Y Rhedegydd

Y A'R Y SAETH A'R r/YVA- Nid yw yn iawn i le mor Gymreig a gvvladgarol ag ardal Ffestiniog adael i Ddydd Gwyl Dewi Sant basio heibio heb ryw fath o ddathiiad llenyddol. Mae llawer iawn o ardaloedd lIaieu poblog- aeth, ac yn sicr llai (o ran nifer. beth bynag) eu llenorion a'u csrddoriou, wedi ymysgwyd yn y blynyddau diweddaf i geisio anrhydeddu cotfadwriaeth r hen Sant. Mae Ffestiniog yn gyffredin, yn arfer bod ar flaen yr ocs yn nglyn a lluaws o symudiadau dyngarol a chenedl- garol, Onid oes fodd cychwyn rhyw symudiad at ddydd Gwyl Dewi nesaf? Ni ellir disgwyl iddo fod yn ddim mawr ac eang, gan fod yr amser yn fyr. llwyr- ach yn mhen y flwyddyn etc, ond cych- wyn eleni, y gallesid cael rhyw ddathiiad a fuasai yn urddasol iawn. Beth fyddai i Dr. Roberts, Mr. Pari Haws, a Mr. Hughes y Bane, feddwI am hyn ? Mae yn ddiameu fod yma gyflawndf5r o gyfeill- ion a ddeuai gyda hwy. Yr wyf yn deall fed y Cymdeithasau Llenyddol yn symud yn y cyfeiriad hwn. A da iawn genyf glywed eu bod yn gwneud hyny. Credaf fed He i ddathiiad arall. gan mai i'r ieuenctyd, bron yn gwbl, y tybygaf y cyfrngid un y Cymdeithasau Llenyddol. Gadawer i ni gychwyn heb ymdroi Mae Marwnad Bryfdirar ol y diweddar Evan Roberts, Brynmelyn, newyddgaelei chyhoeddi o Swyddfa y Rhedegydd. Hon oedd y Farwnad fuddugol yn Eisteddfod yr Annibynwyr, y Nadolig diweddaf, ac y mae yn llawer iawn mwy o werth na'r wobr a roddwyd am dani. Ehydd y beirniad, sef y Prif-fardd Pedrog, ganmoliaeth uchel iddi. ac y mae yn cyfldwn haeddu. Mae gan Bryfdir ddawn amlwg i farwnadu, a grdl gyflawni Hawer iawn o orchestion yn y cyfeiriad hwn. Mac gemau prydferthaf yr awen i'w canfod yn disgleirio yn rohob peniil o'r farwnad. Pe buasai lie ar fy fy rhan buaswn gyda phlesgr yn dyfynu darnau, Ond mae y cyfansoddiad yn nghyraedd pawb. Nid yw y pris or.d tair ceiniog. Bydded pob un yn feirniad drosto. Dylaswn fod wedi dweud y ceir dat-lun o I vmhddrych y farwnad ar y wyneb-ddalen. Mae Esboniad y Parch Richard Humphreys, y BoBtnewydd, a'r Lyfr Exodus newydd gad ei gyhoejdi gan Gwmni y:\Vasg Genedlaethol, Caernarfon. Mae canoedd wedi cael prawf ar fedrus- rwydd Mr Humphreys fel esboniwr drwy ddarllen ac efrydu ei gyfrol ragorol ar Genesis. Nid yw y llyfr hwn yn 01 i hwnw. Gallwn feddwl ei fod wedi ei gyfaddasu yn arbenig at ddeiliaid yr Ysgol Sul. Cant ynddo ffrwyth aailleniad manwl a sylwadaeth graff. Prill y gallasent daro ar ddim mwy gwerthfawr at ddeall llyfr dyddorol fel Exodus. Yn wahanol i lawer o esbonwyr Cymreig, y mae Mr Humphreys yn ysgrifenu mewn arddull semI a chiir. Mae ei Gymraeg yn brydferth a detholedig-, sc nid oes berygl i neb gamddeall yr hyn a ysgrifenir ganddo. Mae yn ddiameu y caiffy gwaith hwn o'i eiddo gylchrediad hslaeth iawn. Mae argraphwaith y Ilvfr yn nodedig o lan a chlir, fel pobpeth a ddygir allan o swyddfa y Wasg Genedlaethol. Ei bris ydyw tri swlIt.

