Seren Gomer

4 LA .-z r BARDDONIAETii. »<-«- AT Gl"110EDDW R SEB EN GOJIER. I AT GYllOEDDfVR SEE EN GOMES. I Hyx.vws Gyhoebdwr,-Os gwelwch fod yn gym-I Irwys- roddi He i'r ychydig lineikm isod o fewn cylch eich "Seren, fe- uHai y bydd yn ddigrifwch 2'.n rai o'cli cohebwyr weled Britannia wedi ei dyrchafu i entry-eh y sir gaa •Eich ewvllysiwr da, &c. ARWYRAiN BRITANNIA, l'w cha.nu ar Syr Watkvi's March. i Holl blant Britannia lioiina llinos, ) aclios nllnvr i III, Cyd-hmiwn làn wir g-án ar gynnydd, nob dydd o'i herwydd hi. Ben er.rawg aeres,* eres f yW, X) dyfiad dwyfoJ iesol lyw, A gwirArglwyddes haues hynod, -Rhown glod ei bod ya byw. Er msint a luniwyd o elyniaetli, Bnulwriaeth, golaith 'J gas, i Can ynfyd anferth ddinerth ddyniou, •Pabyddion beil.chion bas. flu Ffrainc, Y $paen, ac A iniaen gerth, HoSlandiaid-, Prussia id, Sitziaid ses th, Liu Denmark, Sweden, a osodwyd I ddwyn ei bywyd berth. Mawr cwyn Ainericaniaid, a Russiaid 0 un Italia,Ueng "Westphalia a Pholant, ll("b ]'III iiiewn i'w A'n blaenov cynnor caedd, l'el bvrystfrl iddil oedd (Hen Bona) ddyfal oen am ddifa Britannia, blina bloedd. Un fraich a llaw aliueg, t I'w hannog oedd o hyd, Er cas galanas II ei gclynion, ) Llofruddion fryntion fryd; Mun hawddgar glaiar glyd, Ger!law mae praw pob pryd, Fod yn ei phlaid Frytaniaid tyner, Ei baner a drwy "r byd. Mewn buddugohaeth arab 9 gwelautj Gwir tTyniant gore!] ff;wd,r Archollion dyfnion oyth ma ofni Er waetha cnofa cnawd; Mae ganddi dad a brawd grr bron Sydd beniaith barer liyder hon, A roes i'r eiddo gy wair addysg, A WI derfysg ar y don. Drwy holl Ewrcpia ac Asia 'n gyson, Cawn heddweh tirion trg, A myn'd i tono raewn da fwriad, Mawrhad a diariad chweg; Troi 'n elc jdyf caeth a'r saeth i'r swell, Di.tawaidd gri trueni trwch, I'e gwyd Britannia mwyna meinwen 1i ph'jii, liOii lawen ftiwch, Goruwch yr !<oil genhedioedd, Ar dircedd, moroedd mallh Mae gauddi ryuius ddawnus ddynlon, Atfogion dewrion daitb, Ac idfiynt waiih yn wir, J.-lawcli liuchynt** fcelynt hir, Gostegn cynnen 'Mericaniaid, A'i deiliaid ol! ar dir. Naf nefol, nnol N'tiati,tt th. Jod welihaJ a IJwydd, A titro g-aiorati poia gelynicn Yn ddynion rhadlca• rliwydd; Anveinydd ded-wy-Jd da, Wevvn adfyu, c'LuJtyd cia', Vuw cûfus, cyfiawn, mHawn, enwo, Oen rhyvviog, trwgarha. Os\>;A«.f.T. A Female Warrior. t Woadcrftil. t Dissolulion. f Massacre. § Pie;isant. 5 Fortune. Protection oriset.

AT GYllOEDDfVR SERES GQMER. MR. Gometi,—Sylw.ais yn eicli Rlufyn 30 fod rhvtv Shiainas, eilw c; Jam yn Skianias Wynedd, yn rhoddi Jnah o atteb l Lewis.yn«bylch ystien Tafod a Throed, yn sier, Mr. Gomer, pe gallv.n feddwl mai yr hen Shiamas Wynedd gynt ydyw, a fu yn trin y pregethwr Cymraeg, gweil f'ydriai gennyf yiugeisio am ddyfiiis i ffoi dros naw myp.ydd a raw mor, nag amraen dim arno, canys pa Ull ai ar y iawn neu ar y di-iawn y bwyf. Ond y mae yn lied hawdd, hyd yn oed i Kodryb Elel:, a bianw tv nitu, I cldeali >nai gwisgo yr enw a -vv-ii a, fel y gwisgai Gutto yr hwpper lien wrtbban dros ei ben yn y nos, i yrrn ofn ar bolji wirion. Yn gyutaf dim fe rsdd senn lein i Lewis alii ymyraeth a iiiattei-ioil pqbl eraii!, lie y gwelir y mynn ef ymhob modd gadu'r gelfyddyd uarethg honno H!dEJ ei bun. AttoUvg, pwy sydd yn yniyraeth a niatterion Llywelyn a Chadvvgun P v r.iae hyn yn dwyn i'm cot' y chvvedl am ryw gleber- ddyn yn ei rigwm pregeth a t'aasai yn brygawthan unvy na mwy yn erbyn meddwdod, a chyn gynted y disgvu- liai o'r arciêhta, a chael gafael mewn cwppan ac yiuldo wirod, a ostyugai ei wegd, a dderchal'ai ci dalecu, gan hir-faith ddal ei fys bach yn nwch na'i fawd; a phan ofYllodJ nn i(i(lo paham y gwnae felly, ac vntef new- ydil bregetl.u <:yiuii;jiint yn erbyn meddwdod. 