Seren Gomer

-—;— CYWYDD Y GREABIGsAETH. Fyvvluniodd fesmodd ser, Ae a ledodd y golywder, Mftr didor mawr, dywedwch, Oddiar traeth a'i ddw'r trwcti? LhlUio daear 11 awn dyallt j Creua hwn y croyw a lialit; Car le mellt yn eyflym was, Ymeiliant a'r cymhylan; Difeth gorchymmyii Dofydd, Eiiw y i-haiti i oleu riiydd; Dywedant, Nid da oedi, (l'w wiw lan arch) wele, ni, Pwy biau'r llais pybnr llawn, A rwygodd i lawr eigiawn, Trwst oerlais inal ti-ist erlid, Trwy un lef taranan Hid ? Pwy law fu'n llnniaw ilennydd, Glana' des goleuni dydd, Haul, lloer, ser pob aderyn, Gwyllt, gwelll gwar, daear, a dyn-t Lliioc,id cafi'r ffurfafeii, Cynt yw en rhwysg cantwyrhën Torf hygar, adar, ydynt Troen, o gylch tra yn y gwy.ntj Heigiau'r m$'r hygar en modd Pellenig, pwy a'u lluniodd? Ufa luniodd filiynan ■■ Afrifaid o bryfaid bran; t-cli 4 Cedyrn ymlusgarid eeedydd, ■■■ Lie mae rhai'ii Ham yr h £ dd; Carnoliou, gwyllticn, a gwar, Dian er luiiaw daear, Khoes y rhai'n, cam, fyrdd, canf, I gynnal ei ogoniant, Poo He'n deg, pob llwyn adail, ft -n-r -.dail, Y Hiwiav, Ihmian llonwych, -Gwyrdd, rhuddion, gwynion a gwych Boiyriu a'r coedydd deiliog, Y bronydd a'r ctreigydd crogj Mynyddaa, snal tyrau teg I'r adail hardd oreu-deg. Ti yw'r Pen, wyt Aer y parch, *| A gafodd neb dy gyfarch, Am euro nef ma^vr iawn wyd, Dy waith adwaen, doeth yd wyd, Yn etal y sei- (ly latv rvdd, Mawr, a man, nitir, a mynydd. Gianach y w dy raglnniaeth, ? Llaw'n awr sy'n lliwio a wnaetb "« Maith helynt y trym-wynt trodd' A?y ddwrn, a gaed oddi aruo(ld Gosod ir môr wregysan, (A'i ddw'r gwyllt) dy ddor i'w gafc, Cadwyno'r tan glan dy glod, Rhoi o mewn a 1 kwymynod; lUiwymo'r gwres yn haul tesn, Hoelio ynghyd, y byd, Dy gyfoeth diau gafwyd Met, a tl;ir, byrddir, a bwy<J Porthi a bwyd fo perthyn (Awdwi doetti) adar, a dya Gwiwlys, a diogelwcli Y pryfaid yw lhiid y llwch Crcigiau anaeddaw i'r aaiU, Y gweryd a gai craill; Pawb i'w J'e, a'u cyfle, caf Ddewiswyd yn addasaf. Enwog gyfoetbog weithydd, Llaw y Saer yn liywio sydd; Cyfyd i'r lan fo gv/anaf, I li w r vii dwyn ca, r y caf, Dial y trais a'i dal trwin, I't- ccdyrn yn rhoi'r codwal Cadaru yr wytvn barcu Dcwr a-IIt., daear, a'i Iln, Sait neb a'th wrthwynebydd, Lie byddych, a fynnych fydd Doi a niwaid dil newyn, Baich yw tost am bechod dya; Rhii1 i gledd y rhyfei, Ac wrth dy air y sai'r sel; Agon ddrysan gweryd, I gnddio gwe:lch, oeíkM y byd; Pob awdnrdod, pob dewrder, ABu a nerth, sy'n ilavv Ner Da a fydd dwyn dy fodd di Da i tiloedd dy foli; Am eglur waith mawr-faith mad, Oil 6'r bron, a Iiwvr bryniad, Pwy rydd ei glod peraidd glan, Di golliantya deg allin P Testnn cadeir-ddyn dewr-ddoeth? A thrig hwn i Atbraw coetb j Pob tafod i'w fawr-glod fo, J\ cblon í wyc!t eiIio, Dyfal i foli Dofydd, Rhedo Ciawii ar byd y dydd. S. LL. I

