Y Rhedegydd

YN NGHWMNI NATUR. I 11 (GAN CAERWYSON). I (Hawl-ysgrif). I Addewais fyned y tro hwn am nythod rhai o'r Adar y dyry Mr. Walpole-Bond hanes mor ddyddorol am danynt yn y De. Mae'r Adar yn hynod debyg eu dull gyda ninau yn y Gogledd; o ran hyny, reolir pob aderyn, lie bynag y bo, gan ei reddf ei hun. Yr un dull sydd i'r nythod. yr un lliw i'r wyau lie bynag y ceir hwy ond y mae eithriadau, a dylid cofio mai eithriadau ydynt, ac nid y rheol gyfiredin. Yn gynar yn y Gwanwyn, yr oeddwn yn cerdded ar brydnawn lied braf o Bettwsycoed, ar hyd yr "hen ffordd," am Lanrwst, a phan yn ymyl pen y llwybr sydd yn arwain ar hyd y Dolydd am Lanrwst, bu imi roddi'm pwysau ar wal yr ochr chwith i'r ffordd i edrych ar nifer o foneddigion oeddynt gyda math o bastym-ffyn yn chwareu plant gyda ryw bel wen feclian. Gallaswn feddwl mai yr orchesta;amp oedd taraw y bel i'r pellder mwyaf. Meddyliwn ynof fy hun, pe buasai y cyfeiliion caredig hyn yn gallu taraw y peli nes I y buasent bythefnos tu draw i'r lleuad," pa faint callach a fuasent ? Hwyrach pe disgyn- asai y bel yn y lleuad, y buasai yn degan hwylus i'r lloerigion (os oes rai yno fel sydd yma) ehwareu a hi, fel y gwna eu brodyr yma. Fodd bynag, tynais lyfryn bychan o'm llogell, a dechreuais ei ddarllen, tra yr elai y pedwar cyfaill ar ol y peli i gyfeiriad Llanrwst. Wedi i bobpeth dawelu, clywn grawc o'r tu ol i mi yn y coed ffawydd uchel oedd yno. Dyna fran. Nage, Cigfran ydyw, mor siwred a bod siwr mewn bod." Sylwais arni yn modrwyo o amgylch y chwe coeden brigddu gan ddod yn is bob cylch a roddai, nes o'r diwedd ddisgyn o honi ar frig un o honynt. Galwai ar ei chydmar, ac atebai hono yn lied ddistaw, nes yr aeth yn sgwrs brysur rhyngddynt. Aethym i fyny y llech- wedd mor gyflym ag y gallaswn, a gwelwn y nyth, a'r Gigfran yn edrych arnaf drdseiymyl, ac yn hedeg ymaith ar ol y llall heb wneyd y swn lleiaf. Aethym i fyny'r goeden mor fuan ag y gallwn, a phan bron o fewn cyraedd y nyth, daeth cryndod ac ofn drosof yn tarddu o'r llawenydd o gael nyth Cigfran am y tro cyntaf erioed mewn pren. Nid oedd amser i'w golli, ac ar unwaith, er gochel peth a fuasai gwaeth, daethym i lawr heb yr un o'r wyau er mor dda fuasai genyf gael cwpl o honynt. Hwyrach mai'r oil a gymeraswn, fel coffa am y darganfyddiad hwn. Yr oedd yn ddigon buan ar y flwyddyn i corvus corax ail nythu, a magu cywion. Yn mis Mai, aethym un prydnawn am dro i fyny i Geunant y rhed afon fechan trwyddo. Cefais ami nyth Bran Dyddyn-y Fran Ddu, yn yr ychydig goed dyfant ar y ll".h ?.d? sydd ar y llaw chwith wrth fyned i fyny, ac am beth cyffelyb y meddyliais y tro hwn. Ar gwr isaf y coed gwelwn nyth, ond yr oeddwn ar yr ochr chwith i'r Ceunant i allu myned ato heb wlvchu, gan fod yr afon yn bur llawn o ddwfr y diwrnod hwuw, a rhaid fu myned i fyny ar d yr ochr lle'r oeddwn, ac felly y bu. Weui fnyned bron gyferbyn a chwr uchaf y coed, gwelwn fod hen nyth y Fran Dyddyn yn arcs lle'r oedd y flwyddyn cynt, ond nid oedd -arwydd a newydd-deb o'i gwmpas, ac felly ni wneis sylw pellach o hono. Wedi myned i fyny encyd o ffordd, cefais le y gellais neidio o faen i faen a chroesi yr afon, a chyn pen hir yr oeddwn yn ymyl cwr uchaf y coed. Methais a pheidio troi i edrych ar yr hen nyth Bran oedd yno, ac er fy syndod am boddhad gwelwn aderyn yn eistedd arno; ond nid Bran mo hono: y mae yn llwydach. Nid y Cudyll Cyffredin (Sparrow Hawk) mo hono ychwaith: y mae yn llai na hwnw. Mewn hen nyth Bran neu Bioden y bydd y Cudyll hwnw yn nythu bron yn ddieithriad ond pa aderyn yw hwn ? Math o Gudyll ydyw beth bynag: llwyd-Ias, pig fer fachog, dau lygad melyn, pen goleu gyda rhesi duon. Cod- odd oddiar y nyth, a dacw fo ar y clogwyn yr ochr arall. Yr oedd pedwar o wyau yn y nyth, cryn lawer yn llai nag eiddo y Cudyll, a'r coch yn llwydach o gryn dipyn y Cudyll Glas, neu Cudyll y Grug (Merlin) ydyw, fel y prawf ei ddull o hedeg fel y Ceiliog Coed (Woodcock) pan yn myned o fan i fan ar ol cael ei godi. Ar y Hawr, yn nghysgod y grug, y bydd ef yri dodwy,—ni ddywedaf nythu, gan nad yw yn gwneyd nyth teilwng o'r enw yn mhellach nag ychydig crawg-wellt. Yr oeddwn yn ystyried caei y nyth hwn yn werth gwneyd sylw arbenig o hono. Gwelaf i Mr. Walpole-Bond gael un tebyg Mai 22, 1903, gyda thri o wyau. "Nyth Cudyll glas mewn hen nyth Bran,-lIe neilldu- 01 o anghyffredin," meddai yr Awdwr galluog. Gadewais y pedwar wy yno i'r Aderyn prin a phrydferth hwn gael eu deor, a magu ei gyw- ion. Trueni yw eu difa fel y gwneir yn ein gwlad: Ond lie mae'r nyth axall a welais ? Rhaid myned yn is i lawr i'r cwr isaf o'r coed. Dyftia fo, a Bran yn eistedd arno nid y Fran Ddu ydyw, ond y Fran Lwyd (Hooded Crow). Dywed Walpole-Bond ei fod yn gadael y Fran hon heb son am dani, am nad yw yn nythu yn Lloegr na Chymru, ac nad yw i'w gweled ar Crogbren y Ceidwad Heiwriaeth ondyn yr Iwerddon a'r Alban (tudalen 38); a dywed y Parch. J. C. Atkinson, nad yw yn wybyddus byth bron yn nythu yn Lloegr. Dywed Edward Newman a Miller Christy ei bod yn nythu yma yn achlysurol. Yr wyf yn bollol sicr mai hi oedd ar y nyth hwn, gan i mi weled degau o'r Brain hyn yn cael eu saethu yn Sir Fflint yn y gauaf gyda'r Brain eraill. Hefyd, cefais nyth un ar dir Rhiwgoch, Trawsfynydd, bedair blynedd yn ol. Y mae nyth ac wyau y Fran Ddu a'r Fran Lwyd yn hollol yr un fath, ond y mae lliw y ddwy yn wahanol iawn, un yn ddu gyda gloywder gwyrdd ar ei ply, a Hall yn llwyd-Ioyw. Os yr an y Fran Lwyd yw y fwyaf ysglyfaethus, a dichon fod hyny yn cyfrif am ei diflaniad bron yn llwyr o'n gwlad, gan fod gwn Amaethwr a Cheidwaid helwriaeth yn aneledig ati bob troy dikw i gyraedd ergyd.