0, ebe yntef, yn sir1 mwu ei wedd, ofn oeud amaf yr yfasech chwi y cwbi cyn y gailus>un i ddiosg fy offer! Felly y y mae Shiamas yn eiudigeddn yn arw, debygid, vn er- byn Lcvms druan, am uido rytygu dwyn ychydig o'i grefTte. am dro, i jmyraeth a matterion neb. Yn nesat, fe ddyweil iiior dawel a'r tes, "foJ vn Lav.dd < bawb wybod mai nid o randrwg ewyiiysi Da- fydd y ciybwyllodd Llywelyn a Clradwgan am y cam- gynimeriad a dd.gwyddodd ynghvlch y.Tafod. Adol- wyn, Mr. Gomer, pwy feddyliodd hynny, debygeeh chwi sydd wr da diduedd r a chan fod yn hawdd i bawb wybod pethau gwell am y ddan wr uchod; onid oedd ein Shiainas ni ar hynny o bryd yn hynod brin o waith pan yr elai iiie wn ti-iiiii a thrafferth i egluro yr hyn oedd ynddo ei hun yn hawdd i bawb ci wybod?" os JW yn cliwennych cgluro pethau, yn hytrach nag ymdraffertlm with wairac yd, cynghorwn ef yn fwvnaidd i egluro pethau sydd anhawdd en deali, y rhai y mae yr annysg- .£LÍi!; a'r anwastad yn eu gwyrdVoi dinystr eu hun- ain. Gaiiwn arbed ei boen ef i egluro yr hyn sydd cis- « oes yn ddigon gwybodus i bawb. "Wedi inv\\siafaru o hono cryn lawer fal hyn, y mae yn dra pinysur ci wedd yn haeru yn lew am Dated a Throed, ei" bod o'r ystien wrrywaidd. Wei, mi sylwais yn Rhityn 17 nad ydyw Datydd Glan Teiti mi wrthwy- oeowr yn y byd iddoyniherthynas i ystien y Tafod, ond Ci; tod yn ei alw weitiiiau efe, ac wcithiau arali hi, gyda gvlwg ar Lysonderau pethau, ac ystyricd Grauiadegan pub laith yngbyd, ag ydoedd o fewn cylcli eiwyiJod- aetb, fel y dywedodu ei amddiftynwr yn bur ddeau. Ond am Lewis yn e; ol-ysgrifen am drocd, te ygid ei fod yn bar tiyiin^c'r fain maïr ystien f'cjiyw^idd a'i pia Pa focid byntiag'y inac yr. bod, y mac Vn dttignfwch V ni o'r ryd, ond cael awr o havndden, i sylwi fel y mae -tinps yn ei withwvnebu yn hyn o betii. "Rho ddaf yaia brawf ar iilv-ili SIil (eb efe) alian o Mr. W. O. P. yr hwn sydd yn rhagori ar liolli Eirlvfrau ein gwiati., fel hyn,Troed, s. m. foot, pi. traetl; a gwyn, white, neu enw gwan ar 01 trocd; yr eira gwyn, the white snow; diHad gwynlon, white garments; tad gwyn; step father; ond mam iceii," &c. &c. Dj-rca eito fytii ymdraffcitbu i egluro yr liyn sydd hawdd ei WYDod, Beth, ai tybicd mai dan y gawnen y bu Lew is, druan^ hyd yn awr, pan y barnaMr. Shiamas yn attgenriieidiol i'w ddysgn i alw efe ar dad, a hi ar fain! Am yr enwog J a'r dysgedig W. O. P. y mae yn debvg ma: ntd mwy y ..J parch gan Shiamas iddo na minnan ac ereil! yn y cyÍf. redin; ond y mae i Mr. Shiamas ystyried mai haeriad o eiddo'i" gwr da uchod a ddygodd ef ac nid ei brawf. Y mae siamplan and fod yr hwn svdd mvcii na'r nwehaf yn ymddarostwng i roddi prawf o'i haeriadan gwir, er ein mawr syndod. Os Slsiames gynt yw ein Shiames pvescr.no! ni, ae nid rhyw. attwf gwan a thvncr a dyf ar ei wraidd, neu ryw un yn gwisgo ei enw, Meddylir y gall fod yn fynych ynghyfeUlach y gwr mawr ac enwog lidwd, fel y gallo g-ael prawf He egir.y- had o'v peth i foddlonrwydd hetyd, trwv roddi rhes- ymau teg, a dang-os i amlygrwydci eitlsaf pa fodd y mac mwy o fenyweidd-dra yn berthynol i'r groes ar gyntrol1 nag i'r droed, canys y mae Shiames yn dwedyd mai hi yw coes, ac mai hi yxv cyHiibn, rhy anhawdd vw gwyhod wrth syHu arnvnt, rhaid yw with hytrorddiad yn hyn o beth. Gwybydder mai gwr yw Lewis a minnau, yngbyd ac cmryw o'n cyd blw yfolion, nas cymerwn haeriad yn lie prawf ond yn lied giutaciilvd, fel y cymerai Jacob Lea gynt yn lie Rebel. Os yw Mr. Llywelyn a Sir. Cadwgan yn cvd-daro yn bai-liiiis a'n Shiamas ni, dyma raft" dair caingc n;,s torrir ar frys. Y mae i Lewis hefyd ami'yw o gym'- dogion caredig a chymmwynasger os bydd achos ei gvnorthwyo o hyn i'r tynimor hirnos, ond cael en cyn- hanaf ynghyd, a cltacl y gvver o'r gwa; tlicg. Y lIlac Lewis a nmineti hyd yn hyn heb gae! ein boddioni gan Mr. Shianws, gan na roddes asgwrn ar ('in bwrdd yn lie cig. Am Dafydd Gianieifi, nid wyf fi yn ddigon ad- nabyddns o hono er i mi fod ryw bryd Ynghasteil Newydd yn Emlyn, a gweied o iionof yr afon enwog, ar bin pa un yn rhvw le y dywedir ei fod yn byw. Yd- w'i i, Pur. Gomer un o doarUcnyddion cyson eich Seren, n'i hoUwr hyd yn hyi), J Cvwydcc Lewis.

