Seren Gomer

lm,m- ,I I I =, 1 j- 1 -? o l BARD DO-N,IAETH. 'I I e:I( I RHYDD GYFIEITHAD o'r I GAN AR AlHSER A THRAGYWYDDOLDEB, I I,LJEJ,L A!\IJ.lNELI,. I ?: J?y?K y ?na?all -.i mcrtr r7.-wyg-d yma ?U? KM.'? ??MM' ncu gawllti:Jnth. Hedqyw y gent a'r ddae'r y sy, Font yn iiawcsi gn;T ci llii; Heddyw yr. dywyll wel d mewn drych, Fon: gwi I'iT'gtteVlcl yr Iesu gwvchj Heddyw daii, hoetfpei- fici yn by w, Torn dan ddiddan M en ei Dduw I'tf-,fl i,,w dan faich ei bechod mac, Forn yn bur oddiwrth bob bai; Heddyw gwylied, y'mladd, vylo, Foru'r paimwydd yn ei ddwylo; Heddyw mewn gw'radwydd, erlid, sen, Forn hardd goron sr ei ben; Heddyw mewn an gen ar y llawr, Feru 'n meiidiannu teymas fawr; Heddyw 'n grefwr er mnvyn y gwaed, Foru a'i goron wi th ei draed; Heddyw galar ac och'neidiau, Foru newidir i ganiadaii; Heddyw arteithiau, poen, a gofid, Foru bnddtigol bythol wynfyd; Heddyw ban mewn dagran du-len, Forn dwyn ei 'sgnbau 'n lIawen Heddyw byiv drwy ffydd a gobaitb, Foru yn mwynhan yn berffaiih; Heddyw a'r saint (frwvli- byd y sy, Foru i fraint y cor sydd fry Heddyw canu 'n tVanaidd iawn, Forn r gan anfarwol gawn; Heddyw cael bias caiiad a hedd, Foru yfed yn flawn o'r wIedd; Heddyw gall cysur fyn'd o'i nyth, Forti yn llawn na ddeifydd byth; Heddyw yn cadw ei orchVnynion, Foru 'u clywed, Da was ffyddlon;" Heddyw ar ffordd i wynfyd nefol, Foru 'n ei fwynhan 'n drag'wyddol; XV el croesaw Yforn y Ciistion-—air ydyw, Sy'n ddiwedd i alar a gofal mawr heddyw. yr ail rax. Heddyw stad peehadur hoffir, Foru 'i enaid a ofynir; Heddyw am fwytta, yf<u, gwisgwaith, Forn mewn distryw ac anobaiiii; Heddyw rhoi heibio edifaru, Forti- he b an1scr í wl1c\ld hYUI1Y j ITcddyw myfy'rio i ladd ei amser, Foru 'i eisiau i weddi a galar; Heddyw cyfri 'i bun 'n fawredd'is, Foru 'n gwel'd ei stad drncnus; Heddyw ni cbyll ef byth mo'i fywyd, Foru 'n rhoddi fynu 'r ysbryd Hdd'yw cysgn mae 'i gydwybod, Forn deftro 'n Ba*-a dychryndod j • Heddyw 'i bechod heff i'w lygaid, Forn yn dychrynn 'i enaid Heddyw nifeddwl beth a ddel, row ei fam <lrag""¡yddol we!; • Heddyw 'i gyfoeth fedd ei ga'on, Foru 'i ado a'r nef diriors Heddyw myn fod yn ddoeth bynod# Foru flFol er ei fawr syndod; Heddyw gwyr 1Ia wen a'i hyfrydsvA, I' oni cytbreuliaid a'i dychrysiant; Heddyw yn vied icchvd hvHtod, FpnI he b d dafIJ i oeri li dafod; Heddyw dirinygu d-#ddf, eicngj'4, Foru i atteb liynny cilcliwyl; Heddyw 'f ieeliydwriaeth cwrthod, Foru "u nystry%v o'r 'sgenlusdod; IJeddyw dibrisio plant ybi enin, Fori: eu gwel'd niewn ear.u dibrin; Heddyw balchio yn ei g'vvilydd, Foru mewn poenau mawr o'i lierv. ydd; Heddyw difyrti "n v ffordd i uffern, I oru 'n drag'wyddol gyda 'r gftJici a; Na ymddiried i Foru, givii,-ilii fawr o Heddyw i'thdaith, Rhag i Jlirnnw ddwyn guiar, 'r ol i llwn fyned vinaith, wn f*.v I T?- i I, ,I i t i 'F (' G' Y C. (iv. AN. I

At Argraphiadydd Serai Gamer, ei, I CYFARCHIAD I WRTHATTEB OLAF AIP,. i BODA IEUANGC. I [gwil kiiifvn ??.] I Mn. GoMtn,Pan fyddo tcyrnasoedd ar ynshedd- ychu a'n gilvdd, a'r gynnadledd tuag at hynny ar ben, y mile yr lioll yniadroddion annymunol ag oedd yn cael en harferyd gan y iiaill at y HaH, yn diflannu yn ddiocd; a phau y buasai hyd yn oed dywedyd gair yn ffafriol am en gilvdd o'r ùlaen, yn drosecid cerydd- adwy, yn IntI- y mae rhyddid cvfreithlon i ddyniuno liwyddiant y ddwy blaid, ac i gyd-yfed iechyd da iddynl heb wahardd. Ac er nad allaf fi weled fod Mr. Koda wedi cadw y rheo! bon yn y llytbyr uchod, nid wyf yn owri4,du ad-dalu iddo yn y cvfryvv ymddygiad, o herwydd fy mod yn ystyried yr hyn oil a ysgrifenais yn y ddadl hon yn fwy o natur elusengar nag o awydd bnddngoliaeth: ac er fod mfithder cohebiaeth, yn gys- tal a chyfeillach, yn fwy dioddefol mewn ysbryd cariad a hycawsedd nag mewn agwedd ymrysongar, dymunir arnaf i fod ynfyr; am hynny yr wyf yn brysio i was- 