Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
7 erthygl ar y dudalen hon
IBYWYD AC ANTURIAETHAU I.MADOG…
BYWYD AC ANTURIAETHAU I. MADOG PUW. li PENOD XIII. YE YMGYRCH. Yr oedd yn foren oer. Disgynai y gwlaw yn llifeiriant, a chwyrnellai gwynt nerthol. Yr oedd y, Tyawr ar fin tori, ac nid oedd neb i'w ganfod ar hyd yr heolydd. Llusgid Madog yn gyflym ar hyd.yr heolvdd gan Twm Ffowc, gyda yr hwn yr oedd Tobi. Pan yn Sunbury, troisant i mewn i dafarn, i ddisgwyl am y nos. Cafodd Tobi a Twm Ffowe, lawer iawn o ddiod yno. Ar un o oriau tywyllaf y nos, cychwynasant allan, a chyrhaeddwyd i Chert- sey. Safasant o flaen ty hardd yr olwg arno, yrhwn I a amgylchid gan fur uchel. Dringodd Tobi i'w ben yn y fan, ac yna gafaelodd Twm Ffowc yn Madog, a chodwyd yntau ifyny. Yr uedd y bachgen wedi dychrynu yn ddirfawr, ac ymbiliai am gael myned yn ol. Dos drosodd," meddai Twm, gan gynddeiriogi, a thynu y pistol o'i boced dos drosodd, neu taenaf dy ymenydd hyd y glaswellt! Cydiodd Tobi yn y bachgen, a llusgodd ef at y ty. Ni fu Twm Ffowc ddim ychydig funydau cyn llwyddo i symud y gauad-ddor oddiar un o'r ffenestri. Nid oedd hon yn ddim ond ffenestr nodedig o fechan, ac nis gallai ond bachgen bychan basio drwyddi. "Gwando di yn awr y gwalch," meddai Twm Ffowc, yr wyf am dy roddi drwy y ffenestr yna. Cymer y golau yma, dos yn araf a distaw drwy ystafelloed^ d y llawr, ac agor y drws gyferbyn a'r heol i ni." Z) Oydiodd Twm yn Madog a rhoddodd ef i mewn drwy y ffenestr, ac yna estynodd lusern iddo, gydag archiad ychwanegol iddo fyned yn syth at y drws. Yn ystod yr ychydig amser a gafodd y bachgen i ymbwyllo, yr oedd wedi penderfynu rhedeg i fyny Srisiau a welai o'i flaen a rhybuddio v teulu. Yn Eawn o'r bwriad hwn, aeth y? ei flaen yn ddistaw. "Tyr'd yn ol! gwaeddai Twm yn uchcl. Yn ol! yn 01. Clywodd Madog waedd uchel yn y ty, ac yn ei ddyehryn gadawodd i'w lusern syrthio, acni wyddai pa un i wnevd a'i rhedeg a'i aros yn ei unman. Ail-adroddwyd y waedd—ymddangosodd goleuni —yr oedd gweledigaeth o ddau ddyn ar ben y grisiau wedi haner ymwisgo, yu rhythu o flaen ei lygaid-ffiachiad-swn mawr-mwg-swn eto, ond yn mha Ie ni wyddai-a ehwympodd i lawr. Rhuthrodd Twm Ffowc i mewn drwy dynu y ffenestr o'r mur, a llusgodd y bachgen dideimlad yn ti ol. Wrfch wneyd hyn tanioad ei -it, v dynion oedd yn y ty. Gafael yn dynaeh," gwaeddai Twm Ffowc tra yn tynu Madog drwy y ffenestr. Maent wedi ei -daro. Mae yn Fwaedti 1 Yna daeth swn cloch yn canu, yr hwn a ymgym- ysgai a swn drylliau a bloeddiadau dynion. Teimlai y bachgen ei hunan yn cael ei gario ymaith yn gyflym. Daeth teimlad oer, marwol dros ei galon ac ni chlywodd ac ni welodd ddim yn ychwaneg. PENOD XIV. GWELY MARW YR HEN SALI. Rhaid i ni daflu trem yn ol eto am ychydig i gyffiniau anwyl a thawel Llanelwy. Yn y tlotty yr oedd Mr Jenkins a Mrs. Morris yn eistedd yn agos iawn i'w gilydd. Yr oedd y cwnstabl newydd fod dros ei ben a'i glustiau mewn cariad a Mrs. Morris, ac yr oepd ar