BETHESDA. 1 Y Royed Ilandbell Bingers.-N os Lnn, yn Neuadd y Farchnad, cafwyd y pleser o wrandaw y Cwnim ardderchog richod. Yr oedd y tywydd yn nodedig o anffafriol end daeth tyrfrtfawr ya nghyd, a chafodd pawb eu boddhaii tuhwnt i'w diogwyliadau. Gwelscm ainryr Weinidogion, a phrif foneddwyr yrnrdal yn my eg y dyrfa. Bu raid ail-chwareu yr litn don Babel" drosodd a throsodd drachfn) ac yr oedd y canu yn fendigedig. Dylai pob tref ac ardal ddal ar cyfleusdra liwn i gly wed pi-if law-glychwyr y byd-Deilliol.

CYNGOR SIROL iEIn- IONYDD. Dydd Iau, cynaliwyd cyfarfod neillduol o Cyngor Sirol Meirionydd yn y Bala i ystyried a thrafodd (1) y cynllun am addysg ganolradd yn y sir fel y mae wedi ei gyhoeddi gan Ddirprwyaeth Elusenau; (2) i yslyried a thrafod penau deddf neu freinlen er cyfan- soddi Prif-athrofa Cymru fel ei mabwys- iadwyd yn Nghynadledd Gyfunol y; Brif- athrofa a gynaliwyd yn yr Amwythig, ar y 6ed o Ionawrdiweddaf, yn nghyda chofnodiad ar y freinlen fwriadedig wedi ei dynu allan gan Dr. Isambaid Owen. Llywyddwyd gan Mr. A. Osmond Williams, U.H,, ac yr oedd nifer dda o aelodan wedi dod yn nghyd. Darllenwyd llythyrau oddiwrth Fwrdd Ysgol Llanbedr a chyfarfod misol Gorllewin Meirionydd o blaid sefydlu pum' ysgol yn y sir, ac oddiwrth Fwrdd Ysgol Ffestiniog o blaid tair ysgol. Cynbygiodd Mr. Haydn Jones, Towyn, fod y cynllun o Addysg Ganolradd yn cael ei dderbyn gyda'r eithriad o fod yr adranau 84 a 91 yn cael eu rhoddi i mewn fel y cyflwynwyd hwy gan Gyd-bwyllgor Addysg ac yn lie y rhai a roddwyd i mewn gan Ddir- prwywyr yr Elusenau. Eiliwyd gan Henadur Lewis Lewis. Yr Henadur Edward Jones a ddywedodd nad oedd raid i'r cynllun wrth ond ychydig amddiffyniad ar ol araeth glir Mr. Haydn Jones. Yr oil oedd arnynt eisieu ydoedd cyfranu addysg, nid i ryw ardal neillduol, ond i'r holl sir (clywch, clywch). Yr oedd Bala, Dolgellau a Ffestiniog wedi dangos fod ganddynt bob hawl i'r ysgolion. Ond a oedd y pwyllgor i aros yma, ac i esgeuluso parthau ereill o'r sir ? Byddai hyny yr anghyfiawnder mwyaf nid yn unig i'r treth- dalwyr ond i ieuenctyd y sir (clytfch, clywch). Y Cyngborwr E. Parry Jones a sylwodd fod ysgolorion yn myned ar gynydd Yr oedd yn cofio y drafodaeth pan y ceisiwyd sefydlu un coleg, fod rhai yn dweyd fod yr un hwnw yn ormod, a phan y ceisiwyd tri dywedwydfod un yn ddigon, ond pan gafwyd y tri yr oedd yr un wedi myned yn gryfach. Yr Henadur Jonathan a ddywedodd ei fod ef yn rhyfeddu at y llythyr a dderbyniwyd oddiwrth Fwrdd Ys-ol 1, festiiiiog yn pleidio tair ysgol. oblegid yr oedd pawb ac yr oedd ef wedi bod yn siarad a hwy yn cymeradwyo cynllun y pwyngor (clywch,, clywch.) Sylwai yr Henadur Andreas Roberts os edrychirar Addysg Gftnolraddol a'r y^gohou canolraddol o gyfeiriad arianol a masnachol yn unig. Y m'?e y cvfeillion hyny sydd am ddim ond tair ysgol Ganolraddol i'r sir