Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
5 erthygl ar y dudalen hon
-- IelI'll1-'" iiiiiii0 .-...""'-1…
I el I'll 1- iiiiiii 0 "1 Parkad o Llitiitiaiii-, &-C. I Aiigsburgk. tia(i yw '? n yngin lch cynnuHiad byddinoedd yn Swe- jn !ioUo{ ddisylfad!. 1 ylHr i'r syramud- iu.uau miiwraidd hyn gael eu hachlysuru gan arddelwadau Prwssia a Phrydain, y rhai, ar I tidyirumad Denmark, a aiwasant ar Sweden i I roddi Pomerania i fyuu, yn gyfattebol I w hym- 3 wyniiad ynghyttundcb Kiel. Pit fodd byi-illag, rid oe;:d y milwYf yn lliosog, a sicr yw iiad oe- ddynt yn gyfryvv ag i wneuthur liwssia yti an- ^suiwyth ynghyich Finland. B :tsie.Ehrill 19. Y mae'r dydoliadau cyntaf 4D gatrodc.a Switzerland ag ydynt yn dyehwelyd f Ffraiugc weJi dyfod ynia. Achwy^aut yn liym ar y drin iaeth a gawsaut ar y-ffordd. o Pa- ris.. Nid oeddynt yn caelolld pump o sous yn y <<ydd a drvvgdriniwyd hwy mewn amryw fanau gan y bobl. Yn gyffredm y mae llawer o ddrwg ewyilys tuag at y Swissiaid yn ff), n i) ii y it y taleithiau Ffrengig nesaf. Y Ffrangcodydyntdra diwyd yn Huningen v/rta wcithiau newyddion, y rhai, fel y tybiwn, ydynt fangneifeydÔ, i'rdibell i ddinystrio y boot sydd ar y Rhine wrth Basle, pe cynnygai y Cyngrcirw yr ei chroesi. Ar orchymmyn Ymerawd wr Awstria y mae Archesgob Vienna wedi gorcbymmyn i vveddiau cyhoedd i gael eu harferyd yn achos adnevvydd- iad y ac yn ei lytbyr Esgobaetbol, y mae'n cyhuddo Bonaparte o fod yn euog o anud- on iaeth, aCYII hysbysu fod. yr Ymerawdr a'i Gyngreirwyr yn arfogi i amddilFyn cyliawuder, lionyddwch cyilrediji, a'r hyn oil sydd hoff a dyraunol gan grisUanfjgion. Hcb!aw'r hysh'/siaeth uchod, yr ydym -.wedi eerbyti i-r hanes caulynol oddiwrth eiti gohebwr cyfricuicbol:— Ostend, Mai 3.—Nid oes neb newyddion ncill.. duol wedi dyfod yma heddyw y tiriasom v"g- Lylch 8uO o'r march osgorddion, ac y maeyni awr (chwech o'r gloch yn yr hwy r) 30 o longau 811.11,1, y rhai a ddeuant i roeirn yma heno. Y mae yn sicr fod llawer o filwyr Ffraingc vn on- cilio, ac yn dyfod i Fianders i uno aTr Brenin, y rhan a;nlaf yclynt farchluotdd wedi eu cyflatvu beirianuu. Dochreuodd amddiltyufa Dunkirk ag encilioyn y ffordd gvfanwerth; aeth agos j 200 o honyut i Ypres ddoc. C'efais y newydd hwn gan swyddog yr !ivvn a welodd gryn lawer o lionynt ar y ffordd. Tirwyd peth dirfawr o dry- sorau miiwraidd yma o fewn i'r tri niwrnod di- weddaf. Cafwyd anan frad-gyngrair newydd yn Vi- enna, trwy'r hwn yr oeddid, fel y tybir, yn bwr- iadudwyn ymaith y Bonaparte ieuangc. A dv- na fydd irr Gym man fa yn y ddiu as uchod ymadaol cyn terfynu ynghylch achosion Ewvop yngwyneb yr amgylchiadau ag ydynt" yn awi bod. Mynegir gan un o'r papuraa boreol, ar dys- tiolaeth gohebwr, fod y faner yn cael ei fcarwedd yn gyhoedd ar hyd heolydd Lile; ac i Drouet, blaenoryr amddifFynfa yno,dda!a rhai o'r brl)]-,im waecldu Viz-t.1 Ie Roi, gorfu arno, v achos ofrii ychwaneg o derfysg, i'w gollwng yn rhydd yn ddigosp; a dywedir fod cyfifelyb veithredoedd wedi cael eu cyfiawni yu Amiens.