At Arg-rapkiaiiydd Seren Gomer. I SN-R,Fe allai y byddai yn dda gan rai o'ch coheb- wyr mwyaf ynriofyngar gael ychydig o banes y Macn Cbwyf trwy gyfryngdod eich Seren oleuwych, amgylch yr hwn y cvnnalwyd Cadair ac Eisteddfod, ar Feirdd a Phvydyddion, ddydd yr Alban Arthan, 1814. Y Maen Chwyf sydd anferth ddarn o, graig, o rywog- aetb lleclifain. Mae yn sefyH ymbhvyf Eglwys-Ilan, swydd Forganwg, at ael y graig, yn agos hanner y ffordd rhwng Caerdydd a Merthyr, sef y tu dwyrain i'r ffordd honno. Darn y rhan fwyaf yw, mai gorsedd Dder- wyddawl ydoedd yn yr ainser gynt: y mae yn 34 troedfedd ei amgylehiad, ac yo agos i gant troedfedd j arwynebol; ac yr ydys yn dywedyd y saif cant o bobl llawn faiirt ar ci wyneb; Aiae ef tn a llathen o drwi h yn gyfartal, ond yn llawer mwy yn y canol, ac yn deneuach tnag at ei oclirau, ac y mae yn gorphwys ar ei dorr, ar graig noeth, er ys oesoedd lawer; gall dyn ei ysgwyd yn dawel a'r neill-llaw. Mae yr cuwog Iolo Morganwg yn dyst o hyn, pan oedd yn- ysgrifennu Brno, ddydd yr Eisteddfod, nid oedd yn bosibl cadw y bob! i ifwrdd, beb iryw un new gilydd ymrwbio ynddo tra yr oedd yr hen Fardd yn ysgrifenmi, er syndod i bawb ag oedd yno yn wyddfouol, with weled bwrdd mar gadarn mor sigiedig. Mae ar donn Coed-pea-raain ddan facn ereill, yn gyf- agns, i'r llali, a ciierllaw cyiamaint eu maintiolaetli, me- ddylir fod y rbai liynny yn sigiedig yr amser gyiit, evii i beth gasglu o'i hanagylch, ac attal eu cyffroad. Wyf yr eiddoch, &c. G. MORGANWC. PENILLIOX lt MAEN CHWYF. I Tnwy fenditli yma 'n fwyn-deg, Os gwnesveh chwi eiste' ar osdeg, Mi rot' benniliion fwy na saith, O r goreu waith i'r ^arreg,. 'R,wy'n chwenny ch gwnsud ychwaaeg, Os gwrandewch hyn mewn gran-deg, Gan eithaf Saer beb wneuthur seno, Uu gair ar ben y Garreg. Bob ardal ddaeth yn burdeg, I wrando mor gy wveindeg, Gon brydyddion yn ddiwad, Y geiriau wna'd i'r Garreg. Yn EglwyslIan landeg, Mae'n bod heb wadu 'n wiwdeg^ Si wtlir ddim tn yma'r mor, Gwn mor rhagorol Garreg^ Ydwyfar bob adeg Am gael llawenydd Uawn-deg, Os digwydd can o 'mhen i dd'od, Mi gara'i fod i'r Garreg. Nid oes dim eisiau Saesneg, Ar hyd y wlad i redeg^, :1"" Lhiniwn odlau heb fod yn faith 0 gywrain iaith i'r Garreg, j Chwi sydd ddynioQ Uyfn^deg, A medrus niewn GraniniAdeg, Gwnewch eich goreu bawb 0'1 byd, I gyrraedd hyd y Garreg. Cewch yno hardd lythyreg, Heb rwystr yn rymesdeg, Wedi ei saethn nid yn swrth, JNa gwyro oddiwrth y Garreg. Os canmol rbai'r Wyndodeg Yn fwy na'r Ddeanbartheg, Deued yma heb eirian semi, Fel gwr i ben y Garreg. Mi welais fwy na phymtkeg, Pob un inewn cryfdwr croywdeg, I gyd yn canu o eithaf nerth, A gwirio gw|rtli y Garreg. I'r iinrhyw rhowch yn anrheg, Mewn gloywder ddynion glywdeg, Wedi eu llunio yma 'n liawn, Rhai gwrol iawu i'r Garreg. Cewch yina 'n ddiddig ddenddeg, A thynau 'r iawn Fry t lion eg, Wedt eu dodi 'nhardd eu drych I wir rhagorwych Garreg. I IFAN Cul.F, a'i Cant.

