Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
7 erthygl ar y dudalen hon
NODIADAU CYFFREDINOL. I
NODIADAU CYFFREDINOL. Mae papyr Seneddol newydd gael ei roddi allan yn cynwys adroddiad Mr. Pierce Joyce, un o Ar- olygwyr Carcharau yn y Werddon, ar driniaetli Mr. W. O'Brien, A.S., yn ngharchar Clonmel, yn mis- oedd Ionawr a Chwefror diweddaf. Mae yr aclrodd- iad yn cynwys y ffeithiau canlynol, y 11ai, fel y gwelir, sydd yn anghytuno mewn llawer o bethau ag adroddiadau y gwahanol newyddiaduron. Dy- wedir na arferwyd unrhyw orfodaeth anheg tjiag ato na chafodd ei daflu ar lawr ei gell; na thyn- wyd ei ddillad oddi am dano tra yr oedd efe yn gor- wedd ar lawr na fu iddo un amser syrthio i lewyg na chafodd ei freichiau eu niweidio y bu i'r ys- garmes rhyngddo ef a swyddogion y carchar barhau am chwarter awr; y cymerwyd ei lygad-wydrau oddiarno rhag iddynt gael eu tori; ei fod wedi eu cael yn ol mor fuan, ag y gofynodd am danynt; na fu hebddynt ond am un prydnhawn yn unig na fu Mr. O'Brien un amser yn noeth yr oedd crys y carchar am dano yn barhaus bu yn aros heb ddim ond y crys hwn am dano am wyth awr fod gwlan- eni a dillad newyddion ynfei ymyl ar hyd yr amser hwix fod llywodraethwr y carchar wedi gorchymyn ar i dan da gael ei gadw er codi tymheredd y lie fod meddyg y carchar yn myned ar ei lw ddarfod i Mr O'Brien wrthod ateb ei gwestiynau yn nghylch ei iechyd, &c. Gwelir pa mor dra gwahanol yw yr adroddiad swyddogol hwn i'r hyn a gyhoeddid yn y newyddiaduron, ac a leferid gan bersonau cyfrifol a dalasant ymweliadau personol a Mr. O'Brien. Y dull a gymerwyd i dreulio y Pasg yn Nghymru ydoedd drwy gynal cyfarfodydd i bregethu, cyfar- fodydd i gystadlu, ac hefyd yr oedd y bel droed yn rneddu atdyniad ryfeddol i filoedd o bobl ieuainc, Mae yn ddiameu fod gan y Saeson eu pel droed hwythau, ond yn ychwanegol at hyny, cafodd y byd Seisnig ei ddyddori a'i gynhyrfu gan areithiau gwleidyddol. Siaradai Mr John Morley yn New- castle dydd Llun, a gwnaeth gyfeiriadau at Fasttr Biwgr" y Barwn de Worms. Effaith y mesur hwn, meddai Mr Morley, a fyddai codi pris y siwgr, a gobeithiai y byddai i'w wrandawyr-sef Cymdeithas Gyfunol y Peirianwyr—arfer eu holl ddylanwad er atal i fesur niweidiol o'r fath gael ei basio. Sylwai y siarad wr ei fod ef yn ffafriol i leihau oriau llafur y dosbarth gweithiol, ond yr oedd o'r farn bendant fod yn rhaid i leihad yn yr oriau hyny gymeryd lie drwy ymdrechion y gweithwyr eu hunain, ac nid drwy ddisgwyl i'r Senedd wneyd hyny. Nid oedd efe yn erbyn y symudiad wyth awr, ond yr oedd yn erbyn y mesur Seneddol wyth awr. Yr un dydd yr oedd Ardalydd Ripon yn areithio yn Mirfield. Dy- wedai efe mai un o arferion y Ceidwadwyr bob amser ydoedd gofalu am fuddianau un dosbarth ar- benig yn y wlad, a hwnw