[No title]
SADWRN, 6. Papurau Parts am yr ail o'r mis hwn a ddaeth- :jilt i'i- tiore Y trrao^feydd .Ffrengig ar y dydd o'r blaen, oeddynt; consols pump y cant '5t¡î. Diammeu gennyui fod am- ^ylchiad isel y trysorfeydd hyn wedi cael ei ach- lysyru. gan agosrwydd amser rhyfeta, yr hwn sydd yn awr wrth y drws. Mewn 11) thy ran cyfrinachol o Ffraingc, y rhai a dderbynwJd -tidoe. dywedir fed Bonap.u-te wcdi cychwyn o Paris, brydnawip dydd Mawrth am bumu o'r J gloch, -ynghyd a dwy neu dair rattud o farchlu- j oedd, gan "YlIdw ar -ar y pa- purau Ffrengigy sefydli-r ei gadlvs yn Conde y i lie hwn sydd ychydig i'r dwyrain oglerld o VaJ I lenciunes, ac cddi yma dygir ef i gyfarfod a'r Cyngrcirwyr yn ebrwydd iawn. Cyn yr cl llawer o ddyddiau heibio gal hyn ddi-gwyl clywcJ fod y ddyrnod waediv d wedi cael ei tharu. Mewn deddf a gykoeddodd Bonaparte ar y 30ain j o'r mis diweddaf, nid yw efe yn bugio gobeithio am ond yn cry bwyJl rhyfel yii bei-idatit j iel peth ag sydd wedi ei lawnfw; iadu ac yn an- ocheladwy. Dy wedir fod Bonaparte yn golwithio -wedi o hono i Paris, y cawsai ham- dden i berffeithib rheoleiddiaaau tufewnol yr ymercdraeth, gan nad oedd un peth i, opdd yn ei ewyllysio yn fwy ling heddwch a'i gymmyd- ogion, ac i'r diben hyn yr oedd-yn foddlon i ar- ivvddo'r cyttundeb ag oedd yn yspeilio Ffraingc () lawer o'i thiriogaeth; e,ithr prin yr oedd y gv.rthryfel cartrefol wedr ei ddarostwng, cyn iddo glywed fod y galluoedd estronol yn parottoi ] ryfel ac yn yinroddi r?' ddwyn ynuacn; ac o(Mt nr .ii-pser N r liviiilv md oedd mm rw ddls??yt 0!'d dyfcl, ac an) hyn?y !'h:ud cedd parottoi yn ffraingc hefyd i gyfarlod .Tr C'efId 1-11 F-fl7ilill 'ge IIC?fy?d i Lc' ,a?-f6rfod A?r j Hysbysir yirshellach fod y Maes-lywydd Mor- j tier wedi gadael Paris ar gennadwriaeth anarferol, ar orchymyn yr V meraw dr; a bod rhifcdi niawr o fiUvyr yn dyfod i Paris bob dycid, y rhai a fturfir yn gatrodau yn ddloed ar eu dyfodiad, ac a gychvvyiiant at y byddinoedd ar y cyffiniau. Mown Ordinhud Ynierodrol gwaherddir adeil- adu cof-uclail vuQniberon, a gorchymYllir j'r sy- mau a dansgi ifwyd at hynny gael eu dychweiyd. Nid ces neb newyddioti o'r Eidal yn y pa- pwrau hyu. Centiadiaethau o BilLoa, yn yr Yspaen, am y Hfed, ydynt newydd dy fod trosodd gydÙ. Jiy- t'.ijrr-god o Corunra; crybwyllir fed 70.000 o •wvr yn cael eu di^gwyl ar y cyrlin Pyrennaidd, nc O ielfir cael digon o arian i gynnal yr antur- iaeth bydd i fyddin gyfrifol ('disgyn oddi ar y mynyddoedU a goreagyu rhau o ddebcubarth Ffi'auigc. Y mac Louis XV111. wcdi gyvrii a "dan gy- hoeddiad i bobl Ffi-itiqgc o Ghent, yn yr hwn y mae yn crybwyll ei dirknideb i'r sawl a haedd- oddei anfoddlonrv,ydd, ar ei ddychweliadi Pa- ris wedi ugain o alltudiaeth, yn unol a'i addewidion eithr gyrw vd cf oddiwrth ei bobl gan fiadwriaetb pa fodd bynnag, y mae yti dywedyd wrthynt ei fod yn bwriadu dych- weiyd i Paris yn fuan, gan alw ar ei flyddlon ddeiliaid i dderbyn y Cyiigreirwyr, y rhai ydynt ynghylch cychwyn gydag ef yn erbyn y brad- wyr; a pha le bynnag y cyfarfyddo y Galluoedd Cyngreiriol a'r bobl yn ffyddlon, aibedir eu meddiannau, a thelir pob parch iddynt, a bydd i bwys y rhyfel ddisgyn ar y taleithiau bynny a beidiaut ddychwelyd at eu dyledswydd. Mewn llythyr a dderbynwyd yn y dref ddoe oddiwrth swyddog yn y I2fed Marchluoedd, a amserwyd Reniex, gerliaw y cyliin Ffrengig, ar y ':l'laiuo'r mis diweddaf, dywedir fod dwy gat* rod o farchluoedd Ffraingc wedi dyfod trosodd, ac uno abyddin Louis XVIII. yn y gymmydog- aeth honuo.—Birmingham Chronicle. Galwodd Ayscoughe Boucherett, Yswain, o Dy Wilingham, yn swydd Lincoln, ei hoi J ddeiliaid ynghyd yr wythno? ddiweddaf, ac wedi amlygu iddynt ei lawnfwriad i beidio gore thrymu neb o'r sa.)vl, a ymddibynanf arno, efe a dystiodd yn y modd mwyaf haelionus, mai o achos isel bris yr ydau ar yr amser hwnj a'r draul fawr cydfynedol a, thrin yddacar, nad oedd efe yn meddwl derby n yr ardreth fwyhaol am yr hon yr oeddynt wedi cymmeryd eu y nod diweddaf, gan neb o'i ddeiliaid: yr ym. ddygiad haclfrydig hwn a leilia y bedwaredd ran o'u hardreth. Dywedcdd Mr. Boucherett ym- hellach, os byddai rhai o'i ddeiliaid yn amharod ar y d) dd talu, ei fod ef yn barod i ohlrio yr amser. Trwy yr y-grif ag sydd yn awr yn myncd trwy y Seneddr, i ddiwygio Gweithrcd carchar- orioti methdalcdigol, rhwymir y dyledwyr i roi eu meddiaIlnau i fyuu i'w ochwynwyr, yn He cu treulio yn eu carcharau, a gadael eu hechvrynwvr yn ddifeddyginiaeth. Prydnawn dydd Mawrth, yngbylcb pedwar o'r gloch, ymwehvyd a. thref a chymmydogaeth Ludlow ag ystorm dra dychryullyd o fellt a tharanau, ynghyd â. gwlaw mawr. Tarawyd mygdwll ty Miss Syer, yn hcol Corve, gan yr hylif gwéfrol (electric jluid), yr hwn a ddinys- triodd ran o hono, a drylliodd amryw ITenestri; mewn deuwydd fodd yroèdd y foneddiges a'i morwyn wedi riiitied Iiiliti i dy cymmydogol ar yr amser. Niweidwyd cryn lawer ar dy Mr. W olaston, yr hwn oedd nesaf at y ty uchod. 0 herwydd fod y gwaifh mor brined yn Not- tingham, y mae yr ynadon yn cael llawcr o draiFerth i rwystro terfysg cyhoedd yn y lie hwnnw. Gosodir ysgrifau bradwrus ar leoedd amlwg yu y dref ar gymmy dogaeth agos bob noswaith.
