydd, mai yw ystyr p«rf(M yn yr ysgrifennadau hyn—*goren ei gyd, ca- nys ni fyddwch chwi ddim mbr ynfyd a rhede" yn crbvn g\vaywtfyn! ae fe ddengys y geihan, yr nn titth yr angenritetdrwydd o'r Hythyfen h, i wahaniaethu rhyng- ddynt a'r gait, pa.Ita?t, a geiriau erait! o'r êytret'b. Mewn perthynas i M yn caet ei chyfnewid i Mh, dar- Ucnwch yrbyn a ddywed y Parchedig T. Richards yn ei Ramadpg, Note that M and N are aspirated in South Waies, ei illliaiii, her Mother, <i A'Aai, her Ne- phew." Fe ddywedir am rai o'n hrenhinoedd, mai brenhinoedd banner en deiiiaid oeddent, am cu bod yn dangosmwyon'at'ri nn btaid na'r ila! fe ellir dyw- edyd yn yrun modd am awdwyr, bs na fyddent yn ddidt:edd yn parchn y r hyn sydd fwyaf cymmwys a rha- gorot yn yr iaith yn y Deheudir, yn gystatag yn y Gog- ledd-dir, niti athrawo thanaet-y !<nth ;'<t}-ntt Pan i) ddo [ gwyr yn tdt. R ;;yj'r;' yn arfer y gaii- sitv,,n(it, ouki y biaenaf a ddyiai gael y Hnenoriaeth ? o'r ttt at'idi, pan ddywed! ¡¡ennt yn y Go.E*!edd, a deitiad yn y Deha'), cnid y diweddafyw yr iaithfwyafcymmwys. Yn yruHmoud y tnaehchos i feddwi fbd y Dchan yn rhago) i at' y Gogled(,<Ù pa) ch- edig T. Shards ar y J)r. Danes, ya yr arferiad o'r HyUiyt-en Aar ol M yn y gan- pt MhaM cauys heb hynny fe f'yddai Mam yn y drefn wreiddiol (radÙ;({lis J yr un peth it Mam yn y dt'ct'n a-nadlaithl (aspirata) yn y poi- tt'etad o (rgwyddiad enwan cedyrn, a roddi)' y))p; Ngta- madeg Dr. Danes, !)ynny yw, ? fuasat'n <CM/?<KM?7theb awry?-M?A? ond os dywedn', "0 Matre pnk-hra 'n!ta pulchrior," y mac Mani y ft;rch yn de.t; yi' otwg ami, end mae"T fereh yn de<'a<?h yr otwg ami na'i MA«m, fc roddi)-gwahaniaeth raniadego!i'iiwng y gaii, ar y ddan acnosion. UIHI fe cHir rhoftdi an"-reÍtÚial1 ercill o'r angenritetdrwydd o ddodi A i gan!yn M, yr byn oedd y pwngc pennat yn Haw, fy nghamwcddan a aethant (ii-os fy Allien," Sal. xxxviii. 4,. Aniiacii,ydyiit na gwallt (y l\1:tre'n;" SaI. xl. 12. A t'yddal yn bcchod w1j{llldeuol pe adroddid t chwi ymddiddan a ddygwyddadd yn ddiweddar rhwng hws- moncetiwt'trus a't was, ynghyich y darhnuad a roddas- och yn y Newydutcn d'r modd e tlrciglo c'nw cadarn, aUa-n o R-iiiiiadeg y Dy. Daftcs? FGK'fM. PabTthywh&tina,mcish'? y illcitr,. Oged 1\11'1"J.o'r B.I. ydyw hi,! Pa f..¡et¡ mae efe'n wncnthm' á hi? F .'M(.M.. Dythu enwan ? Y GWI/,< Pa Ic y mac ei d(¡nnedtl h¡? F iUeísLl\'lae et'e yn <'adw y rhei'ny iddo ei twn; dyna.pa hamyma-e ci tatth m<a- ddanneddog, a'i \n)a;{- roddien yn swniomor rhwyrn)}yd, caxyschwi wyddoch tra byddo y jhei'?y gydag ? fe aii ddai?os ?M'a'<? os naaHffgnoH F?&K-?. I?i?on gw!)