r" At Argraphiadycld Seren Gomer. Sytt,Gan fod llawer yn ei gymmeryd yn ganiattaol fod y gair myrddhtm yn y Gymraeg yn arwyddo yr un peth a'r gair million yn y Saesneg, meddyliais y gaHasai y llinellaa canlynol fod yn dderbyniol gan rai o'ch dar- llenwyr. Mae cyfieithwvr y Bib1 yn nrfcryd y gair myrddiwn rai prydiau i arwyddo torf aneirif, ond yn fwyaf cyff- redin mae yn dynodi rhifo ddeng mil. Gen. xxiv. 60. Bydd di fil fyrddiicn, See. Be tliou the mother of thou- sonds of millions, &c. Mae yma lawer o wahaniaeth rhwng y Cymraeg a'r Saesneg, ond fe debygid nad yw yrymadrodd yn pennodi un i Iiifneilituol. Niiin x. 36. Dychwel, Arghvydd, at fyrddiwn miloedd Israel. Return, 0 Lord, unto the many tkouscmds of Israel. Nid yw yrymadrodd hyn yn peilnodi Jin rhif bendant, ond yn unigeu bed yn llawer o iiioodd. Dent, xxxiii. 2. Ac efe a drtaeth gyda myrddiwn b'i saint, a thanllyd gyfraith ei ddeheulaW iddynt. And lie came with ten thousands of bis sa ints; from his righnd went a fiery law for them. l Sam. xviii. 7. Ll iddodd Saul ei Jilneddy a Dafydd ei lyrddium. Saul hath slain his thml- sands, and David his ten thousands. Gwel hefyd adnod 8, a peii. xxi. ii. Sahn iii. 6. Nid ofnaf fyrddiwn o bobl, &c. I will not be afraid often thousunds of people, &c. Salm cxliv. 13. A'n defaid yn dwyn miloedd a myrddhen, yn ein heolydd. That our sheep may bring forth thousands and ten thousands in our streets. Micah vi. 7. Afoddlonir yr ArglwydJ. a miteedd o feheryn, nen a myrddium ..0 ffrydiau olewr Will the Lord be pleased with thousands of rams, or with ten thousands of rivers of oil? Loc xii. 1. Yn y cyfamser wcdi i fyrddiwn o bobl ymgasgln, &c. In the mean time when there were ga- thered together an innumerable multitude. Mae myrdd- iirn yma yn dynodi llu mawr o bobl heb benderfynu en rhif. Act. xxi. 20. Ti weli, frawd, pa sawl myrddiwn sydd o'r Iuddewon y rhai a gredasant, &c. Tlion seest, brother, how many thousands of Jews there arc which 'believe, &c, !ae yn amlwg wrth yr ymadrodd hyn fod nailt ai'r Cymro neu'r Sais wedi camsynied, canys ainhosibl fod mil a myrddiwn yn arwyddo yr un rhif. I Cor. xiy. 19. Na myrddiwn o eiriau mewn tarod dieithr. Than ten, thousands words in an unknown tongue. Heb. xii. 22. Ac at fyrddiwn o angylion. And to an innumer- (lble.company of angels. Dat. v. 11. A'u rhifedi hwynt ocdd Iyrtldiynml o fyrddiyiuai a miloedd o filoedd. And r the number of them was ten thousand times ten thousand and thousand of thousands. Pen. ix. 16. A rhifedi y lin o wyr meirch oedd ddiryfyrddiu-n o fyrddiynau a miloedd a filoedd. And the nnmber of the army of horsemen were two hundred thousand thousands. Mae'n ymddangos i mi fod cyfieithwyr yr ysgrvthurau yn fynych yn ar- feryd y geiriau mil a. filoedd, milo fyrddiynau neu fyrdd- iynau o &e. i arwyddo torf nell In ancirif, ac Did i arwyddo un rhifedi pendant. Ond beth bynnag, mac yn hysbys ddigon bod cymmaint o wahaniaeth rhwng my-, dditt-n a iniiju-a (million) a bod un y can cym- maint a'r Hall; canys can myrddiwn a wna un filiwn. Rhif o ddeg mil yw 7nyrddiu-n, ond miliwu sydd rif o ddeg can mil; ac y mae'n rhyfedd i un dyn erioed gym- meryd un o honynt yn He' JIaB. Gwel pa beth a ddywaid yr awdwyr caalyool am ar- wyddoccad y ddau air. Myrddiwn, ten thousand, a myriad (Gr..Myrias). T. Richards. Myriad, myrddiwn, myrdd, deg mil. W. Richards. Million, buna, miliwn, rhifo gan myrddiwn,neu ddeg fhnallu, nett til o filoedd. W. Richards. Myriad, myrdd, myrddiwn. Million, miliwn, buna, rhif o gan myrddiwn neu ddeg can mil. W. Evans. Myriad, the number of 10,000. Million, [Millione, Ital.) the number of ten hundred thousand. N. Bailey. Myriad (ten thousand), myrdd, myrddiwn, deng mil. Million (a thousand times