BETTWSYCOED. I At Drigolion yr ardal a'r amgylchoedd. Y mae Wm. Williams, Pontypair Shop yn dymuno hysbysu ei fod wedi cael pob math o BATRYMAU newyddion at y tymhor dyfodol mewn Siwtiau dynion a bechgyn am brisiau Ilynod o resymol. Siwtiau i ddynion am 18/- i fyny. Trowsusau o 6/6 i fyny. Hefyd mewn amrywiaeth mawr i blant am brisiau rhesymol. Gwarentir fit a'r Style diweddaraf. Gellir eu cael ar fyr rybudd. Hefyd Job math o Grysau, Hosanau dynion a Scarfs. Dymunem eich cefnogaeth.—ADV. Hysbysir y cymer priodas le yr ail wythnos yn y mis nesaf rhwng Mr. Thomas Griffith, Gwydyr Ucha, a Miss Roberts, merch hynaf Mr. Henry Roberts, De'Eresby House, Bettwsycoed. GOR-YRU MODuR,-Yn Heddlys Caernarfon ddydd Sadwrn, cyhuddwyd W. Morris Jones, Pentredu, Bettwsycoed, gyrwr cerbyd modur, o yru cerbyd modur mewn modd ag oedd yn beryglus i'r cyhoedd drwy Llanberis, ddydd Sul, 12fed o Orphenaf. Amddiffynai Mr. R. O. Davies, Ffestiniog.—Tystiodd yr Heddwas Ellis (22) ei fod ef ar ei ddyledswvdd yn High Street, Llanberis, prydnawn dydd Sul, 12fed o Orphenaf. Gwelodd gerbyd modur yn dod o gyfeiriad y Pass. Wedi myned heibio i'r lie y safai ef, gyrwyd y cerbyd yn gyflym. Barnai ef y gyrid y cerbyd yn ol cyflymdra o tua ugain milldir yr awr. Yr oedd ychydig o bobl ar yr heol ar y pryd. Yr oedd amryw o groesffyrdd yn arwain i'r heol, ac yr oedd y modd y gyrid y cerbyd yn beryglus i bobl a gerddai yr heoI.- Yn ateb i Mr. Davies, dywed- ai y tyst y gallai weled y cerbyd yn myned am tua chan' liath. Cymerodd ef y rhif oedd ar y cerbyd.—Tystiodd Moses Ingham, High street, Llanberis, y gwelodd ef y cerbyd modur drwy y ffenestr. Nis gallai ef weled y rhif oedd ar y cerbyd yn Ilawn. Barnai ef y gyrid y cerbyd yn ol cyflymdra o rhwng 20 a 25 milltir yr awr. Ni chlywodd ef y corn yn cael ei chwythn.- Tystiodd David Owen, llythyr-gludydd, Llan- beris, y gwelodd ef y cerbyd modur yn cael ei yru drwy High street, Llanberis, ar y pryd- nawn Sul o dan sylw. Gyrid yn gyflym. Gwelodd ef rai o'r llythyrenau oedd y tu ol i'r cerbyd. Barnai fod y cerbyd yn teithio rhwng 30 a 40 o filldiroedd yr awr. Yr oedd amryw o bobl ar y ffordd. Ni chlywodd ef y corn yn cael ei chwythu.—Tystiodd y Rhingyll Jones, Llanberis, ei fod ef yn sefyll ar yr heol yn Llanberis prydnawn y diwrnod o dan sylw. Nid oedd yn ei ddillad swyddogol. Gwelodd ef gerbyd modur yn dod yn gyflym. Gyrid i gyfeiriad Caernarfon. Yn ol ei farn ef, gyrid yn ol y cyflymdra o rhwng 20 i 24 o filldiroedd yr awr, ac yr oedd hyny yn beryglns i bob un oedd ar y ffordd. Cymerodd ef y rhif oedd ar y cerbyd.-Croesliolid Ni ddarfu iddo ef waeddi i geisio stopio y cerbyd, oherwydd credai nad oedd diben gwneyd hyny, oherwydd nad oedd ef yn ei ddillad swyddogol.—Dywed- odd y Diffynydd ei fod wedi gyru cerbyd modur dros chwe' mil o filldiroedd. Ni fu cwyn o gwbl yn ei erbyn yn fiaenorol, ac yr oedd wedi bod yn gyru modur drwy Llanberis o'r blaen.—Ar y prydnawn o dan sylw, gyrai gwmni o Americaniaid o Bettwsycoed i Caer- narfon, ac yr oeddynt wedi gofyn lddoef yru yn araf, er mwyn iddynt gael gweied y golyg- feydd ar hyd y daith. Nid oedd yn gyru yn ystod y daith fwy na ugain milldir yr awr, a phan yn myned drwy Llanberis nid oedd yn gyru mwy na tua wyth i ddeng miHdir yr awr. —Anerchodd Mr. Davies y Fainc dros y Diff- ynydd, a sylwodd fod tystion yn gyffredin mewn achdsion o'r fath yma, yn gwahaniaethu yn eu barn am y cyflymdra y gyrid, ac yn yr achos yma yr oedd y tystion dros yr erlyniad yn sicr o fod yn camgymeryd.—Dywedodd y Cadeir- ydd fod yr ynadon yn anewyllysgar i groesi trwydded y Diffynydd, ond dymunent ei rybuddio. Taflwyd yr achos allan ar daliad y costau.