-, syt-, n:d oeddwn i yn maddwt dim am itynny; yr wyf yn gobeithm y gweiwch chwi foiÏ yn dda t iyned heibio i taituac ymad)oddioj] am- inliridfe4-tti y dy-nicat alJnYSI;dig hyR yn ddtdramgwyd< canys gan na chaW'sant y fantais o iawer o hyftorùd¡al! au, ni (>llit, di'Hl disgwyl bod eu- hymadt"oddioll mol' brydferth, iiio4- fbneddiga:dd, ac mor ysgo!heigaidd bob ,l .0 t:>. IJU mns'e1' a'r -e-lddoch clnvi. Er MM! ywcnwan cedyrn yn Cyfnewid, ar bob achos yn cu tcrfyniad, yn GyiiAyaeg, yn Hebreg) ac yn icith. i oedd y dwyrain, fet y maent yn y Dadin, y G) ocx &e. c'ttoMae amryw Ramadegwyi yn son am cfir,ocil zl(!14os- ion yn yiaith Gymraes, \r Hebraeg, yr Arabae? Y ¡ Cii,-ildt.e. &c. yn ol dnil y Rhnfeiniaid, &c. I'r dibt'n o eghn!K)u y gwahaniaeth rhwng yr achos, pan ddvw- Odit- illain, aphanddywedir ei Mham, a'rangenrhcid- rwydd, nen o kiaf y cymtuwysder, o roddt A i sanivn M ar yr achos ddtweddaf, nnn a a{)peii;))s at Ramade< ) at- t'ei y byddat y t-ht-swm yn fwy dyajtadwy i'r riliii <\vyaf o Ramadeg R. DaYies o Nantg)yn, fct at y nyfr mwyaf cyffredin o'r fat!ryn y wiad yn bresennof, a ciian obc:thio na byddai y bai yn anjilddCllo1, os M ydaedd, llJ,yfi a arferais eh-ian yr awd\vr ei hnn, tn da!. 38, li l'i, iatth Gymracg nid oe-s oiid nngogwyddiad tofynoi yn y rhit'nnigo], ac araH yn y rhif tiosog, ganhynny cyfiawnir y cyH-yw j (/<M.M.w< h-wy !yiinoi-tltwy arddodiad. Chyvech achos v sydd) 1;nwedigftcthydd, nomÙwtžuc, Meùdiauncdigaetl;- ,ydd,,gwnill'it-t, &c." Gaii,vilol yr awdWr Invu, Cod achos a elwh- Enwedigaethydd, Meddiannedigaethydd, &c. os cymmwys y ge<rian, yn y nifer unigo), ac achos a ci- wh- yr Enwedigaethydd, y Meddiunnedigaethy<!d, &c. yn y mfet- iiosog, megis Mam, Mammau, ei Mhain, et i'thammau, oni eitir dywedyd yr achuliiun a eiwir yr En- wedigaetbydd, y Meddiannedigaethydd, &:(-. Pa Ie maey baianfaddeuo! yn yr ymadrodd hwn? a nhwy syddcuogohono, osbai y(lv%v P maearnafofn i chwi neidioynrhy esgn<), y tro, hwn, i'r orsedd, acichw. h-oddicich barn, rywbeth, yn ac os na .fcrnwch c)i\vi yn weH nicwn letitaii aberthynant i'r gyfraith, nac mewn pctiiau a bcrthynant i Uamadeg, na I fyddwch ond barn",r anghyfiaw. a!ac ei(;h cyfaddenad o'r berthynas sy' dd rhyngoc!) a'r creigydd yn bur debyg o fed yn wir, mew'] ystyr- \J ;J.J" .J iaelli, os gf-ni! barnu wrth etch tueddiad i tyunu Y <rai) dJLweddaf, acwrth anhynawsdprac anfwyut'idd-dra eich Ltymmcr m- iawcr a achosion; fe ddich'jn mai hyntj' v] oedd yng ngoiwg Vir:;i! pan ddywedodd, —————— Durish)cotibusU!nm IsmatusantRhodupe,at!textt'ennGa)amantes' Nee genehs nostri pueruH), nee sanguhns, cduut. VIlW. Mac yn wir fod tebygo!rwydd angh).fl'redinol J'lnyug- yr Hcbraeg a'r iaith Gymracg, o henvydù tot! am..y\' eirian yn bur de by,;) cu treigiiad, a'r ditfyg o'r amscr prcsennot yn y ddwy iatth, yn debyg yn eu hamgytch- iadau canys y J):ap amser dyn ar y ddaear yn