SENEDD YMERODIIOL,
SENEDD YMERODIIOL, TY YR AUGIJVYDDI, Linn, Mui i,Mewti attcbiad i ofyniad oddiwrth Iarll Gr<>v, ynghyJeh y modd y mae ptthan yn sefvli rhyngoni ni a Naples. Dywcdodd "I I y gnasid ein hYstyricd ni mewn eyflwr o ryfel a Llywodfaethwr Naples ary pryd hwn. Dim 0 bwys i'i cy?'reJin ar y dyddhm a esce?h?i! C?-ner, 5.Ar gyn.nyg yr At't;;v.ydd Cm?hei;awr, bwrwyd yr ysgrif dros ddifreinio Etbolwyr Hdstonc allan. TY Y CTFFREDLY. deisyfiad i'r Ty gan Syr Wm. Curtis, oddiwrth Arghvydd Maer a (iinasyddion Llundain, yn crbri) rhyfel ncv/y<Id ac addfywiad y dreth ar feddiant; eithr dywedodd y cyfiwynwr An- i hydeddus niai prin yr oedd efe yo cydCyncd ag un o'r iraigyfllredioii cymiwysedig yn y deisvfi,-I(i. OwrHiwyRobwyd gwneuthur dei-btniad o'r ileisvra(i gan Ganghellawr y s, Sir. Best, a Mr. Gr;lIfel. I Dywedodd Mr. Abercrombie fod yr holl ddeisyfiad yn reswm yn erbyn ymddygiad y Gweinidogion, am dtlwyn y wlad i ryfel ag ocdd vn yinddangos i'r deisyf- wvi yn hollol afreidiol ac anweddus, o Iciaf cyn profi both a allasid wiieutliur trvry gynnadleddu. Yi- oe(ld yr Henadiir Atkins wedi ei argyhoddi yn drv yadl tod y rhan amlaf o lawer o Fwrdeisiaid Llnn- dain yn anghynimeradwyo'r auigyttiedion cynnwysedig yn y deisyfiad. Wedi ychydig ymddiddan ynihcllach ymrannodd y Ty.Dros dderbyu y deisyfiad, 50.; y¡¡el 1"IJyl1, 107. Gwahaniaeth, 57. TRETIt AR FEnniWT. Ar gynnyg Canghellawr y Trvsorlys ar fod i'r Ty j fyned yn eisteddfod ar ysgrif y dreth arfeddiant, ) Cyfododd y Cadfridog. Gascoine i gynnyg ar fod i 1 swyddogion y fyddin a'r Hynges i gae! bod yn rhydd oddiwrth Y dreth lion, tra fydd cut mewn gvvasanaeth tramor. Acyn crybwyllodd amryw amgylcliiadau cytng a cljelyd ag oedd y swyddogion hyn ddarostyng- j edig iddynt yngwasanaeth en gwlad mewn Heocddi pellenig; o herwydd c\i'bb'd weithiau lisoedd yn methn cat* cyfle i ddcrbYH y tal d,IL. tzs iddynt; ac weithiati yn myned i lawer niwy o drHuli barottoi eu hunain yn addas i'w scfyllfa, prynn cefFylan ar cyfFelyb, nag oedd v Lh wcdracth yn ganiattan iddynt; nid oedd ond JS1. yn cael ei roddi i rai swyddogion tnag at bvynu cefFylan at eu gwasanacth, ti'a'r,.oeti'dvllt vn cae! en dwyn wcith- iau i'r eyfryw amgylchiadau mewn parthau pellenig, fel nad oedd hynny banner digon i bi-viiii mnl; ac yn neill- duol o herwydd fod aasawdd y cyfnewidfeydd gym- maint yn erbyn y wlad hon, fel na ellasai swyddog mewn gorsaf dramoi gael ei gyflog heb leiliad o 25 yn y cant. Terfynodd ei arjictii trwy gynnyg ar fod i'r eist- eddfod gael ei gyfarwy«ido i ddiwygio'r ysgrif yn y fath fodd ag i ryddhau swyddogion y fyddin a'r Hynges rhag y dreth, tra fyddent arwasanaCth tranror, ond nid mewn modd amgen. Dywedodd Canghellawr y Trysorlys, ei fod efe yn ystn i-ied y budd a gyfinygwyd ar fod i'r swyddogion hyn ei gaelyn dra niweidiol i'r gwasanaeth cylfredin; o her- wydd pe caniattaisid hyn i swyddogion mewn partiian pellenig, gallasai'r rliai fyddai gartref fod yn gofidio o herwydd nad oeddynt hwy yn cael en breinio yn yr nn modd; am y dywediad, fod y cyfnewidfeydd yn erbyn y w!ad hou, efe a sylwodd mai colled y cyfiredtn oedd hynuy, ac nid eiddo'r swyddogion, y rhai oeddynt yn cael cu tal yn Ilawiii a gallasai'r un rhesymau gael en dwyn ymlaeii o cln'r offeiHaH o'r ftidd isolaf, meddiant y rhai oedd yf un m. oi- ansicr. Mewn trefn i ochelyd hir ddad), yr oedd efe yn bwriadu cynnyg i ystyriaeth yr eisteddfod, ar fed i'r modd y codwyd y dreth y fl-Wyddyn ddiweddaf i fod yn sylfaen i'r modd 6'i chodi y fiwyddyn hon, ac na byddai'r bobl ddarostyngedig i brisiad newydd o'u meddiant a'it Clywch, clyweh !) Yr oedd Mr. Onslow yn