thousand), mil o filoedd, deg can mil, deg cant o filoedd, cant myrdd (myrdd- iwn), can myrdd, deg rhuallu, buna; t-ulg. a iiliwil. Walters. W. O. yn ei Eiriadur yw vr nnig awdwr yn yr oes- oedd diweddaf sydd wedi cymmeryd deg mil yn lie deg can mil, ond pe byddai hwnnw yr unig gawsynied o'i eiddo, buasai deUwng o bob parch gan ei gydwlad- wyr. Os gwelwch y llinollan lichod yn deilwng o le yn eich Seren, wele hwynt at eich gwasanaeth. Ilyn yn breseinol oddfwrtli Eich ufndd was, Rhandir y Mwyn, Q. At Argraphiadydd Seren Gomèr. j Rta. GOMER,.».With syllu ar rifyn 56 o'ch Seren, mi a welais achwyniad Cywir, oblegid fod rhai o'i gym- mydogion yn haeru nad oedd dim dynion o gynneddfau godidog (genius) yn Nghymru. Amlwg yw nad ydynt hwy eu huuain yn odidog iaurn yn hanes eu gwlad (Lloegr). Nid ydwyf, fe allai, yn gwybod am y ddegfed rhan o'r dynion envvog ag sydd wedi tynnu eu hanadl cyntaf yn y Dy ond gobeithiaf y bydd y rhai a enwaf yn ddigon i brofi nad oedd, ac nad oes, prinder o'r fatttyríêiõ gwtâd. Fel Deddfwyr, yr oedd Hywel dda, a Haril .4e}fhfecl, brenin Lloegr, yn en- wog. Cyfl-eitilia,il .y. cyiitaf sydd mor gall, a bwrw go- lwg aryr oes dyvvyll yr oedd yn byw ynddi, fel y mae yn cael yr enw o'v Wrlsh Justinian. Yn nheyrnasiad y llall dechreuodd gwybodaeth daenu ei hesgyll; iddo ef yr oeddynt yn ddyledus am rai o'r cyfreithiau goreu, o blegid caetli-wasanaeth (vassalage) a masnach. Fel Gwladwriaethwyr ac Ysgrifenwyr yr oedd y diweddar Dr. R. Price a Dr. J. Tucker, Deon Caerlcyw, ymysg y rhai mwyaf cyfi-ifol; David Williams, a wdwr Hanes swydd Fynwy, Darllead ar Egwyddorion Gwladwr- iaethol, Llythyrau at Dywysog ieuangc, ac amryw lyf- ran ereill, sydd yn cael ei gyfrif gan y Saeson yn ddyn o dalentau anghyffredin. Fel Barnwyr, yr oedd Da- vid Jenkins o Bendwyllwn, a'r diweddar Arghvydd Kenyon yn rhyfeddol. Edward Llwyd, Humphrey Llwyd, David Powell, Sir John Price, a Henry Row- land, oeddynt hynod fel Hynafiaethwyr. Yn yr oes bresennol y mae Edward Williams, ym mysg amryw ercill, i'w nodi: nid all y senwyr y mae Cywir yn aeh- vvyn arnynt wadll nad yw ef yn berchen o gynneddfau godidog gwreiddiol (original genius) pan ystyriant y cymmylau yr oedd yn gorphwys ar ei darddiad. Fel Gwroniaid y mae Harri y pummed, Owain Glyndyfr- dwy, David Gam, yn ddigon i'w nodi; ernad oes diffyg yn yr oes bresennol, yn enwedig y Llyngesvvr Matthews o Landaf, Arglwydd Comber mere, a Syr Thomas Pie- ton. Fel Duwinyddwyr yr oedd Charles Owen, Henry Owen, John Evans o Wrexham, Daniel Williams, a Dr. Morgan; ac yu yr oes bresennol y mac John Evans, ;avvdwr Hanes Pleidiau ac amryw lyfral1 cyfrifol ereill. Syr Charles Hanbury Williams, John Owen, a John Dyer, oeddynt Brydyddion enwog yn Saesneg. Wilson y Lluniwr ocdd mor odidog fel y gahvyd ef The Eng- lish Claude. Fel Swyddwyr gwlatlol, Syr Leoline Jen- kins, yr Archesgob Williams, ac Arglwydd Herbert o Cherbury, awdwr Hanes y Brenin Harri yr wythfed, oeddent yn fawr en hystyriaeth. Fel Icithwyr y mae William Salisbury, Richard Jones, John David Rees, William Owen, ac Edward Walters, ym mysg amryw ereill i'w henwi. Fel Hanesydd yr oedd y diweddar Mr. Pennant yn sefyll yn nchel. Mae llawer o ddynion cyfrifol iawn yn Lloegr o liil Gomer, fel Mr. Waitliinaii, Mr. Wardie, &c. &c. Nid wyf yn son am y dirif cnwan o Brydyddion, Ha- neswyr, Dnwinwyr, Gwroniaid, &c. y sydd ac a fu yn Nghymru, gwaith y rhai a barha eyhyd a'r iaith; ond vn unig yn enwi y rhai ag y mae pob Sais, ag sydd ryw faint yn gyfarwydd o hanes ei wlad, yn gwybod am danynt.. Hawdd iawn fyddai nodi lliaws yn rhagor, ond gobeithiaf y bydd yr enwau uchod yn ddígOlJ i ddangos fod rhai yn ein gwlad heblaw diiynwyr cre- adwriaid. Ydwyf eich ufadd wasanaethwr, Caciifili. E.

