Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
6 erthygl ar y dudalen hon
Advertising
PEIDIWCH > I I TJlEB fod genych "Insurance Hat." MYN'D 16 JFlSi Pe digwyddai i chwi gyfarfod a I damwaia cawseoh ODDICARTREF d}1;ill\Vain cawsech -t='1 th tra yn cJ. y r wythnos analluog, a Y.100 i'r perthynas agosaf I d. raewn achos o farwolaeth, PASG i — I 3/9 yr un. I SHOP YR ERYR, Church Street.
— —————— —————— in. AT EIN…
— —————— —————— in. AT EIN GOHEBWYR. Mewn llaw.—Gwerinwr ac Arthen. Ebicn o Delwyddelen.Rhy hwyr yn dod i law.
NODIADAU WYTHNOSOL.
NODIADAU WYTHNOSOL. Mesur Anghydfod Llafurol, Nos Fercher, yr wythnos ddiweddaf, dyg- odd Syr Lawson Walton, y Twrne Cyffred- inoi, Fesur Anghydfod Llafurol gerbron Ty y Cyffredin. Tra yn cydnabod ar y naill law fod ei araeth yn rhagorol cyn belled ag yr oedd a wnelai ag egluro y Mesur, ynghyd a'r amgylchiadau sydd yn peri fod angen am ddeddfwriaeth newydd, rhaid addef, ar y Ilaw arall, na chafodd y mesur dderbyniad ffafriol o gwbI. Yn naturiol, teimlai plaid Uafur ddyddordeb neillduol ynddo, ac nid yn hir y bu amryw o'u haelodau heb ddweyd yn eglur ei fod yn mhell iawn o ddyfod i fyny a'u disgwyliadau ac a'u gofynion hefyd. Yr oedd y si wedi myn'd allan ers dyddiau fod aelodau y Cyfringylch yn gwahaniaethu mewn barn ynghylch rhai o adranau pwysig y mesur. Nid o ddoethineb y dengys neb frys i gredu haeriadau felly, ond gorfodir ni i gredu nad oedd yr haeriadau hyn yn hollol ddisail. Rhoddwu ein rheswm dros ddywed- yd hyn yn mhellach ymlaen. Cofir fod Ty yr Arglwyddi wedi rhoddi, yn achos yr hel- ynfc a adwaenir fel Achos Dyffryn Taf," ddedfryd a wnaeth Gronfeydd Arianol Un- debau Llafur yn agored i gael eu hatafaelu er mwyn ad-dalu unrhyw golled arianol a achosir iddynt trwy i'r gweithwyr sefyll allan ar gymhelliad swyddogion y naill neu'r llall o'u Hundebau. Parodd y ddedfryd hono anfoddlonrwydd mawr a chyffro nid bychan yn nghylchoedd Llafur, a chodwyd cri gyff- redinol a chref am i'r ddeddf gael ei nhewid gyda'r amcan o wneyd peth felly yn an- mhosibl, fel y tybid ei fod cyn rhoddiad y ddedfryd a grybwylhvyd. Yn ystod yr eth- oliad, holwyd pob ymgeisydd er mwyn cael allan ei olygiadau ar y mater, a chafwyd gan yr ymgeiswyr Rhyddfrydolyngyffredin- 01 atebion a gyfrifid yn foddhaol gan aelodau Undebau Llafur. Yn mhlith y rhai a hol- wyd ac a roddasant atebion boddhaol, yr oedd Syr Lawson Walton ei hunan, a rhaid addef fod gan y Blaid Llafur resymau dig- onol dros gredu y byddai i'r Weinyddiaeth ddwyn ymlaen fesur a fyddai—o'r hyn lleiaf, yn y peth yma-yn foddhaol iddynt. Yn hyn maent wedi cael eu siomi, oblegid nid yw y mesur hwn yn dwyn diogelwch llawn i gronfeydd arianol yr Undeoau. Pan yn eg- luro yr adran ohono sydd yn cyffwrdd a'r mater yma, dywedodd y Twrne Cyffredinol fod y Weinyddiaeth yn barod i'r mater gael ei benderfynu gan farn