rhedeg heiuio moi- t'tian, fei y map yr a!User presnnol vn darfbd tra y sonier am dano, ac nid oes mcwn gwirionedd ond j t- amser a acth helpio, ncu yr amser sydd t ddyfod. Fc nittr dywedyd, c;'<'</«M, neu er(,daj; ond md cIJir cy,[ieithu ygauUadm, Credo, I believe, trwy 11l1fcrf yn yLaith GymrM'g, n.ic mown un modd, heb feu!hycca dau neu dr: o einau o fcrfarai), net! ryw ran arai! o y<nadrodd. Yn yr m] modd fe cnh- dywedyd am y trydydd person o'r ferf, mae'n bossibi i'w gaet yn wre;d<!iot yn iyn\ch mewn gentyfr Cymracg, yn gysta) ac me,1I gCtrivt'r Ht-braeg, megts dafth, gwnaett), ydo"dd,oedd, a'r gci- riau eraiU mewn cytansawdd ag oedd; ond nt ddywcd- odd y Dr. Danes e) iced fod y trydydd person o nn ferf araH yn teriynu yn oedd, ac hid ocs un awdwr cysso)] ag (;f fifhun n tertynn y ferf fe!!y. Od oes ar un aches ncn ddwy, rai awdwyr yn gwneutHur fetty, mae yn dc- bygo! mai amryfuscdd neu ryw gaiiisYDniact a barodd iddo wncuthnr ffiiy. Yn 01 darHain gwaith Daiydd ah GwHym trwyddo yn otatus, fe fettnvyd cael un ferf araU (oddteUhr )' ferf oecld a'i chyfansoddiadau) yn tcr- ivnM yn op<M, nac nn enw cadarn yn y niter lil:l!iog yn terf\hn yn otM; yn yr Awd), o ba un y cynnnerasoch chwi eicu ansrai<ft, mae tri o cuwau cedyrn yn terfynu yn oedd yn yr un Engtyn, GwaenddwynaHbrwynbrenhInoedd,auai Hywodraeth y bobtoedd, Hcsty)fa,iastorfoedd Hawen, gorawen gnroedd. J Ac yn yr AwdJ nc.saf y mae y ferf yn terfy'nn yn odd, pan nad yr odt yn gwncuthur hynny yn angenrheidloL megis, Rhif'i.niaidd fnn rhannodd flHid, Rhwyn,JO dy!'w 1'llO'O1 a'i dcnrudd. D. AB Ac yn f)ny(;!i tawn y mae yn terfynnyferfyn (itt,dil, yr hyn, fet y syh\iodd gwr dysgedig, ni aHasid bytb ei gyfnpwid yn naturioi o WfM, ond mae odd ac awdd, ciil,- odd a cftW'l1;wúd yn fynych, yn enwedig gan y heirdd, yn eael en harfer un YI1 He'l" Hall. Am y galr digammu, nid oes fath ferf yng ngair lyfr Dr. Danes, nac yng ngair hfr y Parchedig T.Richards, nac mewn un geiityfr ar- aU, awdwr yr hwn a roddodd anghraifit o hono, yn ar- gratnad Mr.W. 0. o waith Dafydd ab GwHyrn, mae y gorphwysnodau yn cae! eu rhoddt fel pe buasai yr aw- dwr yn edrych ar y gair cyHid, neu yr ettfeddiaeth, fel yr Enwedigaethydd, ueu y peth yr haerir am daao yn ddigam, Hysgwinace!)ays,ddigamoedd—gy!!id O'thgon<,a'tgwnaddoe(td; L!ys nafaur, !)es mferoedd; Hyw Ues, pe byw,)!ys pawb oedd! Pa beth a'i gwnaeth yn ddt. {.am:' o'th gol!i, o goUi LIy- ? welyn,'ÿIJ,;i hge!r lyfryfarch. T.Rid:mb) fe ddy-' wedir, Gwnnddoedd, gwnaddyw, and gwnaddoedd; is gwnaeth," m' os g:ih' cyfansoddcdig o gwnaeth ac oedd yw gwnaddoedd, pa ham na all y gnu- digllmocdd fod yH gyfansoddedig o di-gam ac oedd? Y mae tri o ehia)) yti caei eu rhuddi yHg nghyd i \:vnenthlÜ' un gah- cyfansoddedig