fin ei chusanu a thaflu rhyw sylw ychwanegol tebyg iddi, pryd y clywyd euro ar y drws. Yswatiodd y ddau mewn amrantiad. Os gwelwch yn dda," meddai yr hen wreigan yn y drws, mae yr hen Sali yn myn'd yn gyflym." "Beth yw hyny i mi," meddai Mrs Morris, "nis gallaf fi ei chadw yn fyw." Na fedrweh, mae yn wir, meistress," oedd ateb- iad .yr hen wraig, ond mae ganddi hi rywbeth eisieu ei ddweyd, ac ni wna hi byth ddim marw yn ddistaw nes y deuwch i'w glywed." Prysurodd Mrs. Morris i'r ystafell lie yr oedd Sali ynddi. Yr oedd yno ddoctor ieuanc—un o brentisiaid doctor y plwyf—yn bresenol, yr hwn a ddywedodd wrth Mrs. Morris y dylai ofalu am ychwaneg o dan ar noswaith mor oer. Yr oedd yr hen Sali ar hyn o bryd yn gorwedd mewn cyflwr anymwybodol ar y gwely, ac yr oedd amryw hen wragedd gyda Mrs Morris a'r meddyg yn y llofft yn disgwyl i'r hen Sali allu dweyd rhywbeth. Cyn hir dyna hi yn Iluchio ei breichiau allan o'r gwely, ac yn edrych yn gyffrous, ac yn gofyn mewn llais gwan, Pwy sydd yna ? Nesaodd Mrs. Morris ati, a pharodd iddi orwedd yn llonydd. "Ni wnaf byth orwedd yn fyw eto llefai y wraig yn ffyrnig. "Rhaid i mi gael dweyd wrthi. Deuweh yn nes yma." "Gwrandewch arnaf ii," meddai. "Yn yllofft hon, ac yn y gwely hwn, yr oeddwn unwaith yn edrych ar ol geneth ieuanc brydferth, yr hon a ddYgWyd iT ty a'i thraed yn ddolurus ar ol ceidded Uawer iawn o ffordd. Rhoddodd enedigaeth i fachgen, a bu y fam farw. Gadewch i mi weled— pa flwyddyn oedd hi." Hidia mo'r flwyddyn, dGE yn dy flaen Sali," meddai Mrs. Morris. 1. "Ie, beth am dani," meddai Sali yn gynhyrfus. Yspeiliais hi—do—'doedd hi ddim yn oer—nac toedd, yr wyf yn dweyd wrthych -'d oedd hi ddim yn oer!" "Dwyn pa beth," gofynai gofynai Mrs. Morris yn ddychrynedig. "Ei dwyn hi," meddai Sali, "yr unig beth oedd ganddi. Yr oedd ganddi eisieu dillad i'w chadw yn gynes, ac ymborth i'w fwyta ond yr oedd wedi ei chadw hi yn saff, ac yr oedd ganddi yn ei mynwes. Yr wyf yn dweyd wrth niai aur ydoedd—aur pur a allasai achub ei bywyd i "Aur llefai Mrs. Morris, "dos yn mlaen. Gofynodd i mi ei chadw yn saff iddi. Dwynais hi yn fy nghalon pan v hi gyntaf yn hongian am ei gwddf. Buasent wedi trin y plentyn yn wahanol pe gwybuasent y cwbl." Gwybod beth 1" gofynai y llall. Siarad Tyfodd y bachgen mor debyg i'w fam fel na fedrwn i byth anghofio yr amgylchiad. Druau or eneth Mor ieuanc ac mor ddiniwed Arhoswch, mae Ylia ychwaneg i'w ddweyd." Brysia, neu bydd yn rhy ddiweddar," meddai Mrs. Morris. Dywedodd y fam wrthyf pan ddaeth poenau marwolaeth ati, os byddai i'w phlentyn gael ei eni yn fyw a thyfu, y gallasai y diwrncd ddyfod pryd na byddai ganddo gywilydd elywed ei fam yn cael ei henwi." Enw'r bachgen ? gofynai Mrs. Morris. "Madog y galwyd ef," ebai Sali yn wanaidd. Yr aur a ddygais oedd "————— Ie, beth ydoedd," holai y llall. Gwyrodd yn awyddus i wrando am atebiad, ond syrthiodd yr hen Sali yn ddideimlad ar y gwely, gan furmur rhywbeth anealladwy yn ei gw?dfg.wely, (I'w BARHAU.)