rvvvvvvvvvvvvvvvvwvwvvwvv\ rŠ;Si;(IVJ.'Õ),Q;dO;1 A ganlyn yw trefmadau cyfarfodydd cy- hoeddus y Sasiwn gynhelir yn Nghaernarfon yr wythnos nesaf Dydd Linn (24ain), am saith o'r gloch, traddodir dwy bregeth yn Nghapel Siloh. Nos Fawrth, am saith o'r gloch, yn Nghapel Moriah, cynhelir cyfarfod cyhoeddus, pan y darllenir papur gan y Parch. J. Owen, M.A., Ffestiniog, ar Gristionogaeth a Sosialaeth." Boreu Mercher, yn Nghapel Moriah; tra- ddodir anerchiad gan y Parch. D. D. Rowland (Anthropos) ar "Gysylltiad y cyfundeb a bywyd y genedl." Pregethir yn y Pafilion am bump o'r gloeh yr un diwrnod. Am saith o'r gloch nos Fercher, yn Nghapel Moriah, cynhelir cyfarfod cenhadol, o dan lywyddiaeth y Parch. John Hughes, M.A., Lerpwl (Llywydd y Sasiwn). Anerchir gan y Parchn. D. E. Jodes, a J. Gerlan Williams, B.Sc., Cenhadon sydd adref yn bresenol: Dr. a Mrs. Frazer, Mr. J. M. Harris, Misses Rhys, Arianwen Evans, a Florie Evans (y rhai sydd yn myned allan i'r maes cenhadol), a'r Parch. R. J. Williams, Lerpwl (ysgrifenydd y Gymdeitbas Genhadol Dramor). Yr un nson, yn nghapel y Presbyteriaid Seisnig, y Maes, Pregethir yn Saesneg gan y Parch. T. Charles Williams, M.A., Porth- aethwy. Pregethir drwy dydd ddydd Iau yn y Pafilion (ac yn Fghapeli Moriah ac Engedi os bydd diffyg lie). Gwahoddwyd y rhai canlynol i bregethu ;—Y Parchn. John Hughes, M.A., Lerpwl (Llywydd y Sasiwn); John Williams, Brynsiencyn J. Cynddalan Jones, D.D.; W. E. Prytherch, Abertawe; T. Charles Wil- liams, M.A., a J. Puleston Jones, M.A., Pwll- heli.

