Papurau Newydd Cymru

Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru

Cuddio Rhestr Erthyglau

5 erthygl ar y dudalen hon

j?? BARDDONIAETH.

At A,-g..ophu.tydd (Edttor)…

PARHAD O'R TRAETHAWD AR YR…

Newyddion
Dyfynnu
Rhannu

PARHAD O'R TRAETHAWD AR YR iAITH GYMRAEG, 1 Yn -Rhifgn,,6, tu dalett 4. Yr wyfyn hyderu fod digon wedi cael ei ddywedyd i argyhoeddi pawb ag ydynt agored i argyhoeddiad, fod yr hen iaith Frytanaidd, yr hon a elwir yn awr y Gymraeg, yr un gan niwyat & honno o hen Gaul, a J J. f" ehvir yn awr Ffrainge. Fy ngwaith yn awr a fydd ci holrhaifi ym mheliach etto, yr hyn a eitir yn hawdd ci wneuthur, os addenr fod digon o bwys i fod yn derfynol yn y ddad), yn nysgeidiaeth hetaeth a synwyrcldeb bcirniadolyr Esgob Walton, yr hwn a ddifynna Box- hornius iel ei awdm'iaeth. Ar ysgrifenniad ieiUioedd, y mac gan yr Esgob, yn ei Proleg. in Bib!. S. 14. y geiriau hyn, Q:«pdam tamcn iitter ling-lias liobi,3 cagnitas quasi cardinatps, c lJuibus multæ aliæ pullulll.Nmt, a doctis recensentul' Tal'tarica qua: Lange pC7' 8cptentrit-- 2teY?i va,&atur, ad qitainintillm Emoumorum et Astattcorum, ?Mg-ua'M??Ko"}e/(rc?M/S[', si Boxhormo cx.'?e'tdMM, ut antt- qua GaMLca, ct Brttanica, ctfJMS tc??[:o' ad?MC t?t W:dUa HM?!cn?." Yr hyn a eUir Gymrcigio fc! hyn:—" CyfriMr rhai o'r ietthoedd, p'odd bynnag, ag ydym m yn gyfar- wydd a hwy gan y dysgedig, yn rai pe?nai'(nen ddech- reuoi) alian o'r rhai y tarddodd Jiawer ereii!; cr anghrain't, y Dartaracg, yr hon sydd o helapthrwydd mawr yn y Gogledd, i'r hon y mae amryw o !ten icithoedd Asia ac Ewrop yn perthyn, os gallwn gt'edu Boxhornius, megis yr hen Gaulaeg a'r Frythonaeg, gweddill yr hon sydd etto mewn bod yng Ngbymtnl'n.,1 I Eith! nid wyf mewn un modd yn chwendych gorphwys ar neb dywediadan di-ystyr ac annherfynot ar y pwngc, am hynny afrhagoi' yn fy ymofyniad hyd oni chatf'wyf ryw beth amiwg a phenderfynol. Byddai yn brawf o anystyriaeth o dcHyngdod, yn gystal ag o anuiolchgar- ) wch i gonadMriaeth, yr Oraci hwnnw o'riaithGymraeg, y dysgedig Dr. Davies, i beidio sylwi yn barehns ar ci farn efynghytch y pwngc hwn; yr hon sydd fci y can!yn, mcgjs y t! addodwyd ganddo efyn ei Ad LectDrem Prœfatio, o Haci! ct Eiriadnr :—" A'«s nos!a.m. inter mat- rMM Europe lii),uas, 1nultis siiyi-a,-antibts, nemine, numermnus; ionge antiquissimam essc dicimns, ut et Caindeiiiis; Abo;,iginum hiijtiv Iiisitia, lingiiam jitisse no,n dubitairzis, &c. Wedi eiGymreigio fei y cantyn, Vr ydym yn cyfrif ein ni ymMith mam-ifithoudd .E;c;'op, gan fod gennym !a\vCr o dystio!acthau, nstt teisiau dros y tyb hwn o'n be-iddo, heb gymniamt Hg un ynci cibyn; yr ydym yn hacru tnai hi yw'r m\vy:)f heno!nwcr,mcgis ygwna Camden hefyd; nid ydyn) yn ammau ei bod yn huth trigolion cyntaf yr ynys hoi), &C." Yma gauwn sylwi nad y\v'r Dr. Davies yn cymmcryd