'nv vr  ,vy f yn brysio i ivas- tadhau y fiordd i'm cyfareliiad presennol, ar hyd yr hon yn unig y gallaf fi dalu yr yinweliad bwriadol-m cyfaill. RhyferVdais pa fodd y gailaswn roddi llinellau cry- bwylledig cWo dan y gynghanedd traws gyferbyn, pan y mae yn amlwg draws iantacli a tiji-aws ewinog yo- ddynt. WrthaitedrychfyHythyr, cefais i mi esgeu- luso enwi y cynghaneddion uchod, y rhai ydynt oil ganghenau o'r draws gyferbyn, er inwyn byrdra, o blegid cyferbyniad ansawdd y cynghaneddion oedd gennyf yn Haw; ac niallaf fi ganfod cjnimaint anmhri- odoldeb yn yr ymadrodd, os ystyriwn ni y treigliadau o honynt yn debyg i hyu, Codir (yr holi wyr) cedyrn. Tri gwiaidd (fraw) d rhagorol. '¡ Enwir y llinell hon y draws ewinog, o herwydd fod y d yn y gair brawd yn ewinogi rh yn rhugorol, ac felly yn atteb i'r gair cyntaf Tri, yn 01 caniattad y rheol; ac os rhoudwn ni ei henw ar lawr yn llwyr, dilys y gelwid hi Traws ewinog, oblegid fod tri gwraidd ar gy- fer drliagoro!, ac felly llai o berfedd ynddi yn ol yr angraifft uchod, nag mewn traws gyferbyn ddiewinog. Dilynir v gynghanedd hon iaor raddol yn y UtneHan  byo? bya, P'le (y mae cglwys y) plu7if-a Dim (ar y ddaear yw) dyn, fal ag ei cyflnwir, o'r diwedd, yn draws fantacb, o her- wydd lleied cyngfaanedd yuddyrt. Am y llinellau y dywedir eu bod yn rhy debyg, a bod eu rhoddi yn y Seren yn duo'r awdwyr, y mae y dyw- cdiad cyntaf yn rhyfela yn erbyn rheol y gramadeg, mal y dangoswyd yn ddigonol eisoes; a'r ail yn erbyn y gramadegWyr. Rhaid gadael hyn ihag ail adrodd yr un pethau. Eithr y sylwad ar y gynghanedd Insg dd beth newvdd arall. Dyma y rheol; eyngkaneddlusg a fydd pan lusgir rhytv sill yr, y ban i gydodli a'r sill nesaf i'r brifodl. Yn awr, wrth y ban yma yr wyf yu deall y llinell neti'r braich, megi5 ygwelwch gan Gr. O. Cy- hydedd nawsiMafogchweban, li. y. chwe llinell j. ac wrth y sill nesaf i'r brifodl y dyellif y sill nesaf i'f sill olaf yn y btaich, o herwydd cynghanedd lusg a fydd yngafael it'r sill hwnnvr bob amser. Pe isvddai nnrhyw < ''c > goel ar y rheol newydd Lob, b; dil-ri yr. nuiwfia yn er- byn llusg o gyswllt, llusg o adv.bl c>.«wllt, a llusg g,, s- sylltgudd yn llwyr. gati n-,i i!lio(tdi un math o orphwysiad yn y rhai hyn a lifsiii. li y ban,megis y gwelwch yma, Dyn ar y nen drybendrwtaP^ Y mae'r un rheswin dros roddi yr orphwysfa yn y Hinell hon fel yma, Dyn ar ynendr, ybcndrvrm, I ag sydd i feddwl ei roddi ar ol Cadwaladr, fel sail i'r gynghanedd lusg yn, I Brig Cadwaladr fendigaid. Fron cyfreithlodeb pellder y gynghanedd oedd y dibeh yma; a chyda eicii bod cystal a'i addef, y mae yn dda gennyf eich gweled mor yinofyngar; y mae yma sail i ofyniadau ymhellach, sef, pa Gadwaladrf pwy oedd y Cymry? pwy oedd Corner? &c. eithr brysiweh i di-oi y cyw ymai galrawd yr erthylod, rhag i mi ddyfodfl deng mil o gadfeirch ar eich gwarthaf. Pe sylwasai Boda vchydig ar yr ymadroddion cyssylltiedig, buasai hawdd iddo weled diben y llinellau ag y mae ef yn methn gweled yr un n ynddynt. Mi a'i eynghorwn i beidio a dallgeibio am nn He na feddyliodd neb am roddi un i ?,vliod(I lieb all l?oci di 1-,Il i lawr. Y sylwad oedd. fod un m, n, r, 11, &c. yn atteb i ddwy. Yr un byrdra hefyd sydd yn ei sylw ar ddy- bryd sain, wedi ei raun, y mae yn wir, yn agos i'r 1.ai proest i'r awdl, yr hyn yw yr nnig far yn dybryd sain, ac yua y mae y llinell grybwylledig yn gyson fal hyn, Mor h viii d ynod enyd; nid y bai ydyw fod yma ddybfyd sain yu hynod ynod, and am fod yund cnyd yn procstio a'n gilydd, ac eisiau newid y gydsain olaf yn uuigj megis > Mor hynod ysod envn; ac felly y mae ynod ar gyfer enyn, yr un modd ag Iesu (ni ad ei) weision. Haws esponio y llinell gyntaf, o roddi yr englyn ar lawr i gyd yn y lie hwn, Yna cododd un cadarn, Gewyn a dur o gan darn; Europ a las rwp o'i lid, Dio 'n wysid yn wasarn. Y person. y