AT G YU OEDD IVR SERES GOMER. I AHAETII Y BRiTWN. Dim cyntbJnredd dyn a'th folimna di gtcedJU, citnddm- eud a iruheiddi. Asaph. Wrth cdrych ar amynsdd a doctliineb Duw, vn goddef i bctban tra chrcnhu; ac angliyfiawn, i gael eh gweith-.j (-ael gan gynddaredd yr ynfyd! Er In nny, yn dwyn barn chcsp briodol yn ei ants or ei Jmn! Yr wyf yn gwaeJdi gyda'r Apostol, Oh! ddyfnder Yn yr amser rbyfedd hwn, e oifoiedd a be'ddwch; ceir aril draith a chwcdl dirmygus, am offervnan'r Chxvyldroiad diweddar yn Ftraingc. Ac yn enwedig y dyn Bonajhu-te: Y r hwn a ddpgritir o ran ei greulondeb a i yspryd aflonvdd a gwaedlyd, yn fwy anferth, 1)3 phe bnasai holl grenlondcb bwystfilod yr anialwcli vnddo'n nn! Neu eifedyn rhyw anghenfd, megisgwedi 8» ger.ediu rhwrg Satan a llaabebnb. Fa beth yw hyn? A raid i -ni sefvll a syrthio pvda'r dyn? Pa 1c y mae ilaw Pnw^ Cbwiiiwch yr jsgrythnrau; A gy'fyd bi wynei! heb wh baniaeth? A dýf hesg heb ddwfrr" le, Tra fyddo hi etto yn wyrddlas heb ei thorri, hi a WMva o Maeti pob'glaswelltyn." .Felly, nid heb achos y bu liyn; nac y gwisgwyd y creadur hwn, a'r fath ddawn, awdurdod ac arddeliad, dros amser, He3 oedd arswyd yn peri i'r byd grymi! Ond pa le y mae yn awr? A dorwyd efo biilli y riiai hyw? Na ddo, Ond wc-le, er uehed y tyfodd mewn -maw-redd a phareh, diiW ef yr. awr gwedi ei ddiosg noeflii.' fel bnrynen ddj-Orwyth a chrin, tan aUtndiaeth yn ynys Elba! Mae yn rhyfedd os nad ydyw didduwiad FfVaingc, bellach, yn bared i lefain megis Swynyddion yr Audit, Bys Duw yw hyn 11" \n ddian, rid heb achos, mwy effeitiiio! na dyfroedd Auns, y t v fr, d rhwiklro Ffrair.gc, v rhai y meddyliodd liawer ar y dechren, nad ydoedd ond peth bychsn i ell hpigo; ond tra y chwytlwxid y Gor- uchaf arr.ynt vsi ei arddeliad, yr ocdd en swn yn of- nadwy i Frenhinoccid y ddaear! nes dadymchwelwvd Am Eenaparte^ nid wyf fi yn meddvl cyflawnhau na chammol, Ci ymddygiadan gwaediyd a chrenlon. Etto yr wyf yn meddwJ y gellir dyweayd am dano megis am Cyrvs, Gwregysais di er na m hadwaeiiit." Neu am Avsur, "Gwialen fy lEd." j A raid i ni ryfeddu doethineb a uevvrder Bunapartf.} pan y mae yn arwain ei luoedd, yn i oedd, ac yn dadymdiwel teyrnasoedd! Neu syrthio anio (pan syrthiodd yntef) gan adgod'a ci greulondeb, gyda pliob math o lysenwau! Nago, ystvried pawb, pa beth a y Prophwyd; Diau, cynddaredd (jyR a t!i t'ol; a ma di, ond gweddill cynddaredd a waherddi." Weie ore;;uyr Ffraingc yn cael eu harwain i'rartcithle y Brenm ai gyfneseifiaid yn colii en pennau, a'r gwaiHl yn ffrydio trwv heolydd Paris! Pa beth oedd hvn; Onid egliir ddigofaint Duw. Daw fyddin yn erbyi, bvddin, a thomcn ar domen o trigolion yn llenwi fros. ydd Fframgc, a hynny trwy ell cleddyfau euhuiij Pa beth oedd Ityi-,? Onid cleddyf yr Arghvydd yn disgyn ar Edom; a'i ddigofaiut yu ymdywallt ar y bobl a esgynmiunodd. Pwy bynnag a ddarlleno hanes y cieidd-dra a wnaed ar y Piotestaniaid yn Ffraingc, gydag un gradd o ys- tyriaeth, yn enwedig yn nyddiau Lewis y pedwarvdd ar ddeg Nid rbyfedd fydd ganddo, i gleddyf yr Arg- Iwydd gael ei drochi yno. Canys ni wnaeth Edom erioed, y fath gieidd-dra ar Israel, ac a wnaeth y Pab- yddiod ar Brotestaniakl, yn enwedig yn Ffraingc. Pan ddarllenwyf am Iwyddiant byddinoedd y Ffrangcod, yn erbyn teyrnasocdd y ddaear, gwelaf gynddnredd dyn, yn Haw Duw, yn cyfiawui'r farn ysgrifcnedig ar y Buttain fawr gyda'r hon y putteiniodd brenhinoedd y ddaear. A phan ddarllenwyf am