Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
9 erthygl ar y dudalen hon
NODION O'R CYLCH. : -'-I
NODION O'R CYLCH. Goddefer i ni alw sylw unwaith eto, a go- beithiwn am y tro diweddaf, at arferiad isel a gwrthun sydd yn Blaenau Ffestiniog, o dyru yn gynulleidfa fawr i orsaf Llinell y London & North Western adeg y tren olaf. Yn enw pob dynoliaeth a rheswm, a oes cynifer o ferched a llangciau yn y lie heb ddim i'w wneyd ond tyru wrth y canoedd i'r Orsaf y gwyddant na ddy- lent fod a'u traed arni mwy nag ar erddi eu cymydogion, heb fod ganddynt orchwyl mas- nachol ynddi. Lie i deithwyr yw yr orsaf, ac i'r rhai sydd a gwaith penodol i'w wneyd yn- ddi. Fel y mae pethau yno yn awr, y mae y nesaf peth i anmhosibl i neb allu dod i mewn nac allan yn ddidramgwydd. Wrth gwrs, gwyddom y gall y Gorsaf-feistr, ar ol gofyn i unrhyw un fyned allan, ac yntau wrthod ufudd- hau, ei wysio am fod ar dir y Cwmni ac iddo gael ei ddirwyo i ddwy bunt a'r costau ond tybed fod anwareidd-dra mor uchel ei ben yn ein plith fel nas gwyddom beth sydd weddus a theilwng o honom fel ardal. Dylai y merched, yn arbenig, sydd yn myned yno bob nos i siarad yn hyf ac isel, deimlo ychydig o gywil- ydd pe ond am y ffaith mai merched ydynt, ac mai gwyleidd-dra sy'n addurn penaf eu rhyw. Am y llangciau dyrant i'r lie, gobeithio nad ydynt wedi cwbl ymwertbu i hyfdra a gwyneb- galedwch. Mae Rhestr Ddu" gan swyddog- ion yr Orsaf, a rhaid fydd ei chyhoeddi oni cheir diwygiad. A fydd y sylw hwn yn ddigon gyfeillion ieuaingc ? Da chwi, er mwyn eich teuluoedd a'r ardal, meddyliwch ychydig am eich gwaith darostyngol yn ymgynull i'r orsaf uchod. Yn nghyfarfod misol rheolaidd Llywodraeth- wyr Addysg Dosbarth Ffestiniog, ddydd Iau, cododd amryw faterion pwysig i fyny. Symud- iadau pwysig iawn yn nglyn a'r ysgolion ydyw y bwriad o wneyd cyfnewidiadau yn ysgolion Tanygrisiau aPenrhyndeudraeth. Y mae achos ysgolion y Penrhyn o'r awr gyntaf y daethant' o dan y trefniant newydd o dan y Ddeddf Addysg ddiweddaf. wedi cael eu dwyn ger bron y Llywodraethwyr. Y peth cyntaf a glywodd y cyfarfod am danynt trwy Mr. R. G. Pritchard yr hwn y mae yn ofidus genym ddeall, sydd yn u ael—ar eu gwaith yn dechreu terfynu pethau ydoedd, "fod yr ysgolion yn anghymwys, y lie i ehwareu allan o drefn, yr adeiladau yn rhy fychan ac eisiau eu hadgyweirio ac yr oedd y staff yn llawer rhy wan at y gwaith o ddysgu y plant." Atebwyd ar y pryd, "fod yn gywilydd i Fwrdd Ysgol y Penrhyn adael pethau yn y fath sefyllfa, os oedd yr hyn a adroddid yn gywir." Teimlem yn y cyfarfod hwnw nad oedd ond un peth yn eisiau i orphen y darlun, sef cael fod y plant oeddynt yn yr ysgol yn dwyn delw y lie chwareu a'r adeiladau. Ond ryw ddeufis yn ol gwnaed y diffyg i fynu trwy i Mr. S. T. Jones ddywedyd, "Mae acw blant ofnadwy Does genych chwi ddim syniad am yma." Trwy hir ddygnu gydau hachos, y mae cyfeillion y Penrhyn wedi llwyddo i gael ychydig oleu yn ngodreu eu cymylau. Sym- udwyd yn mlaen gyda nerthu y staff. gyda golwg am fwy yn y cyfeiriad hwnw eto ac y mae cyfnewidiad i gael ei wneyd ar yr adeiladau. Rhwng pobpeth, dichon y daw ysgolion