arno i ddangos dim yrnhc-Hach na bod yr hen Frythoneg yr. pertttyn t res main-ieithoedd Ewrop. Ond Aristarchus KOH Nid ocdd yGolcuadau mawrion, y rhai ydynt wcdi itewyrchn wedi hynny ar y byd hcnanaethol,wedi codi yr amser hwnnw, Llivyd n Pe:<cM, y Rhyt'pddo!ion hynny mewn gwybodaeth Ccltaidd, ac ymn'rost HcnanaetJiwyr Bryt:)Maidt!, t oeddynthc'. ytn<Mangos y pryd hynny ar wcithredt'n dysgeidiacth. Y Mae'r btaenaf o'r thai hyn yn ei Coinpay-atil-c Ely7nolo",Y, yr hyn a wna mn o'i A1"chætgí(( Biittaniect, wedi nodi aU?.n ddu! a gosod rhcofan t)a esmwyth i ddwyn hoU iei.thopdd hen a diweddar Ewrop oedd lieii a diwe(ldir Ew i undpchrcnada gwrctddyn cylTi-cdin. Y ollat') i yn ei Antiquite deh Ln;!gKe ct cl ia NIÛÙm <7e Cclies, wptH prof; ttwy ei ryfedd fcdrnsrwydd mewn ieithoedd ac hallcsyddiaeth,l1ad ecdd y gwreiddyn cyf}rediH hwn am{.,ne,n m:'l' hen Cdtacg; a honno drachcfn wed doUlo o'r GOlneJw{! a'r Iarmaeg, (ncu Ionic) ieithoe(!<! (neii I(?ii i e ) ie cl G&HM- a Jo/MM meibion Japhct wedi'r cymmysgiad yt] Babe!' af mai'r Celtaeg oedd iaith y Titans, cGncdi grcfa rtiyfelgar, y rhai ymtedasant, nid yn unig ar hyd hoH Aisia Isaf, ond hefyd dros y dan dywysiad eu Tywysogion, Acmon, Uranus, S,-Ittii-ii, Jupiter; Mars, &c. ac anurfiasantYtnerodracth phan!/ a gwncuthur en hiaith yn gynrcdinol; o'r i)on iaith, nid t .,yW'l' G'oeg, y Lladin, y Gtiitl4ltg, y a'r 11"1/dd- clarg, ond gwahanol ganghen-icithHU, wedi cu dicithro a'n cyfnewid ychydig trwy gyd-ymgymmysgcdd, trwy wahanot seiniad geirian mewn gwnhanot wtedydd, a chabo!iad a choethiad gwnenthurwyr leithadnron (Gmmmarians). Y mae'r Armohciad dysgedi? hwn, ynystodeifanwi-chwiiiadau, gwedi rhodditadogaeth cnwan priodol afonydd, tren, dinasoedd, &c. yn y gw!cdydd ag oedd yr ymerpdraeth Ditanaidd yn cyrhaedd drostynt, yn gystal a'r rhni hyn!)y a brcswyHd gyntgan y Gafdiaid, hiiiogacth y Titaniaid; ac y n:at- y rhai hyn, y rhan fwyaf o honynt o y:) df'titio mor natut iot o wreidd-ciriau Ccttaeg, scf y Frytasnidd, fe! yr yrnddengys i mi en bod yn dwyn piiiwf hwynt t'hiynt darddu 0 bonno In unjg, ac nid o tin iaith arat). f Er y gaUal yr ysgr:f-awdmdodan a grybwyUwyd 1. eisocs, gaet eu hystyried yn ddigon t gudarnhau 'y pwngc mewn Daw, gan yr hcU rai, ag y dyiai y.sgnfcn* ydd lai- y testun hwn en parchu; etto y mac un hf-b ct ddwyn gcr bron, qui upus est o?HK<M7H—yr hwn yn \1l1ig a fedrai t<;nwU!coedd y !)ei!i oil gyda mantats pc byddcnt Avetli myned yn Hwyr ar goll, a hwn yw't' od- iaeth ddysgedig a'r rhyfcddoi o ddiwyd, M. Ilullet, yr &wn yn ei Ileinoil-s stel- /a langue sydd \edi <SMuU peth gwybodacth (fel y dywed Heu-n;a<! proMes- edtg) yn hoU 4eithoedd y ddaear." Y mae'r g\vr bonhcddig hwn wcdi rhedeg yn yr nu ),i-fa a'i Mh.dwr y dysgedig Pcxron, end y mac wedi myned cyn betlcd o'i Haen efyn yr yrfa, ag i wneuthur y