i ? Jb-?-i'cp/t?ycM &rcK Gomer, MR. GontElt,—-Ymddygaist hyd yn hyn yn attebol pili enw, ucu fel y mae dy enw yn gofyn it.' Ymgyfen- waist dy bun yn Gomer, yn ol yr hyn a ddeallaf, am dy fod yn un o feibiou, neu gangcn o hen foncytf y Cvniry, sef Gomer mab Japhet: ac felly dy frodyr yw ei holl had ef, pob un o honynt fel y Hall; ac fel y cyfryw y dylit, ac y mae yn dda gennyf wcled, yr ydvvyt yn ym- ddwyn tuag attynt. Cedwaist allan, hyd yn hyn, yr ysbryd cythreulig hwnnw o ddangos ochr. Parha felly. Drwgdybia rhai fod gennyt ddaliadau crefyddol ag sydd yn debygol o'th arwain i dorri y cwlwni cariad sy'n bresennol rhyngot a'th frcdyr yn gyffredinol; ond nid wyf fi yn credu dim o'r fatli beth, canys os yw dy ddaliadau crefyddol yn unci a'r Bibl (yr byn inpwn y bryd cariad wyf barod i gredu),mae yn sicr gennyf nad oes un perygl oddivvrthynt. Nid oes dim yn y fair purlan ag sydd yn tuedda mewn nn mesur i dtlatgy lyi-nniii, Dell i leihan y gynneddf natnriol ogariad rhwng brodyr, meibion yr un Tad; ond i'r gwrthwyneb, y mae pob peth sydd ynddo yn tileddii i ei gyweiriaw, a'i gad- arnhau, i ci wrcsogi, a'i chwanegu. Antnriais dy anucrch yn gysson a threfn reolaidd iaith dy dad, gan dy alw wrth y rhagcnw ti, ac nid chwi. Mae pob darn o honi mor auwyJ gennyf, fel nas gailat wyrdroi na chamddefnyddio cynnnaint a'i- sill lieiaf o honi. Mae hi i gyd yn hardd ac yn sylweddol, yn gad- arn, yn rheolaidd, ac yn ol natur. Nis gellir ei chyf- newid, heb droseddu ar drefn petliau. Gellir troi ytii- adrodd bron fel y mynnir, ond nid iaith; canys y mac sylfaen iaith mewn natur, ond nid felly ymadrodd. Mae ymddygiad dy frodyr, Mr. Gomer, yn hyn, yn de- byg i eiddo yr Israeliaid wrth geisio brenin aruynt, fel y byddent fel y cenhedloedd ereill: feliy y mae y Cymry yn chwennyeh bod fel y Saeson. Ond gobeitiiio yr ydwyf na pharhant yn hyn, ond yi- yincli-eellint gadw yr hen iaith yn ddilwgr yn hyn yn gystal ag mewn pethau ereill. Mae galw un dyn yn chwi, nid yn nnig yn anurddo yr iaith, ond hefyd yn gwneuthnr cymmysg- edd a dyryswch; megis pan fydifo liawer ynghyd, ni wyddir pa un ai wrth un y ilefayir, neu wi th yr boll gymdeithas; ac felly, lawer gwaith gall camsynied I gymmeryd lie. Beth pe byddai un dyn drwg mewn I cymdeitlias, ac un arall a niweidiwyd ganddo ddyfod yno, a dvweeyd, Chwi a'm drygasoch, chwi a'iii hys- peiliasoch, &c. Pwy a allai wybod na byddai yn cyf- eiriaw at yr lioll gynnulleidfa, ac felly i beri Ilavvel, o Hinder a digofaint, a hynny o herwydd camarfcriad o iaith ei dad. Disgwyliaf hyn yn cael ei adael heibio yn nhndalenau dy Seren, Mr. Gomer; acini wn yrhofFi di a phawb o'th frodyr gael dy annerch yn ol trcfn a rheolau iaith, yn hytrach nag wrth ddilyn coegni dyn- ion pen-uchel, yn groes ac yn wrthwyneb i bob rheol, Rhyfedd fel y mae balchder bob amser ac ymhob petit yo gwrthwynebu iawnder ac uniondeb. Cadw ein hiaith yn ddilwgr. Cbwaer agos yw i'r Hebraeg. By- ddwn mor ofalus o itoni a'r Hebreaid o'r eiddynt hwy. Yr oeddent hwy yn llefaru yn rheolaidd, yn arfer ti bob amser wrth un dyn, ïe, pe byddai yn frenin, fel y gallwn wcledarni-yw angi-elfftiuti yn y Bibl. ( Vr oedd yn dda gcnnyf glywed yr hyn a ddywedodd Mr. Carwr y Cymry yn dy rifyn diweddaf (56), am ym. dreeh un o'i gvfgillion i anrhegu y Cymry a Geirjadur Groeg a Chyniraeg. Ac fe aIL-ii y byddai yn llaweuyjci gan rai i glywed am fwriad un o'm cyfeillion imian ag