hollol gydweled ft'r cynnygwr atirliN,tie(idtis, gan farnu nad oedd ei resyman wedi cael eu gwanhau yn y mesur lleiaf trwy'r hyn a ddywedodd Canghellawr y Trysorlys. Wedi hynny gwrthodwyd y cynnyg heb ymranniad. Cynnygodd Mr. Grenfel, ar fod i'r eisteddfod gael ei gyfarwyddo i ddiwygio'r weithred, trwy osod y barnwvr awduredig ar eu llvvon i beidio-amlygu amgylchiadau'r saw! aliolid ganddynt ynghylch helaetlirvvydd eu medd- iannan, ond cymmaint a fyddai angenrheidiol tnag at gyflawili bwriadau'r w eithred. Ar 01 ychydlg wftiiWynebiad, cyttanwyd ar y cynnyg hwn yn ddiymraniad; Yna cynnygodd Canghellawr y Trvsorlys ar fod i'j- prisiad a wnawd, nen oedd i gael ei wneutlnlr yn Ebrill, 1815, i fod yn sylfaen i'r hyn a wneud gan y barnwyr yn yr achos h\n y Hwvddyn gantynot.—Cyttunwyd. Cynnygodd Arglwydd Milton ar fod i'r eisteddfod gael cyfarwyddyd i ddiwygio'r weithred yn y fath fodd ag i symmnd yr hyri a fernid fwyaf gorthiymus gan y wlad yn gyflredin. Cymi7ierodd gi'Mi tidadl le ar hyn, yn yr lioti v cyf- ratmogodd amryw areithwyr; ac ymrannodd y Ty-— Dros y Cynnyg, 37; yn ei erbyn, 134. Wedi hynny acth yr ysgrif trwy'r eisteddfod. I Mawrih, 2.Ceisiodd Mr. H. Addington gennad i ddwyn ysgrif i'r Ty i ddiwygio eyfreithall'r Meiwyr; yr oeddid y n bwriadu rhoddi banner tal i'r Swyddogion hynny o'r Mciwyrag oeddynt wedi myncd i wasanaeth y gadres, a'r rhai a ordeinwyd gan y Goron. Sylwodd Mr. Horner yn faith ar y gwasanaeth a wrmeth Murat, Brcnin Naples y fiwyddyn ddiweddaf i'r Cyngreirwyr, ac ar y cvttnndeb a wnaeth y Cyng- { reirwyr ag ef, yr hwn a ddcylliasant pan dybiasant nad oedd raid iddynt ri ofni mwyach, a therfynodd ei aracth trwy gynnyg ar fod i'r holl bapurau a gynnwvsent banes yr vmrwymiadan a gwasanaeth miiwraidd Murat i gael eu gosod ger bron aelodau'r Ty. AmdditTynwyd ymddygiad Gweinidogion ei Fawr- hydi gan Arglwydd Castlrreagh, yrhwn a cglnr brofodd fod Murat yn cynnadleddn a Bonaparte ar yr amser pan oedd yn ff'ngio cydweithredu a'i- Cyngrcirwyr. Wedi hynny darllenodd ei Argiwyddiaeth amrvw lyth- yrau i'r Ty y rhai a gawsai'rTywysog Tatcyrand yn Paris. Yr oedd j Cyntaf wcdi ei amseni Lucca Chwef. 14, 1814, oddi tvrth ei chwaer y Dywysoges Borghese at Bonaparte, yn yr hwn y dywedai fod j Murat yn synnu o herwydd fod KhagiVenin yr Eidal wedi myncd dj-os yr Adigc, ac am fod yr Ymerawdr yn tybicd y gallasai efe (Murat) fod yn elyn iddo ef. J j Y llythyr ncsaf oedd oddiwrth Botlaparte at Frenhines | Naples, a amserwyd Nogezit, Chwef. 17, ac yn dechreu yn y modd hya-" Y mile eich gwr mor ddewied dvri ag un yn fyw ar faes y gwaed, end ymhob man allau a } hono y mae mor waned a beuyw neu fymu", -e Y mae yn ddiffygiol o ddewrder moes 4e sua y rime yn myned rhagddo i fynegu ei foddlonywydd vnyv hysbysiacth a gawsai gauddi ynghylch bwriadau Murat, a'i fod yn gobeithio y byddai iddo ddcfnyddio'r eyfle cyntaf i bron cywirdeb ei edifeirvvch. Y trydydd oedd oddiwith Fouche at Napoleon, a amserwyd Lucca, Chwefror 8, yn aclnvyn ar ddiffyg diysgogrvvydd yn 31nrat, a dywcdyd ei fod yn cael ei waradwvddo gan yr Awitriaid a'r Brytaniaid o fod yn bloidiwr dirgel i Bonaparte. Y pedwarydd llythyr oedd oddiwrth En- gene Beauhanioisat Bonaparte, a amserwyd Chwcf. 