y Ty," neu i'w ad- ael i farn y Ty." Digon hyn ynddo ei hun i ddangos un o ddau beth-naill ai fod holl aelodau y Weinyddiaeth yn agored i arghoeddiad, ac felly heb Surno barn derfyn- olar y mater, neu ynte eu bod yn barnu vn wahanol i'w gilydd, ac yn Saetu cytuno a'u gilydd. Yr olaf, mae'n ddiameu genym, yw, r ffaith. Boed hyny fel y bo, nid yw y mesur fel y mae yn rhoddi boddlonrwydd i Blaid LIafur nac i gorph mawr y Blaid Ryddfrydol chwaith. Cododd amryw Rydd- frydwyr—yn eu mysg Mr. Llewelyn Wil- liams, yr aelod dros Gaerfyrddin—i ddyweyd yn bendant y byddai yn rhaid iddynt bleid- leisio yn erbvn y \Veinyddiaeth oni wellheir yr adran a nodwyd o'r mesur. Wedi dadl frwd ac addysgiadol hefyd, darllenwyd ef yr ail waith. I Mesur Mr. Hudson. Dydd Gwener, cynygiodd Mr. Hudson (Plaid Llafur) ail-ddarlleniad Mesur Ang- hydfod Llafurol a ddarparwyd gan, neu dan gyfarwyddyd y blaid y perthyn idd?. Yr un d'ben sydd i'r mesur hwn ag sydd i'r mesur a luniwyd gan y Twrne ( yffredinol, a phrin y mae yn rhaid dyweyd ei fod yn penderfvnu y cwestiwn yr ydym wedi dal arno uchod. Pa fath fydd gosgedd y Ltywodraeth ato oedd y cwestiwn a ofynid gan bawb o'r bron yn y senedd ddydcl Iau a thranoeth. Wedi i i Mr. Hudson orphen ei araeth, siaradodd i emryw, ond yr oedd llygaa y Ty ar y Prif- j ———————«—■■■kii mm ua weinidog. Gan gryfed oedd yr awydd wybod beth a ddywedai ef, o'r braidd y gwrandawid yn astud ar yr areithwyr eraill. Yn y man cododd Syr Henry, ac heb golli dim amser hysbysodd ei fwriad yn ddigon eglur. Dywedodd ei fod wedi pleidleisio ddwy waith o'r blaen dros Fesur Mr. Hud- son, ac nad oedd ganddo reswm o gwbl dros beidio pleidleisio drosto y drydedd waith hon. Rhoddodd y dadganiad clir yma foddlon- rwydd mawr i'r rhan fwyaf o lawer o aelodau y Ty. Pan ranwyd y Ty, pleidleisiodd 416 dros, a 66 yn erbyn yr ail-ddarlleniad. Ond yr hyn a dynodd sylw neillduol, ac a barodd lawer o siarad. oedd absenoldeb pedwar o aelodau pwysicafyWeinyddiaeth o'r ymran- iad. Rhoddes angenrhaid ar bawb i gredu fod sail i'r si (y soniasom am dani) fod gwa- haniaeth barn yn y Weinyddiaeth. Y ped- war oeddynt Syr Edward Grey, a'r Mri John Morley, Asquith, a Haldane. Nid oes genym ond gobeithio eu bod yn foddlon i syrthio i farn y Blaid Ryddfrydol ar y cwestiwn. Mae naw o bob deg o'r Rhyddfrydwyr, dybygwn yn cytuno yn Hawn a Phlaid Llafur. Dylid coflo wrth addaw y daw amser i gyflawni. Hawdd yw rhoddi addewidion fel a roddwyd yn amser yr etholiad. Anhawdd ydyw eu cyflawni i gyd; rhaid eu cyflawni, er hyny. Esgob Llanelwy yn ymbarotoi i I Ryfel. Gwyr ein darllenwyr yn dda nad ydym erioed wedi gwarafun parch llawn i Dr. Ed- wards, Esgob Llanelwy. Yr ydym wedi ar- fer cyfrif ei fod yn haeddu parch mwy- llawer mwy yn wir—nag Esgobion Bangor, Llandaf, a Thy Ddewi gyda'u gilydd. Nid oes dim yn wlanenaidd nac yn wrachiaidd