Cettacg (Cymracg) i foci yn gangen o'r laith wreiddio!, a roddwyd gan y j Creawdwririem htaennf dynolryw. A gadael mai'r iatthwrciddiotoedd yr Hcul'aeg, yr hyn a dybiat na wrthwynebh gan nemmawr. Hid yw efe yn nnig ya ci ElSb; canys y mae gwr t<a dysgedig o'n cenedt cin hanatn, yn t-i ymofyniadan ynghylch trigohon cyntaf ac iaith Ewrop, &c. yr hyn a gyhoeddwyrlynghyJcb yr un amser, yn tybied fod y Ce!tacg yn chwaer.gunn- hcn-iuth o'r Hebrncg. Ac a hyn y cydsema me\\n eifatth yr hyn a ddywedodd y Dr. DaviR'; ar ypen hwn; et€aiaHydynt, "Mihi,stScnsu meo abundare permit- tor, ab omNibus Europzeis et Occidentatibns !ingn:s, saltern quales nunc et multus retro secutns fuerunt, atienior ?sse vi(lettit-, quam nt a!) i!!is derivari po-ssc vci sommctur. EornmqHe arridet sententia qui Babele llatam exislÙnant. OneHtaIium matricum unam essc opinor, aut certe ab OoentaJibo.s immedtate prognatant. Pro qua licet cpit-iioiie ut pro aris ct foci.s dhmcare noiirn, ausim afnrmare, Linguam Bi-ittaiinictill, turn vocibns, tnm phrasibus et orationis context)), turn itterarum pronnnciatione, manifcstan] cum OrieHtaIfbHs habere congrnentiam et affinitatem." Yn Gyinra(,g, Y mae'r taith hon (y Gymraeg) yn yrnddangos i mi) os cantateir fod geonyf &rn o'r dddof fi hun, i fod o aniaaciorwahanetcddiwrth yrholl ieiti;occid Ewrop- aidd a Gr<n Dewino!, o letat' y fath ag ydynt yn awr ac y D.tWnt di cs iawer o oesaeddd a aetnaut hcibio, fei nad oes y <y!faen !eiaf! dybied y gatIàíai ddeiil¡o o honynt [1\Y.. Aboddtonirnorettathyb yrhain farnant iddi ddechrenvn Babel. Fymarni yw ei bod yn un o'r mah!-i' itho< dd Dwyreunot, ncu 6 !<;iaf iddt darddu yn ddi-gyfrwns o honynt. Dros y rneddwi !)wn o'r eiddot (er na fynnwn ddadteu megis pe byddal fy einlocs a'n, tyngcd yn ymddibynnu arhynny, etto) gaUaf antur:o i haeni fod yr laith F'-ytanaidd yn cytnno ac yn perthyn yn arnlwg i'r Ieithoedd Dwyreinio) yn ei gcinan, ei hytnadroddion, ei chyfansoddiad, a sciniad ei Uythyr- ennatt. Pwy bynnag a sylwo ar gymMPriad yr A il,(I \vr a gofHmwyd ddiweddaf yn d.-wy-,t(ll, bydd yn barod i osod o'yn bwys at' ei farn dofyno], fed gwr sg oedd wedi ei addasu vi-iiliob ystyriaeth i farnu ar y pwngc. Dywed y dygedig Dr. !sicp!son yn ei Historical Libra, y, dan y pen Dictionaries, fed Gein-tdui- y Dr. Davies yn Llyfr ag sydd yn dangos fod ci awdur thngoi-dt yn ber- a'aith hyddysg a'r hoU ieithoedd yn gysta! :i g a't fant-iaitheHmn." Arhydd ylhtfm'HS H'Mi',yn e' Atlie?tw 0.rcK<e!!SM, ei gymmeriad i n: yn y geiriau hyn, Cyfrind ef yn llwyr hyddysg yn hanesyddiaeth a henafiacthan ei genedi ethun, yn hyddysg-!awn yn yr ieithoedd Groeg ac Hpbi'aeg, yn fciririad o'r cywu'af, ac yi-t (id) n di-fiiiio, ac yn dra chyfat'wydd ag awdwyr hynodio:) ac anami." Wcdi capl ei addasn yn y modd hyn efe a drculiodd o !piaf, o ddcngain i banner