yn ddosbarth bychan iawn. Ond yr oedd y blaid Ryddfrydig yn wastad- ol yn gofalu am les y cyhoedd yn gytt'redinol, felly yr oedd efe yn barnu fod y Llywodraeth gyda'u Mesur Siwgr yn myned i wrthdarawiad union- gyrchol ag un o egwyddorion 'sylfaenol y blaid fawr Ryddfrydig. Gyda golwg ar Lywodraeth Gartrefol, datganodd yr Ardalydd ei huuan yn gymaint Ym- reolwr ag y bu erioed. V Dydd Mawrth yr oedd Ardalydd Salisbury yn Mryste yn anerch dau neu dri o gyfarfodydd. Yn un o'i areithiai vmdriniai a'r cwestiwn Gwyddelig, a safleoedd a chysylltiadau y Toriaid a'r Undebwyr, ac a neges Cymdeithas y Briallu at y dosbarth gweithiol. Dywedai fod deddf Arglwydd Ashbourne wedi profi o les annrhaethol eisioes yn y Werddon, ac fod amryw o dirfeddianwyr yn y wlad hono yn dechreu coleddu syniadau newyddion yn nghylch tir feistri. Gobeithiai y byddai i'r llywodraeth lwyddo i estyn perchenogaetli wladwraidd i'r Werddon, a rhoddi lly wodraethiad Ileol i'r Gwyddel- od, ond ei roddi yn y fath fodd fel na fyd-dai i'r mwyafrif allu gormesu ar y lleiafrif. Yr hyn oedd ar y Werddon ei eisieu ydoedd gweinyddiad pender- fynol a manwl o'r gyfraith; nid oedd dim ond hyn a'i dyrcliafai i fedi o fanteision gwlad wareiddiedig. Os byddai i'r Saeson golli eu gafael ar y Werddon, byddai iddynt golli perl disglaerjo'r Goron Brydeinig, oherwydd byddai argyhoeddiadau pobl Ymerodrol wedi ymadael oddi wrthyt. I MAENTWROG. 111 TEULU Y PLAS.—Y mae y boneddwr haelfrydig o Tanybwich a'i deulu wedi cyraedd yma, ac ymddengys vn bwriadu aros hyd ddiwedd yr haf. Y mae teulu y Maen yn falch'o hono, am.ei fod yn foneddwr ag y maetn bob amser yn dymuno ei anrhydeddu. CYFARFOD PREGETHu.-Cynaliodd yr Annibynwyr yn Gilgal ac Utica eu cyfarfod ar nos Sad wrn, Sul, a Llun y Pasg. Y gwahoddedigion eleni oeddynt y Parch R. Williams (Hwfa Mon), Parch D. M. Jenkins. Lerpwl, a'r Parch. R. P. Williams. Ebenezer. Torodd y blaenaf ei gyhoeddiad, ond llwyddwyd i gael y Parch J. R. Parry, Bethania yn ei le. Cafwyd cynulliadau Iluosog, a phregethu gwir effeithiol. Da genym ddeall fod ein cyfaill ieuanc Mr J. R. Jones (Gerallt), wedi llwyddo i enill Tystysgrif y Parch R. H. Morgan, M.A., mewn Llawfer yn ol cyfntidrefn Phonographia neu gyfasiad Cymraeg o gyfimdrefn Mr Pitman. Y mae ymdrechion y gwr ieuanc hwn yu dangos beth a all benderfyniad ei wneyd, nid oes ond ychydig fisoedd er's pan y mae wedi ymgymeryd a dysgu Llawfer, ac fel y mae yn hJsbys y mae wedi llwyddo i enill amryw wobrwyon mewn barddoniaeth yn ol y mesurau caethion. Buasal yn ddagenym weled mwy o'n dynion ieuanc yn dilyu esiampl y gwr ieuanc liwn trwy gyfaddas ueu hunain at lenwi sefyllraoedd o hwysigrwydd mewn cymdeithas. Da iawn, eled rhc'.gddo eto i dd:sgu y Saesonaeg yn ol awgrymiad .Mr Morgan, Y mae yma. hefyd un arall ar y ffordd i gyraedd yr un safle yn gyfundrefn hon sef Mr John Edward Jones, clere, yn i!gwasi)nae.th W. H. Me Conell, Ysw., yn ei chwarelau yn Towyn Meirionydd. Hyderwu mai felly y bydd yn fuan. Yr eiddoch yn gywir-EINYDD. i