ynddo: y mae yn ddyn. Heblaw hyny, y mae yn graff tu hwnt i'r cyffredin o'i frodyr; mae yn ymladdwr pybyr, ac nid anheg. Gwel yn awr fod brwydr dadgysylltiad yr EgIwys Sefydledigyn Nghymru yn nesau, a geilw ar ei frodyr i ymbarotoi iddi. Dangos- odd ef gryn lawer mwy o barodrwydd i geisio dyfod i gytundeb ynghylch yr Ysgolion Eg- lwysig nag a ddangosodd y tri Esgob arall. Yr oedd ef yn barod, os nad oedd yn awydd- us hefyd yr oeddynt hwy nid yn hwyrfryd- ig yn unig, ond yn hollol anewyllysgar hefyd. Cyfrifiram y gwahaniaeth rhyngddo ef a hwynt gan y ffaith ei fod yn gweled mai yr oil a wnai cyndynrwydd o'u tu hwy fyddai cryfhau yr alwad am ddadgysylltiad a dad- waddoliad, ac yn awr, mae'r amser wedi dy- fod i alw sylw y wlad at y cwestiwn unwaith eto, i ddyfnhau ei dyddordeb ynddo, ac i'w goleuo trwy wneyd yn hysbys iddi drachefn ffeithiau a fynegwyd iddi lawer gwaith eisoes ac ydynt wedi eu hanghofio gan rai. Yn ngwyneb y sicrwydd sydd genym y dygir Mesur Dadgysylltiad gerbron y Senedd y flwyddyn nesaf neu y flwyddyn ar ei hol, m, ae'n bryd i ni ddechreu ar ein gwaith. Diolchwn i Esgob Llanehvy am ein hadgoffa I o'n dyledswydd. Ffrainc a'r Almaeri. 1 O'r diwedd mae Cynhadledd AIgeciras wedi gorphen ei gwaith, ac wedi ei orphen mewn modd a bair i Ymherawdwr yr Al- maen deimlo yn edifar ganddo iddo erioed awgrymu (ac yn wir, hawlio) iddi gael ei chynal. Gwyddai gystal a neb fod cael iawn drefn yn Morocco yn llawer pwysicach i Ffrainc nag i unrhyw wlad arall, oblegid mae toraeth masnach Morocco yn ei dwylaw hi. Gan fod LIywodraeth Ffrainc yn gweled fod buddianau y Ffrancod mewn perygl, galwodd ar Swltan Morocco i wneyd trefn ar ei ddeil- iaid terfysglyd ac anhydrin. Diau ygwnaeth- ai y Swltan ei oreu i gydsynio a'r cais, oni bae i'rj Ymherawdwr Gwilym ymweled a'i wlad. Ni wyr neb yn iawn beth a gymerodd le y pryd hyny, ond ffaith ddigon hysbys ydyw ddarfod i'r Swltan wedi hyny ddangos tuedd i ddiystyru rhybuddion Ffrainc. Mynai Uywodraeth yr Almaen i gynhad- ledd o gynrychiolwyr prif Alluoedd Ewrob gael ei galw i ystyried cyflwr Morocco a'r ffordd oreu i'w wellhau, ac er fod y Ffrancod yn teimlo yn dra anfoddlawn i hyny, bu iddynt o'r diwedd gydsynio. Credent y buasai gwrthod yn arwain i ryfel, a gwydd- ent eu bod yn rhy weiniaid i ymladd gormes a'r Almaenwyr. Gwyr ein darllenwyr am yr anhawsdera gafwyd yn y Gynhadledd i ddyfod i gytundeb. Bu ar dori i fyny fwy nag unwaith, ond gcreu y modd ni chymer- odd hyny le. Rhaid diolch am hyny i Mr White, cynrychiolydd yr Unol Dalaethau, yn benaf. Dywedir ei fod wedi dangos pwyll. a challineb a medr neillduol iawn. Mae'r amodau y cytunwyd arnynt y fath ag i fod ar y cyfan yn dderbyniol gan Firainc, ac y mae hyny gystal a dywedyd eu bod yn anfoddhaol dros ben i'r Almaenwyr. Ond mae'r heddwch wedi ei gadw, ac am hyny yr ydym yn llawen. I -¡; Gofal Mr David Mac lver, A.S., am I Feirion ac Arfon. Nid oes achos i chwarelwyr Meirion ac Arfon bryderu mwyach ynghylcn y marw- eidd-dra sydd yn y fasnach lechi nac yn nghylch dim arall, o ran hyny oblegid y mae wedi rhyngu bodd i'r seneddwr galluog a'r gwladweinydd enwog, Mr David Mac Iver, A.S gymeryd arno ei hun i ofalu am danynt hwy a'u buddianau. Mae'n wir fod Meirion wedi ymddiried i Mr Osmond Wil- liams i ofalu yn y Senedd am ei buddianau hi, a bod y Mri Lloyd-George, Bryn Roberts a William Jones yno i ofalu am fuddianau Arfon, ond ymddengys nad yw y gwyr hyn yn ddigonol i'r gwaith. Oherwydd hyny, mae Mr Mac Iver, gwr sydd yn gwybod gymaint (neu gyn lleied am danom ni ag a wyddom ni am dano ef), wedi ein cymeryd dan ei aden. Y dydd o'r blaen gofynodd i Mr Lloyd-George a oedd efe yn gwybod am y dirwasgiad yn y fasnach lechi a achosir (fel y dywedodd yn oractaidd) gan gystad- leuaeth gwledydd tramor, ac a oedd efe yn barod i argymell gosodiad toll ar lechi tramor. Bu Mr Lloyd-George yn ddigon hynaws i hysbysu ei holwr nad yw y dirwas- giad i'w briodoli i gystadleuaeth Hechi tramor (yr hon sydd yn gwanhau o flwyddyn i flwyddyn) ond i'r ffaith mai ychydig iawn mewn cydmariaeth o adeiladau newyddion sydd yn cael eu codi yn y wlad er's mwy na blwyddyn bellach. Dan rith gofal am danom ni, ceisiodd Mr Mac Iver gyfle i ddywed- yd gair dros diffyndollaeth. Mae hyn, fodd bynag, i 'w dywedyd yn ei ffafr:—yr oedd ef yn diffyndollwr rhonc pan oedd ei arweinydd presenol, Mr Joseph Chamber- lain, yn Radical eithafol ac yn un a bleidwyr Masnach Rydd. Mae Mr Mac Iver yn euog o fod yn gyson ag ef ei hun, ac y mae hwnw yn fai ag y mae y gwr o Birmingham yn hollol rydd oddiwrtho. Pwy fydd ei Olynydd ? I Bu farw yr Anghydfurfiwr cryf a'r Cymro gwladgar y Barnwr Gwilym Williams, a bydd yn rhaid penodi un i gymeryd ei swydd yn Llys Sirol Morganwg. Pwy fydd? Ni ryfeddwn os symudir y Barnwr GwiIym Evans o'i gylch presenol i Forganwg. De- allwn y byddai hyny yn dyrchafiad iddo. Os byddai, llawenhaem yn ei symudiad, er y byddai yn ddrwg genym ei golli. Os hyny wneir, credir y rhoddir ei le i Mr Bryn Roberts, neu Mr Ellis Jones Griffith, neu MrSamuel Moss. Yn mhlith cymhwysderau y ddau gyntaf i'r swydd, mae eu gwybod- aeth o'r Gymraeg. Gwyddom eu bod yn Gymry yn mhob ystyr i'r gair. Os nad ydym yn camgymeryd, mae hyn yn wir am Mr. Moss hefyd. Er mai enw Seisnig sydd arno hysbysir ei fod nid yn deall Cymraeg yn un- ig, ond yn abl i'w siarad mor rhwydd a neb ohonom hefyd. Gesyd hyny ef, os ydyw yn ffaith, ar yr un tir a'r ddau foneddwr arall a enwyd. Ymhlith y Deheuwyr a enwir fel "rhai tebyg," mae Mr. LIeufer Thomas a Mr. D. Jones Lewis, dau fargyfreithwyr yn nghylch Deheudir Cymru. Nid ydym yn tybied fod y perygl lleiaf i un heb fod yn deall ac yn siarad ein hiaith gael ei benodi.
NODION 0"R -CYLQH.