I -'.- PRENTEG
I PRENTEG k-YLCH',VYL LENYDDOL.Fel y gxelir isod, fodrhaof- olygon dis^laer am gylnrfod llwvddiaDUs yn y lie uchod, nos Sadwrn .1Iai 4ydd. Derbyniodd y Beirniad eryfansoddiadan yn dwvn y ffugenwan canlynol:-Caratlog, Josias. Iago, Madog GwlatT\'s, Bachgen 10 oed, Elisens. Dafydd, tiilson, iDienw, Ein, Mary, Johna, Mair, Dim gwaeth er trio, loan, Lpvi. Petr, Job, Oliver, Oweti, Moses, Levi(2), Alexander, Blodwen, Malaehy, Ymgeis- ydd Ienangc, Llwynog, Madog(2), Caractacus, Martha, Gweithiwr Diwyd, Horeh, Anfedrns, Un yn trio, Cym-n Number 4, A B C D E F G, Adeline. Miriam, Oymraes, i) (,r M.pir y-trthn us, iAair(2) Poliie,, 3VLac amryw: eiaui ni, chafwyd I eu henwau. Bydd pump o gorau plant yn cystadla yn nghyfarfod y prydnawn, a 6 ar yr anthem lesu fy Tvlbrynwr," yn nghytirfod yr bwyr. PENMACHNO. I MARWOLAETH MIL SOLOMON JONES.-Ar. V 18fed o'r mis hWD; yn 74 mlwydd oed. bu farw y gwr da'tifihod, yr hwn oed yn dra adnahyddus, ap, yn fawr ei barch drwy vr holl gymydogaethan hyn. Dioddefodd gystiidd trwm a phoenus am y pymthegnos olaf y bu fyw. Yr oedd yn hynod dawel, siriol, a dyoddefgar, hyd v diwedd. Y Sul olaf y bu yn y capel ydoedd Mawrth y 31ain. Gwasanaethodd y swydd o ddiaeon yn eg- lwys y Methedistiaid yn Mbenmachno am yr ysbaid maith o 42 mlynedd. Mae ei golli ef yn ?o!Ied fawr i'r eglwys a'r ardal. Claddwyd t,.f dydd' yn golled fawr Sa d wrn, pryd v gwasanaethwyd grn y Parchn. John Jones, Pandy, a J. Howell Hughes, Ysbytty. MAENAN. I ETHOLIAD Y BWRDD YSGOL.—Dyd i Mawrth diwedd- af ydoedd y diwrnod diweddaf i enwi yaigeiswyr am y pum' sedd ar y bwrdd uchod. Gan na enwyd dim ychwaneg na phnmp osgowyd costau etholiad. Ffurfir y bwrdd newydd gan y persoiiau canlynol.- Mri. Hugh Jones, Felin; Robert Hughes, Xanyfron; Evan Jones, Bryrglas; William Jones, Maesygroes; a David Jones, Hanner y ffordd.
IEISTEDDFOD UNDEBOL CWMORTHIN,…
I EISTEDDFOD UNDEBOL CWM- ORTHIN, &C. Gan nad pa mor Jwyddianus y mae yr wyl uchod yn y gorphenol, gellir dweyd fod ei rhagolygon eleni eto mor obeithiol ag erioed, gan fod cynifer o ymgeiswyr wedi anfon eu henwau i law, o ba rai ydynt a ganlyn :—Walter, Milwr, Sophia, Bugeilea y Wyddfa, Cymro, R. E., Dewi, 0. J., W. 0., D. T., J. P., Naomi, Blodwen, M. A. Williams, J. W. R., R. J., Eos y Bryniau, Oymro Bach, R. R., S. H. R., R. W., Cymro, H. W. Jones, Llanrug, M. R., R. W., Dau gyfaill, M. R. a'i gyfaill, D. Jones, a'i barti, R. Edwards, a'i barti. Bydded y gweddill o'r ymgeiswyr yn dawel eu meddyliau gan y caiff eu henwau hwythau ym ddangos yn y nesaf. Diameu y bydd yn dda gan ddarllenwyr y RHEDEGYDD ddeall fod prif gorau yr ardai yn parotoi gogyter ar Eisteddfod. AA4AAAAAA 4.A A A A A A A A A A A A A A
[No title]
Dydd Gwener y Groglith anfonodd y F:r enhinesi Bodeudyrch 0 friallu i'w gosod ai fedd larU ?.Eea 'o n flld
Y MYNWENTYDD.
