Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
16 erthygl ar y dudalen hon
NOD I ON Y DYDD. .iN
NOD I ON Y DYDD. .iN Cymerodd golygfa ryfedd iawn le yn Nhy y Cyffredm ddydd Llun diweddaf, ac achcswyd cryn gynwrf a braw yno o'r herwydd. Ychydig cyn pump o'r gloch daeth boneddwr o'r enw Mr. Sands, o Gaergrawnt, i'r Ty, gan ddisgwyl cyfarfod a Syr Richard Temple. Yr oedd ei bnod gyda Mr. S mds. Tra yr oedd y foneddiges yn disgyn o'r cerbyd, a'i gtvr wrth y gwaith o dalu t'r gyriedydd. dyna ddyn mileinig yr olwg arno yn rhuthro yn mlaen, a chan waeidi dros y lie cydiodd yn Mrs. Sands a'i law chwith, ac yr oedd ar fin ei thrywanu gyda chyllell agored a ddaliai yn ei law ddehau. Yr oedd y foneddiges ar firi syrthio i lewyg pan waredwyd hi o'i rseiyilfa beryglus gan ddau gwnstabl, y rhai r a gydiasant yn ei hymosodwr ac a gymer- asant y gyllell oddiarno. Aed ag ef i'r carchar, lie y cyhuddwyd ef o ymgais i drywanu. Gwrthododd roddi ei enw na'i gyfeiriad. Vn lie hyny defnyddiai iaith aflan. Meddylid ar y cyntaf mai meddw | oedd y dyn, ond yn awr ymddengys mai gwaligofddyn peryglus ydyw. Seremoni y cymerid liawer iawn o ddyddoideb ynddi ddydd Llun oedd yr un o fedyddio baban Due a Duces York. Teithiodd ei Mhawrhydi y Frenhines o Windsor mewn cerbydres arbenig er mwyn bod yn bresenol ar yr amgyichiad. Yr oedd Tywysog a Thywysoges Cymry hefyd yn bresenol, yn nghyda Iarll Rosebery ac Ardalydd Salisbury. Yr offeitiaid oedd yn bresenol oedd Archesgob Canterbury, Esgob Rochester, a'r Parch H. Carr Glyn. Bu Tywysoges Cymry a'r Frenhines yn dal y haban-brenin dyfodol Prydain—am ryw hyd. Y Frenhines a'i cyflwynodd i freichiau yr Archesgob, yr hwn a'i bedydd- iodd gan ddodi yr enwau canlynol arno :— Edward Albert Christian George Andrew Patrick David. Mae yn cymeryd yr enw cyntaf ar ol el dad, yr ail ar cl y diweddar D, wysog Albert, y trydydd ar ol tad Tywysoges Cymru, y pedwerydd ar ol Due York (y tad), Andrew dros Ysgctland, Patrick dros y Werddon, a Dafydd dios Gymru. Dyma y tio, hyd y gwyddom, i gymru gael ei chynrychioli yn mhlith enwau teulu y Frenhines Victoria. Gyda llawenydd ii-iiwr y derbynir y newydd fod y Fr^nhin. urdd Marchog i'r meddyg galluog, Dr. John Williams, Llundain. Efe ydyw meddyg Ducet- Ycrk tt'r Dywysoges Beatrice. Cymro glan gloyw ydyw fcsyr John Williams. Mae yn aelod o Gym- deithas Gymreig Cymmrodorion Llundain. a phob amser yn cymeryd dyddordeb a rhan flaenllaw yn symudiadau Cymreig y Brif-ddinas. Dywedir fod y Frenhines wedi cyflwyno y Farwi,iicth iddo mor fuan ag yr oedd moeseg y L1)S yn caniatau iddi wneyd hyny. Wrth gwrs, Syr John Williams a weinyddai ar y Duces York ar yr achlysur o enedigaeth y baban brenhin- ol y crybwyllir uchod am ei fedydd. Mae lluaws mawr, yn enwedig yn y byd Henyddol, yn synu oherwydd yr oediad rhytedd sydd yn cymeryd lie mewn penodi olynydd i'r