NODION 0"R CYLQH. Boreu ddydd Llun, aethum i fyny i'r chwarel Rhiwbach, gan fod Trengholiad i'w gynal yno ar gorff ein cyfaill tawel a diymffrost Mr John Jones, Isfryn, Trawsfynydd, yr hwn a alwyd ymaith mor sydyn. Yr oeddym yn y lie cyn un-ar-ddeg o'r gloch, gan i ni gael ein cario ran o'r ffordd ar y gwageni trwy hynawsedd Mr Humphries, y perchenog. Gan nad oedd y Trengholydd yn cael ei ddisgwyl hyd haner awr wedi dau o'r gloch, awd i edrych a oedd llyniau y Gamallt yn aros eu lie; ac ar ol cael boddlonrwydd ar y mater hwnw, cawsom olwg ar anedd-dai a chiniawdy y Chwarel. Yn sicr y mae y rhai hyn yn gynllun i'r holl wlad. Pob dim yn ei le a'r oil yn eithriadol o lan- weithus. Deallwn fod rheolau manwl wedi eu gosod i lawr gan Mr Humphries, ac nad yw yn caniatau i fwy na dau fod yn yr ystafelloedd pobpeth yn cael eu darparu at gysur y sawl fod yno, a'r oil godir am y lie yw naw ceiniog yn yr wythnos. Sylwasom hefyd fod awr o amser ciniaw yn cael ei ganiatau. Hyfryd iawn i'w gweled pethau mor ddymunol yn y lie, a bod Mr Humphreys mor awyddus i wneyd ei weithwyr yn hapus yno. Bu dwy ddamwain hynod yr wythnos hon, y naill yn Rhiwbach, fel y nodir uchod, a'r llall yn y Diphwys. Profodd y ddwy yn angeuol, a tharawiad ar- y pen oedd yn y ddau le. Yn y Rhiwbach yr oedd sylw wedi ei alw at y perygl ac yn mhen haner awr wedi hyny daeth y gwaethaf. Dylasai y rhew gael ei symud yn y fan pan oedd y swyddogion yno, neu yn union- gyrchol wedi hyny: yn sicr cyn myned i weithio odditano. Ond hawdd yw bod yn ddoeth wedi i beth ddigwydd. Yn yr achos arall, deallwn fod y cyfaill ieuanc yn bwriadu myned i'r Am- erica yn mhen rhyw dair wythnos, a dywedodd ddydd Sadwrn fod yn gas ganddo feddwl am fyned i'r lie i weithio. Yr oedd yn Llywydd Ysgol Sul Ebenezer (W), a nos Sul yr oedd yn arwain y cyfarfod ar ol yr oedfa, pryd y dywed- odd Fod yn well tori y cyfarfad yn ei lfas," trwy ganu emyn. Yna rhoddodd y geiriau hyn allan: "Tragwyddoldeb mawr yw d'enw, I Ti yn fuan fydd fy lie," &c. Yr oedd y geiriau yn brofiad iddo cyn chwech o'r gloch dranoeth. Diau i'w farwol- aeth sydyn fod yn ogoniant sydyn iddo ef. Rhyfedd fel y mae y nefoedd yn ein cyfarfod i ddyrysu ein cynlluniau bychain. Efe wyr beth sydd oreu. Y mae gan ein cyfaill ieuanc Mr Louis Rob- erts gynt o'r Swyddfa hon, lythyr rhagorol ar y i" Diwygiad yn y "Daily Dispatch" am ddoe. Sieryd yn gryf ar y cyfarfodydd cyhoeddus a'r amlygrwydd gormodol roddwyd i deimladau arwynebol yn ystod yr adeg yr oedd y don fawr yn ysgubo y wlad. Nid yn y nifer a ychwanegwyd at rif eglwys, yr oedd gweled gwir werth y Diwygiad, ond yn mywyd yr unigolion yn eu cartrefi yno yr oedd dyn wedi ei ddiorchuddio o'i huganau cyhoeddus, ac yn ymddangos fel dyn,—tad, priod, neu frawd. Cydolygwn yn hollol a'r sylwadau a wnai, a rhoddodd eu darlleniad foddhad mawr i ni. Diau yr erys effeithiau y Diwygiad ar unigolion ac ardaloedd. Prydnawn dydd Mawrth eisteddai y Llys Methdaliadol yn y Blaenau, a dydd Mercher yn Portmadog. Yr ydym yn dodi hanes y blaenaf yr wythnos hon, a rhoddwn y llall yr wythnos nesaf. Nis gallwn lai na dywedyd gair am y Llys cyntaf. Canlyniad eullibio cymydoges oedd methiant Griffith Griffiths yn ol ei addefiad ef ei hun, er ei fod mewn dyled i'r swmo dros /44 ar wahan