DYDD Mercher, priododd y Parch. E. Griffith Miles, B.A., gweinidog Eglvws Bresbyteraidd Spellow Lane, Lerpwl, ddyad Mercher yn y Bala, gyda Miss Nance Jones, ail ferch Mr W. E. Jones, Bala, a nith i'r Prif-athraw Ellis Edwards,1 D. D.

ADOLYGIAD Y WASG. CENINEN AWST.—Daeth y Geninen Eis- teddfadoI i'n Haw, a chynwysa lu o Bryddest- au, Awdlau, ac Englynion buddugol mewn cystadleuaeth Eisteddfodol. Beth mawr sydd wedidoddrosben y Golygydd gyda'i Orgraff ynfyd. Paham "pen/iillion yn lie penillion ? Bryfdir, Caerwyn, Gweledydd, Teifi, Perthog, Beren, Morwyllt, Bethel, &c., a adwaenom ond pwy atolwg yw Fryfdir, Gaerwyn, Weled- ydd, Deifi. Berthog, Feren, Forwyllt, Fethel, &c.? Beth pe buasai Paul yn anfon gair i'r Golygydd, cawsai ei wneyd yn Faul neu Phaul ganddo ar glawr y Geninen, Mae yma ddarn- au rhagorol gan Elfyn, Bryfdir, Parch. J. D. Richards, Mr. D. R. Jones, Mr. Tom Owen, Parch. R. Abbey Williams, Perthog, ac eraill o Feirdd y cylch hwn. Rhifyn gwerthfawr yw hwn. EISTEDDFOD GENEDLAETHOL 1909.-Y mae Testynau Eisteddfod Llundain wedi dod i'n Haw, a chanmolwn y pwyllgor yn fawr ar eu gwaith yn eu cyhoeddi heb gymysgu hys- bysiadau am Dafarndai, &c., gyda hwy. Mae hyn yn amhaethyn iawn y blynyddoedd hyn. Y mae wyth o honynt ar restr Testynau Eis- teddfod Llangollen, a haner y restr yn hysbys- iadau yn gymysgedig a'r testynau ond nid oes yr un hysbysiad yn cghanol testynau Eis- teddfod Llundain, Peth arall teilwng o sylw yw, fod yr wyl i'w chynal ddeufis yn gynt nag arferol. Gellir cael y testynau am y pris ar- ferol oddiwrth yr Ysgrifenyddion, o 63, Chan- cery Lane, London, W. C.