diweddar A-rglwydd Tennyson fel Bardd Llawryfol. Mae yn anhawdd iawn deall beth yw yr achos o hyn. Yn Nhy y Oyffrediu nos Fawrth, ymholodd Mr. David Thomas, un o'r aelodau dros Ferthyr Tydfil, paham na fuasai y swydd yn cael ei llanw. Ni fa i Syr Willhm Mareouit yn ei atebiad roddi nemawr oletani ar y mater. Yn wir prin y gellir dweyd ei fod wedi rhoddi ystynaeth ddifrifol o gwbl i'r cwestiwn. Gallesid meddwi, weithiau, mai gormod o le i ddewis oedd gan y Prif-weinidog, ac fod gonddo ofn digio rhywrai drwy wneud y penodiad, gan nad yw yn bosibl i ddim nd un ddal y swydd. Gan fod sicrwydd nad yw M). Swinburn yn barod i gymeryd yr anrhydedd pe y cyn^gid ef i-ddo, mae pobpeth yn pwyntio yn naturiol at Mi- Lewis Morris. Dywedir fod Tywysog Cymru yn arbenig o ffafriol i'w benodiad ct. Alae 3ii ddiameu os penodir rhywun imi Mr. Merris a fydd y dyn. ,( "1 Unwaith yn rhagor mae Seneddwyr Cyraru wedi cynhyrfu ychydig yn nglyn a Yroedd 3yr George Osborne Morgan wedi galw eyfa-rfotl o'r blaid Gymreig nos Iau di- weddaf, er Hlwyn ystyrierl y cwestiwn. Ar ol hyny anfonodd y Prif-weinidog" am Yl George, a dtywedodd wrtho y bydd lies or Dakykylltiad i Gymru yn cael ded yn rnhen y flwyddyn nesaf; ac yckwanegodd mai ete a fyddai y mesur cyntaf yr ymgymerai y Wcinyddiaeth as; ef. Y dywi ydyw y bu yn rhaid i larll Rosebery gaet dweud y galiai y byddai rhyw fesur Gwydd.lig yn cyd-redeg ag ef Tipyn yn anffodus y mae lIe i ofni a tydd hyn, gm y myn y Gwyddelod gael y lie cyntaf, ac efallai y gall y mesur hwnw, gan nad beth a fydd, gymeryd amser hir iawn, ac felly dyrysu s awns y Mesur Cymreig. Modd bynag, nid oes and gobeithio y goreu. Mae yr addewid a gafwyd gan Iarll Rosebery yn un o'r rhai goreu a gafwyd eto Ni roddodd Mr. Gladstone ddim byd yn debyg iddi. Hwyrach. wedi'r cwbl. fod a wneto rhyw- beth a "gwithryfel y pedwar annibynol," a chael gan y prif-weinidog i wneud y datganiad hwn o'i eiddo. Yn ol yr adroddiadau a gyboeddir. gallesid casglu yn lied sicr fod Tywysog a Thywysoges Cymru wedi eu boddhau yn fawr yn eu hymweliad a Chaernarfon, Bangor, a iieoedj eraill yn Ngogledd Cymru. Nid oes ambeuaeth na roddwyd iddyot groesaw anghyffredin o urddasol. Maent eisioas, drwy en hysgrifenydd, I wedi anfon llythyrau yn datgan eu bodd- had yn y golygfeyJd a welsant, yn y trefn- ( iadau ynglyn a'r milwyr, yr heddlu, &c. Sut y mae eu Huchelderau Brenhino!, Iorwerth Dy wysog," a HofTedd Pryd- ain," yn teimlo, tybed, ar 01 cael eu hurddo gan y ddau batiiarch gorseddol, Cl,,v),,ifardd a Hwfa Men ? Gobefttro mai nid chwerthin yn eu llewys yi oedd- ynt am ben yr hen seremoni Gymreig. Diameu eu bod yn cael cryn hwyl wrth adrodd i'w cyd-urddasohon am ddefodau y bcirdd yn Ngoi-sedil. I-Iwyracli y cawn yn fuan weled engreiphtiau o'a gweithiau barddonol. Don 01 o beth a fuasai deali fod Tywysog Cymru yn medru gwneud englynion.