fidiijysti- cii byddin- oedd ar fi)r a ti-I-, vl' NN-Vfy" lioll.,)l gredn, fod yr Ar £ iwydd yn dial gwaed ei Saint ar y genedl angrhedinol honno. Ac ar yr un pr vd, yn eu gwneuthnr hvry" thau yn (Il,oni i Pan feddyihvyfam Bonaparte yn gwenwyno ei fdwvr gyda plrob creidondeb a s:rferodd, a'r modd y daros- tyngwyd cenedl Ffraingc i ei lywodracth orthrynuis cf, yr wyf yn adgofio ar unwaith, ortllymder a chreulondeb llvwodraeth Ffraingc, ar y Protestaniaid, yn nyddiau Lewis y pedwerydd ar ddeg. Pan ddarilenWyf am danyntdan anveiniad. eu Bonaparte, (gwedi i'r Arg- lwydd ei aclael i ei ddaHineb) fel heidiau o ddynion ynfyd a lloerig, yn ei ddilyn i'r fath anturiaeth ryfvgus! Heb ystvried arddcrchogrwydd gallu Arglwydtl y.hcw! Pan feddyliwyfam danynt, yn new-ynu ac yu rhewi, yn cael eu liadd a'n dinystrio, a bwythau yn ffoi dan gy- wilydd a gwarth; en gelvnion yn en herlid, ar Cosssacs marchog'.vyllt yn eu rhedeg i'r lIawr I Mac hyn vh troi fy meddw! i ailgoSa dyoddufiaflau'r tvueinuiul Prote.s- tanaidd yn Fframgc o bryd i bryd; pa rai yn nyckhau Lewis y pedwerydd ar ddeg, na ciiacnt gad".v. en cyf- arfodydd, i addoli Duw; na byddai rhyw swyddog pabaidd dros v Brenin, yn gwrando ac yn barnu! -i liu 0 feirch-hiwyr o ddfiitri'r He! fel haid o waed-g\Vn yn disgwyl am ysglyfatth!] Ac os eeid dim yn yr addoliad tan liw yn y byd, ac a aliaí'¡- Pabist gwenwynllyd wnenlhur espomad arno t ei amcan e; hUll; bytidai yr holl gynnnlieidfa yn cael ei rhoddi i'r cieidd-dra mwyat yn ddiattreg! Oh! pa sawl mil a laddvvyd? aaiitudwyd ac a yspciliwyd? Gwelaf hivynt wrth y miloedd yn rhai i Holaiid, eraíJl i'r Alinain, a thros y mynyddoedti i dir Swis; a llawer i Geneva, ac am ryw i Frydain Fawr; rhai yn cael eti demi gan babyddion i warln protestan- jfaeth,a'n cydwybodan yn eu harteitliio drachefn! Y pabvddioa yn liadratta eu plant oddlar rai, hwythau yn tloi gyda'r gweddill os ga'ient! Rhai yn mynwesa'u c- ii ei-aill yn en crydau, ac ar ys'gwyddau! Teulu- °"d >n ymrannu, llawer yn ymadael a miloedd o bnnnau yn y flwyddyn, er mwvn cydwybod i Dduw! Ac yn ffoi yn llymion a tliylodion, gyda hynny o'u teu- Inoedd ac a allai en canlyn! a'r pabyddion yn ysglyfae- thn en meddiannan.! Yn ddiau, fc ofyn Dnw waed-—yn enwedig gwaed ei saint. A vdvw y byd yn medawl rod ang-hrist gwedi yfed ei gwpan gyd? Pan y niae. o bendefigion v gwiedydt! yn ail ymgrysiin i saiicteiddrwydd y "0 na tli\Vylier chwi, ni vvatworir Duw.—" 0 Babilon Fawr, Man) Puteiniaiu, a Ffieidd-dra'r Ddaear!" Fe ddatguddia'r ddaear ei gwtfedj ac ni all dy dwyll ddir- gelu ei Mae ocheneidiau'i' trueiuiaid dv mac irais puteiiidra, a mwrddrcd dy rai sanctaidd di, ynghiifochau tvwyll dy fonaclidai; O! n<ae gwaedd yn dy erbyn, o ddaeardyllau dy g'-ieidd-dra!! Ni bydd i ti louyddvVch ar dy oisedu- faingc bythi Cymmered teyrnasoedd y byd rybydd hyn, a d'yged barnwyr y dùacar gytJHwJJder; ac nac ytahal- oged trigoiion y gvrledydd a'i phuteindra iffaidd mwv', fel na byddont yn ail gyfranDgi ó'i pldaan marwol Jii! Ac yn ddiatjj inegis y dywed 1. e ill d1101 guddio ar anwir hwnnw)" fod ei ddirgelwdi yn gweithio cisces." Feily, wrth sylwi, gallaf finan <Idy- wedyd yr awr hon, yn wyneb boll bleidiau Protestan- aidd-yr ocs ar ryw achlysaron ceir ei gweied yn d wyn gorinod o'i dtle!w; Yr Jiyn, oni lwydda meddyginiaeth gras, a fflaiigeflir a gwialen haiarn. Ond fie yr wyfyn gweied ei IvWodraeth anghrisUaidd gwedi ei dadvm- chwcl, niae gobaith y bydd i ysbryd yr Arghvydd. a disglaerdeb ei ddyfodiad grasol ef ?yd?'i- efengylv,' ioywi'rbvd; oddiwrth iwg atliy'?yH?ch y pw!): a?