ynf'ynych gau Dafydd ab Gwitym, me- -is y gan' Bryniiugenawd yn awdt Rhys Meigen ac os na eHi'i' tHangc rhug y bai o west awd!, trwy v modd hwn, o gyfansoddi y gait- neu')' gch-iau di g-a/M oedd, a oes mwy/Ú'r bai hwnnw yn yrcngtyn hwn wedrr cwbt nac ynyrengtyncaniynot? By<i ft'yddlol1 dvnion yw Duw, —byd Byd dif."a,itli bod heb Ddu\v Hydoer-ddigbod)iebwtr-Dd!:w, Byd hcb ddun yw bod hcb Ddl\\v. D.ABGwtLYM. L l barhaii. ]

-4 T G YliO-E, DD I VR S EP, EN GOJIE R. SYR,Gan fod cynhwysiad y !!ythyr can!yno! yn bcth nc"ydd < iawer o'ch dmHe'nythhom os vw vn unfd a rhcoian etch sefydiiud, t'w 'JI'graflll; b;dd vn bkser gan tai (ysgatfydd) i syUu arnoyn itewyich ei'ch Se)'pH.Ydwyt',Syr,('ichewyMysiWrda. I''EUAN. Y ma<' attnonyddion yn cydsynio, fodpobcreadu!- ag sydd & bywyd yntlro wedi caet ei gCllhedln rhwng tad a mum, o'run i-liywogaetti ag efet hnn: ac nad oes tm o'r ymiusgiaid, na'i- pt-yfaid asg-cD&g fleiaf, hyd Y I .,iioti, y Thai sydd yi) an%Neledi, i't Hygad nueth, hebgaei ei tod a'i ddechteuad, t) Wy y dret'o o tfenhed'ad, yn gys- tal a dynion ac aniteUiaid. Er f&d iiawer o bobi an- wybodttsynmeddwt fbd y rhan fwyat'o Ylnlilsgiai(I a .phry:aid asgpHog, yn cael eumagn o't ddaear, tomenau, d fr drewedig, bfu'gyt.od, &c. megts HyfraiJlt, a bwydod Hau, ritWtiod, dêr,gwybed, a'r cytfelyb, Ond, pc byddai i't cyfryw bobt ystyned, a syiwi yn fanwi, ar y c'readutiaid bychain ttistadi hyHy; hwy welent eu bod wedi cu eynysgaeddn, a gatlnoedda chymwysderau addas, a ntanteis.ot tuag at en sefytlfa, a'u bywoHaeth, vir iiii wedd a dynion ac anit'eiiiaid: yr hyn sydd yu piod yn eglui, mat yr un Creawdwr, anfeidt-ot ddetb a da, a'n creoedd hwy a ninnau yn y dechreuad. A chan ei!) bod yu gweied, mae h-wy genhediiad, y tjefnodd Dnw; i'r boU gteadmiald ag sydd yn adnabyddns, a chyncHn g'enym hi, t epilio a !liosogi; y mae tebygol- rwydd o'yf, ei bod yn ddeddt'gyii'i-cdinoi; ac na odd Duw nn ifbt dd a! a!) i roddi bod i un math o gread- una:d byw. Hefyd, p::n ystyhoin fod y drefn o gCI1- hedUad, ag y mac y Creawdwr wedi ei hordeimo, i epilio a Miosogi creadunaid byw, yn bethtnot- thyt'eddot a dirgeiaidd, f'c! nad oes ganatht-onyddfon, na'r natnt-- ta(;tb\\yrmwyuf cywain a dysg&dig; un drych-feddwi (Ùlca), pa fudd y tnae'r peth yn cymmeryd lie; y mae hyny (debygwn) yn darigos yn egtm', nad yw gwres yr hant yn y gwanwyn a't- hat, yn creu, npu tim-no cread- nrtaid byw, o't- ddaear, tonicnau, dyfro6dd, a btii-gytioti, &e. (fei y mae Hawcr yn n)eddw!);-onite, fe fuasai attnonyddion, witt) ChwHio i mown i ddyfnderoedd natt))',('yn nyn, wedt cact allan, pa fudd yr oedd y pcth pa uL I (I vi- oe( l ,,] y pf?tli yn cael ei ddwyn i ben. Ond, cr niwyn pcidio bUno eiftt amyncdd, a t'hagor o rcsyman i bron pwnc ag v