Heiarir am dano ynm ydyw Gomer, pan y gorchfygwyd Eivrep (y lle am Ý Uia-oiion) ganddo, yr oedd ei amvyd a.tnvnt gymrnaiut, hyd yn oed y dewraf a'r mwyaf diofn ojsonynt, fal pan en gwysid ger ei fron 1 yr oeddynt megis gwasarn tlaen, ac inur ddisyUv a'r dommen o dan ei draed Yn gyttunol a hyn yr ydym yn darUen am Eidiol, iarll Caerioyw (Gomer fytb), yng- hyfarfüd biar^ y hirion, yn Hadd densr w a thru- gain oblant y fall, a throsel a gafas at- lawi, yno; ac ynghynffon hyn, ch.wi a ellwch ddeall yr aii liiicil, sef fal ag yr oedd y celaneddau o dan ei ddyrnod yn aml- ach nag y geliid yn gyfiens oil claddu, yr oedd yno drigfa digon surllyd, a'n crwYiJ yn crino yngwres yr I ? haul yn i'iar*, a hawdd i chwi ieduwl, yn ddrwgsawnis befyd o'u clwyfau niarw-I: neu fel y gwelwch chwi gan y barcot fwy ysglyfaeth nag y gallai ddyfod trwyddo ar unwaitii, megis hen ysgerbwd ar lethr craig, byddaide- bygolo g: ocn-grino a drwgsawrio dros yr ardal; Beliacji, bydded wiw gennych chwi wneuthur y parottoadau a'r darpariadau canlynol, canys yr wyf fi yn meddwl ymweled a chwi o gylch diwedd y mis nesaf:-—Yn gyntaf, bydded s c I i Ni, a,) c,, i 11) o b ysglyf- aeth yn e'.cli meddiant vsi ddiocd, a hynny trwy dan arogldji thweh a pheraroglwch yrardalarcich cviffniau I amgylch ogylch, ddeng milldir o beilder o leiaf. Yn aU, helaelhwch eich trigfan, a cJjodwch y drws I gant troedfedd yn IIwch nag ydyw, rhag tynrtu u honcf yr boll adeilad am eich pen with i mewn: acyn drydydd, cedwch eich esgyll yn bur gryno a gwastad wrth eich ochr, rhag i mi o dda-tnwain daro wrthvnt, (ttfl tynnu yniaith oddiwrth eiehcorpb, fal .tynnn cwilsyn gnydd o'r gwraidd. Am y man-drefniadau ere ill, byddweh ofalus yn ol eich doethineb'eich hun- ac feny byddweh wych hyd yr y-fuweiiad yma gan yr I eiddoch. Mehefin, 1815. y C. GWAN. I I

I At Argrajfiadydd Seren Gomer. A*vm, Syn,Vn gymmairrt ag i mi sylwi ar lawer- oedd o ryfeddodau yn Seren Gi)iiier, a myfyrio llawer hefyd ar waith amryv.io! ddvnion cvwrain, yn enwedig y beivdd, megis E. Llanbedr, .y Cawr Gwan, Idris, ac amrywiol ereiil a a!!asid cm hçnwi: da fyddai gennyf i chwi roddi congl i fy Hythyr yn eich Seren, fel carwr a dcrbyniwr o honi o'r dechrenad. Ni wn i betii sydd yn peji i ddynion ddatraod gwaitli y Cawr, a'i nodi yn yn fwy amIwg i'r byd na gwaith ereill sydd i'w weled wrth lewyrch disglaer y Seren. Yr wyf yn barnu mai o achos yr enw Cawr Gwan y darfu i Boda laturio cym. maint yn ei erbyn cf, gan feddwl wrth hir gnro ei aden- ydd a phlannii ei ewinedd ynddo, y byddai iddo gael alian ymlia le yr oedd gwendid ynddo, fel y byddai iddo ysglyfacthu arno. Yr wyfyn cyfaddef fod ll'vgad barcut yn graff iawn pan fyddo'n ehedeg rhwng cef- oedd a daear, a chwant ymborth arno; os na ehaiff ys 1 glyfaeth aSan, fo wna wiedd ar adepyn g!an, mC'gys ¡ cyw gwydd neu geiliog iar, os bydd gwendid ynddynt; ond yr vyf fi heb weled gwendid y Cawr etto, ond mi welaf ci gywreinrwydd yu rhagori ar lawcr mewn am- ryw bcthan; am hynnymi ganaf finnaa ychydig iddo, Ü¡! h"D  Hai uche! Gawr, iachol ân. Yij curci haid o'r cawri hen; I'w dial droni dell ei diren, ■ Moler mwy ,pei)-raihvr Mon: Da yw a dewr, diwyd un, Britlio 'i gerdd fel brathai gvvn, Ow, Boda wael, byd o w £ nl Y Cawr Gwan cywira gwych,—gycaist Gy wrein-gerdd yn fyriych J C'od i dy rym, cadw dy rych, Ac oedran gwr nac edrych fel y dywedodd Idris fod y Cawr yn prydyddu yn dra chywrain; a geiriau Myrddin hefyd am ei waith sydd yn ysgriffcnedig fel hyn, Yr hwn y mae ei waith pry- dyddoi mor gy wrain ac mor rhagorol." Wrth hyn mi ¡ welaf amrafael farn rhwng y beird'd am waith y Cawr Gwan yn mydnl: ?osteg am un munud beHach; at nid ? ydyw Myrddin ddim yn ddigon agored ei lygaid i gan- fod gwaith y Cawr? Nid oes dim modd i haeru mai gwawdiaith ydyw'r?eiriauuchod, o herwydd nid oes dim cywrcmrwydd mewn gwaith afreolaIdd j ac y mac y gair ?