0 QADAIR YNYS FADOG. MARWOLAETH MRS. WALTER JONES.— Drwg genym hysbysu am farwolaeth Mrs. Jones, priod y diweddar Mr. Walter B. C. Jones, Mynydd Ednyfed. Cafodd waeledd 'trwm a blin. CANU YN YR AWYR AGORED.—Ymgynull- odd ugeiniau o feibion a merched ger Bron- afon, Borthygest, nos Sul diweddaf, ar ol yr oedfaon, a chanasant emynau Cymreig er dir- fawr fwynhad i'r ymwelwyr arosent yn y pen- tref. Y LLEIDR ORIAWR. —Dygwyd Thomas Kellew, Lerpwl, o flaen yr Ynadlys ddydd Gwener, ar y cyhuddiad o fod wedi dwyn oriawr perthynol i Owen M. Jones, Bank Place, ar y 6ed cyfisol. Pan oedd Jones yn ymdrochi yn y Garreg Goch, daeth y carclfar- or yno, a dygodd yr oriawr. Rhedwyd at y cyhuddedig, ond diangodd efe i'r mor, gan nofio o afael pawb. Blinodd a gorfu iddo fyned ar ddarn o graig ger Trwyn-y-Borth. Aeth John Williams, pilot, mewn cwch ato. Gan nad oedd gan y Heidr ddillad, rhoddodd Williams fenthyg ei got iddo, a darfu i fonedd- iges daflu ei mackintosh iddo. Yn y dilladau hyn y dygwyd ef i garchar Porthmadog. Cyfaddefodd ei drosedd.—Dywedwyd gan yr Arolygydd Jones fod cyhuddiadau ereill yn erbyn y diffynydd.—Darllenwyd y rhestr gan y Clerc, yr hwn a ddywedodd nad oedd y cyhudd- iadau yn rhai o bwys o g*bl.-A.nfonwyd ef i garchar am dair wythnos. "AAAAAAA.A. A A.A.A A A A..

HARLECH. Cafwyd Mabol Gampau nodedig o lwyddianus ddydd Sadwrn. Tywydd braf a chynulliad Iluosog. Wele y buddugwyr :—Long jump 1, John E. Jones, Maentwrog. Two laps cycle race (youths): 1, William Roberts, Talsarnau 2, Tom Jones, Llanbedr. Wheel- barrow race: 1, Robert Morris, Harlech; 2, J. E. Jones, Maentwrog. 100 yards flat race 1, John Thomas, Harlech; 2, W. Owen, Barmouth. Quarter mile flat race: 1, John Thomas, Harlech 2, W. Owen, Barmoutb. High jump: John E. Jones, Maentwrog; 2, Hugh Ames, Harlech. Thread and needle race: 1, Miss Maggie Wright, Wimbledon; 2, Miss Thomas. Harlech: 3, Miss Parry, Harlech. Two laps cycle race: 1, Thomas Roberts, Lasynys Fach; 2, Robert Parry, painter, Harlech. Obstacle race; 1, W. Owen, Barmouth; 2, T. Griffith, Harlech. Pole jump 1, Griffith Evans. Portmadoc 2, 0. J. Williams, Harlech. Cycle pursuit race 1, Simon Hughes, Talsarnau; 2, Fred Roberts, Blaenau. Three-legged race: 1, J. R. Davies and Willie Owen, Barmouth 2, S. Hughes and E. Parry, Talsarnau. Half mile cycle race: 1, W. P. Williams, Festiniog 2, Owen Jones, Dyffryn. Tug of war, Harlech team. Pony trotting race: J. R. Davies, Barmouth. Horse galloping race: 1, Robert Williams, Capel-y-Dwfr.

I Cwymp Angeuo! yn Ngwallgofdy Dinbych. Cynhaliwyd trengholiad ddydd Mercher, gan Dr. J. R. Hughes (Trengholydd Gorllewin Sir Ddinbych). ar gorph Phoebe Williams, 72 mlwydd oed, gynt o Love lane, Dinbych, un o ddeiliaid y gwallgofdy, yr hon a fu farw fel canlyniad i syrthio 36 o droedfeddi i lawr siafft. Dywedodd Dr. Herbert, uno swyddog- ion meddygol y sefydliad, i'r drangciedig gael ei derbyn i'r gwallgofdy yn 1893. Dioddefai oddiwrth y pruddglwyf. Yr oedd ganddi y syniadau rhyfeddaf. Gwrthodai yn ami gy- meryd bwyd gan ddywedyd nas gallai dalu am dano. Credai ei bod wedi pechu, ac na chai faddeuant. Meddyliai yn ami ei bod yn clywed ei wyres yn gwaeddi arni, a dywedai fod y plentyn yn newynu. Gwelodd ef hi ar ol y ddamwain, ac yr oedd yn wybodol. Bu farw yn mhen ychydig ar ol ei chodi o waelod y siafft. Dywedodd Jennie Williams, un o'r swydd- ogion oedd ar ddyledswydd y cos, fod yn rhaid ddarfod i'r drangcedig, tra yr oedd hi (y dyst) yn newid dillad gwely un o'r deiliaid claf, fyned i fyny'r grisiau ac i'r ystafell uwchaf, a syrthio i lawr y siafft. Yn mhen ychydig wedi hyny clywodd ruddfan, a gwelodd y drancedig yn ngwaelod y siafft. Dychwelwyd rheithfarn o Farwolaeth ddamweiniol." Argymhellai y rheithwyr fod clo yn cael ei gadw ar ddrws yr ystafell, ac fod i berson cyfrifol gadw yr agoriad. Nid oeddent yn honi fod bai ar neb am y ddamwain. VSAAAAAAAAAA^WVVWWWWSAA^