20, âc yn dywcdyd ei fod yn gobeithio na fyddai i Murat yehwanegu at yearn a wnaethai a'r Ymerawdr trwy saethu ar ei hioedd, yn neilkbiol gan fod y Ffrangcod wedi ennill bnddngoliacth fawr. Y pmnmed llythyr oedd oddiwrth y dadleuwr Ffrengig yn Ancona at Na poleon, yn mynegu fod anfoddlonrwydd y bobl wedi peri i Murat IIno a'r Cyngreirwyr; ond ei fod efe VII cofio mai Ffrangcwr oedd a brawd i'r Ymerawdr- y chwechfcd llythyr sydd oddiwi th Bonaparte at Murat: ac yn dechreu vn y modd hyn—" Syr, a'm brawd efe a gyhuddodd BItirat o. drosedd ar ei ddyledswydd, yr hyn a gyfodai oddi ar wendid ei nattur; ac yndywedvd wrtho ei fod yn; fiha da" ond ei fod heb gynnneriad mewn un sefyllfa arall; eitlir vr oedd efe (Bonaparte) yn ymddibynnu ar ei addewidion, ac yn gobeithio nad oedd efe yn un o'r rhai a dybient fod y Hew wedi marw. et que Von pent pisser sur Ini," (darllenwyd y sylwad diweddaf hwn Man ei Argiwyddiaeth yn yr iaith wreiddiol, megis y mae ar lawr yma, yr hyn a barodd lawer o chwerthin yn y Ty. Yn awr yr oedd ei Argiwyddiaeth yn cbwennych ap- pclio at y Ty a ellasai dim fod yn fwy anghyfiawn ua'r cyhuddiadau yn erbyn y Llywodraeth Frytauaidd tuag at y dyn hwn; ac yr oedd yn dra gvvrthnn i fetid wI fod rhwymau ar y Cyngrcirwyr i gadw teleran heddvchol iig Cf, wcdi iddo ymosod yn gyhoedd ar hioedd A ws- tria. Nid oeddgallddo ef un gwi-tlitldadi i ddwyn y papurau crybwylledig ger bron y Ty ac os na bydd- ent yn boddloni'r Bonheddig a'u eeisiodd, neu ereill, j gallasent ofyn yr holiadan a fynncnt yn ell cylch; yr oedd efe yn ewyllysio gwneuthur hyn i'r diben i symud y gwarth diachos <tc anghytiawn a daflwyd arno ef a'i gydlafunvyr. Yr oedd Ffraingc a Spain (medd ei Arglwyddiatth) yn awyddus am ddiorseddu Murat pa fodd bynnag, gallasai efe (Castlereagh) ddywcdyd yn hydcrus, pe buasai Joachim yn ymdtlwyn yn cleg yn yr achos cyii- rediiJj y bnasai. nid yn unig ywlad hon, ond Awstria, ltwsaia, a Phrwssla, yn scfyll dros ei hawl i frenhiniaeth Naples. Ynghylch yr amser ag yr ymadawodd Bona- parte o Elba, cyrhmerodd cyfnewidiad hynod le yn ym- ddygiad Llywodraeth Naples dechreuodd Murat ach- wyn ar vmddygiadau Llywodraeth Ffraingc. a cheisiodd gennad i ddanfon byddin o 80,0()0 o wyr trwy barth o Lvwodraeth Awstria yn yr Eidal, yr hyn a wrthodwyd iddo wedi hynny efe a sefydlodd ei gadlys yn Aricona, adangosodd ei holl yuiddygiadau wedi hynny ei fod yn ewyllysio cydwcithrcdl1 a Bonaparte. W rl.ii ddiweddu dywedodd ei Argiwyddiaeth, fod y Boneddiirion o'r tu arall i'r '1'9 yn derbyn eu hysbysiaeth o gennadiaethau swyddol allghyoedd gwledydd clcill, ae ar y cyfryw sylfaen yn ymosod ar Lvwodraeth ei Fawrhvdi; ondyr oedd efe yn gobeithioy byddai yr llyn a fynegodd efe yn awr, ac a brofid gan y papurau ag oeddynt i gael eu gosod gei- ep bronau, i fod yn rhybudd iddynt i ymgadw rhag y eyfry w ymddygiad rhagllaw. Dywedodd Mr. Ponsonby nad oedd dim a ddywed- wyd gan yr Arglwydd dyledog, neu ddim a allasai ddy- wedyd, gad ei ystvried ganddynt hwy, nac yn awdur- dod nac yn hyfforddiad; ac yr oedd efe yn cyfrif cyhuddia-d ei Arghrvddiaeth. o hono ef a'i gyfeillion anrhydeddus, sef derbyn hysbysiaeth anghyoedd o wledydd tramor, yn lIlttra gwarth us. Attebodd Arg. Castlereagh ei fod efe yn cyfcirio at lythyr ag oedd Bonheddig o'r tn hwnnw wedi dywedyd iddo dderbyn o Genoa, ynghylch yr tellos hwn. tjywedodd ?.fr, ^hitbrfead fod y llythyj" a ^flerbyn- J iodd efe o Genoa wedi cael ei anfon gall wr ag oedd a hawl ganddo i ddanfon yr hysbysiaeth a Welai efe yh a ti di Wedi ychydig gyfrinach ymhellacb eyttnSwyd ar y |i cynnyg yn ddiwrthwynebiad. Mercker, 3.t>ygwyd y?grif i hiewn gan ?,Ir. B-Sst i | ddiwygio gWeithred carciiaroiitm methdnledigol. | Cyntiygodd Argi Nugeht ar fod i'r papurau perthynol j i frwydr a ymladdwyd rhwng y llythyr-longaii Mon- tagne a Pelham ag Herw-long Americaidd, (yn yr lion y collodd y blaenaf ei llythyr-god) i gae, eu gosod get- bron eisteddfod o'r Ty; canys yr oedd etc yn deail, o tic i fynegiad eu heisteddfod en hmiain a rhagfarn y Cadpen Perring, o'r Pelham, fod swyddogion y Llyth- yrdy wedi dyrchafu'r Cadpen Watkins, o'r Montaghe. Dywedodd Mr. Lushington fod cvinsneriad Swydd- i og-ion y Llythyrdy yn rhy uchel a safadwy i gytiawn- fatti gyiitiddiii(i yi, hwn oedd heb v cysgodHéíaf o sylfaen.