Y MYNWENTYDD. Syr,—Erfyniaf am ychydig o'ch gofod i wneyd sylw byr ar Iythyr Mr Killin, ar fater y monwentydd. irn ynideinilo a gwendid ei achos, y mae yn gochel cytfwrdd a'i pwnc mewn dadl ac yn ysgrifenu ar bethau o'i ddeutu. Nid yw o un pwys i ni Ymneillduwyr pwy a awgrymodd y cyfarfod yr ysgrifenir yn ei gylch, na pha un ai y wardeniaid, ai Mr Davies, Caerblaidd, ai Mr Killin, ai yr oil mewn cyd- ddealltwriaeth a'u gilydd a'i galwodd ynghyd. Digon i ni ydyw gwybod mai nid yr Ymneillduwyr a'i galwodd. Nid yw o un pwys i ni ychwaith pwy a roddodd restr y taliadau gerbron y cyfarfod. Digon i ni eto ydyw gwybod mai nid yr Ymneillduwyr. Gofyna y gwr parchedig ai offrwm ydoedd unig arfer y plwyf. Atebaf ie, a phan y byddai talu gofelid am gyhoeddi y swm a'i alw yn offrwm. Onid ydyw cyfarfod Garregddu yn proti mai clyna oedd yi arfer, Digon posibi i mi ddweyd fel y dywed Mr Killin, fod offrwia yn sawru o Babyddiaeth, oblegid yr wyf yn credu felly. Credaf hefyd fod i Ymneillduwr dalu mwy am le beddrod, nag sydd angenrheidiol i ddwyn costau yfonwentynanghyf- iawnder. Dywed Mr Killin hefyd, fod ei weithredoedd caredig tuag at Ymneillduwyr wedi tynu arno wg ei gyfeill- ion eglwysig. Os yw cymwynasau mor fychau yn cyttroi eu digofaint, y mae yn proti yn Itmlwg na ddylai hawliai y plwyfolion yn y monwentycld fod at drugaredd y fath rai. Gwna hefyd restr o'i weithredoedd daionus y rhai a wnant ar yr ainod grasol fod iddynt dalu ei ofynion. liywed fod y 'Celt' ar 'Gwalia'-dau elyn anghymodlawn—yn cytuno i gyhuddo Methodistiaid Gorllewin Meirionydd, o gyfyngu claddedigaeth y marw i'r pregethwyr a'r gweinidogion, a chodi tal o bum' swllt yr un am eu gwasanaeth, ac nil. welodd efe neb yn ceisio gwadu hyny. Pa angeurhaid sydd am wadu dim a ddywedo y Celt a'r Gwalia am y Methodist- iaid Calfir.aidd. Os yw y gwr parehedig yn tynu ei holl gasgliadau mor ddiofal a hyn draain o'i wrandawyr, Y mae y Celt a'r Gwalia yn anghywir, ac nid yw yn beth anghyff- redin iddynt fod felly pan yn ysgrifenu am y Methodistiaid Calfinaidd. Hefyd nid wyf yn gwyhod am bwyllgorau wedi eu penodi er dylanwadu yn anheg ar y perthyuasau i gladdu dan y drefn newydd. Gwn na wnael digon yn y eyfeiriad hwn. Yn hytrach yr ydim wedi bod yn esgeulus hyd anflyddlondeb i'n hegwyddorion. Dywed fod rhai wedi nacau cychwyn cynhebryngau am na chaent gladdu hefyd. Y mae yn ddigon tebyg. Yr wyf yn ei ystyried yn wendid ynom na buasem oil yn gwneyd gyifelyb. Cyhudda ni o droi yn ol cyn cyrhaedd y fonwent. I ba raddau yr ydym i'n beio am hyn, barned y rhai na thywyllent addoldai yr Ymneillduwyr, ar achlysur yn y byd hyd yn nod cyfarfod y Feibl Gymdeithas. Pa wahaniaeth gyda golwg ar y ddadL hon nad yw y gair "offrwm" yn neddf y claddu. a pha rwymau sydd arnom ni i gymeryd i ystyriaeth arfer gwyr eglwysig yn Ne ac Gogledd Cymru. Os fdyw y gwr parch- edig yn meddwl fod rhywbeth yn ei Iythyr o'r dechreu i'r diwedd yn berthynasol, y mae yn ddigon o goniiemniad ar y ddisgyblaeth feddyliol yr aeth drwyddi. Dywedais ei fod wedi tori cytundeb dealledig. Paham na fuasai yn son rhywbeth am hyny yn berthynasol. Ychwanegaf unwaith eto mai offrwm. ydyw unig arfer y plwyf, nad oes gan yr ofteiriad hawl i ddim ond offrwm gwirfoddol, ddarfod i'r offeiriad geisio hawl gan y trethdalwyr, ddarfod i'r trethdal- dalwyr wrthod ei rhoddi iddo, ac nad oes neb ond cyfeillion rv ofteiriad a feia unrhyw un am weithredu yn ol pende-fyn- li»d y trethdalwyr. Dwyn ar gof y pethiru hyn oedd-<'y unig arncan yn ysgrifenu. Am hyny ni ilinaf chwi mwyach ar y pen hwn. D. ROBERTS.