igyflwr boddhaol a chysurus i gyflawni y gwaith mawr sydd ganddynt yn y lie. Mater arall dyddorol a phwysig iawn i ardal Tanygrisiau ydyw, y rhagolwg am uno yr ysgolion yno. Yr anhawsder presenol i wneyd hyny yw maint un o'r class-rooms yn Ysgol y Bechgyn. Buasai Ysgol y Genethod yn ddigon at y pwrpas; ond y mae pellder yr Ysgol arall oddiwrth y boblogaeth yn erbyn symud y Babanod o'r ysgol lie maent i'r ysgol arall. Edrycha y Pwyllgor Sirol i'r holl gwestiwn, mae'n ddiau genym, a threfnant yn y dull dpethaf. Tueddir trwy'r holl wlad yn awr i gpael ysgolion cymysg, a gresyn yw meddwl am y beichiau trymion diangenrhaid dynwyd ar y trethdalwyr trwy waith y Byrddau Ysgol yn codi ysgolion ar gyfer y Bechgyn wrthynt eu hunain, a'r Genethod wrthynt eu hunain. Amcanent yn dda, ond bod eu dull o gyraedd y cyfryw y fath ag a gymeradwya ei hun i ni yn y dyddiau presenol. Mae golwg ar gael terfyn ar y cicio pel gymer le ar dir chwareu dysgyblion ysgolion Maenofferen. Gwnaed dadleniadau difrifol yn y Bwrdd Llywodraethol ar ymddygiadau las- bogiau dyrant i'r lie hwn i gicio peli. Os rhaid i rai gael cicio pel, paham nad edrych am le o'r eiddynt eu hunain i wneyd hyny, yn He myned mor hyf a digywilydd a myned i le nad oes ganddynt fwy o hawl myned iddo na phe'r elent i dy eu cymydogion. Ofnwn fod hyfdra o'r fath yn beth y rhaid delio ato mewn dull dry yn gostus i'r llanciau a yno. Y fath yw yr ymddygiadau a'r iaith fel y teimlir nad yw plant yr ysgolion yn y lie mewn awyrgylch y gellir ei goddef i fodoli yn hwv, a da y gwnaeth y Llywodraethwyr i alw sylw pendant at yr hyn gerir yn mlaen yn y Ile. Gwyliau hyfryd nodedig o ran tywydd a gafwyd y Groglith a'r Pasg eleni. Anaml iawn y cafwyd en cyffelyb yn yr ystyr hono, ac ni buwyd yn ol o gymeryd mantais ar ddymunol- deb y tywydd i droi allan i ymweled a chyfeill- ion, ac i wneyd gwib-deithiau byrion. Y mae cyfeillion ieuaingc ardaloedd y chwareli yn fyw i gyfleusderau fel hyn i fyned allan o lwch a lleithder y chwareli i fwynhau awyr iach mor a mynydd. Tuedd gref sydd gan amryw o'n masnachwyr i feio am hyn ond nid ydynt mor barod i feio eu hunain am gymeryd eu gwib- deithiau wythnosol, a'u pythefnos o wyliau yn Llandrindod neu rywle arall. Na warafuner i'r gweithiwr gonest a diwyd ei seibiant. Gwna les iddo yn gorphorol a meddyiiol, ond ei ddefnyddio yn briodol. Y mae newid golyg- j feydd yn adloniant ac iechyd i ysbrydoedd dyn, ac yn foddion i eangu ei feddwl a chynesu ei gaion. Addefwn fod modd camddefnydio y I gwibdeithiau, a bod hyny yn cael ei wneyd; oEe: pan gychwynir oddicartref gyda nod i'w gyrhaedd, a hwnw yn un teilwng, bydd y dyn ystyriol yn dychwelyd yn llawn adnewyddiad, ac yn barotach i'w waith nag erioed. Hyder- wn mai felly bu yn hanes miloedd aethant oddi cartref dros y Gwyliau. Cyfarfyddasom ag amryw o gyfeillion oeddynt wedi dod drosodd o'r Deheudir a manau eraill i edrych am eu teuluoedd. Da oedd genym weled golwg mor sirlol arnynt, a chlywed eu nhewyddion da. Troes cyfarfodydd y Groglith a'r Pasg allan yn boblogaidd a Ilwyddianus. Cymanfa'r Pasg yn Ffestiniog, cyfarfodyd pregethu yn -s t