mae ttoit ddysgcdil,doll y byd yn ei ad/tefa'i gredu; mi a gat wncuthur lhai syiwiadan byrion ar gIér (flit's) a thai ocadmiaid asgc!iog bychain ereill ac a dynat rat addy.sgiadan oddi withynh Y mae dcr, gwybcd, chwHod, a phob math o grpad- nriaid asgeiiog tiyd nod gwyddun caws, yn a ''hai o houyxt yn dec! ac €t-eiH yn cu \au 1ICWl) rhywleoedJ cyHcns,a:; it fyddo yn ateb yr ni,. dyben. Y mac nn rhywogaeth o giUon wyanmewn dait coedydd, (y dprwfynychaf!, ynmis Mai a Ilellel-.Il; ac y tnac nodd y dda!pn yn rhedt'K aifan ac yn magn tnath o gi-ailiptiii o ddantuyr wy, a ct\vir yn gynredin at'ai y d<t w a'r gillotJPn fach yn :nagn yntho, ac yn mhen a)nser yn tori twil bychan yn et ochr ac vn chedug ymait!). Math araH o giliotJ, sydd yn cosod fn wyan mown pob math o fm-gynod, ctwyfau, Hygriadan amiciiiaid a det'aid; a phob math o gig i'r; a chig haHt hcfyd, yn (,iiwe(lig cig mnch (bacon); a bydd i'r ivyati t)yny, tagu pryfaid gwynion (11luglJlA), y rhai yn ndicn ycliydig a <a::ant adc::ydd, ac a citedant ymaith i biitit eu iiUiosacth. Rhywogacth aia)! o g:cr sydd yn pJynu (;u wyau, fei math o nedd mctynton a)- flew cenylau, ar en hochrau a'u pati'cisau; pa rai sydd yn t-hyddhnu oddi at' y blew, yn mhen ynghy]ch naw diwrnodj pan.y inae'r ceit\i wrth ymgrafll, yn do byn Unwfr o honynt i'w afll a<- yn en Hyngcu a cban wres y co-it'ymaRMt yu myned yn bryfaid (tot.,) byw, yn ei fo), ac yn dyt'od aiian gydit'i ddorn ac yu magn adenydd,ac yn myned yn gjcr pe1'fhtj tho iliagil ae yii iiiytied 3,11 Y mac rhywogaeth arat! o !cr, yn pigo y ccffyl yn ei safn, ac yn gosod en wy.tn i mevvn yno; ac vn mhen aniscr y maent yn dyfod aUan, o dyitan y pj!iadan hyny, ac yn cae! en Uyngcn gyda'i ymborth', ac yn my- ned yn bryfatd byw yn ei t"1)1, ac yn 01 dyfod a!)an, y maentyn i)ialti 'ac yn elie'deg at eu rhywog- aetb. D. S. Y ddan i-v%vo,Iactll olaf Iii-n o gtcr, yw yr achos o'r otefyd a chyir y ni'yi'atd ar gt--filNlaii, ag sydd yn Uadd rhun) honynt. Rhywogaeth o gfct' hefyd, yw y chwHod sydd yn magu yn pa ra) sydd yn ('ac! cu dcctu enad, oddiw! th wyan fy(!do wedi caet pn ?osod yno. Matb o bryfaid asg?Uog hefyd, sydd yn ?o?od en wyan m?wn dodrefn, a phob math o ddefnyddian coed (;rai)!, ac y mae y wyan hyny yn magu yn bfyfaid byw, pa rai .sydd yn mahnio y prcn bob yn ychydi" ues gAN'tielitittly ,tyliali eyiiens t d<)ytbdatic.n o hono. Pjyt'aid diHad hefyd, sydd o'r rhywogacth asgeUog, pa¡l'ai sydd yn gosod ell wyan mewn piygiadan d)))ad a brethynau, y rhai sydd yn cael en hysu a'n bwyta yn dyHan ganddynt; yn enwedig ar dywydd Hatth. Oddi wrth yr hyn a ddywedwyd, ni a wfiwn yn egltii-, y dytid cadw pob math o gig- ir, yn yr hafmewn It i oc!, aiian 0 gyJihveirfa pob mat)) () glt.r:a gosod cig haHt, )'nAwcdig