-a e/?:<'?? gan Idris yn uwch dy?chatjad etto i Gawr Mon; ac ar hyn dyma Daniel Rhydychain a Boda wedi barmJ Myrddin, Idris, a'r Cawr, yn anabl i ddeall prydyddiaeth. Yma mi welaf yr hen arglwyddes fawr Ceufigen wedi cael Ile i siarad: och, Genfigfeh evnUen hynodgM,porth Yn pei-tlivii i'i- d!i*as; ^Bradiiedyn, gwenwyn i'w gwas, Aeb h1 an ffTi-iig atgas. fbyininysaf yn fy rneddwl yrwan y dull oedd ar Daniel pan we'.odt? atleb y Cawr i D. J' mi glywaf ei fc:l ef v. edi ei lyfrau o'i law yn ei Wylltineb; beth os pregcthwr ydyw, ac at ddechreu yr odfa yn taflu ei lyfrav. trcn y y'-l/d, dyn anmhwyilog ydyw ym marn |>awboll: ow, Ddaniel wyllt, diddoniol iawn—dy lythyr, Du lwythog a digllawn; Gvvegi dy ddyrnod gwaWgiawn, v A gordd wclii, i (^awr o ddawm Mi welaf yi,i-an i;kvn mai cenfigen a gyn- hyrfodd y gwr yma-i Cawr Gwan; ac wrth hynny yr wyf yn cofio am danaf fy hun yri Licntvn yn cael fy armog i ddysgu r fe fyddal yn thaid fod fy, natur i wedi cythryblu yn anghyflYedin cyn taflu fy Hyfr o fy liaw; nid oes achss i wnentlmr fawr ddefnydd o ehwcdl Daniel y tro hwn, o her\Vydd ei natur ddrvvg neu y cyflwr yr oedd ef ynddo pan ysgrifenodd. Yr wyf fi yn rhoddi i fynu amfy oes i ysgrifennu i Seren Gomer ar yr achosion hyn, ae ni ysgrifenais erioed o'r blaen attach vel/waith. Dymunwn i bawb itdael heibio y dull celhveirus o ymddiddasion I-leb ei dodi yn y Se- ren, ond ei hanfodi i gyd ili- licuati felnad ymddangbsont mwy ond yn y nos, oherwydd brycheniyd \w gwyneb y llocr. 0 ran CaVl-r Mon yn bersonol, yciiritreGtif yn dra chanmoladwy fel dyn ac fel crisfion. ac y mae ef yn un o'r ychydig hynny ag sydd mi i'r feeii brydyddiaeth Gymreig, inewn ymarwed nad "ymarferol yn gystal ag yn athrawiaeth (theanj) V gerdd, Am wncllthnr llyn o gyfiawnder i fy nglly<Hvladwr enwog, na sorred neb with eich cyfaill goslyngedig, 1/lanlair. Rodhi MolwykoG. 4",

At Argrajfiadydd Seren Gomer, GYMHO parriiknig,—Hyfryd iawn gennyf sytlu ar belydr cich Seren ddisglair, gobeithiaf y parha hi i oleuo fill Gosner tra parhao amser. Nid oes nrnaf gywilydd i ddywedyd fy mod yn ei charu gymmaint ag yr wyf yn earn hen iaith fy mam, a'm cenedi y Cymry. Os oes ambell frycheuyn ynddi, tiid yw hynny ddim yn rhyfedd, ni yw y ser yn yfrredin yn ymddangos yn yr un disgieirdeb bob amser. Os yw rhai o'ch go- hebwyr yn ei thy wyllu, y mae mwy yn ei golcuo. Gobeithiaf na thywyllir llawer ar cich Sercn os ar- graffweh y brenddwyd canlynol, a gyfieithwyd o'r Saesneg yn y Drysorfa Efangylaidd am Mehefinj 1815. Llytbyr yw oddiwrth nn Ann Hall at J. Churchill. Nid oes gennyf fi ddim i'w ddywedyd am ei wirionedd ond ei fod yn y Drysorfa, ac yn cae I pi dystio yn wir yno. Yr wyfvn byderu y bydd o fuddipldeb yn eich Seren ym mysg pefljau ereill. Liwyddiant i'r beirdd ag sydd yn earn synwyr yn gystal a chyn^lwnecjd. Yr oedd yn dda iawn gennyf weled llythST jj^nielEvans o Geredigion ynymddaneos yn eich S.ereli; y mile yn deilwng o ystyriaeth. Da fvddai pe bae'r beirdd yn dilyn ychydlg.o reolaii Iwan yn ei syhvadau ar farddoniaeth. Dymanaf ar blant yr awen i gymmeryd y draul o ddadgylymu en t'yfansodd- iadaw wrth reolau gramadeg, neu yr hyn1 a eilw'r Sais to parse—y mac arnaf ofn y bydd ynonnod^o waith i'r Cawr Gwan ac ereill. Yr oedd Hotner, Moras, Virgil, &c. yn arfer dilyn rheolau y gnmmadcg yn eu cyfan- soddiadan, a pha ham na all y Cymry wneuthur felly yu eu barddoniaeth? Diamman gennyf mai o-herwydd fod y gerdd dafod yn rhy gaeth; yr wyf yn addef fod cylymiadan'r 24ain mesur yn gywraiist iawn, ond y mac Iloras yn dywedyd, Non salis est pulchra esse poemata; ditlcia sunto, "Nid yw yn ddigon i gerdd fod yu ymddangosiadus (o ran gciriau mawr a harddwych, &c.) rhaid iddi fod yn felus) ac yn beraidd. lybiaf fod enw y (I I (diawl mi fcddyHaf) yn anwvl iawn gan Üwrlan Farfdrwch F\Vle. cyn