Bedd- Maentwrog, Dolwyddelen, Borthygest, Bedd-1 gelert, aLlanrwst. Canmoliryr oil yn nodedig ar gyfrif nerth y weinidogaeth a'r dylanwad cydfynedol a'r cyfryw. Nid yw yr efyngyl eto wedi colli ei gafael ar ein gwlad, na'n cydgenedl wedi colli bias ar eigwrandaw. Yr oedd y gwahanol gyfarfodydd cystadleuol yn bobl- ogaidd iawn, a'r un modd yr Arddangosfeydd ar lan y mor yn Ngwmwd Lleyn. Deallwn fod cryn gyfnewidiad wedi cymeryd lie yn ymddygiadau ac iaith y cynilliadau hyn rhagor a fuont cyn yr Adfywiad crefyddol fu yn y wlad, ac eto mae lie i wella. Hyfryd iawn fyddo gallu tystio am ein holl gynulliadau nad oes achos cwyn o gwbl yn eu cylch, a bod pawb yn hen ac ieuangc yn mwynhau eu hunain mewn modd gweddus a theilwng. Fel y gwelir mewn colofn arall, yr oedd gwobrau yn dod i'r cylch hwn o bobcyfeiriad, ac amryw o'n gwyr talentog yn gwasanaethu oddicartref.
LLYFRGELL GYHOEDDUS PEN- I…
LLYFRGELL GYHOEDDUS PEN- MACHNO. Syr,—Byddaf yn dra diolchgar os byddwch mor garedig a rhoddi cyhoeddusrwydd i'r ychydig linellau hyn yn eich papyr clodwiw. Fel y gwyr llawer o ddarllenwyr y Rhedegydd bwriedir cynal Cwrdd Plwyf yma y Sadwrn nesaf, a phrif waith y cyfarfod fydd penderfynu tynged y Llyfrgell. Nid oes neb ac ychydig o bleser mewn ddarllen, a ddywed nad yw Llyfrgell yn werthfawr, yn enwedig i'r ieuangc. Ond atolwg! a yw Llyfrgell Penmachno yn werth ei galw ar yr enw. Y mae ynddi ychydig nifer o lyfrau, rhai pur dda, ond rhaid cydnabcd fod ynddi lawer nad ydyw yn werth dim yn Penmachno. Nid oes neb yn y Plwyf yn fwy awyddus am Lyfrgell yn Penmachno na mi, ond gwyddwn oil fod hyny yn anmhosibl i I ni o gyfeiriad y dreth, ac os yw felly, rhaid mai gwastraff yw ceisio ei chynal i fyny. Teg ynwyf ydyw egluro fy hun, os gallaf. Gan ei bod yn anmhosibl ei chadw yn anrhydeddus o'r arian ellir eu cael trwy godi y dreth uwchaf posibl tuag ati, sef Ie y bunt, rhaid yw troi i gyfeiriad arall i chwilio am gynorthwy, a'r unig un, sef rhoddion gwir- foddol, mewn arian a Ilyfrau. Ond pwy rydd eu llyfrau na'u harain, pan y mae yn hollol wybuddus i bawb beth yw tynged y llyfrau ar ol eu rhoddi yno. Nis gallaf weled y bydd cadw Llyfrgell yn Penmachno nac un man arall, yn werth i neb heb gael rhywun taledig i roddi benthyg llyfrau allan i'r rhai sydd yn awyddus i'w cael, ac fel y cyfeiriais o'r blaen, y mae hyny yn beth an- mhosibl i Penmachno gyda y dreth uwchaf (lc y £1). Os wyf yn cofio yn iawn, rhoddwyd addewid gan un yn y Cwrdd diweddaf, y buasai ef yn aberthu wythnos i edrych ar ei hoi, ond gwyddom hefyd fod y brawd hwnw yn gweithio yn un o Chwareli Ffestiniog ar hyd yr wythnos a pha fodd y gall gyflawni ei addewid nis gwn. Pa fodd bynag, dylai y rhai sydd yn dwyn y draul, ac nid y rhai sydd yn gwaeddi am y gwelliant yma a'r gwelliant arall, ac heb fod yn talu dim tuag at y treuliau, ddyfod i'r Cwrdd nesaf, nos Sadwrn, i benderfynu, a yw yn werth cadw y Llyfrgell fel ag y mae, neu os nad yw yn ateb diben, ei ddiddymu. Unig amcan yr ychydig linellau hyn yw galw sylw y trethdalwyr at y pwysigrwydd iddynt fynychu y Cyrddau, a disgwyliaf weled nifer lluosog yn y Cwrdd nos Sadwrn nesaf.—LLEF.