TRAWSFYNYDD. PRIODAS.—\n Nghapel y Wesleyaid, Porth- aethwy, boreu Mercher, priodwyd y Parch. Richard Jones, B.A., Trawsfynydd, yn awr yn weinidog Eglwys Wesleyaidd Penisa'rwaen, Caernarfon, a Miss Margaret Mary Jones, unig ferch Mr. a Mrs. Thomas Jones, Bodafon, Porthaethwy. Gweinyddwyd y seremoni gan y Parchn. Richard Morgan, Ebenezer, Caer- narfon, John Kelly, Beaumaris, a'r Parch. Jones, Llangefni. GALWAD.—Bydd yn dda gan luawscyfeillion y brawd ieuanc addawol Mr. Lewis Francis Davies, Church street, aelod a phregethwr o eglwys y Bedyddwyr yn Salem, y lie uchod, glywed ei fod wedi derbyn galwad gynes ac unfrydol oddiwrth eglwysi y Bedyddwyr yn Rhoshirwaen a Charmel, ger Aberdaron. Dym- unwn iddo bob llwyddiant yn ngwaith pwysig y weinidogaeth,

Marwolaeth Mr. Sankey. Dydd Gwener, bu ferw yr Efengylydd enwog Mr. Iva D. Sankey, yn Brooklyn. Ganwyd ef yn Edinburgh, Lawrence County, Pennsylvania, yn y flwyddyn 1840; ac er yn foreu ar ei fywyd cysylltodd ei hun a gwaith crefyddol. Yn y flwyddyn 1870, cyfarfyddodd a Mr. Dwight L. Moody mewn Cynhadledd Cyd-Genedlaethol Cymdeithas Ymdrechol y Bobl Ieuainc, a chytunodd y ddau i fyned gyda'u gllydd i gyflawni gwaith efengylaidd yn yr Unol Dalaethau, ac efe i ganu unawdau. Yn ddiweddarach, bu yn gweithredu fel darlith ydd. Darfu i'w gasgliad o hymnau crefyddol dderbyn cylchrediad helaeth iawn. Daetbant allan gyntaf yn y flwyddyn 1873, a chawsant gylchrediad o 50,000,000 mewn gwahanol ieithoedd. Ysgrifenodd lawer o honynt ei hyn, megis "Yr oedd cant namyn un," &c.

I ARWEST FARDDONOL GLAN GEIRIONYDD. Cynhaliwyd yr Arwest ddydd Iau, a chafwyd tywydd rhagorol a phob hwylusdod gyda'r gweithrediadau. Yr oedd Elis o'r Nant yn ei hwyliau goreu, ac efe agorodd yr Orsedd ac a gyflwynodd yr Urddau. Offrymwyd Gweddi yr Orsedd gan Ifan Dafydd. Canwyd Penillion gyda'r Delyn chwareuid gan y Telynor Dall o Feirion gan loan Dwyryd ac Owain Cybi, ac anerchwyd yr Orsedd gan amryw o'r Beirdd. A ganlyn yw rhestr y rhai a Urddwyd;—Mrs. Mrs. A. Ephraim (Meirionferch), Blaenau Ffestiniog; Mr. D. J. Roberts (Dewi Mai o Feirion); Miss Grace Lloyd (Heyrnwen), Llanrwst; Hugh Thomas (Huw Tudur), Trefriw; J. D. Jones (loan Dwyryd) Blaenau Ffestiniog John Thomas (Collwyn) Harlech Lilian C. Hughes (Lili'r Dyffryn), Trefriw; Mr. John Owed (loan y Cadlys), Llundain; W. B. Lowe (Daearegfab). Llanfairfechan; David Hughes (Dewi Ynyr), Talybont; Hugh D. Jones, Ysceifiog, Gaerwen, Mon; John Oats (loan Ludd), Llundain Edward Williams (Iorwerth Ddu), Trefriw J. R. Jones (Roser Geirion), Bangor; Hannah Davies (Garmonwen), Capel Garmon; J. D. Jones, Llwynfryn, Llanrwst; Annie Williams, (Nansi Prysor), Trefriw T. R. Roberts (Asapb), Caernarfon; D. Lloyd Jonrs (Dewi Talysarn), Tanycastell, Dolwyddelen; Parchn. H. R. Williams (Eppynt), Colwyn Bay Henry Jones (Nefynfab), Trefriw; IJarold Rathbone (Merlin Llefiad), Llandudno Jeanette Williams. (Llinos Gwyrfai), Lerpwl; O. J. Williams (Owain Cybi), Llangefni; Blodwen Jones (Llinos Dwyryd), Blaenau Ffestiniog; W. O. McGaul (Gwilym Alban), Llanrwst; Lorna L. S. Rathbone (Mwynen Lleifiad), Llandudno; Mary Owen (Mair Lleifiad) Rosamod Morris (Rhosmeurig), Waterloo; Annie BIodwen Jones (Llinos Arfon) Talybhnt; Florence Morris (Olwen Meurig); Mary Roberts (Llinos Gwydyr), Llanrwst; Pierce Evans (Prys Arfon) Trefriw, D. Francis (Telynor Dall o Feirion), BIaenau Ffestiniog Yr oedd y darpariaethau mewn ymborth yn rhagorol gan Mrs. Williams, Llys Taliesyn, yr hwn sydd ar lan y Llyn ac yn ymyl man cynal y' cyfarfodydd. Cynhaliwyd yr Arwest yn y prydnawn, ar Lawnt Llys Taliesyn, a chymerwyd y gadair gan Mr. John Owen, Llundain, Dirprwywr Deddf y Man-dyddynod, ac arweiniwyd gan Ellis o'r Nant. Enillwyd ar y toddaid i'r diweddar Mr. Peter Mc'Intyre, gan Perthog, Penmachno, ac ar y casgliad o enwau adar gan Mrs. Roberts, Llanrwst, ac ar yr adroddiad gan "Nansi Prysor." Cafwyd anerchiadau yn llawn o dan Cymreig gan Penllyn, y Parch. W. Wynn Davies, Bangor, a Bethel, Caerdydd, yn nghyda'r Cadeirydd. Beirniadwyd y beirdd gan Ifan Dafydd a Job; y llenorion, gan Elis o'r Nant; a'r adroddwyr, gan Penllyn a Llwynfryn. Terfynwyd drwy gydganu Hen Wlad fy Nhadau," ac ymwahanodd y dorf o flaen cawod o wlaw tyner.