MARWOLAETH MR W. MONA WILLIAMS,…
MARWOLAETH MR W. MONA WILLIAMS, DEGANWY (GYNT 0 TANYGRISIAU.) Gyda chryn lawer o ciristwel-i y daetli y newydd i'n clustiau fod y brawd ffyddlon^a doeth hwn wedi gadael y fuchedd hon. Cymerodd yr amgylchiad le bore dydd Mercher diweddaf, ar ol iddo fod yn cwyno am wytlmosau o'r bronchitis, a gwanhau y nerth, nes o'r diwedd weithio angau, ac yr ehedodd ymaith at yr Iesu, yn ei 80 mlwycld o'i oedran. Nid oedd cyfarfod a Daw yn beth dyeithr i William Williams, yr oedd wedi ei gyfarfod filoedd o weith- iau yn ystod ei fywyd yn ordinhadau ei dy, ac yn y weddi ddirgel, a diau y gallasai efe ddweyd wrth gyfarfod ag angau fel y dywedodd Jacob wrth gyf- arfod ag Esau ei frawd, "Gwelais dy wyneh fel pe gwelwn wyneb Duw." Yr oedd treulio oes faith fel yr eiddo ef mewn blasus gymundeb a Duw fel gwas ffyddlawn a doeth, yri "troi tywvllwch iddo yn oleu ddydd." Na, nid oedd yr hen frawd yn ofni marw. Galwai ar ei gyfeillion ato i'w ystafell wely iddynt gael gweled pa fodd yr oedd dyn duwiol yn marw," Teimlir cliwithdod gan lawer am dano yn Nyfliyn Conwy, ac yn enwedig ei hen gyfeillion yn Ngorllewin Meirionydd. Adgofir ei ddoethineb, ei hwyll, a'i dduwiolfrydedd, am fiynyddoedd lawer. Cyflenwi y byddai efe lie bynag y byddai, a theimlir o lawer man wagle ar ei oh mae y byd yma dipyn yn ivvy gwag i ni ar ol ei golli, y cyfaill mwyaf genial, ieuangaidd ei yspryd a welsom erioed-yn gallu cydfvned ä phob symudiad, ac ambell waith yn rhagweled nes bod yn foddion igreu symudiadau yn ei ardal neu ei wiad. Llawn fwriadai symud yn 01 i Tanygrisiau ddiwedd yr haf, os cuffai fywyd, ond yn lie hyny, Duw a'i s.ymudodd ef ato ei hun i fwvnhau gwlad heb dymestl, nac awel oer, lie y caiff anadlu yn rhycld mewn eangder mewn gwlad well. Yn wir, y mae y nefoedd yn gwisgo swyn a dv- munoldeb ychwanegol pan gofir, os awn yno, y ceir cwmni William Williams yno hefyd. Ni theimlir ei golled yn fwy yn unman nac yn ei gylch teulu- aidd gyda ei anwyl unig ferch a'i phriod garedig a'r phlant. Mawrhawyd y gymdeithas o'i ddau tu ni chafodd neb well gofal nac efe gan berthynasau, a diameu mai y fraint uchaf ganddynt hwythau oedd gwasanaethu ar y fath un a'u tad. Ei Dduw ef a fyddo yn Dduw iddynt liwythau, ac i'w plant. Y CLADDEDIGAETH. Cymer y gladdedigaeth le dydd Sadwrn nesaf. Cyrhaedda orsaf y L. & N. W. Railway o Deganwy tuag un o'r gloch. Cychwynir oddiyno i gapel Bethesda, pryd y cynelir gwasanaeth crefydd ol, ac yr eir oddiyno i'r gladdfa, y cemetery newydd. D. JONES, Garregddu.