Carmel, ger Llanrwst.I I --,I
Carmel, ger Llanrwst. I I Cynhaliwyd cyfarfod Llenyddol yn y lie uchod Gwener y Groglith. Llywyddwyd gan Mr. J. R. Williams, C.S., Llwyndu ac arweiniwyd gan y Parch H. Jones-Davies. Cyfarfod i'r plant yn fwyaf oedd hwn ac yr oedd ol llafur arnynt, gresyn fed y rhieni y rhoddi cyn lleied o gymorth. ychydig iawn ddaeth ynghyd. Enilliwyd am ganu Y Tlysau," gan Mary E. Owen, Plas Drain 2il Dora Ellis, Ty'r Capel 3ydd, GwladysDavies Turnpike Uchaf. Denawd," Hyn, fydd yn nefoedd i mi," Sarah Morris a'i chyfeilles, Pandy Tudur, datganiad canmoladwy. Adrodd Emyn, Mary Ellen Owen, Plas Drain; 2il Gwladys Davies, Turnpike. Cafwyd uuawdau gan Mri W. E. Jones, Conwy a D. R.1 Jones, Llanrwst yn ystod y cyfarfod, Cyfarfod yr Hwyr,—Yr oedd y capel yn orlawn erbyn y cyfarfod hwn. Llywyddwyd gan y Parch W. Thomas, Llanrwst, ac arweiniwyd gan y Parch H. Jones-Davies. Adrodd Emyn, i rai dan 16 oed, laf, Jennie Lewis, Ffrith Ucha 2il, Kattie Owen, Plas Drain, Maenan Deuawd Y ddau Wladgarwr" un parti yn ymgeisio, sef Mri J. Lewis Davies, Maenan a'i gyfaill. Adroddiad "YTyheb do," gan Annie Harker. Parti Bethel o dan arweiniad Mr. John Jones, gafodd y wobr am ddatganu y don Presburg" datganiad agwir dda. Mr David Evans, Ty Newydd, Bryndyffryn oedd y buddugol am gerfio ffigiwr 5 at farcio defaid, a "Trebor yn ail. Mrs Owen, Ffarm Yard oedd yr oreu am weu par o hosanau. Mri Evan Parry, Ffrith Arw, John Roberts, Pentretafarnyfedw yn gyd- fuddugol ar ddarllen darn heb ei atalnodi; Mr David Thomas, (Dewi Tudur). Bettwsycoed oedd y goreu am wneyd englyn i'r Gwlithyn. Ymgeisiodd 8 a gantorion gwych ar yr Her- Unawd, a dyfarnwyd Missjones, (Dolwyddelen) London House yn oreu. Cafwyd dadl ddydd- qrol o Morgan a Shian gan ddau blentyn bach. Daeth dau barti i gystadlu ar y don "Lux Benigna." Parti Gwytherin, arweinydd Mr D. Jones, School House, a Bethel, arwein- ydd Mr. John Jones, dyfarnwyd y cyntaf yn oreu. Beirniadwyd y gerddoriaeth gan Mr. D. R. Jones a chafwyd amryw unawdau ganddo ef Mr. W. E, Jones, Conwy. Y Parch W. Thomas yn clorianu y beirdd a'r adroddwyr Mrs Mary Ellis, Pant Siglan a Mr W. Williams Henblas yr amrywiaeth. Cyfeiliwyd yn ol ei ddull dirodres gan Mrs Roberts, Cartrefle, Llanrwst. Gweithiodd yr ysgrifenydd Mr W. Roberts, Henffrith yn ddildio a cafodd ei ymdrech ei goroni a llwyddiant,