ei fod yn ei arfer mor fynych yn ci awdl i Fwlcan y Gaf Du. Yn awr, Mr. Gomer, gosodaf v breuddwyd ger eich bron; a mawr hvyddiiint i'r Seren yw dymnniad Dafydd GLAKTREN. BREUDDWYD HYNOD. P-Anrn. S-n,Er lleied sylw wyf yn dda! ar frcu- ddwydion yn gyffredinol, y mae yr un sydd yn awr dan ystyriaeth o natur mOl" hynod, fel na allaf Jai na'i gyrrif fel rhybudd wedi ei ddaufon gan Raglaniaeth ddwyfol i wand pcehadnr truenns oddistryw. Yr wyf yn meddwl mai ar y 15fed o Fedi yr oedd fychwaer anwvl yn fwy taei na chvff'redin am i mi addaw i f-ned i'r addoldy boh cyfleustra ar fy yinweliad a'r dref yn yr hon yr ydych yn byw. illi nacceais gydsynio a hi, gan ddywedyd wrthi, fel y gwnacthum lawer gwaith o'r' blaen, os oedd yn rhaid iddi bregethu, idcii bregethll wrtlli ei hun, a pheidio a'm blino i à'Î ffpledd. Cyn gynted ag y gadawodd hi fi, dechrenais gynnceryd fy bun at orchwyl Hymdost, gan wybod yn dda fy mod yn peehu yn erbyn goleuni fy rheswin fy hun, &e. Ni a acthom i orphwys yn gynnarach nag arferol. Cyn gynted ag y darfu i mi gysgu, tybiais fy mod yn rhodio ar hyd IIwybr graianog lIydan, gyda rhifedi o bobl ag oedd yn ynvddangos yn gyfeillgar iawn. O'r diwedd ni a ddaetholIl at ddau o droadau (o'i, Ilwybr Ilvdin), un tn a'r dehau a'r Hall tu a'r aswy; yr oedd pob tin o lic- nynt yn arwain tuag at y cocdydd mwwf flyfry(f, Wrth bout yr nn tiialr aswy tybiaswn fy mod yn eich gweled chwi, ynghyd a'm brawd anwylaf. yn cammu ymlaer, gan erfyn arnaf aros, a myned i mewn gyda, chwi i'r Jlwyor enI, yr hwn yn ddiari, meddech chwi, a'm tywysai i ddedwyddwch tragywyddol. Y llwybr, yr hwn yr oeddech chwi yn erfyn arnaf mor daeri fy- ned iddo, oedd yn ymddangos wedi ei orchuddio gan I ddyrysni a micri gymmaint fel yr oedd yn analluadwy i fyned ymlaen heb rwygo fy hnn yn-ddarnau; ac yr I oedd y Hail yn vniddangos yn llwybr livdan a hardd, a brigau y llwyni bob ochr iddo yn y»ngyfarfod a'n gij- i ydd, ween en cyfrodeddu yn gywraint fel gwydd-dy' (arbour). Pan ddeallais. nad ocdd ond ychydig iawn yn myncd i mewn trwy y porth He yr oeddeeh chwi yn sefyli, a phan y gwelais dorfydrl yn rhuthro i mewn trwy'r llall, cymmcrais fy ymadawiad oddiwrth fy mrawd; gan ddywedyd wrtho y mynnwn fy ffordd fy hun; a chan daflu yr olwg fwyaf dirmvgtis arnoch chwi, sy'r, mi a groesais y ffordd gyda brys, ac a aethum i mew-n i'r ]lwybr. YiD-Iiyfry(lais cti-os gi-yii arnser yn fy nbaith; and yn ddisymmwth cyfnewidiad arswydus a gymmerodd le. Yn He y'gynghanedd oedd yn tryuun ú'l' blaen, clywais ysgrechfeydd dychrynllyd. Yroedd y llwybr wedi ei guddiogan bryfed, nadredd, seirph, a phob peth ag sydd ddychrynllyd i olwg dyn. Yna mi a edifarhais o brysur am i mi wrtliod y cyngor caredig a roddwyd i mi, ac a ddechrenais waeddi allan, Mi a Lf yn ol, gan ail adrodd y geiriau hynny wcithiau j oud, enbyd yw adrodd, rhut)iro<Ul aUun c'r tu cefn i'r coed ddyn tal, wedi ei wisgo mewn mantell hir, ac a gynnyg- odd fy ngwthio i'r ardaloedd ywyll o drueni tragyw- yo,iial! Mi ddeffroais gyda'r braw, ac a fuais hir amser cyn y galtaswn ymdawelu end gan fy mod yn flinedig, mi a gysgais eilwaitb, ac a ddihunais fel o'r blaen gan y dychryn. Breuddwydais yn gywir yr un breuddwyd dair gwaith yn y O'r amser hyiitfy yr heddWI1 yn ewyllysio mor ddifrifoi i fyned i wlad y g—— d,' ag yr oeddwn o'r blaen am i rywbeth fy Hrwystro yno. Mi fwriadais wedi'n i fyned i'r addoldy yn ol dymtuiiad fy chwaer. Y funud y gwelaris chwi adnabnm mai chwi oedd y gwr a vvelais yn fy nghwsg. Gofynais i'm brawd beth oedd ef yn ddywedyd am danaf fi, canys yr oedd yn sicr gennyf mai myfi oectdoch yn feddwl wrth y gair hyn a'r gair. Os rhodda yr banes nchod foddlonrwydd i chwi dros funudyn, byddaf la wen. Yr wyf yn rhwymedig iawn am i chwi ddanfou y llyfraii.  Wyf, &c. ANN i-Lùt. L id o?dd hi wedi gweled Mr. Churchill erioed o"r blaen.