yn bur agos i'w lie, gan y byddai y dosparthiadau ysgolion yn fwy cyfartal i'w gilydd o ran poblogaeth, a gwerth trethiadol a gallu i dalu yn well i'r Staff angenrheidiol i gario yr ysgolion yn mlaen. Pe y rhoddid Towyn, Abermaw, a Dolgellau yn un dosparth ysgol, I byddai ei boblogaeth felly yn 20,000, a'i werth trethiadol oddeutu £ 97,000, yr hyn fyddai bron yn gyfartal yn y pethau hyny i ddosparth ysgol Ganolraddol Ffestiniog, ac ni byddai y draul ond i gyfarfod ag un Staff yn He tair. Ond pan gymerir i ystyriaeth arwynebedd y dosparth gynygir i ysgol gan- olraddol Dolgellau, sydd yn cyraedd o Din as, Mawddwy, Abeillefeni, Talyllyn, Corris, Pennal, Aberdyfi, Abergynolwyn, Towyn, Abermaw, Dyffiyn, Harlech, Talysarnau, ae i gyrion Trawsfynydd. Y mae traul ac lanhwylustod mawr yn cyfodi i'r boblogaeth i gyrchu eu plant i Dolgellau, o'i gydmaru a dosbarth ysgol Ffestiniog, He y mae y boblog- aeth yn llawer nes i'w gilydd, a'r ysgol. Gan hyny credai y dylai egwyddor y cynllun sirol o ddwyn yr ysgolion canolraddol mor gyfleus ag oedd bosibl i'r boblogaeth, bwyso o blaid cynllun Pwyllgor Addysg y Sir, o sefydlu y nifer a gynygir yn y scheme. Ar gynhygiad yr Henadur Edvyard Jones, braslun siarter Prif-athiofa i Gymru.

MARWOLAETH "MR DAVID JAMES OWEN. (Allan o'r Columbia Americanaidd). Boreu Ionawr 20, ar ol dwy wythnos o gystudd trwra o'r typhoid fever, bu farw David James Owens, o'r ddinas hon, yn 30 oed. Unig fab ydoedd i Mr a Mrs Hugh 0 Owen, masnachydd esgidiau ym Blaenau Festiniog. Yroedd yn gefnder i David a Hugn R Jones. Daeth ef a'i briod ac un plentyn drosodd i'r wlad hon tua phedair blynedd yn ol. Dyn ieuanc, bywiog a thalentog ydoedd. Dringodd i sefyllfa bwysig gyda'r Illinois Central Railway Co., fe clerk. Gwaith profiadol iddo. Yr oedd gan y cwmni feddwl uchel o'i fedruwwydd. Yr oedd yn ddiacon gweith- gar yn eglwys Annibynol Scisnig Brighton Park. Cafodd gladdedigaeth parchus foreu Sul, Ion. 22. Am 10.30, aed a'i weddillion i'r capel, lie y cynaliwyd y gwasanaeth ang- lflddol, yn cael e! arwain gan y Parch 1' E Parker, gwein- idog yr eglwys, yr hwn a ddywedai gyda'r dagrau yn treiglo i lawr, Fod un mawr wedi syrthio yn Israel.' Mae yn ymddangos oddiwrth y tystiolaethat t fod yn un o'r rhal riwylfgmteithzarynyr eglwys, Cawsom y irainto fod wrth erchwyn ci wely ychydig oriau cyn iddo farw. Ac er fod yno le clifi-ifol iawn, eto yr oedd yno ddefnydd cysur gwele-1 dyn ieuanc yn mlodau i ddyddiau, eto yn berffaith Vmwybodol o'i ymddatodiad. Dygai tystio'aeth aglur fad iddo ffrynd i ymaflyd yn ei law, pin yr oedd braicho gnawd yn methu-y cyfaill a lyn yn well na brawd. Yr oedd y capel ynorJawno Heblaw y gweinidog, cymerodd datlfyfyriwr ran yn y gwasanaeth, a'r Parch RichllJd Pugh yn Gymraeg, Yr oedd llawer o'r Cymru wedi dod yn nghyd, Yr arch-gludwyr oeddynt dau o'r swyddfa Ho y gweithiai. dau o'r eglwys lie yr oedd yn aelod a swyddog, a dauo feibion Ffestiniog, Yna aed ag of i orphwys i Rose Hill Cemetery. Ychydig cyn ei farw teimlai yn ddwys y fath brofedigaeth fyddai y newydd i'w dad a'i fam yn yr Hen Wlad, Duw fyddo yn [Uond ei addewid i'w deulu,