Llanfachreth.-,-,
Llanfachreth. Nos Sadwrn, Ebrill 7fed, cynhaliwyd cyngherdd yn y lie uchod o dan lywyddiaeth F. Johnson, Ysw. Y cantorion oeddynt Misses Bertha Jones, Lila ac Elsie Williams, a Mr. John Corris Jones, Dolgellau Miss Davies Bala Miss Roberts. Brithdir Miss Morries, Bontnewydd; Parch J. C. Jones, Borth, a chafwyd dwy Glee gan y Cor o dan arweiniad Mr. R. Price. Un o'bethau mwyaf dyddorol y cyfarfod oedd yr adroddiadau a roddwyd gan Miss Myfanwy Griffiths, Ffestiniog, yr hon a enillodd y brif wobr eleni yn eisteddfod Meirion Elai yr elw i Mrs Edwards, Ty'n-y-buarth.
Llandudno Junction. I
Llandudno Junction. I Dydd Gwener y Groglith, cynhaliodd Annibynwyr y lie uchod, eu pedwaredd Eisteddfod Flynyddol. Cafwyd cynulliadau lluosog, a throdd allan yn llwyddiant llwyr. Yn y prydnhawn cymerwyd y gadair gan Mr. R. H. Edwards, Deganwy (Dolwyddelengynt), ac yn yr hwyr gan Dr. M. J. Morgan, C.S.. Conwy. Yr Arweinydd ydoedd y Parch. Menai Francis, a'r Beirniad Cerddorol ydoedd Mr. T. R. Williams, y Cerddor medrus o Drefriw. Y prif wobrwyon oedd y rhai a ganlyn:Unawd Soprano, Miss L. Williams, Bettws Abergele Adroddiad, Master J. Stone, Deuawd, Mri. C. Jones a T. Francis, Conwy; Unawd Baritone, Mr. G. Williams, Talybont; Traethawd, Miss Roberts, Eglwysbach Her- unawd i Blant, Master O. Jones, Conwy; Pianoforte Solo, Master R. Paul, Bangor. Cystadleuaeth Gorawl, Parti Conwy,arweinydd, Mr. John Roberts. Englyn, "Bangorian," Conwy; Pedwarawd, Mr. D, Roberts a'i barti, Conwy; Adroddiad, Mr. E. P. Jones, Llanrwst; Unawd Soprano, Miss C. A. Roberts, Colwyn Bay Challenge Pianoforte Solo (agored), Mr. R. Paul, Bangor; Unawd i unrhyw lais, Mr. Vincent Jones, Bangor; Deuawd, Mr. J. R. Hughes, Llandudno Junction, a Mr. Ll. Hughes, Conwy; Unawd Baritone, Mr. Vincent Jones, Bangor; Cor Meibion, The Deganwy Male Voice Choir, arweinydd, Mr. Owen Trevor, Deganwy.