I ? -At Argrajfiadydd Siren 'Ginneri s  1 S?'H,—Gan f?'mod yn credu eich bod chwt-yh ?aredig ?rj?t?Gymdeithas, ac yn foddlon yn wastad i roddi I!e yn ?ic?i newyddlen i bob pcth agsydd yn tneddni'w fyddaf?ofn i ddanfon attach ychydig euiau ynghylch Gymdeitbasiadau (Associations) wyth- Rosol tuag atgynnorthwyo Btbl Gymdeithas, y rhai pe cacnt eucynnal yn gyffredinol, a fyddentyn fodd i en- hill i'r Bibl Gymdcithàs filoedd o bunnau yn y flwyddyn. Eu hystyr yw hyn, i ddfirbyn gan ddynion tlodion yn wythnosol yr hyn allant roddi, gan ei fod yn haws iddynt hwy dalu bob yn ychydig na'i rhoddi i gyd ar unwaith. Y ffordd i ddechreu mewn plwyf nell dref yw yn gyntaf nodi alian ddynion addas i drefrw y Gym- deithasiad ac i dderbyn y cydroddion. Yi-jo i-ii,-innii'i- ardal fel ag y tleio o byintile- i ngain o dansgrifwyr i ran pob dërbynÍ\tr, Nesafi bob derbyniwr gymmeiyd enwan'r hell dfigoUon yn yr ardal ag sydd yn (ael ci osod yn biiodol dan ei ofal ef-ag ydynt foddlon i roddi eu benwau yn dansgrifwyr. Pôb tansgrifwr i dalu dim llai iift cheiniog pob wytliftos, ond cymmaint yn ych- j .s,-rifNvr 1),?iii bo ei ya \taneg ag y myn. Pob tansgrifwr pan bo ei arian yn dyfod i werth Bibl nen Destament i dderbyn y cyfryw os ydyw ug eisieu un arno; ond y mae yn ddyrnuncl iawn i bawb fyned ymlaen a'n taliifdan er nad ydynt yn ymofyn llyfran. Pennodi trysorwr i dderbyn yr arian ac i'r derbynwyr c ereill o d re fa wyr y Gymdeithasiad gy far fod bob mis, i daln'r arian i law'r trysorwr ac i drefnu. y gwaith. Petal pob dyn tlaWd yn y deyrnas i yn taln ei geiniog yn yr wythnos y maent yn cyfrif y byddai efe yn bump can mil o bunnau yn' y flwyddyn. Ond nid yn unig yr arian a ddylid edfych arno yn y gwaith hyn, ond y^mae afrifiad buddioldeb yn cyfodi trwy'r gyfeillaeh gristianogol ag sydd yn canlyn y fath sefydliad; ac y mac efe yn debygol o fod yn fodd o helaethu^noesoldeb a duwioldeb yn y wlad yn fwy nag un modd o daeniad yr ysgrythurau ag sydd etto gwedi ei broli yn gvffredinol, canys pan bo Bibl yn eacl ei roddi am ddim y mae etc yn fynych yn cae! ei esgeulnso inevviY rhyw gornel o'r ty; ond trwy'r m011.1 uchod y mae dyn- ion yn cyfarfod yn wythnosol ac yn flsol, ac os ydyw'r derbynwyr yn ddynion duwiol, fd ag y dy!ent fod, y mac?anddynt gyflc i s:arad n'n cymmydogion yn?hyich yBibl yn fwy nag y allent gael trwy un modd arall. Efe fydd cynnifer o gyfarfodydd ar achos y Bibl, trwy gynnorthwy'r Arglwydd, yn ddiammen yn dang-os en firwythau daionus mewn amser dyledus. Y maentyn cyfaddefhyn eisoes yn Llundain a threfydd ereill, a pha ham y bydd y Cvini-ii yii ol Ilaw iddynt hwy? yn enwedig dan i'r Bibl Gyindeithas gael ei sefydlu gyntaf trwy lafur Cymro, yr wyfgan hynny yn galw ar boh gwr ag sydd yn darllain hyn fel ag y mae efe yn earn gwaith yr Arglwydd, a fel yr attebo efe am ei csgenlusdra osod ei hunan ar waith ymhlith ei gymmydogion i sef ydln Gymdeithasiad Bibl wythnosol yn ei ardal. A pheidied neb a meddwl ei fod efe yn rhy wael i wnend fatli beth o achos nadyw'rgwyr mawrion yn ei gym-i mydogaeth ddim yn dechreu arno; nid dyn sydd yn gweithio mcwn hyn o beth, ond yr Arglwydd HolJalluog. Pe dywcdsyd unwaith y buasai i ychydig bysgodwyr gwael a thlodion, &c. ddymchwelyd crefydd sefydiedig R u fa in Fawr Bagancdd, pwy a grcdsai'r ymadcodd? ond yr Arglwydd a'i cvnnorthwyodd i hyn. Am hynny, na wangaloned neb yn achos y Biblj achos DlIw ydyw. .Ond cydweithiwn i gyd a'n boll egni; ceisiwn ymgyu- nuJI ynghyd yn enw'r Arglwydd. Nid yw clyniuii y byd byth yu ruethu cyfarfod i ddilyn niarwedd; ag a gavVn ni ddim cyfarfod am y Bib!? Y mae satan yn hir gwedi bod yn galw ei gyfarfodydd ynghyd, yn flynyddol, ac yn fisol, ac yn wythnosol, i feddwj, ac i gablu, ac i ddilyn aunnuwioldeb, ac nid. yw efe bytli yn methu cael canlvnwyr; ond den .-m, ;Iioivtrdi-o i'w I%vyddiatit trwy dderchafu achos y gwirionedd. Ydwyf, syr, AELOD o'n BIBL GYMDRITILAS. I