—■— — —-I LLYWYDD NEWYDD Y…
—■— — —- LLYWYDD NEWYDD Y GYN- HADLEDD WESLEYAIDD. Denhreuodd y gynhadlndd Weslevaidd boreu ddydd Maurth, yn Birmingham. Llenwid y gad air gau y Llywydd am y flwyddyn ddiweldaf, ac yr oedd naw cant o weinidogion yn bresenol. Cymcr«yd plaidlais am Lywydd newydd. a ehafodd y Parch. WalforJ Green, 27 r o bleidleisiau, Dr. Waller, 74 a'r Parch. Hugh Peirce Hughes, 40. n W,J-ofnnhnr^h yW"Mr. (jresn, ac y mae yn 60 mlvvydd ? oeu. Yn y prydnawn cyuhelir eisteddiad ffurfiol i'r llywydd newydd gymeryd y swydd. J
BILL DEGWM CYNGOR SIROL 1…
BILL DEGWM CYNGOR SIROL 1 FFLINT. Beth amser yn ol, dygodd laril Dinbych gyngaws yn erbyn Uyngor Sirol Fflint ac eraiil, am J 2s Ie, honid oedd yn ddyledus oddiar ddarn o jfùrdd perthynol i'r Sir yn Brynffordd, ger Trelfynon. Arferid talu y swm gan iwrdd y prif-ffjpdd end barnai rhai o aeladau Cyngor y Sir gyfreithlondeb yr haw bad, a phender- fynwyd, yn groes i g> f.rwyddyd y clerc, i wrthwynebu t ILi. Rhoddwyd cynyg- i weithu y degwm hwn i'r sir »m d ^eg pubt, ond dadleuid yn y Cyngor yn erbyn hyny gan fod "Dadgysylltiaa wrth y dr.vs." Hhoddodd Syr Hoiatio Lluyd ei ddedfryd yn erbyn y Cyagor yn llys y raanddyled- ion yn Nhreffynon. Yn awr y mae yn rhaid talu y degwm, ac agos i nn Lunt a'r hugain o eostam yn nghlyn a'r ¡ mater. "Dimeu ddoeth, a phunt Iful."
, il ,j ^ TWYLL-FATHWYR YN…
il ,j TWYLL-FATHWYR YN Y I DDALFA. Yn Mrawdlysoedd Man(#hesirer, ddydd Mawrth, o flaen y Bamwr Bince, catodd dyn o'r enw Peter O'Brien, 69 oed, a dynes o'f eiw Whitcombe, en heuogfarna e fathu ariaa tywyliodius, ac anf^nvvyd y dyn i becyd wasanaeth am dair blynedd, a'r ddynes i ga.char am HwyddyM. Pan ae?i y swyddogion i'r ty y preswyliai y carchar- ion ynddyiit, c&^sant off17v ? o'r iath berffe,lthiaf at fittiu, yn uyiowys poiriant try.danol a cliyfarwyddyd manwl at roddi golchiad aikn aT y darnan batiredig, Wrtlier.dedfry(lu,(Iywe,lo,idy Barnvr;rfody troseddwyr yn h&u gyfarwydd a'i gwmlh, ac orid bai iddynt g-.«.l ea da*l y bna^sii y eyhoedd watli eael eu t." y Ho mewn th anhawdd iawn kldjht W) b Ud, gan aaer beiffcikh eedJ y balhiadau.
[No title]
Y?hwf?&g?yd dau enw at ifestr hedd?ch «mas Ripon. Un Jdyw Im? ?'H?m&OB, b?aeddwr, a'l !!aU yvy l'À. FESft? gcff. "be y dclaa yn R?y?fry?wyp, ond ni ebyHT?rasant ran m'nl nmttndn j rreo.
LLOGELL-LADRATAWYR YN Y GORSAFAU.
LLOGELL-LADRATAWYR YN Y GORSAFAU. Yn ystod ymweliad Tywysog Cymru a Bangor, Caernarfon, a RhyI, bu amryw ladron wrthi yn brysur yn casglu arian o logelhu pobl. Ddydd Mawrth, cyhudd- wyd saith o'r cyfryw yn Nghaernarfon, a thraddodwyd hwy i arns eu prawf yn y frywdlys nesaf. Yr un dynged gafodd dau arall ddaliwyd yn y Rhyl wrth yr un gwaith. Swyddogion y Reiltfordd au daliodd, a hwy oedd yn erlyn.