—Gwrthodwyd y eynnyg hb ymrauiad, Canghellawr y Trysorlys ar fod i ysgrif y dreth ar feddiant gael ei darllen y drydedd waith. Cynnygodd Mr. Dickenson, gan fod cyfrifon tyddyn- wyr yn gystal ag eiddo maelieivvyr, YI1 gynnwysedig mewn prynu a gwerthn, ar fod iddynt gael cennad i appelio, a lleihau eu taljaduu ar gyfrif colledion a allent ,act yn y fiwyddyn, fel na-byddai iddynt gael eu trethi am eucoiledion. j Dywedodd Mr. Vansittart, y buasai caniattan hyn vn creu dyryswch ncillduol; ac y buasai anliawsdra yn cydfyned a hyn, o herwydd nad oedd y tyddynwyr yn gyfFredin yn cadw cyfrifon rheolaidd. F.nnillwyd y trydydd darlleniad gan 160 yn erbyn 23. Mewn eisteddfod ynghylch' y fasnac-h mewn caethion, gwnawd y troscdd O)!YlHlOrthwyo yn y gorchwyl hwn yn gospadwv trwy ddirwy a charehariatb
HANES GWAHANOL GYFIEITKIADAU…
HANES GWAHANOL GYFIEITKIADAU AC A ii G R A P HIA DAI! M BIB L, V N Y R 1A 1 T11 G FIll REI G Gan Tjiom.is Li/Ewer^w, LL. D. Yr laen a argraphwyd yn y Saesneg yi^ Brysto, yn y 1768. [PAUHAD O'R R HI FY N DIWEDDAF.] I Dywedir wrthym gan y dilliuo Mr. Sfrype, (Survey of Lend vol. ii. b. 5. p. 1 12. edit. 1720.) fod Mr. Rowland Ileylin, Henadur yn Llundain, yn hwn oedd wedi tai-ddu o Gymru, mew n modd ardderchog ac elusengarv ar ei draul ei bun, ya nechreuad teyrnasiad Siarl 1. wedi peri i'r Bibl Cymrcig gnel fiargraffu mewn maintioli niwy- cludadwy, gan nad oedd N p(ii ei argraila ond yn zliii iii d oe v b llyfr mawr o'r blaen at wasanacth yr Rghvysi. r argraiffad cyntaf mewn maintioli cludadwy yw argraffiad ac am bynny rliaid ¡ argrafilad y cyfeirir atto gan Mr. Strypc ydyvv, a'r hwn, fel y dealiai efe, a argratfasid ar unig dranl y r Henadur teil wng uchod. Ond yr oedd Mr. Strype yn gamsyniol pan b!,io(lolii'r cwbi i Mr, Ileylin; yr oedd Syr Thomas Midleton, yr liwti a ,itiw y,  l yti,, No- l i ) hwn a anwyd yng Ngbymrn, ac oedd yn ynad ac I yn Henadur yn Llundain hefyd, yn gydweithiwr ag ef, ac yn gyfranwr haelionus tuag at y bwriad daionus hwn. At yddau Henadur hyn, y mae'r diweddar Barch. (Triff. Jones yn ychwanegu ereill o ddinasyddion Llundain, enAvau y rhai N, cliNi-en- nychai efe i'w caei, eithr nid oedd yn ei aUu i'w cry bwyll f I f cish 171-0 I gymmwyivas- garweh ac haelioni cyfuhol y Boneddigion hyn y mae Cyrnru ynddyledlls am yr argraittad cyutaf o'r Bibl mewn maintioli cludadwy ae o ychydig bris. Yn y fiwyddyn 1654 bu ail argraffiad o'r Brbi hwn yn wythplyg, gan gynnwys chwech mil o lyfrau. Dyma'r banes cyntaf ag ydym yn gap! am rifpdt'r Ijyfrau mewn un o'r argrailiadau. Am hwn yr ydym ddyledus i Mr. Siarl Edwards, 1. S'arl E( l ?i,a ,( I s, awdur llyfr Cymreig a elv.id Hones y Ffydd, .yr hwn a ysgrifenwyd yn yr oe-, ddiweddaf, ac a H rg ra ttw y d a m ry w w e i t h in « y waith gy n ta f gy d ag imprimatur Ilhydychen, Awst 1, 1676. Nid yw Edwards yn hysbysu i ni i bwy yr ydym ddyledus yn ncillduol am y diwalihd cryn tie!