O'R PEDWAR -CWR.I
O'R PEDWAR CWR. I Yr ydych yn ffieidd-dod cyhoeddus: chwi a phawb tebyg i chwi," meddai yr Ynad yn Heddlys Gorllewin Llundain, wrth ddyn a ddirwywyd i ddwy bunt am siarad yn aflan mewn tren. Nid y fi sy'n gyfrifol, ond y gilt" meddai dynes a ddirwywyd am feddwi yn Acton ddydd Llun. Hysbysir fod Mr. Michael Davitt yn gorwedd yn beryglus wael yn ei gartref yn Dalkey. Dioddefa oddiwrth waed-wenwyniad. Gan na roddai Gwarcheidwaid Aberystwyth godiad cyflog i Dr. Bonsall eu mheddyg, bu iddo ymddiswyddo. Hysbysebant yn awr am un i lanw y swydd am y cyflog o )640: deg punt mwy nag oedd Dr. Bonsall yn ei gael. Fel yr oedd pedwar dyn ieuangc ar eu gwyl- iau yn olwyno yn Coalville, ehedodd nifer o ieir ar draws y ffordd, ac aeth un ohonynt i olwyn flaen yr olwynfarch cyntaf. Taflwyd y pedwar ar draws eu gilydd, ac anafwyd hwy yn drwm. Nos Sul, yn hynod sydyn, bu farw Mr. Ed. Vaughan" (Celynin), yn 71 mlwydd oed. Nid oedd ond ychydig fisoedd oddiar y symudodd o Criccieth i'r Dyffryn. Cyfansoddodd Mr. J. W. Jones, Tanygrisiau yr Englyn canlynol wrth glywed un yn gofyn am gini am gadwen oriawr, a hono heb fod yn arian :— A oes genych eisiau gini-am hon ? Y mae yn hynod ddrud Parri; Da frawd 'rwyn dweyd mewn difri Tri a chwech wna'r tro i chwi.
Advertising
W. S. WILLIAMS I W. 5.W?L!MS (Llanrwst), Ltd., j London House, LLANRWST; AND | NEW LONDON HOUSE, BLAENAU fESTINIOQ Coming of Spring OUR NEW GOODS Have been Hourly Arriving from PARIS, BERLIN & LONDON Call to see our Millinery, Costumes, Coats, &c. Our [Showrooms con- tain the most perfect examples procurable NEW LINOLEUMS AND OILCLOTHS. 1 000 PAIRS of New -Z- Lace Curtains. -r; Smart Suitings & Raincoats. LLANRWST AND BLAENAU FESTINIOG. J J
IAT "YR HEN DDYRNWR."
AT "YR HEN DDYRNWR." Mr Gol.Erfyniaf eich caniatad i alw sylw at ohebiaethau "Yr Hen Ddyrnwr" yn y RHED- EGYDD am Ebrill y 7fed ac Ebrill y 14eg, pa rai, fel y dangosaf, sydd yn cynwys llen-Iadrad beiddgar, a hyny yn y rhanau tyneraf ohonynt, —sef yn y coffhad o'r meirw ymadawedig, yr hwn sydd yn gwneyd y pwnc yn un tra anny- munol i'w drin ond hid gwiw gadael iddo fyn'd ymlaen gyda gwaith mor anheilwng heb ei alw i gyfrif. Yn ei sylwadau coffhaol yn y ddau rifyn diweddaf o'r "Rhedegydd," ceir I rhanau helaeth o Nodion yr Hen Glochydd yn y "Gloch" gynt. Nodaf rai o honynt i brofi fy nghyhuddiad, heb enwi y personau na'r dyddiadau yn eiddo Yr Hen Glochydd rhag ofA rhoi briw i neb o berthynasau y rhai ymad- awedig hyny. Dyma fel y dywed"Yr Hen, Glochydd" yn y Gloch" mor bell yn ol a mis Gorphenaf y flwyddyn o'r blaen, "Bu yn rhodio yn hir gyda'i glanau terfysglyd, yn gwrando ar furmur ei thonau, ac yn syllu ar ei hymchwydd, tra gobaith yr fengyl yn taflu ei belydrau Uachar i oleuo iddo y ffordd drosodd i'r glanau bytholwyrdd, lie nad oes nac ing nac ochain," &c., a dyma fel yr ysgrifena Yr Hen Ddyrmvr" dan y penawd