MAENTWROG. I Cylchwyl Lenyddol a CAer^oro^Cynhaliodd yr Annibynwyr yn y He uchod, eu cylchwyl nos Sadwrn. Chwefror 11 eg, yn yr ysgohly Genedlaethol. Arweiniwyd gan Mr W. W, Owen, Trawsfynydd, a gwasanaethwVil fel beirniad ctrddoiol gan Mr Robert R. Reberts, Trawsfynydd. I ddechreu, eafwyd can Hen wlad fy N))adau,' gan Mr R. R. Roberts; cys- tadieuaeth ailrodd 'Y pellder rhwng nefac ufTern,' goreu Albena Williams, Fronfair, 2il Annie Williams, eto; cystadleuaeith datganu tltw y (Ion IAberteifi goreu Alhena Williams ac Annie Williams, Fronfair. adroddiad campus gan Mr J E Williams, Penrhyn* cystadleuaeth adrodd 'Cvwion gwyddau,' goren AI- bena Williams; beirniadaeth ar y traethawd 'Hanes y prif gyineriadau ynglyn a'r caethgludiad i Babilon,' gi r. u Miss Fanny Pritchanl, Ty coch; cystadleuaeth riatganu iraawd alto 'Cyfncwidlad dros y Morfa,' goreu Miss Annie Fritehard; beirniadaeth a'r| y c6f- iloliioii o lireg(,tliiii Tvfl' Willi-tilis,' goreu Mr. i<L P. Roberts, Fro«goch. Can gan Mr Richard Jones, Portmadog, yn lhagorol, Cystadleuaeth unawd Sop- rano, goreu gyda cliannioliaeth, Miss. M. A. Blunt, Maentwr>g uchaf. Beirniadaeth y Mntt'atees, goren Miss Elleii Owens, Fronoleu. Adroddiad gan Mr. J E Williams. Cystadleuaeth adrodil Ti wyddost beth ddywed fy nghalon,' goreu Ed. Humphreys, Penlan. <' an gan Mr R R Roberts, yn wir deimladwy Beirniadaeth y Cravat goreu Miss Jones, Tanygrisiau. Cystadleuaeth datganu 'Y Morwr a'i fachgeri,' goreu Mr. 0. T. Jones, Suminerhill, B!. Ffestiniog, gydag uchel ganmoliaeth. Cystadleuaeth adrodd* bydd y dymhestl ar Jcb,' cyfaital Mri R Williams, T noberts It T A Williams. Beirniadaeth ar Englyn i'r 'Bwyell.' Goreu Mr Thomas Jones, Penlan, Kaen- twrog. Cystadleuaeth dailganu y ddenawd Mae'r langerllaw." Buddugol Mri E. P. Roberts, Fron- goch, a R Roberts, Bronywern. Eeirniadatth yr yr Hosanau, goreu Miss J E Parry Borthygcst. Beirniadaeth ar y 'Chest ot Drawers.' Goreu Mr. H. Jones, Penrhyn. Adroddiau medrus gan Mr .J E Williams. l^iriiiada:'tli y Toddcidiau, cyfartal oreu, Gernllt ac Iestyn. Beirniadaeth y cry sain goreu Miss M Griffiths, Gellilydan. Cystadleuaeth araeth ddi- fyfyr ar 'Bspur,'goreu Mr Tlioinas Roberts, Bron y Wern. Beirniadaeth y 'Tea Cosy,' goreu Miss M Davies, B1 Ffestinfog. Beirniadaeth ar draethodau, goreu Mr Evan Evans, Maentwrog. Cystadleuaeth gorawl, canu Fflint,'ac 'Ohio.' Ymgeidodd dau gor, sef H yfrydfa a Gilgal. Y cor diwddaf oedd y gpreu. Cafwyd cynulliad lluosog, ac ymddygodd pawb yn wir ganmoladwy. Ysgnfenydd y gylchwyl oedd y cyfeilydd adnabyddus, Mr J E Jones.—GOH.