- y! bydd i haul y eyfiawndei vmddangos, ac estyn ei nefo teddygifiiaeth a iachad, oddiwrth vvenwyn aidd mcibion anghrist. Yn ddiau, fo fydd vmdrccli Seneddwyr Brvdnin Fawr, rnewn clod tra y pei-y'r ddaear; am en llafur yn achos trigoiisK AfFricdi Ond rhvfedd! a oes net) aei enau yn achos trigolion Yspacn ? A WlireSwylwyrliViog- aeth v Pab, a'i amgyichoedd • lIe y mae y C) freitisiim yn debygofod yn rymac yn gefnogrwydd, i dywyllwch a thwyl! y goel-grefydd wacdlyd honno; i orthrymmr. cyrph ac enfeidiaa niyrdd o ddvnion!! A raid i ar- dderchawgrwydd bu-ddngcliaethau v Dug Wvdington, ynghyd a'i Frytaniaid dewrwych, ac.ereill, syrthio yn i ddallblaid Pabyddion? A'r Cortes gaet en hall- t tudio, o herwydd cu Och! fe rua'r Alps wrth liyn, ileg cryonu seiliau TenerifT!! fl'ae r saw! a geisio ddwYIl caetkiwed a gorthrvmiler ar gydwybod, yn grffeiyb i un yn ceisio llytletheirio ys- bryd dyma ormod antm iaetli i greaiiur! Od ocs dim a alio Brydain Fawr ei wneutluir yn hyn, er inwyn attal gorthrymdel- a therfysg, mae yn sicr y byddai yn wcithred mor glodfawr, ac achos masnaci) Affrica. Pa gysiir na lies, a all y trigolion annedwydd yina, ci twynhau, o'r heddweh daiorms presenno! ? Yr hwn sydd niegis Jubili hvfryd i el-cill: ond yn adnew- yddu eu caethiwed anghysiirus IlWY. Mae'n ddiau yn wyueb yr j-sgiytlnir nad oes lie i ni gredn, y gorphwys cleddyf yr Arghvydd yn hir, nes y byddo !:oll ddorau'r caethiwed gwedi cu hagor. Sef I- holl deyrnasoedd y ddaear yn euldo ein Harglwydd ni"—o'r hyn lleiaf, fod j Hawn ryddid i efengyl y deyrnas yn ei phurdeb, a'¡ c'ucnhadau igynniweirio i hoii bai'thah'rbyd, a rhyddid i arddcl nf gwir Dduw; heb neb i orthrvmmu ar gydwybodan'r addolwyr.—Mewn ej ffely" !»ruydd i Lywodraeth Brydain Fawr. 0 fendigedig Frytania Yr hon ag y mae ei tliylodion yn Ymeravvdwyr, ac hn- neddau ei gwerin megis Pa!asati Breniiinoedd; yn cael en gorev.ro gan ardderchog belyderau rhyddid A Hew- yrch ei bendsthion nefol, yn gweini gras a gwybodaeth, i feehgyn a genethod tyiodiot) y Taleithau, nes y mae llawer o honynt yn gw vbod inwy am Dùuw, na'r Pab a'i T': 1 I-. Taleiiuan.

-m-n 'm_ AT GYllOEDDfVR SERES GOMER. Syr,—Os rhynga bodd i chwi gyhoeddi y sylwadau i canlynol yn eich newydd-lei rGymraeg, v mae yn lied debygol y byddant yn fnddiol a-c yn gymnieradwy gan law( o'ch davilenyddion, yn cnwdig y rhai nad ydynt yn deali v iaith Saesonaeg. yn Ydwyf, syr, eicli ewyliysiwr da a'ch cyson ddar- syi- LI—nd—f—dd. I'euan. Y DREFN I WYBOD OKDRAN CEFFYL WhTH El DDANNEDI), &c. CelTylau, pan fvddont yn lien, sydd yn arferol o fod a phyllau con wrth ben en llygaid, y carnau yn en won, y "It'llilli yi) eil"A,oll, y wefl isaf yn hongian 3-D is i lawc, a'r cefFylau llwydion yn dyfod yn wvnion. La Fosse, yr ieuaf, sydd yn adrodd ymddangosiad y Ö .,¡ dannedd yn agos yn y modd cunlynol Y ceffyl sydd yn cael ei fwrw, a chwech 0 gilduan- nedd ymhúb gen, tri bob ochr, i fynu ac i lawr; y deg- ) fed nen'r dcuddegfed dydd yn ol hynny, y mae y ddan ddant blaen blaenuf (front nippers) yn ymddangos i fynu ac i lawr; ac ymhen deuddeg neu byintheg diwrnod yn ol hynny, y ddan npsafattynt(sefun bob ochr) sydd yn dyfod alian; nid yw y dannedd cornelan yn dyfod allan cyn pen tri mis yn ol hynny. Ymhen deg' mis y mae y dannedd blaen yn ogyfiuvch (cm