Y Rhedegydd

"ec:lc:llyS Biaenau Ffestiniog. Tt>' a °? Rhifyn diweddaf), I TrOSEDEd )AV^^EDDFAU CHWARELI.—Mr. S? ?. U. DEDDFAU CHWARELI.-Mr: johia Davies ?oOruchwylwyrChwareli (&^kelgy a gyhUddodd John Stephans, 9, 37 yd<i R0a "wydd Road. 0 ? wedi troseddu y Rheol eol?u NeiUduol" trwy ddefnyddio Stqm,tb er a7arqhri,dol ? y Chwarel.-Tystiodd ?4r.avies eifod yn myned trwy y Chwarel edi 7fed fel fod yn myned trwy y Chware. lddo bas' fel yr oedd yn ofyno! Mdo, ac wedi gweithiolet ?? "e'roedd yDi?ynyddyn S?ofelerS-??' ?y?°?? swn ffrwydnad. throdd Y" e, *(,I i edrych beth oedd wedi di- gv'Ydd ??ai yddau ddyn oedd yn y He yn R"aeddi belp. ac yn myned a'r D?y?y?d 1 RYfeiria,daarl'a lan T? iddo yntau eu cyorthwyo, a gavel a' fod y Dlffynydd wedi cael ei anafu yn drwr, gau e1 fOd yn gwaedu yn enbyd. Ni allodd gael ganddo addef sut y bu iddo anafu. Oa.rllad lladdef,,dd v 1 Diffy,ydd wrth y ddau ddyn trwv tani0 "??? pelen oedd yn y twll adtW do ei rK tr,w Y idd o ei churo ag ebill.-Y Dtffynydd a addefoddY trosedd' j Rhoddodd belen o _neYd y t1{ tWIl, ond cymerodd ail feddwl i y tvyU vn A J 1?ach' ac heb gofio am y I)tlezl 9edd y r' v ? aethatii dyllu, gyda'r ,.atl Ylalad 1 r ergYd danio. Bu ef adref am dd'-r orWYdd y niweidiau a dderbyn- lodd.- -Yr ach'Nynydd a ddywedodd ei fod yn dyr,all z <?< ar ran y Prif Oruchwyliwr, a.d oedd V? P?'? ? y ? Oruchwyliwr. IIELD Oedd Yii P)?vyso am ?"'wy drom, a gondid orf0d d od ? erS?'y mlaen. C??sai y trwy y n ft YIIYdd -tc eraill °d ??* colli eu bywyd bOd V? ed red,-y Cadeirydd a ddywedodd \1¡n. ond w rYch f y trosedd yn un difrifol ? ?n ???th??yd.yrhonamgylchiadau ystv beb Yr oeddynt yn dirwyo i haner ?T??? ycyS,t??' ? ??y° ? h?? r., TliC"WAREL BRAICHDU.—Mr. David ]cries, Tret gasglYdd. Trawsfynydd, a ofynodd itiz archeb Y]i erbyn J. N. Duncan, 39, Cole- raaz St reet. London ara y swm dyledus fel treth John r- ^d^S chwfiaroi*Braichdu. Tystiodd Mr. London. gynt o chwarel Hafod- dreth ^-f r chwarel' ?>d yn arferol a thalu y dreth Er "lvarel Braichdu' odd gan fod y ? ?Sy ??c?? ';? ???d?tnan? u, yr oedd am- gylc wnw wedi difiau Yr oedd am- i, Mr b ^afodlas wedi myned i in{Qn a, yjl c edd Duncan wedi ??Osn?hy?.?ytcedd Duocan wedi ""s (Mr jSX- ?d Jones a Chlerc y d Yn gŸf '}ones-Morris) yn dywedyd nad °li y cif am j'r 01' edYd al.I am drethi y Braichdu. ac yn r r-wyddogion Plwyfol sylwedd- ???? v?oedd!ynt ary chwarel.- 1,'yf*,UddoddY S y Faingc I ohmo yr 4?h,os Yd 3: 7', YS nesaf er ?y°caeI prawf betll ?'d, d y sylltiad ?ar. London a'r chwarel Pa IQIIaI ?''ch  ? Rheolwr. ? ?CoY? N.El RiE??'T?? nad oedd Mr. Wm. {ryd vn v? ?se • !'? yQ?y?Hu????y?ycaisam dded- ?Ydd '? h?no????' Wood Street, Cil- y°ydd Vyr h^n oed yr achos cyntaf ar restr Y. Li?s croes WYd Yr achos allan. "???.  ?chos allan.