sydd yn bwi iadn er ys cryn amser i roddi i hil Gomer gyfrtvng i ddeall iaith Heber. Ei am can cf yw rhoddi iddynt Ieithadur a Geiriadur, canys barna fod vn ang- enrbcidiol tu ag at ddysgu yr iaith i gael y ddan. A phan ddelo hyn i ben, y mae yn sicr gennyf y bydd yn kawddach i Oyairo ddysgn Hebraeg nag un iaith arall, o hefwydd yr agos herthynas syJd rhyngttd^nt. Hyd ag wyf yn ddeall, y mae eystlawen (syntax) y ddwy yn cytuno broh yn gyfangwbl. Lloegr, lonawr, 1815. r CVFAIIL. Diau fod arf-attaliad yn fwy darluniadol o armistice na byr-gyngrair, &c. yr hwn a arferwyd mewn brys ond ef allai fod cad-ymbaid neu arf-ymbaid yn rhwyddach, a'r un mor arwvddoccaol. I CYHOEDDWR. I

I At Argrapkiadydd Seren Gomer. StR,—Gyda chariadlawn wresogrwydd y galwyd ar hil Gomer yn v Seren ddiwetkhtf; gan Garwr y Cymry, i sylwi ar un o'r testunaU teilyngaf ag a roddvvyd i'r Gomeriaid mewn unrhytv oes. Yr wyf yn tebnlo fy hun yn liawn awydd am glywed'#y»«M^dyr, y Cyiiny, yn calonog cilio ei gynhygiad ag.un lJ^fjafiyleithadnron a Geiriaduran Hebraeg a a Chym- raeg; yr wyf yn anturio dywettyd nad oes neb ond y I rhai-sydd yn earn y tywyllwch yn fwy n'r goleuni yn berchen gallu i wrthwynebu y cyntiyg clodfawr hwn. Meddyliwyf mai buddiol fyddai cyhoeddi llyfrau by- chain i agor y ffordd i'r Ieithaduron a'r Geiriaduran a'r rhai hynny yn cynnwys yr egwyddor, sef v liythyr- enau, ynghyd a gwersi byrridn, hawdd i'w dysgu a'u cofio, tebyg i'r rhai camlynoll:- Hebraeg, Ecs. xx. 1 t;. L,o thagnaneh beregneca gncd shaccr. Yn Gymraeg, Na ddwg yn erbyn dy gymmydog dyst- iolneth dwyllodjus^. neu gam dystiolaetb. Y mae yn afthalvcld dvtrllen Hebraeg yn gywir ac yn hyawdl heb y nodan ilafaraidd dan y cydseiniaid. Engraifft o'r Groeg, loan i. 1. Ef o Aoyor, yai o Aoyos vv <}T £ oz En archei £ >n ho Logos t cai ho Logos in pros Tov 8õov,. y.xi r,y a Aoyof, ion The on. cat Theos en ho Jjogos. Ar ol yrengratftiau Groeg, ynghyd &'r drefii .o'u har- seinioyn ein lIythyrenau ein hunaln, ajigernhaid yw rhoddi ychydig ddesngliad, megis, Fv, .yn)' (¥g-Xl1, deehreuad, w, y 1/R Asyor, Y mae yr AVglwydd wedi addurno a thafod v Cymro a chymmwysder rhagorol i arsemio yr uchod, yr hyn Had altun Sais ei wneuthur yn hyawdl. O fy mrodyr Gomeraidd, deffrowch! y mae dysgeid- iaeih a gwvbodaeth, yHrei}wedig gwybodaeth Fiblaidd, yn deilwng o'i eheisio fel arian, ac o chwilio am dani fel am drysor caddiedig. Llwyddiaat i bob peth ag fyddo yn tueddu at ddaioni cyffredin, yw gwir ddymiiniad Eich ewyllysiwr da, Ionawr 24, 1815. I PHUEPHOS* I

Gadawodd un o Frenhinesau Babilon, yr lion a i ddrv. gJybiai fod ei mab o duedd gybyddlyd, v eyfilk- wyddyd hwn ar ei hoi, sef, mai os byth y chwennychai ei mab ychwaneg o gyfocth nag oedd ganddo, am ilhto: ymweled a'i bedd hi; yr hyn a wnaetb ynteu ryw ainSer wedi hyn, pan gafwyd yr arysgrifeo hon ar ei'hatch, Oni buasai dy fod yn adyn cybyddlyd ui ddaethitfytli i ehwilio am gyfoeth ymhlith y meinv. -c' Dichon diwygiad gyfodi oddi ar drais neu ofn. Y cyf- ryw ddiwygiad a ddardd oddiwrthrwystrau ac nid tuedtl. Nid yw torri ymaith csgyll adenydd aderyn yn cym- meryd ymaith ei duedd, ondei allu i ehedeg. Nid yw torri dannedd a chrafangau Hew yn dinystrio ei nat- tur lewaid'd. Ofn a gadwodd Herod rhag rhoddi loan i farwolaeth pan oedd ei ewyllys yn tueddni gyflawni'r weitlned. Dichyn ofn dorri ewinedd drygioni, ond grasyay galon yn unigaddichon luddiasei dyfiant, neu gymmeryd ymaith ei fyvvyd nid yw'i- cyntaf ond rhwystro'r tTrwd, ac nid tisgu'r iFynn on.