At Argrajfiadydd Seren Gomer. I lHn. Gomer,—Gwelais yn rhifyn 63, waith yr Jiyglod I Llewelyn o Abertawe, yn atteb gofyniadau Llewelyn ap loan, ynghylch sain llythyrenau mewn geirial1 ang- hyfiaith, gystal a geiriau ereill,. yn yr iaith Gymraeg; mcg, Josua, Jericho, Saduceaid, &(*. Yn wir yr wyf yn hynod o ddiolchgar iddo am ei diviondeb, yn rhoddi gwybodaetb t'r rhai anwybodus; a chefnogrwydd i'r rhai sydd yn llafurio yn ddiwyd am addysgu yr ieuengc- fyd, yn gywir ym morcu eu dyddiau, i ddarllen yr iaith ragorol hon, sef y Gymraeg: ond am y dynion svdd vn meddwl en hunain yn ddigon cefnog a dysgedig (ac heb fod), nid oes dim i'w wneuthur i'r cyfryw, ond eu gadael yn eu tywylUvch, iymbalfalu hyd nesgwelant eu camsynied. A rhoddi addysg i'r sawl a'i deibyn. Ga- dawaf lIyn gan obeithio y parha Seren Gomer i lewyrdw hyd ddiwedd amser. Gwelwch yn dda fy esgnsodi am fod fy ysgrifen inor aorhefmis yn cael ei gyrru attoch, Wyf, syr, Ddarllenydd parhaus Ocli Seren olen, Li j, Mon. I Cyfaill (jfOMRAEe. I

At Argrajfiadydd Seren Gomer, MR. GOjIER,- Yr ydwyf yn deall y cewch chwi wrandawiad gan yr boll wY" call yng Nghymru, am hynny yr ydwyf yn dymuno arnoch ofyn inn 0'r per. chennogion synwyrol, pa beth a feddylir wrth y gair Hoiigco? Dywedir fel hyn, a'r cyffelyb, Dylai rhieni ofalu am arldysgn en plant, o blegid y mae dyn heb ddysg yn edrych yn hongco ¡awn.' Hcfyd, Holf gen: nyf wrando ar Mr. Bcirniadawl ynpregethu, o herwydd ei fod yn dywedyd mor hongco bob amser; os daw dyn yn gall hefyd daw wrth wrando aisio ef: ac nid wyf yn meddwl y cynhydda neb mewn gwybodaeth wrth wrando ar Mr. Pentyrawg, er lit)ffed ei lais, canys y mae efe yn dywedyd mor hongco.* A-all a ddywed, Nid callineb yn iiii dyn ydvw liaei-ii yn geccrus pan y byddir yn ymresyramu, o blegid y mae'r haerwr yn dangos ei hun yn ddigeln yn un diffygiol o reswm ac yn un o fagwraeth isel, ac acarferol a bod mewn cyiudeithas gwyr o gyfrif! Cenfyddir efmor hongco: felly diystyrir vlatli gyd as,- gun bt-'b dynion parclms.' Ydwyf, syr, Ci'SttiERWR ADDYSG. 1

y weddar Thomas Harrison, yr hon a gwympwvdac fi. droswyd ganddo ef yn y Yr oedd yn tyfn ynghylch pedair miildiro drefy Cainewydd, swydd Fyiiwy; yr oedd y bon yn deg troedfedd 0 hyd, ac a roddodd 450 o droeddfedi chwe'cb-gyfochrog ccttt/VJ un aciod 355; nn 472; arall 2i5 arall 15c arall joe' arall 113; achwech aelod (nell gangen) ereill olai main* tioli a gyfartalasant 90 troedfedd yr mr; gan wneuthur y cwbJ yn 2426 o droedfedtli dmech-gyfoehrog o brea da dianaf; yr oeddid yn cyfrif y rhisgiyn chwech tnn. nell, o herwyad fod peth o'r c4e.1 ei ledratta o'rysgrait'yn y Casn"wydd,uis gellir dvwedvd yn gymhwys pa gymmaint ydoedd. Bu piiln gwr 20 niwrnod yn torri ac yn rhisglo'r pren lilvi a bu dall lihwr bum mis, heb golii diwrnod (ond y Sabbathan) yli ei lifio at wasanaeth; yrarian a dahryd am ei olrin yn unig (heblaw am ei gludo) oedd 831. ac boll werth v pren pan ddygwyd i'r farchnad, oedd o fewn ychyùi yn 6001.; fe'i prYltwyd yn ei sefyli altl 1051. Ei led yn y man mwyaf wedi ei lifio trwy ei gailol oedd 9i troedfcdd; ac wrth ei hfio cafwyd carreg ynrjiylch chwech troed- fedd tic* ddaear, ac ychwaneg nil llatheri i i/iewu ynghorph y pren, trwy'r hon yr aeth y itif? y garreg oedd ynghylch chwech modfcdd o led, ac wedi ei hau i mewn yn berfiaith, eithr nid oedd yr arwydd lle.iaf am adfaeliad. Cyfrifwyd yr hanaur.en'rcylchoedd byebam. ym mon y pren gydi gofal, a chafwyd eu bod yn 400 mewn ihifedi, yr hyn sydd brawf diymwad fed y dder- wen yma 400 mlyncdd yn c) ntiyt-ldti ac am fod bi-jer. ion rhai o'r canghennau wedi adfeiSio a syrthio ymailii, yr ydys yn casglu ei bod wedi sefyli liawer o flynyddat* wedi darfod tyfu.