I PENMACHNO. YSGOL Y CWM.—Ymwelodd yr Arholydd mewn gwybodaeth ysgrythyrol a'r ysgol hon Mai 29ain. Mae ei adroddiad fel y oanlyn Ymwelais ar ysgol hon prydnawn Mai 29ain, 1908, ac arholwyd yr holl blant yn y gwahanol adranau. Rhoddodd y canu a'r adroddiadau argraff ddofn arnaf, yr oeddynt yn nodedig o dda. Yr oedd atebion y plant yn gyffredinol ac ya gywir. Yr oeddynt yn ymddangos eu bod wedi eu gwreiddio yn rhagorol yn y gwa- hanol destynau, ac yr oeddynt yn adlewyrchu clod mawr i'r Prif-athraw a'i athrawon cyn- orthwyol. Cymeradwyir y rhai canlynol am dystysgrifau :—1. INFANTS. David Lloyd Jones, Evan M. Hughes, Willie Hughes, John Roberts, Robert Lloyd Davies, Lizzie Hughes, Margaret Edwards, Jennie Jones, D. Leslie Edwards, Alice Lloyd. 2. STANDARD L- Evan Morris, Thomas Hughes, Jeremiah Davies, Margaret P. Edwards, Annie Hughes, Kate Williams, Dilys Hughes, Mary Williams, Minnie Jones, Jennie Owen, David Jones. 3. GROUP II.—Bessie Edwards, Jane Lloyd, Catherine Jane Evans, Alice May Hughes, Emlyn Davies, Thomas Llewelyn Jones, Evan Jones, Bessie Roberts, Richard Jones, Winnie Williams, Annie Davies, Griffith Williams, Lizzie Morris, Annie Jones, Evan Hughes, Laura C. Evans. 4. GROUP III.—Arthur Lloyd Roberts, Llewelyn Jones, Myfanwy Jones, Margaret Evans, Ellen Williams, Maud Williams, D. T. Edwards, John Jones, Ellen Jones Roberts, Kate Jones Williams, Ann P. Hughes, Gladys Jones, Sally Hughes.