a chyn hyny. Mynodd fyned yn mlaen i ymladd mewn achos nad oedd gronyn o obaith iddo enill, ac nid oedd dim ond ei ystyfnigrwydd ef ei hun a'i briod yn peri na fuasai wedi gwrandaw ar gyfarwyddyd ei gyfreithiwr i wrandaw yr achos yn Llys y Manddyledion, neu settlo. Na ni fynai dim ond myned ar ei ben i dynu ei hun ac eraill pe gallasai i helbul. Yn ychwanegol at hyny, yr oedd yn mhell o fod yn glir yn ei atebion. Nid oedd" yn cofio" neu nid oedd yn deall" neu "glywed" oedd y cysgod roddai am ei gymysgedd gydag ateb Mr. Tobias. Golyga'r achos braidd yn dywyll yn nglyn a'r awgrym cryf roddwyd am symud y dodrefn," &c.Yr oedd arholiad O. Hughes yn un manwl iawn, ac yr oedd hyny heb hysbysu ei gyfreithiwr na'r derbynydd swyddogol am amryw bethau y gwasgwyd arno yn eu eylch. Gan nad yw yr arholiad wedi ei gau, ni ddywed- wn ddim yn mhellach. Mewn achosion fel y ddau uchod y mae lie y cyfreithwyr amddiffynol yn myned yn hynod o 'anhawdd ac anymunol yn amI. Fel y gwelir yn hanes y Cynghor Dinesig, y mae pwngc Llythyrdy y Blaenau "yn y gwynt" o hyd. Yn ol adroddwyd yno, bu yr awdur- dodau yn gwneyd cais am amryw fanau yn ddi- weddar i gael symud y Llythyrdy iddynt, a gofynent am gynorthwy y Cynghor Dinesig gyda chael lie. Nos Wener fe ddywedwyd yn eglur "mai mater o dalu rhent" yn unig oedd wrth waaidd yr awydd i symud, ac nid dim anhwylusdod perthynol i'r adeilad I presenol. Os felly y mae yr holl ardal yn unllais yn erbyn symud y Llythyrdy o'r fan y mae yn awr. Y mae yn y He mwyaf canolog yn bosibl i'r holl ardal, a phaham na wna y Llywodraeth foddloni i dalu ardreth resymol am adeilad o'r fath at ei gwasanaeth ? Mantais yr ardal yn fasnachol a chymdeithasol ddylai fod yn mlaenaf a phenaf peth mewn golwg ac nid osgoi talu ychydig o rent, a hyny gan awdurdodau Coron Prydain Fawr. Y mae y Perchenog yn barod i fyned i'r draul o wneyd yr holl gyfnewidiadau a ofynir a hyny er mwyn cyfarfod a mantais gyffredinol yr ardal, er y golyga aberth mawr o du ef i wneyd hyny. Dylai hyny foddloni pawb cysylltiol a'r Llyth- yrdy, a sicr yw y selir y peth a chymerdwyaeth y dref o gwr i gwr. Hyfrydwch mawr i ni ydoedd cael gair ddoe o Dyffryn Conwy, yn gwireddu yr hyn a ddywedasom am ofal cyfeillion Trefriw a'r holl Ddyffryn am gadw y Sabbath. Anhegwch i'r eithaf ydoedd eu cyhuddo o fod yn euog o bysgota ar hyd yr afonydd wrth y degau ar y Suliau, a dylai y gwr a enllibodd yr ardal fod yn ddigon cywir i alw ei eiriau yn ol. Wrth son am y gymydogaeth hon, gwelwn fod y cyfeillion yn Llanrwst yn mlaenaf o'r holl wlad yn eu dyngarwch gyda phorthi y plant tlodion sydd yn y dref. Dyma waith ddaw a boddhad i galon y sawl a'i gwna, ac enilla hefyd sylw ffafriol ynefoedd. Nis gallesid cael Ysgrifenydd llawnach o yni ac ymroddiad na Mr. W. Lloyd Roberts, Avondale (gynt o Swyddfa'r"Rhedegydd.") Y maeei deimladau tyner at y tlawd yn eithaf gwbyddus, a'i sel o blaid yr hyn gymer mewn llaw yn ddi-derfyn. Mae llwyddiant y symudiad yn sicr ond ei gael ef i'w gymeryd i fyny yn galonog, fel y gwna yn yr achos hwn. Y mae ganddo lu o gynorthwy wyr Hawn awydd i wneyd eu rhan yn hyn o beth. Bydd eu henwau yn perarogli yn nghof y plant wedi iddynt hwy yn bersonol, hwyrach, gael eu dodi yn eu distaw fedd. Melus cofio nad oes bedd i ddaioni.