CLYWED. Fod "Hen Lace" o'r Penrliyn mewn cariad dwfn gyda geneth o'r onw Lizzie. Iddo gann y ddau englyn hyn iddi :— Hogen noble a gwyneblon,—ddoeth, uniawn, A thyner o gulou Yn wir, wyt ti, Lizzie Ion, Liwgar a theg olygon. 0, dduwies deg, dy ddewis cli,-a wnaf 0 flaen neb wy 'n hoffi Tlyse.cli, yn wir. wyt, Lizzie, Na neb a adwaenwn i. Fod yr hen lane mor ddall yn ei seich nes y llithrodd l gyflawni gwail yn ngliyich ei englyn cyntaf. Fod cryn lawer o gwyno oherwydd y cysgu anarferol oedd yn nghapel Rhydymeirch, Penmachno, brydnawn Sul diweddaf. Na anfonwyd end ychydig iawn o Valen- tines drwy y wlad yn gyffiedinol eleni. Fod un ferch ieuanc neis o Danygrisian yn cwyno am na chafodd ddim ond dwy, ac mai rhai rhyfeddol o hyll oedd y rhai hyny. Fod llanc o Fethania wedi cael Valentine mor hyll yn ystod- dydd Mawrth nes y meth- odd a myn'd i'r chwarel foreu dranoeth. Fod tri o las-lanciau ar ymyl yr oriel mewn addyldy neillduol yn D-l-n yn atlon- yddu ar y ihai a ddymun-int wrando. Y bwriedir anton eu henwan i'r Rhedegydd os parliant i wneud hyn. Mae ar yr hysbyslen yn y poith y hydd rhai yn cadw eu jzickeii,)Ol I tra yn addoli. Mai cwsg anesmwyth iawn gafodd y llangc hwnw fn yn dwyn jam tarts o Gonglywa.1 nes Sul diweddaf. Fod llanc n Fc-thania wedi antnr io eymeryd cynifer a thair o fejehed ieuainc am dio ar lnwaith. Fod un eneth neillduol yn nodedig o gen- figenllydam na chawsai hi fod yn nn o'r cwmni. Ei bod am, wneud pob ymdrech i dalu adrcf i'r genethod iwcus eiaill drwy fyned ei h tin an am dro yr wythnos nesaf gyda thri c lanciau. Mai arferiad bachgen onrrvl y Llan ydyw benthyca ceffyl i fyned i ediych am ei gariad.

GENEDIGAETHAU. Thomas.—Chwefror 14eg. priod Mr W Thorn s (jwaenvdd Terrace, ar fab. MARWOLAETHAU. Williams.—Bu faiw Laura Williams, "Morlryb y Foel," yn ei phreswylfod, Bronyfcel. ar y 13eg cyfisol, yn 80, namvn un mlwydd oed. Merch ydoedd yr ymadawedig i'r hen gymeriad- au hynod W Cadwaladr a Margiet Andraw. a gwraig y diweddar Robert William v Foel (un o hen flaenoriaid da, plaen, a dirodres eglwys Carmel, Tanygris'au). Yr oedd Laura Williams yn uodedig o grefyddol ei hysbryd. Cerddodd lawer i'r hen gymanfaoedd, a byddai y trigolion, ar ol ei dycliweliaJ adref, yn cyr- chu ya lluoedd i'r F, el i wrando ar yr hen fodryb yn adrocld v pregethau, yn yr hyn yr oedd yn dra medrus. Diameu y caiff gladd- edigaeth barchus y Sadwrn nesaf. Pugh.—-Chwefror lleg, yn saith mis oed, Sargh Ellen, anwyl blentyn Thomas a Kate Pugh, Tan- rhos, Bl. Ffestiniog. Yn liyfrydaf wawr Eden—y nef wiw Mae 'r fach yn ei helfeh Ag csgo hardd a gwisg wen Siriolir Sarah Ellen. ELFYN. Williams. -Cii-ef. 13eg, Robert Williams, New Street, prnt o Danvgrisiau. Yr oedd yn berchen synwyr cyffredin eryf, ac yn wr deallus iawn. Yr oedd yn aelod crefyddol vn y Tabornacl. Cladd-yyd ef yn mynwent St. Dewi ddydcl Iau.