- aeth hwn, tnegis yr oedd raid iddo gael ei ys- tyried y pryd hwnnw. Ac o ddiflyg cymmwyn- aswyr neillduol i'r rllti y gallwn ei priodoli; fl"m tueddwyd weithiau i foddhau fyr bun wrthci hri- odoH i dymmer y gencdl, a'r amscrocdd yn y rhai y rhoddwyd ef. ),, i., Argraphwyd y Bibl hwn yn y fiwyddyn 165 1, sef, blwyddyn gyntaf Noddvvriaeth OliverCroni. lweI; hynafiaid yr ÍIWíI, fel y dywedir, a ddaeth- a 1t 0 Gymru, ac enw teuluaidd yr hwn oedd gynt, meddant, yn Wiliafa?. Ar y pryd hwn anian yr amseroedd, tueddradau bobl yn gyif- redin, ac eiddo'r saw I oeddynt mewn awdurdod, yn gyllVedin oedd grefyddol. Yrnlyniad wrth yr ysgrythurau qedd y broffes gyffredin. Yr Qedd gwybodraeth ysgry thurol mewn bn, ac iaith yr ysgrythur oedd yr iaith mewn arferiad. Cyni- merkl ymadroddion ysgrythurol ifym] gan eu gymmwyso at bob achlysur a digwyddiad. Ar. glzcjdd, ,y lluoedd) a Duzo gyda Ili, &c. oeddynt arwydd-eiriau'r amseroedd, geiriau'r gad, bloedd byddinoedd, arysgrifen arian a chofddrylliau. Yr amseroedd hyn yn unig a ddjgasant allati Fibl Aml-ieitlibg (Polyglott) Llundain. Yr ansawdd a'r tuedd yma yn y bobl a ddygodd allan wei/lired cr Ih'danif r Eje'ngyl Ynghymru, ac amryw reofeiddiadau perthynol i grefydd. Nid rhyfedd gan bytuiy lYYTlddWYTl alIHn gy- hoeddiad o'r Bibl Cymreig, fel peth addas ac angenrheidiol i gadarnhau a sefydlu eu gwcithred a'u trefniadau eu hunain. Mewn ychydig amscf darfu'r argraiTiad hwn, ac aeth Biblau yn ddrudion ac anaml. Yn gan- lynol i ymofyniad yn 1674, nid oedd uchlnw 20 o lyfrau i'w eael ar werth yn ninas Llundain, ac I nid uchlaw 32 1 W cael am arian trwy Gymru a I Lloegr. Achlysurodd hyn argraffiad wythplyg; arall, yr hwn a ddaeth allan yn 1673, ac a gyn- nwysai wyth mil o lyfrau, yr argraffiad helaethaf o lawer ag a gyhoeddwyd hyd yn llyn; rhodd- wyd un fil-0 hollytit yn ddioed i'r tlodion, rxd- wyd a threfnwyd y lleill mewn lleoedd addas, i gael eu gwerthu am bedvvar swllt y Bibl yn rhwym. I lIanes yr argraffiad hwn, rbifedi'r llyfrau a gynnwysai, a'r dull o'u dospartliu, sydd fwy hysbys, ac ysgatfydd a barha i fod yn fwy cyii- redin adnabyddus, nag ansawdd un argraffiad arall o'r un ilyfr. Up) sydd ddyledus i euwQg" I nvydd a chlod hnetuilannol yr Arcbesgob Til?*. "()Ii ) 11) \qÜth yr h 'tV oy mae pregeth f? ??w?a?????.T???sCo?p,yrh??o'?" <> h J ,d' Á LJ U, ¡. t pyd?'rbLa<'n:Uy?ycyht!cdd'iadt)tvno?'H?? is j-ylauaiddi Mr. Gouge odd ra charcdig ac ionus, 0 gad a hanner";¡!jiHaUa Jderhyulai yr. iiynyddo), yr ocdd yn arfer rhoddi cant punt- yH'?yt?dynmewnpius':). Efe a wnaeth C?mrn y y(?(tvi) iii ewn el-as ,i. Et(? a oL?e't?sr. Pan oedd:t(W!)g trugaib a deg thr?gninmlwydd oed, efe -t? (i(,Iti?io i'r .> ¡ wlad honno, ac a'i ddwylaw ei hun dosbarthai ei roddion ym mysg y irigoiion tlodion ac ftng- henits efe a gododd i fynu yn eu tnj,sg i-it ea mawr o ysgolion (rhwng tri a plied war cant, ,td y dywedir), i ddysgo pobl i ddarlle'n Cymraeg a Saesneg, ac efe a gynnaliodd ae a barha odd yf ysgolion hy'! dros nnn'yw ilynydda! 1 ?n' ?' thur yrj'sgolion hyn yn fwy defnyddiol, efe ii ofalodu i gynnysgaeddu'r bob! ? Hÿfnw Cy!?" reig. Pán;"na l!«i gnel rhai udda:; ,'n en himth!. eu hunain, efe a barai i'r eyfryw gael eu eyiiefthi^.l o'r Saesneg, a'u hars;r?<fu at eu ?wH'-m?cth;. crybwyllir^ -Holl. ddyledsKydd dyn, dumoldebf a rhyw- lyfrau Seisnig ymarferol eill, fel wedi eu cy6eith.u a.'u hargTaifu ?:u)ddo j neuxlrosto, i'r d!bo? hw!); a Uyfrau crctyddo! yn yr iaith GymrPÍg, y rhai nad o?ddyni i'? C3P? neu yn;ddrudion iawh, a baredd de t'? c-iel,, neu yn;ddi,udioti -i b,-trcdd efe i'%f li,id-,irgr,iifu, yn ii(iil'j'dtiol uhod ?'r ??/ Cymreig.—(Tilloisoti onlkf!: death of Go'll It' ;(1!111 ilccou;zt t/' ?c?</M???/'A', ?/. 11. p. 8.) i;: Nid ydys i feddwl iddo ef wneuthur hyn oil ar cidraul ei hUll., Buasai ydeg cymrruiiut gyllid efynrhy fach i dalu'r fath draul; rhaid- oedd fod cynnai cyuuifer o ysgoiien, cyunifer.