PENRHYNDEUDRAETH.I
PENRHYNDEUDRAETH. LLYS YR YNADON,—Dydd Iau, o flaen Mr. John Jones, Dr. Roberts, a Mr. E. P. Jones. DIFFYG DEEINIO YN BEIODOL.—Cyhuddid John Roberts, Tyllwyd Terrace, Trawsfynydd,o esgeuluso gwneud carthffosydd priodol yn nglyn a'i dai yn Nhrawsfynydd. Bu yr achos hwn o dan sylw am- ryw droion o'r blaen. Goi chyn-iyiiocld yr ynadon fod i'r tai gael eu oau i fyny. TADOGI-Mary Williams, Teiliau House, Ffestin- iog, a gyhuddai Evan Roberts, Pongwern, o fod yn dad i'w phlentyn. Ymddanghosai Mr. Jones-Morris dros yr achwynyddes, a Mr. R. Walker Davies dros v diffynydd. Wedi holi tystion am gryc. amser o bob ochr taflwyd yr achos allan. CAPW or HEB DRWYDDED.— Thomas Winslow, 'supervision,' a gyhuddai Henry Williams, Gelli Isaf, Blaenau Ffestiniog, o gadw ci heb drwydded. Methodd y diffynydd a phrofl ddarfod iddo wneyd y cais angenrheidiol fel amaethwr i gael trwydded heb dalu. Dirwywyd ef i swllt a deg, a chwech o gostau. YMOSODIAD.-Elizabeth Hughes, a gyhuddai Jane Rowlands, Tyn yr ardd, Penrhyn, o wneyd ymosod- iad arni. Rhwymwyd y ddwy i gadw heddwch am flwyddyn. TROSGLWYDDO TRWYDDED. Trosglwyddwyd trwydded yr Osmond Hotel, Penrhyn, oddiwrth Rt. Roberts, i Jane Edwards.
CLYWED
CLYWED Fod y Par.h. R. Abbey Williams, Bettws-y-t;, ed yu< troi allan fel bardd a chystadleuwr rhagorol. Ddarfod iddo fod yn dra llwyddianus mewn uystad- leuaethal1 oddtutu y Pasg. Fod gwarchaidwaid Llanrwst wedi llwyddo fel arfer i benodi eu swyddogion a'u pwyllgorau am y flwyddyn nesaf heb ymhel o gwbl ag enwadaeth ij,, gwleidyddiaeth. Fod yn ofynol i fechgyn ardal Llanfrothen, fod ar en awyliadwriaeth a pheidio afloovddn at' heddwch pobl y lie. Ile Mai y ffordd a gvmerodd un i'w hargyhoeddi oedd defnyddio rll yw offerm yr hwn a wuaeth" argralf" pur anymuuol ar "wyneb "nil ohonynt. Dylai hyn fod yu rhybudd, rhag digwydd fo gwaeth etto. Fod na arferiad gwarthus yn mysg nierched a hechgyo ieuanc yr un lie, set:aros yn ui-i o flaeu drws cape! i lygadrythu ar bawh fvdli yn paaio heibio. Mae yu resya dwend lod y dosbarth diweddaf yn a lodau o'r seiat. Mai i gapel Annibynol y Tabernacl, Llanrwst, y bydli Mr. Robert Hughes (Clan Collen) yn myned ar hyn o bcyd. Fod Mr. Hu; lies yn uu o d iiaconiaid mwyaf galluog a dylanwadol y Methodistiaid yn sir D iinbych er's dros chwarter canrif. Fod Mr. H. Griffiths-Owen yn agor hen fasnjehdy y diweddar Jones Bach, dydd Mercher nesaf. Fod rhagolvgon am gyfarfod llenyddol hwybog yo. Seioii, Blaeuau, nos Weuer fheao), Dewi Mtvutii yn arwain. Fod paratoi rnawr gogyfer a'r Eisteddfod ddydd Sul diweddaf, yn Llanrwst, fel y bu amryw yn g060,J eu byrddau yn baiod. Mai pnf waith rhai yn Eisteddfod y Pasg oedd iluchio pt-thau at eu gilydd, tra y byddai rhywun yn canu neu adrodd. Y buasai yu well i'r rhai hyny aios allan, os na,l oodd ynt yn dewis gwrando eu hutiaiu, gan en bod yu rhwystr i erail!. Fod llawer o wragedd Scotiand Street, mor falch fod y cor wedi enill fel y dariu iddynt losgi uiwy o gauwyllaa nay; arter. I un wraig geisio myned i Landudno dair gwaith, oriel gan faint ei ilavvenydd oherwydd y cor iddi aros galtlef. Fod un o honyut wedi ihedeg i fyny o'r station, mor gynted ag y clywodii am y fuddugoliaeth, gan wacudi tod ga-nddi wyth o ffenestri," ac y goleaai hi bob un. Na ddarfu i'r arweiovdd foddio poD un o honynt, galll iddo naeau gwisgo fecial ar byd y dydd. Mai merch ieuanc o Lanrwst oedd yr un fuddugol ar y 'Serch lytliyr yn Tyn-y-groes. Mai mewn capel yn Llanrwst y gwelodd hi wrthrych ei sercli gyntaf I un brawd fod yn alluog i godi tipyn o liwyl yn ngliyfarfod yr Annibynwyr* trwy ganu comic song. Fod un fercli ifanc yn Llanrwst yn myned o dy i dy i ganmol dyn ieuanc. Ei bod hithau erbyn heddyw wedi troi, ac yn ei gasau fel. un o'i gelynion duaf, Beth yw'r achos ? onid cenfigen ?