a level) it.u gilydd, y dannedd hlaenaf yn liii na'r rhai canol, a'r rhai hynny eilwaith yn llai na'r rhai coiticlati y maent yr amser livii a eheudod (cavity) amlwg ynddynt. Yiiiiion deti- ddeg mis y mac'r cendod nen'r llwyau hyn yn dyfod yn llai, a'r ebol yn ymddangos a phedwar cilddant bob oclnv i fynu ac i lawr, tri o rai bwrw, nen ddannedd ebol, ac un parhans (pcrinarumt) neu ddant cdfy). Yn ddeunaw mis y ceudod yn y dannedd blaen sydd wedi llanw i fynn, ac y mae ganddo bum cilddant bob ochr, dan gilddantceffyJ a thri o rai bwrw. Yn ddwy flwydd oed y mac'r cilddant bwrw blaenaf ymhob gun, i fynu ac i lawr, yn cael ei golli. Y'n ddwy flwydd a banner, neu dair blwydd oed, y mae'f dannedd blaen blaenuf yn cwympo ac yn i-tioi lie i'r rhai parhaus yn ^a'r blwydd a banner, y dannedd blaen canol yr un marIti sydd yn cael eu syinmud ar y cyfryw amser, Y mac yr ail gil- ddant bwrw yn cael ei symmud; yn bt'dair blwydd,.y nme-gan y ceffyl chwech o gilddannedd bob ocnr, pump o rai newyddion, ac un o'r rhai bwrw- yn bedair blwydd a banner, dannedil blaen corndau yr ebol a ■yrtiiiant, ac a roddant le i'r rhai parhans, a'r cilddant bwrw olaf a aiff i golli. Yn bum m'wydd ecd, y scythr- ddannedd (tushes) yn y ceffyl sydd yn arferol o ym- ddangos; yn bum mlwydd a banner, y maent allan yn hcdol, ac ymylan tufeWnol v dannedd blaen cornelau, y rhai o'r blaen oeddent anmherffaitb, sydd yn awr yn ogyfuwch a'r !leiII; yr amser vina y mae y danncdd biac.. i gyd a eheudod (cavity) yn y syhVedd rhWng yr ymyiau tufewnoi ac allaliol, a diflaniad hwn yw yr hyn sydd yn nodi yr oedran. Yn chvvecli nilwydd oed, y j mae'r cendod neu y hwyau yn y dannedd blaen blaenaf, i yr ochr is»f, Tvedi en ilanw i lyua, y scvtlir-ddannedd hefyd sydd wedi pv.,Iii ychydig; yn With mlwydd oed, y nod neu r ceudod, sef y llwyau yn y dannedd blaen canol, sydd wedi lIanw i fynu, a'r scythr-ddannedd wcdi trerdio ychydig yn ihagor. Yn vvyth mh"ydd oe:, y treu!io ychydig yn thagor. Yn wytli mlwvdd oed, v daaned(! biaen co?etan sydd yr \.n modd yn Hvin Wlm Hauw i fynu y ceudod Hen'r Hwyau, a'r scythr- ddannedd yn gnvnuion a chwedi bvrhau. Ar Y cyfryw amser, dywedir fod y ceffyl yn hen, ail fod wedi colli ei nod end ymhlith barnwyr da, y danncdd ctto sydd Y11 d«ingos aiyVyddion digonol, Yn naw mlwydd oed, v I nnvgn (groove) neu y rhych yn y sevthr-ddannedd sydd bron a tlii-iiliionnedd blaen yn hvfrach wed, pen-?-?m r?M.,? wedi pea^rwnim (roinded); yn ddeng- mlwvdd oed,yr Ymddan?osiadau hyn sydd 0 hyd yn fwy amlwg; yn "ddtg od, yscyth.ddaM?ddsvdd yndan?os vn v ioucyffiau pengrwnnionj y danriejld blaen yn myned yn ac l'*1 sne]ynn ac fel y byddo?r oedran yn cyn-  J J nyddii, y maent yn d):-on?]e? r?M?t,) ac yn gyH'- redin yn anwastad (wieven). Monsieur St. Be] a haerai fed Y Hwyah lieu'r Cendod yn y dannedd blaen uchaf wedi vvyth mlynedd dtd, yn ditJannn mewn modd trefnus; o wyth i ddeg nilwydd oed, fod y rhai blaenaf (jiont nippers) yn JIanw i fynu o ddeg i ddeuddeg, fod y dtlan ganol ac o ddeuddeg i 1 bcdair ar ddeg, fod llwyau y dannedd cornelau hwythau yn Han", I tynu; ond nid yw diilaniad y llwyau yh y dannedd hyn yn ddigon rheolaidd i hyderu arno. Porthmon imonest sydd vii tynnu dannedd blaen bwnv yr ebo!, yh enwedig y rhai cornelau, a thrwy hynny y mae y dannedd parhaus, y rhai sydd oddi tanynt, yn ddiattreg yn ymddr.ngos, tli- ceffyl yn cael ci vstyried i yu llawer hcnadl mig y byddriefe; ond, os