cig mochmewn bl'àg nen yd eras nen rhywbeth o ddentn iddo dan y Uon't; canys er ei tod wedt ei haHtt rystted ag y byddo achos; etto, os bydd yn noeth mewn tafarnau, nen siopau, nen ryw !e and) ag y byddo Hinver o y" ymgasgh), by(IcLtrit yii sicr oosodenwyanynddo, mcwn rhyw te ncn gi!ydd; y that ynmhen ychydig a fagant yn bryfaid byw. Ni a welwn hefyd, mae gwaith da yw gosod !itw ac (new, ar bob math o ddefnyddian coed, megis dodretn, di-ysau,-&c. gan fod y cyfiyw bethan yn Hanw man-dy- itan, ac agenan (cre¡;Íaw) bychain y preij, ac yn ei gaJ- edn; fei na aUo pryfutd gaet He cyitens i osod en \vyan ynddo. Yn olaf, ni a wetwn, na ddy!id tynn di!!ad a dcfnydd- iau gw!an o'f con'ran, a'n gosod yn itcwyrch y! hant, a'n ptygn a'u dodi yn oYdrachefn; i't' diben o'u cadw rhas pryfeda- canys wrth wnenthnr felly, hwy bt'yfedant ynwaeth, yn enwedig yn y gwanwyn a'r hat', pan y maecymmaintobryfaid macn asgellog yn mhob Ue' canys bydd iddynt ddisgyn ar y diHad, a gosød en wyan ynddynt; ac ynmhen ychydig amser bydd i'r wyan hyny fagn pryfaid byw, y rhai a ysant y dittad, nes byddont yn rliwvd-dyllo-. Ond i'r dyben o gadw !dijhtd rijag,l)i-yfiii(t, os byddantyn !!aith, craswch hwy o tiaen tan yn y nos, pan fyddo pob math o bryfaid wedi myncd t orphwys; a gosodwch hwyat i gadw yn ddigoa boro dianoetb: L siryddor -,ti Iv j Jiofiuddiaeth gwirtodol y cyfnerthydd John l)nte)'ic!t mewn gome'-t, (duel) profwyd cf yn euog, a chyhoed- wyd dcdt'ryd !narw(.laeth at no, eithf gohirwyd et ddy' }fcnyddiad hyd y 27ain o Awst. Mum glOmig Pedl'Cymmerodd Offeiriad yii ei destun yH Mat. 8. 14. "Çhwegr Pedr oedd yn go'' wcdd,ac yti glafo-' ei-y(-I" aphrcgcthodd dt-i S¡:.bbatJi oiynot ar yr un pwnc. Yn ebrvydd \vcdi hyn, fn! oedd dan wt- gwiedig yn cro6si y to)nvcut cty\vsant )' gloch yn toncian< a gotynodd un i't- !).di, am ba bctti Y oedd yn tonctan y pryd hyny? Ni allaf fi ddywedyd," ebc'r Hn!), efaltai, mat am fam garaig Pedf canvs) mae gweeli bod yn glaf O'l- ctyd er ys tair Nt,vtiii]Oi bellack. y hwsmon bohheddig wrth o'i ddyt-nwyr, ei fod wedi <fiyw(;d fed gviCtthiwr 11\\5: tnon a<a)t wcdi dynxt Uwyth pedrolfet) oyd ohaut' hao), atcbodd y gwiadwr, Yna meistr, thatd mai ut)'' ddydd;au Joshua ydocdd, pan oi'chytnynodd eff(c-- i'r ha sefylIynUonydd." ocdd ysgo!ha!g, dyn penfoci, ac Cill iwr yn teithio yngiiyd, a citytnnasant, e)- mwyn dios:et' wch t wiho a'r eytch trwy'r nns. Yr ciHiwi ordd wUio gvntaf, yt- invn a eiNicdd ben yr ysgofhaig tra y't oedd yn cysgu, ac wedi hyny efe a'i dihusodd pa"! ddaeth ei dro; wedi i ) ysgomaig haner dett't-6i, et'e a! ddechrcuodd gi-afu ei ben, ac a deim!odd ei fod yf fop),ac am hyny alcfodd nHan, "Och! chwi'r Eill¡;r¡ dt-ygionus, chvvt n d(!ffii oisoch y dyn penfbclyn fy !!c i.