CYFARFOD ORDEINIO MR. R. H.…
CYFARFOD ORDEINIO MR. R. H. PARRY. Nos Sadwrn, Sul, a LIun y Pasg, ordeiniwyd Mr R. Parry, yn weiuidog ar eglwys (A.), Eettws, Abergele. Nos Sadwrn, am 7 o'r gloch, ar Sul am 10 a 2, pregethwyd gan y Parch W. B. Marks, Criecieth. ac am 6 gan y Parch W. E. Jones, Colwyn. Am 10 boreu Llun, cafwyd anerchiad ar "Ffurfiywodraeth Eglwysig," gan Mr Jones, Colwyn. Dywedai fod y cyfarfod yn eithriadol, ac d dan yr amgylch- iadau y goddefir iddo ddweyd ychydig am y fli-Lif a' gredir gan yr Annibynwyr, a chafwyd ganddo sylwadau gwerth- fawr a hyny yn fyr a phwrpasol. Yna galwyd ar y Parch E. C. Davies, B.A., Menai Bridge, (yr hwn y bu Mr Parry, o dan ei addysg), a holodd y cyfaill ieuainc ar brif athraw- iaethau Cristionogaeth, ac atebodd hwynt yn effeithiol a. boddhaol. Yna offrymwyd yr Urdd Weddi gan Mr Davies. Wedi hyny rhoddodd ychydig anogaethau i'r gweinidog- ieuanc, yn sylfaenedig yn benaf ar gyngor Paul i Timotheus, Ymarfer dy hun i ddnwioldeb. Da. genym allu dweyd fod y Parch E. C. Davies, yn dwyn y dystiolaeth uch.tf i Mr Parry, am ei gymeriad moesol, a dywedai y barnai yn uchel am ei grefyddolder. Yna cafwyd anerchiad gan y Parch D_ D. Richards. Nantglyn, ar "Ddyledswyddau yr eglwys." Gan fod yn y cyfarfod nifer o gyfeillion o Ffestiniog, wedi dod yno i ddangos eu parch i Mr Parry, teimlid mai priodol fyddai cael gair gan rai ohonynt, a galwyd ar Mri M. 0. Williams, G. J. Evans, ac Edward Young, a dadganent yn gylioeddiis eu llawenydd o gael bod yno ar yr achlysur o ordeinio i gyflawn waith y weinidogaeth, en cyfaill a'u cyd- aelod crefyddol yn Hyfrydfa. Yna cafwyd gair gan Mr Parry o i deimlad, acamlwg ydoedd ei fod yn teimlo i'r byw bwvsigrwydd y gwaith ac oedd ef wedi ymaflyd ynddo. Am 2 o'r gloch dechreuwyd gan Mr Richard, Nantglyn, a, phregethwyd gan y Parchn J. P. Evans, Henryd, a E. C. Davies, ac am 6 yr hwyr gan Evans a Davies.
I YMA AC ACW.
I YMA AC ACW. Dywedir fod Mr. Macdonald, prif-lywodraethyd l y Times yn bwriadu rhoddi ei le i fyny. Mae Mr. Conybeare, A.S., wedi cael ei wysio am dori y gyfraith o dan Ddeddf y Troseddau. Bu dros un-mil-ar-ddeg o bersonau ar ymweliad S Chastell Windsor ddydd Llun y Pasg. Mr. Llewelyn Hugh Jones, Gwrecsam, mab hynaf Canon Jones, Llanrwst, sydd wedi ei benodi yn Dderbynydd Swyddogol dros Ogledd Cymru yn lie Mr William Evans,, Caer. Da fuasai cael gwybod a all Mr. Jones siarad Cymraeg da-digon o Gym- raeg i ddwyn achos cyfreithiol yn mlaen. i