—Charuock. Bu caeth-was Mahometauaitld mov annedwydd a goll- wng disgyl ag ocdd efe yn estyn i'r Caliph Hassan, i gwympo, trwy'r hyn y gwlyb-Iosgwy.d ef yn arswydus. Y creadur dychrynllyd, gan ddisgwyl niarwolaeth neu garchariad diattregj a syrthiodd aresliniauyn ddioed, gan ddyfynu ymadrodd o'r Alcoran, efe a wacddodd ailan—' Addewir Paraduys i'r sawl a attaliant ddigof- aint.' Nid wyf fi yn ddig Caliph, gydftg addfwynder yr hwn,oedd rnor hYlIod ag yw yn betrynol. Ac i'r sawl a faddeuant droseddau,' ebe'I' caeth-was. Yr wyf yn madden i ti,' eb y Caiipb. Ond uchlaw'r e\vhl, i'r saw! a roddant dda ain ddrwg,' meddai'r caeth-was. < Myn a'th pMyugaf yn i bydd, a« a roddafi ti ddeg dinar,' ebe'r meittr. Pa gyniniaint ar- dderchocach yw rheolan'r efengyl nag eiddo'r Akoral, ac etto anand yw' r Cristianogion a ymdrechant drechu I di? mewn modd mor g?odtawr ag y gwnaeth y Maho- metaniad ucbod? )e'n dysgH HI 1 faddl.U i'n gilydd 'megis v maddeuodd Duw er mwyn Crist, i r.innau!' Ni raid i Gristion end yn unig bod ei ymarweddiad yn addas i'r Efengyl, ac ("fl a ymddengys yn fwy ardder- eliog va ei yauddysiud aa'r Caliph crybwylledig. t j Syr Isaac #?tcto)i.Dy\fredai'r gwr hygtoif hwn; ych- ydig,cyn ci farwolaeth, ''Nid wyfyn gwybod pi fodlt yrwyfyn ymddangos i'r byd; ond i mi fy hun vr NN-ye yn ymddangos megis pe buaswn oud Habgc yn chv. i i« ar Jan y mor, ac yn difyrvn fy hua ag aii,)cll LaO-e,,an mwy llyfn, neu gragen barddaclt na chvilftedin, oedd holl gefnfor gwirioaeckt yn govwedd yn ananvlwg tf fy mlaeft."—< Turner s Collections for a Hist, qf GnmtlUlIIl; MYNE?IAD AMAETHYDDOL MISOL AM I IOAWR. I Y mae'r gweithiau Aniaethyddol wedi cael ei. cvr.- yngu yu agos trwy'r mis, i ddwyn tail od'iiwrth y Üii i'* caeaw. Cyn yr eira, yr oedo y Gwcnithan ieaaingc yis ymddangos yn dra gobcithiol yn gvffredin; a rhuid fod y rhwystr diweddar gan y rhew idyfias.it gwyrdd-lysiarf yn dra ilesiol iddynt. Attaiiwyd y gwaith o ban TV Ffa gan y tywydd. Y mae cuwd Gvveaiih y ilwyddyj* ddiwcddaf mor ddiffygiol, fel nad yw ddigon i dalu'r gweitiivvyr ar y tyddyn. Teimlir y diffyg hwn yn fawr yn nhretiry tlodion yn ddiamnieti; a rhoddir heibio tria y tir i'r un belaethr'.vydd'yng ngvvyneb anigylchiadau vr yd yn awr. Golwg dda ar y Mciliion icriaingc cyn y rllew; Maip heb waethygn llawer; y Gwair yn codi yn ganlynol i lymder y tywydd, yn neilldnol yn y gogledd- Anifeiliaid culion am lai pris; a'r Anifciliaid UmsioaT a'r Gvvlan, yn gostwng. < 'r r

LLONG-NEWYDDION. I ABERTAWE.—Dyfodimd, Swansea Trader. Huxtable a Felicity, Stevens, o Brysto De., a Li-l'tot 'trader, Storbling, o B^stfeple, ag amrywiaethau;. Friendsltip, Whcddon.; a PtJole, o 'Mniehead, a pheilliaiti a brag; BVlffmtt:i;Bf:rt, o Padstow, il brag Good Intent, Lane<y, o Baaatiiple, h gwenith a brair; William and Mary,'Bryant; Hopewell, Fr.J=riev a Pro- vidence, Webb, o l^;dgewat;:r, a phcillillid) Jolirv Stroud, Wilkius IiittgrityvRosser; Amity, Crocker; J,m and Mary, Keynoids; Binnin.'ihani," Rogers; a Friel I eker, o St. Oes; Sophia, Melbuisli; Maria Guy; a Boulton, Sanders, o Fowev, k iawvn coiipr- lanny aiiti I?ciitioi.,A of)(I ac Eliza, N'owlan, o Brysto; Swan, Jenkins, o iiarn- staple; Mnrf Ann, Maddocks, o Bridgewater; Dasher Minehead; a Margaret and Is-abel7 Sfllitb, o PlJ ymouth^, balasarn.