-"I -Wyr ? ?tagonia. BOD RUFFYDD, GAIMAN, D; PATAGONIA.  y Awst 25, 1906. y ydd/n ddn,g iawn ,„ lawer „ gogledd Y Y d yn ddrwg iawn gan lawer yn • enWlg yn Blaenau eatillio 9' glywed arn y ddamwain a ddi- Rwydd Odd, 1 ?r. SWin 1^101163 (Gwaenydd),  ?SN,' ?agon?a- Yr oedd y trancedig Yla r4 Y'led allan pryd nawn Gwener, y 1af 0 lVn t gV5ri a ..?!?°° bu cor-ieir (petrich ) a pnan a 1 ddrrll i Saethu cor-ieir (P?h), a phaal Ond Y-h y -d19 latheni oddiwrth y ty, clyw- dd tirs J°nes dwrf ?'? y ty, cJyw- Odd Mrs. j,, es dwrf ergyd, a phan edrychodd ddaear g elal el hanwyI briod yn gorwedd ar y ddaear a r hedolld i,r fan, a'r cyfan a ddy- IJ:hroed f edd baChu yn y wire ddarfu fy ??yndf???? ylyd' ??.r°?? odd ddwy oche- aid Yr, ?anegS'n? ??Sodd mewn  ??? thio.Ce?.io myned thrngoddmewn ychydig ys & fence yr oedd' a syrthl-add a, r l oChr, ag aeth yr ergyd allan yn Jones i ad 1 ochr ,?, gefn. Mab ydoedd Mr. 1'anY&ti obert a Catherine J°nes, Penllwyn, JOIle a,U" Yrafnrln^i j Jones Penll-,vyn, -rl,, Ygrisial" Ymfudod(I ? ?'1 deulu 1 Pata* cYn binn Y flwYddyn 1875; yr oedd wedi od cytl h Yty y'l glerecerr,g yn Chwarel y Rhiw, It Ch Y.,i hyn Y vr nPfd wedi ?? yn^r Unoi balzeth a.u pan yn dra ieuanc, ag wedi dod rjddiy,l 0 Pan d°rodd lfuanc> ag wedi dod l°UtllAt.?meIica. Efe iv L el rhwn§ Ncrth a s outh ArQeric a- Efe hefyd oedd sylfaenydd y 1864 a. a.d cyntaf Y" Blaenau Ffestiniog, yn l?64a I!aftiriodd yn galed fel Band Master k olyn 1 Yny ??yyoedd. Un o ddyn- fego i ? ?P.?- t1 ?? ydoedd W. J°?s. yr oedd wedI y dritlg, d,r ich,?l ¡awn ?? cerdd?r> ag we di d la wer gwaith Yn eistedd fel beirniad y Rwaa^u.Eol ??steSdd?fodaa a Chyfarfodydd { Llenyddol. Yr oedd hefyd yn fardd rhagorol, ag wedi enill gwobrau tra phwysig gyda Barddoniaeth. Yr oedd yn uwch o'i ysgwydd- au i fyny na'r cyffredin, ag yr oedd pawb yn edrych i fyny at6, nid yn unig am ei fod yn ddarllenwr mawr, ond am ei fod yn meddu galluoedd cryfion, ag yr oedd ganddo bob amser farn addfed ar bob dyrys-bynciau. Cafodd yr angladd gyda r mwyaf a welwyd erioed yn nyffryn y Gamwy, yr oedd hyny yn profi ryn amlwg ei fod yn ddyn a fawr hoffid gan bawb, yr oedd yn gymydog tawel a dymunol, a bob amser ei brif nod oedd gwein- yddu cyfiawnder gyda'i gyd-ddynion. Yr oedd wedi cyrhaedd yr oedran o 66, a daear- wyd ei weddillion yn nghladdfa'r Gaiman, y 3ydd cyfisol. Yr oedd wedi meddwl yn siwr dod drosodd i Ffestiniog eleni i weled ei hen gyfeillion, ond fel arall y trefnodd rhaglun- iaeth iddo, ond fe'i cwrddith yn y byd tu draw i'r bedd. Gedy yn awr weddw ag un mab i alaru eu colled am briod gofalus a thad tyner. Heddwch i'w Iwch hyd ganiad yr udgorn di- weddaf. I HUMPHREY T. HUGHES.