BODDI YN Y LLESTIi GOLCHI,
BODDI YN Y LLESTIi GOLCHI, Cynhahwyd trengholiad ddydd Mawrth ar gorph pleiityr, I8 mis oed i Thomas Whitlow, y Terrace, Penarlag. Aeth y fam allan or ty, a phan ddychwelodd, cafodd y bychan wedi syrthio ar ei ben i'r llestr dwfra boddi. Rheithfarno "farwol- aeth ddamweiniol."
IESGOB LLANELWY A'RI GWEINIDOGION.
I ESGOB LLANELWY A'R I GWEINIDOGION. Dadlena Esgob Llanelwy fod 90 o tlwyfi yn ei esgobaeth ef heb weinidogion ytnneilldnol yn byw ynddynt, a chan fod hyny yn cael ei amheu, aeth i'r drafferth o gael allan pi sawl plwtf trwy Gymru a Mynwy sydd heb weinidog ymneillduol yn byw ynddynt. Dvwed ef fod 47 1 o'r i 050 heb yr un a mawr yr hwbwch a wna o hyny. Oni fydd.ii yn well i'r Esgob ffigyrol droi ei sylw at ba sawl enaid sydd yn cael eu parthi a bara iach yn eglwysi y phvyfi hyn yn Nghymru.
DAMWAIN CiLFYNYDD.¡
DAMWAIN CiLFYNYDD. Parha yr ymchwiliad i achos y ddamwain arswydus uchod. Bu Mr. Phillip Jones, y goruchwyliwr yn rhoddi ei dystiolaeth ddydd Mawrth, ac yn ol el fun ef, digwyddodd y trychineb trwy ddisgyniad craig a hutiwyd i lawr ddeg troedfeddgan achosi gwagder o bump i chwe liath. Credai ef i nwy ffrwydrol gael ei ollwng trwy hyny, ac i'w ffLm gael ei agerddoli gan y llwch g!o oedd yn y -vall li. Arferid dyfrhau y llwch fel ag i'w wneyd mor ddiberygl ag oodd modd. Parheir yr ymchwiliad am ddyddiau.
Y CIG TrNIAP. , ,. i - -.…
Y CIG TrNIAP. i v.J,j, cu gwenwyoo gan gigoedd wedi eu dodi mewn t 3, n it t;. Nos Wener, cymenvyd yr eawog Dr, Clai ke, A.S., yn wael yn hynod sydyn, a hyny mLwn canl/niad i fwyta fi'rwyUi wedi ei gadw mewn tyn, ac hysb)sir fod dwsinau 0 achosion tebyg ) n diwydd bobdyddvr wythnos ddiwedaf yn Llundain. Mewn lluaws mawr o'r aehosioti, p^sgmewn tyniaufuont yr achos o'r afi^chydon, ac y mae yr awdurdodau meddygf i wedi atfon all in rybuddion cryfion yn erbyn bwyta dim wedi eigadw mewn tyniau.
A YDYW LLYGODEN DDOF I YN…
A YDYW LLYGODEN DDOF YN DEULUAIDDP 0. flaen mainc sirol Ar wndel, ddydd I-iltiii, cjhaddwyd un Arthur Sole, gan swyddog y gymdeithas er atal crealondeb at anifediaid, o fod yn greulawn al ddwy lygeden. Yu ol y tyctioliethau, ym- ddeugys i Sotle brytu (i wy lvgoden ddof gan rhyw ddyn arall, ae ar oi bod mewn tafarndy gyda chydymaitb, aeth allan i'r heol, a thatiodd y llygod ar lawr gan eu cicio. Y pwnc i'w benderfynu ydoedd, a oedil y liygod hyn am eu bod yn ddof yn aaifeiliaid tsulu«idd. Peudorfynodd y Lincen bod, a gotfu i Sole daludwy buat a'r costau, neu fyned i garcbar am fis.