bydd i'r ymdaangosiadau ereill a gofrestfwyd nchod gael en I sylwi, bydd i hynny gad ei ddatguddio yn hawdd dd! tI. ;,) 0. gon. Nid oes scy thr-ddannedd gaii gesig, hynny sydd yn rho; achlysiir i rai hunan-ddocth i ymffrostio cu bod vn adnabod gwahaaiacth ihwng ceffy* l a chaseg wrth eu pennau yn unig. ? Y MODD I WS BOD OEDRAN ÂNIFEIT.LHD,1  Set-?WARTMEG, YCHEN, &c. WRTU EU CYRN. i mac, yr anitau yn cael Can bar o gym, scf, pir o rai amserol (tmpomnroiis), a piiar o rai parhaus (pcrma ncnt). Y par aiiisci-ol, neu y rhai cyntaf, sydd yn cael eu newid ymhen tair blynedd, a'r par parhaus sydd yn ymddangos yn feinion, llyfnion, ac yn terfymi yn y bon a chwydd bychan (small tubercle or button); yii v fhvv- ddyn ganlynol, y chwydd yma sydd yn tyfu i bant oddi wrth y a liinell ei dyJiant., sef-cyinnzuint aga lVddo cf yn dyfn yn y flwyddyn, sydd yn cael ei nodi, a cliyleh a,- Y cDrn; y cynl sydd yn parhau i y bywyd yr amfail, a phob-blwyddvn olynol yn chwanegn cylch yn rhagor,. fel y geiiir yn hawdd ddeall yr oedran, trwy gyfrjf tair blvnedd am y corn llyfn, a bhvyddyn yn ychwaneg am bob un o'r cyichau ereill. Y MODD I WYBOD OEDRA N DEFUD WHT" :1 i- EU DANNEDD A'U CYRN. Sir. P.yffon sydd yn dvwedyd, fod gatithynt bedwar o (tdamiedd llydain ymbcn, yn en trydydd flwyddyn, a iiod ganddynt chwech vn en pedwerydd fhvyddyii, ae wyth o dilanedd ymlaen yn eu pnmmed fiwyddvn. Ond ein hwsmonwyr sydd yn cyfrif, pan fyddo ilwdn dafad yn flwydd oed, fod ganddo ddan ddant llydain ymlaen pan fyddo yn ddwy flwydd, fod ganddo bed- war pan fyddo yn dair blwydd, fod ganddo chwcch; a phan fyddo yn bedair hlwydd oed, fod ganddo wyth o ddannedd Hydain ymlaen. Nen, cynnifer cylch ag a (ddo -,I) (!,Inzos ar en cyrn, cynnifer a hynny o flyny- ddau fydd en hoedran.—See the New Cyclopedia, under the Article Age.

AT GV1I0EDDFVR SEREN GOMER,. AT GJ:-IIOElJDTYR SBRE;I¡ GOJ[ER,. Syr,—Crefaf le i'r Gofyniadau a'r Amneidian can- Ivilc)l vn f,tril Sei- ell: Pa beth sydd wedi dyfod o wyr boneddigion Llan- rwst? a ocs dim yclnvaneg olti gwaith synwyrgnll, det- nvddiol hwy i ymddangos yn y Seren? Pahans na byddai rhyw Hwsmyn cyfarwydd mewn Amaethvddiaeth yn rhoddi attebiad i ofynion Aradwr ynRhifis:.? A fyddai ef ddim yn ddymunol pe bvddai ychwaneg ag sydd yn meddu ar hen vsgrifeunadau Cymreig yn cynhebygu Dewi?—Ifynafiaethwyr! dewcli ym dangosweh yngoleuni Seren Gomer eich hen bethau i langciau ymofyngar Cymni. Byddai yn lawer o hyiVydwcli i rai o'ch darllcnyild. ion pe caed, trwy gvAwig eich Seren, rai anuhrcifffiau o natnr Cyfundraith Meddygol Rhiwallon, "ï fbibion Cadwgan, Gryliydd, ac Einion, Meddygoii enwog Slyddfai, pa rai oedd yn byw jn nee'areaad v drydydd ganrifar ddeg. Yr ydys yn gwyhod iddyiit ysgrifonmi yn lied gyfiawn ar yr ymarferiad o feddyginiaetb, fel ag yr oedd yn adnabyddus iddynt hwy yr amser li,, iiiiv ac y mac yn debyg fod yr ysgnfen wreiddiol ynghadw yn yr Ysgol rydd Gymraeg yn Llundain; ac yr ydym ;n deali fod hen gopian o honi ym meddiant amryw. Paltam na chaeni weled rhyw beth o honynt, er ein difyrrvvch, os nid hefyd er ein budd, yn llewyrch Seren Gomer? Byddai yn ddvwenydd i rai, sydd yn arfer craffu ar eich Seren, pe ymddangosai ynddi ffrwyth awcn rhai O'll beirdd deaHus ar y bai atgas o Enllib. Yjuae sylwadau Adelphos Cymraeg yn taflu cryn lewyrch ar eich Seren gobeithio yr anrhydeddir hi yn ami h godidog y gwr donioi hwnnw. Yr eiddoch,&c. Awst, 1814. Gwenhwyswr.