Dyledwvr yn cofio dim.I
Dyledwvr yn cofio dim. CANLYNIAD CYNGAWS ENLLIBIO. Dydd Mawrth o fiaen y Cofrestrydd Mr. Thos. Jones, yn yr Adeiladau Sirol, Bl. Ffestiniog, cynhaliwyd Llys Methdaliadol. Yr oedd amryw achosion i ddod ger bron, ond gohir- iwyd hwy hyd dranoetn yn Portmadoc. Holwyd y dyledwyr gan Mr. J. Tobias, y Dirprwy-dderbynydd Swyddogol. ACHOS GRIFFITH GRIFFITHS. Mewn atebiad i Mr. Tobias, dywedodd y Dyledwr ei fod yn byw yn 8. Ynys Terrace, Bl. Ffestiniog. Gwnaed ef yn Fethdalwr ar ei gais ef ei hun Chwefror 20. Yr oedd yn 61 mlwydd oed, ac yr oedd wedi byw yn Ynys Terrace am 28 mlynedd. Aeth y ddedfryd ynei erbyn yn y Frawdlys mewn cyngaws am enllib gyda £ 5 iawn, a /60 Is 4c o gostau. Golygai gost ei gyfreithiwr ei hun /80. Rhoddodd ei dy oedd a 24 o brydles heb redeg arno i'w gyfreithiwr, a 24s oedd y ground rent. Talodd Mr. Phillips ^16 3s 9c i gael y ty yn rhydd yn Tachwedd di- weddaf. Yr oedd ef yn hawlio y ty yn awr am y swm hwnw, -1-80 ei gostau, a'r^6 arall dalodcl Nid oedd dim eiddo ganddo at dalu" i'r un enillodd yn y cyngaws, na i'r un o'r wyth eraill y cafodd werth f 44 5s 9c o nwyddau ganddynt, Bu yn gyru peiriant o'r enw "Taffy" yn chwarel Foty a Bowydd, ond gwneyd gwaith creigiwr yr oedd yn bresenoi, ac enillai tua £ 4 10s y mis. Hyd o fewn chwe mis yn ol yr oedd mewn sefyllfa i allu talu i bawb. Daeth Margaret Edwards, cymydoges iddo, a cyngaws yn ei erbyn ef a'i wraig am enllib. Cafodd ei gynghori i wrthwynebu yr achos, ond collodd. Dyfarnwyd ei fod i dalu £ 5 o iawn a'r costau. y rhai oeddynt yn £ 66. Yr oedd ei gostau ef ei hun yn fawrion iawn. Mr. D. White Phillips oedd ei gyfreithiwr ef, ond ni wyddai beth oedd ei gostau, Mr. D. White Phillips,—" Dros £ 80." Y Dyledwr, Wyrach. Wn i ddim." Cafodd wys gan Miss Brymer gan nad oedd am dalu yr arian dyledus iddi. Collodd yr achos hwnw hefyd. Yn Hydref, cafcdd wys ynglyn a'r enllib. Yr oedd ei dy yn Nghlwb Criccieth, ond yr oedd bron wedi talu y Clwb allan. Ni thalodd ddimeu i Mr. Phillips, ond cafodd fenthyg ganddo i fyned yn mlaen gyda'r cynghaws. Fe dalodd £ 70 am ei dy, a chafodd fenthyg y swm yn llawn gan y Clwb. Yr oedd 23 mlydedd o'r brydles yn aros ar y ty. Pryn- odd ef ddeng mlynedd yn ol. £ 15 13s 3c oedd yn aros ar y ty heb ei glirio o'r Clwb. Talwyd y swm hwnw drosto gan Mr. Phillips, a rhodd- odd yntau y ty drosodd iddo er mwyn myned yn mlaen gyda'r cynghaws. Cafodd arian gan Mr. Phillips yn bersonol at draul y cyngaws; a £7 i £8 rhwng y cwbl. Ni thalodd efe ei hun ddimeu at y costau. Nid oedd ganddo ddint eiddo yn awr, gan fod ei dy a'i ddodrefn wedi myned. Credai y gallasai dalu i bawb oni bat am y cynghaws am enllib. Addefodd fod ei ddyledion cyn hyny yn £40, ond yr oedd y ty a'r dodrefn yn werth digon i'w clirio. Yr oedd yn credu y buasai yn enill yn Dolgellau. Nid oedd ganddo ddychymyg y buasai y cyngaws ya costio cymaint iddo enill oedd ei feddwl am wneyd. Yr oedd y dodrefn wedi eu prynu gan Mr. Phillips Ni symudodd ef ddim o'r ty. Yr oedd Owen Jones Ellis wedi symud bwrdd ddeng mlynedd yn ol. Ni symudwyd peiriant gwnio, gan na fn ganddynt yr un er's tair blynedd. Tegan longau (i s pientyn chwaren) yn unig a fu ganddo yn ci dy. Ni symudwyd chest of drawers o'i dy. Yr oead yn dywedyd yy ddifritol ;*r ei oedd wedi symud dim o'r ty yn adeg y mtjrhtb iiad. Mewn atebiad 1 Hugh Williams (Mri. R 0. Jones & Dav\&;}; Yr oedd yn sicr i Mr Pli?'lli.ps (, ei g.s?'re i t?  ?, ei gyfarwyddo i fyned ymlaen gydaV achos n tnliib. Er nad oedd ganddo ddimeu i rfod a'r gost, ietli vii mlaen. Nid oed s • ido y symad lleiaf* y byddai y costau n. drymion. Yr oedd y-a credu y dylasai enuL Gwnaed cynygiad i'r achos gael ei wrandav yn Llys y Manddyledion, ac yr oedd Mr Phîllipsyn ei gynghori i gyd- synio, ond yr oedd ef am fyned yn mlaen i Dol- gellau er nad oedd ganddo arian' Yn Tachwedd y cafodd y ty o'r Clwb, a chyflwynodd ef dros- odd i Mr Phillips yr un diwrnod. Yr oedd pob- peth yn y ty pan oedd Mr John Davies yr ar werthwr yno, ag oedd yno yn awr ni symud- wyd dim. Pwyswyd llawer ar y Dyledwr i gael y pethau uchod ganddo, Dywedai nad oedd yn cofio dim," a'i fod yn clywed yn drwm," &c,, pan roddid y cwestiynau iddo. Yr oedd Mr D. White Phillips yn gwylio yr achos ar ei ran, a Mr Hugh Williams dros y gofynwyr. Cauwyd yr archwiliad i gael ei ail agor os ceid nad oedd pethau yn gywir yn nglyn a'r dodrefn.
ACHOS OWEN HUGHES.
ACHOS OWEN HUGHES. Yr achos nesaf a ddaeth gerbron ydoedd eiddo Owen Hughes, Melinycoed, Llanrwst. Yr oedd Ma E. Davies Jones yn gwylio yr achos ar ei ran. Gosodid ei ddyledion i lawr 1319p 17s 10c a'i eiddo yn werth 552p Is 10c, ar wahan i'r dyledion llyfrau. Achos ei feth- daliad yn ol fel y gosodai ef y mater i lawr ydoeddColledion trwy ddyledion drwg. Gorfod talu premiums yswirio trymion. Coll- edion ar eiddo (stock). Colledien ar gyfranau yn Ariandy Cenedlaethol Cymru. Mewn atebiad i Mr Tobias dywedodd iddo ddechreu masnachu ddeng mlynedd a'r hugain yn ol, gyda chyfalaf o ddau gant o bunau. Ddeng mlynedd yn ol galwyd ei ofynwyr yn nghyd. Yr oedd ei ddylediou dros ddwy fil o bunau, a thalodd 10s y bunt o'r cyfryw allan o'i eiddo. Mri. Mahon, Boost & Howard, Lerpwl, benodwydyn ymddiriedolwyr. Rhodd- odd Bill of Sale i'w wraig ar eiddo yn y Felin ac yn y Ty am £200. 1 jMr. Tobias "Dau neu dri chant" a ddywed- asoch o'r blaen. Pa un sydd wir? Y Methdalwr: "Dau cant a gefais." Nid oedd wedi talu Hog erioed ar y swm. Fe ail gofrestrwyd y Bill of Sale. Y stock a gyn- wysid ynddo, ac nid oedd ganddo ef ddim ond oedd yn y Bill hwnw. Cyn ei fethdaliad yr oedd yn cadw masnach yn Melin-y-Coed, ac yn amaethu. Mr. Tobias: "A oes genych rywbeth i'w ddywedd am y Felin Isaf ? Methdalwr: Oes wrth gwrs." Mr. Tobias: Paham na fuasecli yn dywedyd hyny wrthyf o'r blaen ? Beth oedd eich amcan yn ceisio cuddio pethau fel hyn ? Methdalwr: "Yr wyf yn sicr o fod wedi dywedyd wrthych. Rhaid mai chwi ddarfu ddim deall." Mr. Tobias: "Na. Y mae pobpeth a ddywedasoch wedi ei roddi i lawr, ac y mae pob gair ydych )::1 ei ddywedyd heddyw yn cael ei roddi i lawr. Rhaid i chwi fod yn ofalus.