Croesi yr Afon," yn y "Rhedegydd Ebrill 7fed, "Bu yn rhodio am fisoedd gyda glanau terfysglyd yr afon, yn gwrando ar furmur ei thonau, ac yn syllu ar ei hymchwydd, ond 'roedd gobaith yr efengyl yn taflu ei belydrau llachar i oleuo iddo y ffordd drosodd i'r glanau bytholwyrdd, lie nad oes nac ing nac ochain. Mewn rhifyn o'r "Gloch" ddechreu y flwyddyn hon, dywed "Yr Hen Glochydd am un ymadawedig, Gwyddai yn dda am brofedigaethau y byd, gwelodd angeu yn tori rhai o'r blodeu prydferthaf, ac yn di- wreiddio y pren oedd yn gysgod iddi ;-tym- hestl ar ol tymhestl yn curo arni; ond gallodd ddal yn hynod o dawel a dirwgnach drwy y dryc-hinoedd i gyd, yn nerth yr Hwn sydd yn cyrhaedd mewn llifeiriant ac yn y dydd blin," &c. Yn y Rhedegydd diweddaf (Ebrill 14), dan y penawd Wedi Mynd," ysgrifena Yr Hen Ddyrnwr" fel hyn-" Gwyddai yn dda am brofedigaethau y byd, gwelodd angeu yn tori rhai o'i fiodau prydferthaf, ac yn di- wreiddio y ganghen oedd yn gysgod iddo,- tymhestl ar ol tymhestl yn curo arno, ond gall- odd ddal yn hynod o dawel a dirwgnach drwy y drychinoedd i gyd, yn nerth yr Hwn sydd yn cyrhaedd mewn llifeiriant, ac yn y dydd blin." Dyna fe, Mr Gol., lawn digon i brofi fy nghy- huddiad, er fod yna ragor i mewn yn y ddwy ohebiaeth dan sylw. Sylwer ar y gair mewn llythyrenau italaidd—"cyrhaedd "—mae yn amlwg ddigon mai gwall argraff ydyw yn "Nodion yr Hen Glochydd," ac y mae yr "Hen Ddyrnwr" wedi ei gopio felly. "Yr Hwn sydd yn cynal mewn ifeiriant," &c., mae yn debyg ysgrifenwyd gan Yr Hen Glochydd." Beth sydd gan Yr Hen Ddyrnwr i'w ddy- weyd yn ngwyneb y cyhuddiad ? Galwaf arno i glirio ei gymeriad os gall, neu yn niffyg hyny wneyd ymddiheurad i'r "Hen Glochydd," drwy gyfrwng y "Rhedegydd," rhag digwydd iddo yr hyn fyddo gwaeth. WIDE-AWAKE.
I Harlech. I
Harlech. Yr oedd yrhen drefynllawnach o ddieithriaid dros yr wyl ddiweddaf nag y bu er's llawer blwyddyn. Fe allai fod y tywydd eithriadol braf a gafwyd yn gyfrif am hyny i fesur, ond y cyfrif penaf yw fod y Golf Links yn dyfod yn fwy pobl ogaidd o hyd. Yr oedd llu mawr o ddieithriaid o bob cwr o'r wlad yn cymeryd rhan yn y match eleni. Nos Fercher, yr lleg cyfisol, cynhaliwyd Cwrdd Plwyf yn ysgoldy y Cyngor, o dan lywyddiaeth Mr. Robert Owen, Gorphwysfa, cadeirydd y Cyngor Plwyf, i ystyried cwestiwn gwaddoliadau ysgol Harlech, ac i dderbyn adroddiad arnynt gan y trustees. Cafwyd eglurhad boddhaol arnyntgan Mr. Ed. Griffith, y Postfeistr. Cymeradwywyd gwaith y trustees yn gwrthod caniatad i gynwys ty i'r ysgolfeistr yn nghynllun newydd ysgol y Cyngor. Maent wedi dechreu gweithio ar balasdy newydd i Lord Amhurst, o Serenoaks, yn Brynbua'r gelyn ar fin y ffordd rhwng Harlech a Llanfair. Dywedir fod rhagolygon da am chwarel newydd yn Llanfair. Mae yn awr tua thri ugain o ddynion yn gweithio yno yn gyson. Fe ddywed gweithwyr profiadol fod yno ddefn- ydd cerrig cystal a dim a gafwyd