cant 0 nynyddau ei fywyd i i'yfyrio ar inith ei wiad, ac yn gantynf): i hyn gwnaefh c: hun yn betnfmth hyddysg yn yr hen Frythonaeg, a chafodd gryn ran o'f gorchv.y! o gyncutbu'r Ysgrythnrau Sanetaidd iddi; t'cl y gcHir casght oddi wrth ei Rag-ymadroddion i'w Ieit!iadur a'i Eiriadm-, trwy en cyndjam a'r gwahanot an:sci-an yr ysgrifenwyd hwynt. A gt'itir dywedyd yn gywu' a)n daao ef, megis y dyvredwyd am Dryden, mai pe na ysgrifcnasai efe ddim ond ei rag-ymad"oddicn, buasai y y rhai. hyn yn unig yn ddigon i cm'iU id do eiiv mawr. Nis gallaf fodd yn y byd ymattat rhag crybwyH y cywrmn Rowlands ar yr acMysnr hwn, (cr y gclHd tyb- ied crbyn hyn fod liyiiiiy'ii itfi-ei(liol cr yr hwn yn ei Comparative TaMs if Languai.cs, sy<!d \Yedi cyfcrbynu 300 o eu-ian CymMCg a rhifcdi eyfartaJ it gymmerwyd o hen ieithoedd Ewrop, y thai yd\):t yn cyf11tteo iddynt mewn satn ac KC fc)!y i bron fod tcbygoliacth a pherthynas agos rhyngddynt. Ac wedi sylwi o hono fod tnwy na banner y t'hifcdt hynny, set y SCO o eiriau H'braeg, yn cyfatteb I'n seiniau Cymracg ni yn awr,moragosag y gc!!t: disgwy! mewn cyrniiiaiiit peilder -,iiiisfr a He, y mac yn tetfyn). yn dra natturio), dichcn yr iaith Frytanaidd, gan f*od ynddi fwy o'r iaith wreiddioi na'r Ileill oH yughyd, haeddu'r parch o gac! ci chyfnf yr diflalo{f yn y parth gor!Iew:no! byn o'r byd." Wrth ysty!'iNl cu!edd y terfynau a drefhais i mi fy hnnpan ddpchreuais ar y gorcJ1\vyl bwn, yr wyf yn dcaU fy modwcdibodcisoesynbytrach yu iaithnng yn fyr ary p<'n !r.vn, ac ant hynny mi a fynnwn d'iarfod ,.g ef, end nis gal!at'ddtrnad pa fodJ y gaUaf wnt-t'nn' hynny gyda rhystai hardduch ac cr 'rwydd i'n) darHeuydd a thrwyct ::d'ac! nr '.vaifh gyda.'r Dysgcdtg lJollmLY!Y, yr hwu'ui fftha i'w ddifyrru ilg hclaethrwydd o eiriau Brytanaidd wedi eii -,I] natturioi o wreiddioiion Hcbracg;ac nidymddeugys ei &d effyt!t gystat wrth ci fbdd a')- p)-yd y byddo W!h y gorchwyt hwn. Et ddnH eyH'tPdin yw, yn gyntrd, tal-ddli gwreid(I-aii- Brytanaidd o tinHebraug: a<;y::a ft obhain yn <;i !to)l tannan tarddMnno!; ac yn o'af, ei ystyried yn ci arwyddc.aclal1 cymhat'tuctho!, a chun ryfeddn o ticrwydd nattmioldeb a hawsdef y tard'iiad, a chyn'flybrwydd y sain a'r ystyr, cfe a derfyna weithi ni yn y modd hyu, '< D.cngys hyn, ar y ff*oi-(I(I, h. itietit yr iaith Frytanaidd, yngbyd a'i heghn'dcr !y- fcddot a digymmysg, a'i hymddibyniaeth agos aryr Hcbrafg, o't- hyn hawdd fyddai titoddi iiawcr o anp- hreiHtian-H pithiat) yn y modd hyn, I Efaihu K<) ddichon nn iaith ddeiiUfdig <!dMgos y futh gyn'c)ybrwydd i'r un wrciddiu!. '—xc weithian mcwn d)d! o ryffddiad, fe! hyn-—" Gyda'r iath hyfrydwc!) a muntitis, y gaUai dynion dysgcdig y-M yr iaHh hon (y Gymmcg) ddarUtlt yr Hcbracg!" [/f bai pryd yr ystyrir lu:laellul;Jdd al1{Jl1ym.Jw7'ol '!J GYiUtlLCg,]

[No title]

MARCHNADO-EDD.