M ARCH IST ADO E DD. CvFSEinriFA Yn, HF.OI.AS MARC, MEDI 12. + "1' Yr oedtt yma gyttawnder o Weuith Lloegr y bore- hwn, a daeth ychwaneg na 23,000 o grynogatt o Wenith tramor i'r ddinas yr wythnos tidiivekl(izli,. gorenon o'r ddau fath yn lied fywiog, am yn bytraci fwy pris na dvdd Idun diweddaf. Yr oedd galwad ;4J)( Bys ferwi, y )!)m a wcrlhwyd am 3s. v p'ynog if, ddnittach; a I?:ys iiwydion ??. a Ffa ?s. y ?-yn')? yfit dc/mttach. Cadwodd Ha?dd a B.? bn?cdd yr\?'?' noS ddiweddaf. YroeddRhyg yn hvtracii yn dJ.ru¡- tach. Yr oedd yma gryfl lawer o Gcirch Lloegr «c °. wledydd tramor, gwerthiad y rhai oedtl <i,.a Inufwaidd am brisoedd dydd Mercher diweddaf. Kid oedu oiri 'J ychydig yh cael ei wneuthrrr a Hadau Llin ac Erti gwyiltion. Prtsoedd HcrhyiiMky i/r Yd, y Gmno.p. i 78s !'?t'nhh?YYt)-75s 90* Rhyg 36s i 4& iaidd (Barley )- 28s i .'J Is, Unts-??ei? ( ?/<;? ?? 7;<s Ccn-ch -.}? i 25s 1 oiands 2is i 27s ceiiyliui i 45g f|< n liii cehyliin —s i —4 Ffiic.-donitfimd r.cvv. -i5s i Hen fta coinmcnod .—s i —< lJys at ferwi (ids i ÜH j Pys llwydion cUs i J6J ?.-Mc?/M;??- r'(<? A'? ?r?? ( R? tVinch^' Pris Gy}ill'lal YI' Yd ylt N(!i,ljml'lt GI,llOg (l!:ight 1 VÙ¡i;¡u:, ? It. I ). Lnven. s. d. s. d. s. d, s. (I. 0 0 ^8 8 t'd -——— (iaeifvrddin 72 0 0 0 33 6 0 0 ——— Benfro (US 0 0 35 8 It 0 A berteifi 71 0 0 0 ys 0 0 0 — Frechciniog 71 7 52 9 J6 6 '21 0 -——— Faesyfed 7.) 5 (j () St b 29 V. ———— Fvnwv 7a 0 0 0 0 0 0 a Drefafdwyn 71 2 33 H 4'4 'I :1, — Meirion 79 4 48 0 4li 3 ;5 .——— 10inf. 89 H 0 0 4'3 4 ——— Dditnbech 87 9 0 0 48 4 29 9 Caernarfon íG o (o) 39 421 (i ——— Fon 0 0 0 0 3G 0 j IS 0 Prh Peilliaiq (Flnllr), y Sachatdo 280 ptcys. I eiliiaid teg, 70S i 75s 11 Eilion, 63s i 70s l nay Ham yn 1 An nil i tin. Dydd Mawvia diwedaar goichyniynodd yr Ar?. iMacr i f (dwarall (qll[(rt(fI i yi, Ar ,-]-illtel- l-r —# Pri;i cyfarlal Sitegr Gmneu ( Brvmi), Y n ol y cyfrif a wnawd yr wythnos si derf ynodd Medi 7, y iv 3b y canto 112 pwvs, Heblaw yr'Ardreth a dalwyd, neu sydd i'w thrdu ar no drosjrlwyddiad t Brydain i-'awr. Pris y Cig, heMam y Jiriw-ficyd „ „ y Cig J'lidioa 5s 0d i ys 8d Cig Maitaren 5s Od i 6s 4d Cip; Orn Cig [do fe Od i 7s Od Cig Tyrdiyn 7s Od i 8s 0d os Od i 6s. 5s Prix i/r JI on us (flops), yn Sonthn-ark. CYDAU (^IJAGS). Kent 71 Os i 8115s Sussex 61 10s i HI Os Essex 71 Os i 91 Os IIAWISR SACIMU (rOc'IvETs)* Kent 51 (Is i 71 ''8 Sussex 41 10s i 61 ]i)3 Famham HI Os i I I I Cr. Pris y Lle-dr yn Leaden/tall. C'rwyn?H'adnau (?M?.-? 50 i 56 pwys yr tin,  jj,t'ill, 0 0 0 ?(i ?(). (?wirod-syftothgrwyn ?tfe<«K/.s' ??(:/?.; ?,} i 92d. Crwvn Ucb;?ed (Dress!? //M?<) c?; ? 9?). Cerhyd-grwyn teg, j& W Crwyn iao., cO 40 pwys, *4d i 40dv ??''?",0l?ys, S8d 42dr [-rCI :-C i £ 80 pwys, 38di4M. Crwyu Aiorloi byehain, (&'M? C<-e?t??.. ?d i 38d. Lre)H,mav,non, y dwsin, 120s i 180?. Crwyn C('lfyliU cyitcithtedig (/.?utef/? ?d i 29d. Pris y Greer yn Llundain. f s. d. I MarchnadWhitechapel 5 0 j — St.,] ames 5 1 Clare 0 0 10 I I Cyfartalwch 5 OJ s. 0", Ower y dref y cant 87 0 —— melyn Itujsia 84 (J, —— gwyn Russia g Sehon 75 Defnydd !oddedig ? -?—?—?arw ?'2 I Greaves 2d Rhvtion da (Dre"s H j^j Sehon Colfran 111 0 Bryehlyd ]U {' Mclyn !'H w ABERTAWE: Argraphwyd a Chyhoedtiwvd gan JENRfN, yn Inm y dymunir i hob llysbysiacth gaelei danfon, yn ddidraul. De,rb,.yni)- Hlysblysi(.tltllt ac Emvau gall NEWTON m rOo (gynt TAYLOR § Nutrroy), No. 5, WARWICK SQV-TR** Nr.rrcATE-srRF.F.T; Mr. J, WHITE, 33, A Mr. M- JONES, 5, NXFROATE-STR^ET, LIVNDAIX. SWANSEA: Printed and Published by D, JINTO: Cartms-street, to whom Commuuicjitions, post-paid, ¡\Ie requested to be addressed. Orders and A dvertisemenls received ú,y lffessrs, N L 11' TO, and CO. (laic TAYJ.OH and NEWTO* ), SQUARE, NRJROJ TE-STREET Mr. j. fVHITE, 3:3, STRBETF.Sf