erioed yn Ffestiniog. Wedi blwyddyn o seibiant, ar gyfrif cyfarfod- ydd y diwygiad a gynhelid y llynedd, cynhaliodd Ysgolion y Bedyddwyr Albanaidd yn Harlech ac Engedi, eu Cylchwyl Flynyddol dydd Llun y Pasg, ac yr oedd yr hen sefydliad, sydd bellach dros 30 oed, mor lewyrchus eleni ag y bu erioed. Yn y prydnawn cafwyd te parti yn y ddau le, pryd y gwasanaethwyd gan amryw chwiorydd ewyllysgar, a chyfranogodd llu o blant a pobl mewn oed o'r wledd. Yn yr hwyr cynhaliwyd cyfarfod cystadleuol yn Rehoboth, o dan lywyddiaeth Mr. Robert Humphreys, Bron Reheboth. Arweiniwyd gan Mr J. D. Davies, Llys Maelor. Cynwysai y rhaglen cystadleuaethau mewn canu, adrodd, areithio, ysgrifenu, &c., ac yr oedd llawer o ymgeiswyr ar y rhan fwyaf o honynt. Enill- wyd gwobrwyon gan y rhai canlynol :—Prif Draethawd, Mr. Isaac Jones, Rhos traethawd i rai dan 21ain, Miss A. M. Williams, Garden Cottage; traethawd i ferched, Mrs. Jones, Pantmawr; englyn, Mr. D. Garfield Owen, Bl. Festiniog parti o wyth, partion Mr. wfn. a Mr. Evan Jones yn gyfartal; pedwarawd, partion W. Owen ac Evan Jones yn gyfartal deuawd, dyfarnwyd Misses Ellen Griffith a C. Jones yn deilwng o'r wobr unawd i unrhyw oed, Miss M. C. Owen, Castle Cottage deu- awd i blant, Misses Litzie Thomas ac M. C. Owen, 2il, Misses.Lowry Griffith ac M.C.Owen; unawd i rai dan 16, 1, Lizzie Thomas, 2, Annie Mary Williams, 3, Mary Griffiths; unawd i rai dan 12, Annie Mary Williams, 2, Maggie Jones, Mary Griffiths; unawd i rai dan 8, 1, Nel Griffith, 2, Hugh G. Thomas, 3, Maggie Tho- mas, 4, Ann Roberts; prif arholiad, 1, Mrs. Jones, Pantmawr, 2, Miss C. Jones.Werngron, 3, Mrs. Jones, Prince Shop, Tremadoc arhol- i rai dan 21, Miss C. Jones, Werngron arhol- iad i rai dan 18, cyfartal oreu Miss Jennie M. Williams, Porthmadog, ac M. C. Owen 3, Mr Evan Williams, Garden Cottage; arholiad i rai dan 16, 1, Miss M. C. Owen, 2, Miss Annie Price, Penygarth, 3, Miss Lizzie Thomas; copio ton, dosbarth laf, 1, Miss M. C. Owen, 2, Miss Annie Price, 3, Mr. Evan Williams, dosbarth ail, 1, John Williams, Porkington, 2, Lowry Griffith, Tyddyn Du, 3, Louisa Thomas; ysgrifenu penill i rai dan 10, 1, Elsie Price -adrodd, 1, Miss J. Matthews Lloyd, Porthma- dog, 2, Mr. Joseph Williams, 3, Miss Annie Griffith, Foel; adrodd emyn, 1, Annie Mary Williams, 2, Maggie Jones, 3, Elsie Price; adrodd emyn i'r plant lleiaf, 1, E. Williams, 2. Willie Parry, 3. Enid Williams adrodd unrhyw adnod a ofynid o Datguddiad i. M. C. Owen ac Elsie Price yn gyfartal araethio, test yn., "Amser "Miss Ellen Griffith, Erw Wen. Yn ystod y cyfarfod canwyd amryw ddarnau yn dra swynol gan y Cor c dan arweiniad Mr. W. Owen, a chan Gor y Plant dan arweiniad Mr Evan Jones, yrhwn hefyd oedd Ysgrifenydd y Cyfarfod. Beirniad y canu oedd Mr. Isaac Jones, Rhos, yr hwn a wnaeth ei waith yn feistrolgar a boddhaol dros ben, Yr oedd yr Wyl yn mhob modd yn wir lwyddianus.