PL-NLLANW'P, ??IOR .N ,A fj ?YMRU. IflRoS YR "R''VXHNOS GANL YNOL, 2 «3 i Jt i *■ "H S "3 £ .5 Ja <= b H~ .3 „ a" 5 • o 1 £ £ .1 -| £ S=| S £ '|~r d §*» T£ DYDDIAU. ^2 ~%Lz PM VS'P J?J. ?? SJ ? p g 3^ z )': "'fl'I'=: I' Si- g*jj = 7' .P, sss is "1- w C) J" c:J j ?  • a<< ;;¿: ("j -=-; I-' ¿ Su « 3 & ,<?-~j§ -a O *3 3 < *«* wj I J? ? ??-S<: ? <??"? ??? ? ? J S- I ? ? f?__ I I -¡-r-¡-I-(-J_  GORPHESHAF. A. M. A. M. A. M. A. M.!A. M. A. 1\'14' M. A. 11'1.1 A. M.JA. M. Mercher 26 10 3 10 18 10 48!ll is'll 4&12 l'B 1 18 1 58 2 48'3 8 I Iau 27 10 5111 16 11 36:12 6 12 36 1 6 2 6 2 .46 3 63 56  G<Wener 2811- S911 M 12 24, t? 54? 1 54 2 54 3 34 4 24'4 44 Sadwrn 2912 27 12 1:211 12 1 421 2 1?3 42 3 42 4 2'"1;') 12 ;) 32 [ SuI 30,' 1 '15 1 30 2 0 2 30 3 0 3 30 4 3 0 5 0 6 0 6 20 1-?l 11TI 2 3 2 18 2 4 18'3 48 4 18 5 13? Dh! 6 48 7 8 Mawrth Awst li 2 5 3 6 3 36i1 4 61 4 36 5 6 6 6 6 46 7 ?l6?7 56

pastel! IS edd David Thomas, Siopwf GORUCHWYLWYH. PenybonUr Ogvvr I). B. Jones Pontfaen Thos. Llewelyn, Postmaster Merthyr-Tydfil W. M. Davis, Postmaster A b erdare John Bynon, Postmaster bS f Castelhiewydd yn Emlyn Timothy Thomas Llaudilo Freder i ck Evans L anymddyfn D. R. Rees, Siop Issa Iilangadoc Thomas Thomas Aberhonddu, (i. North < i '"Vr- ry T1 John Price- Eostniaster iHwlilordd James Thomas Trefdrc eth David Thomas Arberth Parch. William Thomas Aocr y stwitii • r I arch. John Jcttucs Llanbedr pont Stephen 1 h^h Jones, Post-roa«ter Glaiiywern-Vstrad David Richards Rhaiarir Edward Jones, Postmaster Amlwch Parch. John Evans Bodedern Owen Williams, Postmasfef Caergybi Benjamin Jones i f e ^n'H.omas, Postmaster ■ j? yvnnsK i^ Uj.eyn YV. Roberts I Llangefni Richard Jones Pwl fhelv Roberts, Bookbinder CaCT„ar fon I I w'SiS; J.hK £ vl^SLT e" Ruthin John Phillips, Llyfrwerthwl La a R Sanderson, Argraffvdd Dolgellau Richard Jones, Are' rattV'da Newtown Parch. John Jones Machynlleth Richard Jones Llanfyllin Edward Price Llanidloes Abel Jones Casnewydd ar Wysc Evan Lewis,Llyfrwerthwr, a Pontv p oo l .V Llundain JNewton & Co. Warwick- Square j J. White, Fleet- street; a M. Jones, No. Castcli?cdd 1)?Lv,id S?i" p" CacrphtHy ? Pard).J.Edtuondi, L?rtyrddtn J.Evans,ArKraH'ydd,?c.  I-rettei7ic,k Ev?iiis It. Ite(,s, Siol) 1-ca Aberhonddu, U. North CrvKhywet John Price, Postniaste{'  -JamesThomHs HNvltli)rdd J,-ttites Trefd r.?, ctli I)ai i(i Thi)ni?is Arberth Parch. Wmia.nThomas Aherystwith r Parch. John James A Iwrteifi C:JebLcwK, L!auhcdr pont Stephen Ihtt;h Jones, Post-master Gtanywcru.?str?i David Richards Rfia?dr  Edward .Jonc, Pos<mas(ci Am)wch Pardl ?h.n Ev?ns Bodedern-  Caer?yttt b?n}annn Jont-s      ?S?'??-?r Hrynsif'ngcyn W. Hoberts O??vr l?, 13. -joiles § CO• L!angehii-Rich?j? ? Ban¡;or  ?'?'-ts. Bookbinder Lla:ltrisscnt DavidJe?in? PwHhely Parch. Benjamin Jones Pontfaen Thos L!ewc!yn, Postmaster Caer?r?n f{ic?jM<?s ?aprdydJ Post-OHicc Tremadoc  WiHia,a ? iitiams Mcrthyr-Tydiil W. M. Davis, Postmaster Dimbych Thos.Gcc,ArgFaa-yd<t?e. ?berdaM- JohnBynon,Postn)?t. WreA, a,-n  ?.ntcr.L)?? Hann?t. -WiUiamDavips t?nOy -JohnRober??.m?r KitUun .John Phillips, Hyfr?-erthwf ?<istPih)ewyddvnEmh'n TunothyThtmris FleBt" LL-uigoHcn  Iohn Edwards street; 5f Mr. M.J ONES, 5, niifrg.atn-stmiiet, LoxooJ' i,aa  R.Sanderson/ Ar?rafTvdd IoJgeHau Richard Jones, Argrattydd N ewtown p?rch. John Jones MacnynIIeth Richard Jones L!anfy!iin- Edward Price Limudlops A bel Jones CasaewyddM?y? EvanL?,L:yfrwprthwr,a John Tibbins, A rgra:tl\:d(l Po-,itvpO?)] Parch. EbenezerJo?? LluBd?? j\ewtor & Co. Warwick- Squ3re;J.Wh;tp.FIfet< street; a M. Jones, No. N ewgatc-Stret. JIjaKIN, yn I Ijeol-y-Castell, i'r hwn y dymunir i bob Orders and s/ducrtisemenfs received fry Messrs. newtoi* .ERrAWR: Arg,Tphwyd Chyhoeddwyd .ga!l D. Jh,'i KIN, Vil IIECL-Y CASTEIT,, y dynulmr I bob Hysbysiaeth !:inel ei ddanfon, yn ddidrauL Derb,ljnir lIysbysirulrm at Ellwau gal! NETVTON CO. (gynt No.5, fVARWICK S(¿lUR£, ¡}fr..T. ;VIIITE, 33, PLEET-,I"l'IU:ET; aJJir. Iff. JONES, 5, NElYG,.{Tp;-ST;{lEEl', LLU.VDAl,V. SWANSEA: Printed n-;¡P¡h¡ih('d by D. JENKIN, CASTLE-STREET, to whom Comnllnications, post-paid, are requpsted to be nddrcsscd. 7'i Oi-,I,r,v received ?{/ T?fM?r?. NEWTO. ?Hj CO. ??t<f Z'??j.on and A'E?r'ro? ), NO. 5, 1VÁRWIC SQlTARE,  fVHITE, 33,  SQU,FRF, Ilr.,I. 33, FI?FET, S7,nr,;ET; Lo?vOOly'   .?