LLANRWST. Arwerthiant.—Ar hyd yr wythnos hon mae gan y Mri Robert a Rogers Jones arwerthiant pwysig ar nwyddau haiarn, llestri, dodrefn, &c., yn Birmingham House, Watling Street. Mae yno stoc anfertb, a bwriedir ewertlm yr oil. Mae yr arwerthiant yn un neillduol o boblogaidd. Deallwn y bydd yn parhau ar hyd yr wythnos nesaf eto. Ethol Gwarch-d?vaid. -Sonir am dano yn barod, er fod wythnosau eto cyn y cymer le. Cwynai rhai nad yw tref Llanrwst yn cael ei chynrychiol yn briodol ar y byrddau gwaTcheidiol er's blyn- yddau. Felly golygir cymeryd mantais. meddir, ar y gostyngiad yn nghynnvysderau gwarcheid- waid i redeg pump o leiafo ynigeiswvr newyddion Cawn weled. Lliiogydd.—Erbyn forell Mawrth yr oedd yr Afon Gonwy wedi gorlifo yn mhell dros ei ther- fynau, ac yr oedd allan am filldiroedd rhwng Tretriw a Bettwsycoed. Yroeddcannoedd lawer o ddefaid, gwartheg, a merlynod ar hyd y dolydd, a bu amryw fiermwyr ar eu traed drwy y nos yn ceisio eu diogelu. Yn dra ffodus ni ddig- wyddodd ond ychyeig o golledion. Fel y gwelir oddiwrth golofn hysbysiadau fed cyfartod Llenyddol Capel Seion, wedi ei ohirio hyd nos Iau nesaf, Chwefror 23ain. Da genym ddeall fod rbngolygon addawol am gyfarfod da, ac y cymer cystadleuaeth gorawl bwysig le. Claddedigaeth Mrs Roberts, Frondeg. -Cypicrocld claddedigaeth priod y Parch William Roberts, le yn mynwent y Capel ltwr, prydnawn ddydd Mercher. Yr oedd yn angladd parchus iawn. Gweinyddwyd yn y ty, ac wrth y bedd gan y Parchn John Williams, Colwyn Bay John Jones, Penmachno; Evan Davies, Trefriw, a D. Charles Evans, Conwy. T Genhadaeth.—Yn Horeb, capel y Wesleyaid, bu Mr Thomas, un wedi trenlio 35 mlynedd yn y maes eenhadul, yn anerch cynulliad da, mown modd nodedig o ddycdoiol, arran Cym- deithas Genhadol Llundain.

byd yn yr amseroedd sydd yn dyfod." Afraid yw dweyd i Mr Gladstone gael y gymeradwyaeth wresocaf am ei araeth odidog. pu yn siarad am ddwy awr a chwarter, ac ni fu arwvddion o flin- der a llesgedd arno ond tua chanol ei araeth. Yr oedd at y divvedd wedi bywiogi drachefn. Un o'r rhai cyntaf i'w longyfarch ar ei araeth oedd Tywys- og Cymru, yr hwn oedd yn wrandawr astud arno. Cafodd y mesiir dderbyn iad tra ffafriol gan y Rhyddfrydwyr a'r Gwyddelod, ond bwriada y Toriaid a'r Undebwyr ei wrthwynebu linell am linell.