(I gyhodhdau a doshrthiadau yn amryw 'ddyn" ion, y rba'i a gynjiyrfxiyd; i'r elusengarweh by«; gan-ei. resyman, ae yn fwy gar, yr engrail" a redd- odd efe, a. gllTlasai iddynt ei drefna ef i arotygll a rheoleiddio eu eyfraniauau. Y mae'r Dr. lamy wedi cadw papur, yn cynnwys banes gyllawniad flyddlon o'r swydd boo, yr hwn sydd wedi ei olygu neu ei wirio gan Tiilotsoij^ j \Vhichcot, Stillhiglieet, Pool, &c. (Calamy ubt Heblaw'r boneddigion hyn, enwog iim eu r;ef yllfa, eu dysgeidiaeth, neu eu daionv, yr oed({ gwr arall yr hwn ni ehyimwysir yn y gofIT6 uchod, ond yn dra gwcitligarwrfh ddwyn yn1" iaen y-bwrlndau hyncr mantais i Gyriiru gO" lygu yr wyf-Mr. S/ephen Jlugbes,- o AbertawC.; Morganwg. mddengys "iddo ef wncuthur yn y wlad yr hyn a wnaeth Gouge vii Lfe,a gafodd dansgrKjadau a rhoddiori i'r di -hyn, a cbyfrgnnod'd yt, llelac-^n ei bun. Cy^e'ril^ odd amryw iyfrau Seisnig i'r Gymraeg. Cy" h-oeddodd, fel y dy wedir, agos i ugairt o Jyfrarf Cymreig, ac amry w 0 houynLar d'draul ei hun. Y rn mysg crciHefe a gyntiu'ilodd.ac a gerddi riiagorol- y Y' V. l^anyrnddyfrij y liyfr tn-wyat adnabyddus'. aC ,3; I ddarllenir fwyaf yng Nghymru (pan ys%griieribdd ei oddi eithr, ysgatfydd.) y Bibl ei ben. Ji'r oed-d yr argvaib-1^' blaenorol, Bibl Gjroinwell, os gvfeddus ei ahf fHy" wcdi ei" strgraffu yn aA^byW'Vr.' Gadawyd gelriau cyfain, a "dry 11 ymadroddioi* 5 allatK (tlughes's Preface to Llyfr Ficat), J ddiwygio'r gwallau hyn, ac'i ragilaenu ereiil-f^ y cyhoeddiad hwii, cymmerodd Mr. Hughes yr argralfvvasg ac am ci fod ef yn wr dysgedi^ ac yn di,w yadi byddysg yn yr iaith t a'l),t argraffwyd yrargraftiad hwn yn dda, a daeth aliuu yn dra chywir. {Calamifs Account of Rhaid fod yr ymdrechiadau duwiol ac egniot liyn o eiddo Gogue, Muglies, ac ereill, wcdi cael cryn cflaith tir y wlad honuo (Cymru). Vr yS"" golion a selyrdlwyd ac a barha wyd mewn am ry1^ barthau o )itjii'i kt'r II y fru a gyfieithiuyd gyboeddwyd at wasanaeth ei thrigolion, a dtell- asalit, o elf. mysg, gafi reddi: iddynt Ila, ar ddafllen, Y ca"" lyuiad o hyn oedd, i'r argratliad helaeth hWn 0'( Bibl ddarfod mewn ychydig llynyddau, ac ad^ sajth llyfr drachefn yn ddrud ac yn bl in. ÐtJ. farw Mr. Gogue yn 1681, dwy neu dair blynedd wedi cyhoeddi?d yr argraifiad uchod. ac o gal1' lyuiad, cyn y gajiasa! angcn un arall gael eP deimlo yn ?a\yi e?hr bu Mr. Hughes fyw ?? ddt?on liir i'w ganfcd, ac i ymdrcchu yr aih?'? yn yr achos hwn. Efe a OSOdO dd argraffiad ai'3' ar droed, eithr ni fu fyw i weled ?i orphen. a fu farw ynghylch ynwyddyn 1687, eithr1}" chyhopdd?yd yr argraiBud wythptyg uesaf 0 ? Bibl cyn 1690. S J (I'W »'\r.HATJ.) 4
f: OL-YSGRIFEN. 'I _2-,-
f: OL-YSGRIFEN. I _2- r J'njdnhaun Dydd LLZJN, MAI & Dhbynwyd papurau noIandaFint'?prsyb? j hwn. 'Cynnwystr haops y gweithrediadau i wraidd yn yr Eidal hyd y ?2 ?in o'<r ?s ti i ciaf, yn L-1),,s-argi,6 p b ?yr livi-ii?st hysbysiaeth-,ynghylch gvn't?vchwymad M? a myncdi?d yr Awstriaid i Florence ar y.???" to' gan y cwdtibgu rhai hanesian gwrt:hwyn?b<? ? ?,il?,dd dywM y naUi fdd Mumt wed: c?'?. Ancona; •arall, fod yr Awstriald yn g?s??',? arno )ub;a'r tryd}'dd, ei fod wedici j arno yn?; a'r trydydd, ei fod wedi yb g?rcharor. Y mae cychwynind roilwyv t .Germany ma'r Rhine yn.parthau.yn d?'?J ? I)Y-l?y,edir y Itwssia? i gy??? t-r cnW Czar P6!and a Brenin }'.(wssia yr e.  Dug Ardderchog Poland. • Yr ydym wedi derbyn papula. Pran???' 1 ta f, ac eiddo Brussels ?p 5fe?. ?y?'?;i? yr haenad fod byddin o Fry ta niaid a wedi tino yn yr Eidal, gan ychwaneg? ?j? wedi goresgyn Naples; pa fodd bynag, yf J yn ystyned fod yr hanes hwn .1 yn gV? amser. ———? ?? Hysbys?rgan bapurau Paris am y 5red?Voi oedd Bonaparte wedi ?nynpd o*f ?? b8.rotP' honno ar yr aiW Cynnw,nir hanes am bar6te. adau miiwraidd oirfavyr y Ffrangcod y" mte?r? ? dywedir y dt?hon 0