ACHOS DIFRIFOL YN FESTINIOG.
ACHOS DIFRIFOL YN FESTIN- IOG. DYNES WEDI YMGROGI YN NHAN- YGRISIAU. Brydnhawn ddydd lau, cymerodd digwvddiad tra difrifol le yn Nhanygrisiau, drwy i Jane Jones, priod Mr Robert Jones, chwarelwr, grogi ei hunain. Y gwr ei hunain a'i cafocld mewn ystafell yn mhen uchaf y ty. Cyflawnodd hunan-laddiad yno drwy rwynio cortyn wrth ddistiau yr ystafell a hongian wrtho. Bernir ddarfod iddi wneyd hyny er's rhai oriau cyn i'r gwr ddychwelyd oddiwrth ei waith.. Dynes ganol oed ydoedd, ac brI' oedd yn wael ei hiechyd, ac yn isel ei hysbryd er's tro. Cydym- deimlir yn fawr a Robert Jones, yn ei brofedigaeth ch werw.
[No title]
CYMDEITHAS DAMWEINIAU AC AFIECHYDVOTTY A BOWYDD.—Mae cyfrifon y Gymdeithas uchod am y flwyddyn yn diweddu Mawrth 30ain, wedi dod allan eleni etto, ac ymddengys fod nifer fawr wedi derbyn claf-dal yn ystod y flwyddyn. Y mae un o bob pedwar o'r gweithwyr wedi derbyn tal yn ystod yr amser hwn o Drysorfa Cymdeithas Afiechyd. Mae yn bleser genym weled fod Cymdeithas Dam- weiniau wedi cyfranu mor haelionus. Mae taliadau y flwyddyn yn C247 15s lOc ar Ddamweiniau, a X197 3s 10c ar Afiechyd. Yn gwneud cyfanswm o £ 444 19s 8c. Yn ngwyneb gofyniadau trymion yn. ystod y flwyddyn ddiweddaf mae yn weddill mewn Ilaw,9477 10s 11c iddechreu yflwyddyn hon. Mae llwyddiant mawr y cymdeithasau i'w briodoli i hael- ioni cadeirydd y Owmni, F. S. Pereii,al,,Ysw., gan ei fod yn cyfranu dros gan' pbnt yn flynyddol atynt.
DYDDIADUR Y FFUG-FONEDDWR.
banjo. Ffraeo'r forwyn am beidio dod adref cyn y seiat. Bu raid i mi wrando arni yn dweyd wrthyf beth oedd testyn y pregethwr. Yr oedd yn fyr iawn wrth lwc. Pan ddechreuodd adrodd penau y bregeth bygythiais fyned i n01 yr heddgeidwaid. Dyna ddigon bellach o Ddyddiadur y Swell," neu aiff cieh darllenwyr yn sal uwch ei ben fel finau. Cymeraf gatied o baco yn awr i dynu bias y fath ysbwrial coegaidd oddiar fy ngenau. Yr. wyf fi yn perthyn i'r seiat hono, arwyddair yr hon ydyw yr hen ddihareb anwyl, Cas gwr na charolr wlad a'i baco." JOHN FOX.