CWMNI D1FYR MEWN THEN. I
CWMNI D1FYR MEWN THEN. I Boreu ddydd Liun, duefh cwmni o [ beJwar s'y.ia.'f tren oyfl,m i westy yn Manchester wedi gilydd o Caergyfei. Bn cWerj Ihyugddypt yn y treffl, ac ya»osolodd g«r rheJegfeydd eeffylau ar beirknydd oeld yn y.r un corby Wrth amddiHyn «i hun, dywed- odd Thomson yr ymosodwr iddynt fed yn mAvjinlMn ea bunain mewn cwch a ekael Ntwor o ddiod Jda'l1 glydd. Aethant a digotiodd o wissi a gin i'w caalyn i'r tren. Yr Ðd. effciiiad yn y cs byd yn myned i £ yiih»»etledd gfeljddcd yn LiLiiiiati), a 11 wydl'- -at-I g-asoùdo eu eanlyn hwy i l:la»et>esteer. Yr oald yn eu 4ifvril ar hyd y daitfe trwy ddat^stna T ewnettou aq,we(hrn1År. Yr oedd y pedwar yn fed-dw yfi y tfe y daliwyd a Thsmsoa yn kvmorwd arluc) g-yweifie gaei R)^B«d i 'S6fT. Anfonvryd ef i iÃrcÄr am 0b.
I CAWOD 0 LYFFAINT.
CAWOD 0 LYFFAINT. Ychydig cyn un o'r gloch ddydd Llun, bu i gawod o wlaw trwm ddisgyn dros gymydogaeth Thatto Heath, St. Helens. Ni Sjlwyd ar ddim hyuod cyn y gawod, ond yn ebrwydd ar ol iddi fyned drosodd gwelwyd y ftyrdd a'r ddwfr-gronfa wedi eu goichuddio a llyfaint bychain duon. Yr oeddynt bron yn hollol o'r un maintioli, ac yn fyw. Gwneuthant eu goreu am y maesydd gerllaw, ac yn mhen ychydig fynudau yr oeddynt wedi myned o'r golwg i gyd.
EISTEDDFOD CAERNARFON.
EISTEDDFOD CAERNAR- FON. [Parhcul o'r rhifyn cliweddaf]. DYDD IAU. Wedi cynal Gorsedd, ac urddo Ilu miwr iawn, aethpwyd i'r Babell, lie y llywyddid gan Arglwydd Mostyn Cyrlro gwladgarol a chenedlgarol. Enillodd yihai canlynol:— Caneuon gwladgarol, cydradd, Tudwal ac Eilir Evans, Caerdydd, a rhanwyd y wobr o dair punt rhyngddynt. Ymgeisiodd' 14. Ap Eos Mon ac Eos Caledffrwd yn gydradd ar ganu penillion. Y goreu am wneyd cwpwrdd tri darn oedd D. M. Lewis, Bettws- ycoed. Allan o 31 o ymgeiswyr, Thomas Thomas, Gwrecsam, enillodd fel tenor am ddatganu Hiraeth Cariad." Cafodd Tho?. Williams, Factori, Trefriw, dlws arian am y wlanen Gymreig oreu. Am chwech o ddar- luniau o olygfeydd yn Nghymru, enillodd O. R. Morris y wobr. Am y brethyn goreu, cafodd J. L. Jones, Pandy'r capel, Rhuthyn, dlws arian. i'iss M. A. Thomas, Tonyrefail, oedd y Soprano oreu, a chafodd Miss M. M. Jones. Caerarfon, ai I wobr, Master Ernest Toy, o Queensland, Awstralia, gafodd gini am chwareu yn oreu ar y crwtli. M. O. Jones, Trenerbert, enillodd 20p. am ei draethawd ar "Alawon Cymru." Enillwyd y gadair allan o 23 o ymgeiswyr gan y Parch Eli'ed Lewis, Llanelli. Barnai Tudno Berw yn oreu ond yr oedd Pedrog a Dyfed yn barnu Elfed yn oreu ond yn ol eubarn hwy Gwilym Etyri oedd yr ail, a Berw yn dryd- ydd. Gosodid Benv yu oreu, Gwilym Eryri yn ail, ac Elfed yn drydydd gan Tudno. Cerddorfii y Wyddgrug oedd oreu, a Dolgell- au yn ail, am y wobr o 25p. a 5p. Y Parch. Hugh Edwards, Llanerchymedd, enillodd 25 gini am gyfieithu Self Help (S-niles). Ap Lleurwg, Maesteg, gafodd bum' punt am gyfieithu chwech o Hymnau Cymreig. Y Contralto goreu oedd L). P. E\,lnS, Abel:awe wyd"5?" "\¡UlJ't.11j-1><d, t a Mrs. Beynon Pettieoome, Llnndain. Corau Meibion, gwobr o 40p. i Bethesda, acail wobr wobr o lOp. i Pontycymer.