  !? P3 o P3 ?s w § Ss p3 iw c a .5 g t;1 > :• > w M pa o I, M f. i Y.R-,VYTIIN,, GA\J,UXOL.. v I. U :f I I. U 5 — I '<C. ,S J j: :;j !Æ :S <e: i1 i • ?- £ £ £ D\'DDI.AU. "C m .1.. oI' .oJ" c ..¡;" > DYDD.AU. ?J ?Jr? ?? p* ?? j^3 0 £ 55 £ ? T: ? ?? < ? ?' a -? i? ?':? t' ?: ?.? ? i* '? + yi la :=. 1- ,.i' C)  < <  ?.?  < ?' ?u ? ~j J — "3 ? < ? -? ? .? ? '? j .CH\YEFJ10n. IA. 1>1.IA. m.J- EH A» JwJa. M.A. M. 4. M. A. »j. M. A. M. Mercher 8 5 15 5 3D G Oi 6 80: 7 0 7 3°18 30 9 1C 10 0?0 ?0 Iau 9 6 3 6 18 6 4«| 7 18 7 ? 3 1? 9 13 9 5 10 48'11 8 Gwener 10 6 51 7 67 ;S? 8 8 '3,i9 6 10 010 46 11 S?ll .?6 Sadwrn 1 1; 7 :E)117 5! 8 H¡ 8 5-?9 2-! 9 64!l0 54 11 S?t? 24112 44 Su? 12 8 27 8 42 9 l'2 j 9 4210 I?).0 4'<|ll 4i 12' 2- 1 1? 1 3? Linn t;¡ 9 1;19 JOIO 0!10 S011 0111 i t)'l 2 30 1 1'? 2 8j '? 20 Mawrth H 10 3110 18 10 4 3111 1811 4?t? 1&1 1 181 1 8 2 48 3 0

—————  GORUCHWYLWYR. "?J Castell N edd David Thomas, Siopwr Caerphilly Parch. J. Edmonds Pcnybontar Ogwr D. B. Jours Llautrissent Walter Morgan Pontfaen Titos. Ltcwelyn, Postmaslcf Caerdydd Post-Oflke Mcrthyr-Tydfd W. M. Davis, Postmaster Aberdare John Bynon, Postmaster Caerfyrddin J. Evans, Argrattydd, &<?* Llanelly. John Roberts, SiopfcT Casjtelhieivydd yn Emlyn Timothy Thomas Llandilo Frederick Evans Llanymddyfri, D. M. Rees, Siop. Ism r-l.inga.kic Thomas Thomas Abemonddu,- G. North Cryghy wel John Price, Post.inast«* livvUlordd .Tames i'iio-nas David Thomas Ahergv.aun Henry Evans Arheilu Parch. William Thomas Aberystwith Parch. John James Aberteifi Citleb Lewis Llanbedr pont Stephen Hugh Jones, Post-master Gianywèn\-Ystrad. David Richards tlhaiadr Edward Jones, PostmasM* v. JParch. John Evans- Bo c?rn' Ow<'n.\ViiiLnns,Posttaaste?' t, en?yM;r.?'   Rcn?min Jones L?n-c?ypedd  Evan Thomas, Postmaste1, BryiisVepijcyii  W. Roberts .Li?r&u- Richard fons .J .:?r?', D.?id Roberts, BookbiO^ V"Iiiil?ly 5-, Pardt.Bc?MhtJoBes C?rnarfon Rice Jones Tr??doc-—— William Williams  DiJbych Thos. (?e, A reraffyffc. Wrexham J. P?att-r, Hyirwer??? 1 Dam-wst William Davies ,t!JW, Ruthin John Phillips, Llyfi"WCJ t%Jf HaugoUeH JobnI.dw?u-ds Bala R. Sanderson, A.g!?yC,? 1 Do?cllau- Ric!?'dJ(tncs,Argr?yC?' Newtown Parch. John J01îe K Machynlleth Richard Jones 3 L!anfyl!in ldward Price Llanidloes Abel Jones >4 f Casnewydd ar Wysc Evan Lewis,LlyfmettifA John Tibbins, Pontypool Parch. Ebenezer Jofi&jcV LUuidain N t'wtou & Co. r, je e,t' j. • > Square; White, 5: street; a M, Jone» j ) Newgato-Street. I

P b: AHERTAWE: A?rapnwydaChyh?ddwy'?i ? JE? K.IN, yll i'r iiwii y 6yujullic Hysbysiaeth gaelci ddanfon, yn ddidraul. cd' .Dc<'??:r ?R?'M?M ac Enwau ?an A'E?y? ? j. C"' ?//M< TAYIOH NEWTON), A?.5, ??jt??K Sf/flPP' (0. IVETVTON), IVO..5, fV?4RWIC'C J''o'i ,<, lO /t'ES 1\ S 1{J,,n,l', (jt a?r? M.-JOA?S, 6, NEWGATE- ?'?JEJ-, J??f?? ? ) ?' ff¡ P'q JiJ> (,\ SWANSEA Printed and Published by D-??,? k? CASTLE-STREET, to whom ComtanNicnHolM, posH' J ki o requested to be addressed. -¡rff1 I Orders ?M? ?<:y<?t-/i!.<CM:eM? rfM?e? ?'/ ?c??- -t????  receiurd bl .111le5srs. fll  ?Hf? C?. r?? 7?f-j.on HK? Af;?yo?.), ?-? ? .??'/ 18l)c!Áll.E, NfèWGA1'Ihl'nEET; .1 -111 -.J,.Fp,) ii-Tr, 33, ?HEET; S; Mr-M.J&NES,5, NEWGATE-ST^7' £ 9^ j