CRIOCIETH. YMWFLWYR.—Llawn iawn o ymwelwyr ydyw y dref hon eleni, a phawb yn brysur mewn canlyniad. CYNGHERDD MAWREDDOG.-Nos Sadwrn, cynhaliwyd yr uchod er budd y Wesleyaid yn y lie, pryd yr oedd Cor Meibion y Moelwyn yn gwasanaethu. Cymerwyd y gadair yn y Parish Room gan Capt. Drage, ac arweiniwyd gan Bryfdir, ac aed yn mlaen yn ol y rhaglen a ganlyn.—" Ymadawiad y Brenin a Gwyr Harlech" gan y Cor. Udawd "Lord of the Father-less," gan Mr. Owen Williams. Des- truction of Gazah" gan y Cor. Unawd, Three for Jack gan J. Tudor Owen ac en- coriwyd. Deuawd Plant y Cedyrn" gan Mri. J. E. Williams, a John Prodger. Yna caed anerchiad gan y Llywydd, yr hwn lon- gyfarchai y Cor ar eu llwyddiant, a rhoddai air da iddynt am eu hymroddiad i ddysgu darnau anhawdd, a darnau mor chwaeth- us. Yna canwyd "Meibion Gwalia" gan y Cor. Deuawd Flow gentle De^a" ,IT: Mri. W. O. Jones ac H. J. Hughes. Cydgan y Pererinion" gan y Cor. Unawd, "Lead kindly Light," gan J. T. Owen, a thynodd y ty i lawr. Cafodd ei encorio a. chanodd Solo swynoI arall. Yna Croesi yr aniaI" gan y Cor. Wedi talu diolchiadau &c. csnwyd God Save the King," ac Hen WIad fy Nhadau gan y Cor, a dygwyd y cyfarfod i derfyniad. Yr oedd pawb yn yr ystafell orlawn wedi mwynhau eu hunain yn gampus, yn Saeson a Chymry, ac yn dyheu am gael gwledd o'r fath yn fuan eto. Cafodd y Parti hwyl anarferol o dda, yr oedd rhyw ysprydiaeth i'w deimlo o'u cwmpas tra yn canu y darnau deth- oledig, a chawsant encor amryw weithiau. Ond gallodd yr arweinydd eu perswadio fod y Parti eisiau myned adref gyda'r tren neu buasai y cyfarfod yn llawer meithach. Yr oedd y gyf- eilyddes Miss A. E. O. Davies, A.R.C M., yn gwneyd gwaith rhesymol fel arfer, ac arwein- ydd y Cor yn ei afiaeth, ac yn edrych yn hollol gartrefol gyda'i gor. Gwnaeth Mr. Rees Wil- liams, Ysgrifenydd y cyngberdd waith rhagorol, a disgwylir elw da oddi wrtho.

LLANGERNYW. CWRDD CHWARTER BEDYDDWYR UNDEB DYFFRYN CONWY A FFESTINIOG.-Cynhal- iwyd yr uchod yn Llangernyw ddydd Iau, Awst 13eg, dan lywyddiaeth Mr. R. Jones (Perorfyn), Seion, Ffestiniog. Am 2-30 dechreuwyd y cwrdd trwy weddf gan Mr. Thomas Jones o Seion. Darllen achadarnhau cofnodion. Gair byr gan y Llywydd. Darllen cyfrif y Gymanfa Ganu ddiweddaf gan y Llywydd. Adroddiad Ysgrifenydd y Gymanfa Ganu nesaf (Mr, H. Morris, Colwyn Bay). Dewiswyd Mr. D. E. Ellis, Cefnmawr i arwain; Mri. Noble, Colwyn Bay, a Thomas Jones, Seion i fod yn Llywyddion; Miss Hughes, Bodgynwch, a Mr. Hughie Davies, Colwyn Bay i Gyfeilio; Mr. iedwin Evans i Arholi. Dewiswyd nifer o donau, a pasiwyd i argraffu yr Anthem Buddugoliaerh Calfari" (D. Evans) yn y rhaglen. Pasiwyd ein bod yn parhau i rqddi Gwobrwyon i oreuon yr Arholiad ynglyn sr Ysgol Sul. Lleolwyd y Cyrddau Chwarter am y flwyddyn. Gair o appel ar ran Ysbyttai Lerpwl gan y Parch. E. Cefni Jones, Calfaria; hefyd oddiwrth y Parch. J. Davies ar ran CymdeithasFenthycicl y Gymanfa. Dewisiwyd y Parch. E. Cefni Jones i bregethu yn ngwrdd LIysfaen mis Tachwedd. Pasiwydpleidlaisogydymdeimlad a theuluoedd y diweddar frodyr Mri. E. Evans a J. Thomas, Llanrwst. Dadganwyd pleidlais o'n llawenydd o weled y Parch. B. D. Haries wedi cael ei adgyfnerthu ar ol y ddamwain ofidus a dderbyniodd yn ddiweddar. Diweddwyd un o'r Cynhadleddau mwyaf dymunol gan y Parch. B. D. Harries, Fforddlas. Pregethwyd yn oedfa yr hwyr gan y Parch. B. D. Harries.—JOHN. W»/SAVS^AAIVWVWWVVVVVW

Y MAE Mr. Keir Hardie yn 52 oed er ddydd Sadwrn, a gadawodd Glasgow gydag Ageflong am Canada.