DYDD GWENER.
DYDD GWENER. Wedi "urddo anrhydeddus," awd i'r babell, lie y llywyddid gan Esgob Bangor. Gwydd- erig, Brynaman, enillodd allan o 134 ar yr englyn i'r "Eiddew." Gwilym Eryri enillodd ar y cywydd i'r Dderwen" allan olu mawr ac efe allan o 54 am Hir-a-thoddaid Bedd- argraff i ltobin Ddu Eryi i. Cor Cynulleid- faol Silern, Llanllyfni, oedd y goreu, a chor Llanrug yn ail. Am chwaren ar yberdoneg, allan o 83, enillodd Miss Callis, Caernarfon, lOp. a medal, a li,s Nelson Richards, Birkenhead, yn ail am 42s. a medal, a gini i William Morgan, Aberdar. Edward Denman, Lerpwl, oedd y goreu am graerdo prera. Cynllun ty i weithiwr, gorsu Hugh Williams, gynt o swyddfa etifeddiALtli y Penrhyn. Y Parch. D. Gorlhvyn Williams, Fernaale, a enillodd 20p. am draethrawd ar y '*Rhufei»- iaid yn N ghymru.;¡ Cor plant Ebenezer, Bangor, oedd y goreu, ac Acrefilir yn aiL Am y Llawlyfr goreu ar "Lywod-ddysg," c ifodd y Parch. W. Williams (G. ap G. Lleyn) y wobr o lOp. Elfyn enillocld ar yr Hir-a- thoddaid Be.Idsrgraff i John Evjns Jone*, diweddar olygydd yr Herald. J. L. Thomes, Hhymni, oeud y tenor goreu a Lloyd Her- bert, Mountain Ash, y B iritone goreu. Seindorf Llan Ffestiniog enillodd y tair gini am y quick step, a hwy hefyd gafodd y fudd- ugoliaeth am 20p. yn y brif gystadleuaeth ail wobr o saith punt i Nantlle, a thair pun.t 1 Widdfes. Yr oedd kon yn gysiadleuaetli noderlig o galed, gan fol saith o seindyrf ya yr ymdreehfa, a chafodd gwyr y Llan uruch- afiaeth edidog. John Jones, Talsarn, Dtheu- dir Cymru, a enillodd bum gini am y Llawlyfr ar Gerddi a man dyddviu d yn Nghymru." I). T. Hughes, 43 Lord street, enillodd yr ail wobr o dair gir.i am y bwrdd careg goreu.
[No title]
Cynhaliwyd cyngherddau llwvddianus bob nos, ac yr oedd yr wyl yn an o'r rlmi nlwyaf llwyddviriais a gynhali'\Vyd eriocd. Anfonokl y Frenhines haner cai-i' punt i drysmfa dioddefwyr Cilfyiaydd. Mae Mr. Gladstone yn parhau mewn iechyd hynod o dda. Anfonodd. lythyr i gydymdeimlo a Mrs Carnot yn ei galar ar ol yr arlywydd. Anfonodd Bwrdd Llool Colwyn Bay bnmp o'r aeiodau fel dirprwyaetb » Lundain ar fafer neilldnol, a bu dadl frtd yoghylch y bill o 47p. 2s. 5c., oedd i\y dala nr 01 hyny am eu taith. Hael yw Ilywel ar bwrs y wlad."