LLANRWST. I" BWRDD GWARCHEIDWAID LLANRWST. Cyfarfu y Bwrdd ddydd Mawrth, pryd yr oedd yn bresenol, Mri. John Roberts (Cadeirydd), John Williams (Is-gadeirydd), Parch. H. Rawson Williams, John Hughes. Edward Edwards, Thomas Hughes, Edward Roberts, O.E. Parry, Parch. John Gower, Mathew Roberts, Parch. J. Titley Williams, Ellis Pierce, O. Lloyd Jones, John Berry, E. W. Roberts, William Williams, David Owens, J, Lloyd Morris, Roger Hughes, John Davies (Gwytherin), Owen Owens, David Lewis, Hugh Roberts, David Jones, R. R. Owen (Clerc), J. F. Thomas (Meistr), a O. Evans Jones a T, C. Roberts (Swyddogion Elusenol). YR ELUSENAU A'R TLODION.-Adroddodd y Swyddogion Elusenol fel y canlyn :-Yn nos- barth Llanrwst, talodd Mr; O. Evans Jones yn ystod y mis ^128 Os 5c mewn Elusenau rhwng 167 o dlodion, a gofynodd am /58 at alwadau y bythefnos nesaf. Yn nosbarth Pentrefoelas, talodd Mr. T. C. Roberts £ 82 9s Oc mewn Elusenau rhwng 143 o dlodion, a gofynodd am £ 42 at y bythefnos nesaf. GWARCHEIDWAID NEWYDDION.—Y Cadeir- ydd a alwodd sylw at bresenoldeb y ddau Warcheidwad newydd yn y Bwrdd, sef Mr. Hugh Roberts, dros Llanrwst (Dosbarth Dinesig), a Mr. David Jones dros Eidda (Dos- barth Gwledig); y naill yn lie y diweddar Mr. David Williams, a'r llall yn lie y diweddar Mr. E. Jones Williams, Cyn-gadeirydd y Bwrdd. Hyderai y ceid eu cynorthwy i gario gwaith y Bwrdd yn ei flaen mewn modd boddhaol a theilwng. Y TLAWD AR MEDDYG.—Y Swyddog elus- enol a ddaeth ag achos gwraig weddw o'r Bettws ymlaen am gynorthwy elusenol. Yr oedd wedi gofyn i'r Meddyg fyned i'w golwg, ond nid oedd wedi cael ei dystysgrif hyd yn hyn efallai y deuai cyn diwedd y Bwrdd. Fodd bynag yr oedd ef yn rhoddi ei air fod yr achos yn un teilwng.—Mr. Ellis Pierce, "Mae rhyw anibendod ar y Meddygon i fyned atbobl Bu gwraig dlawd yn Dolwyddelen am wythnos heb ei phisyg arol gyru at y Meddyg."—Y Swyddog, Ni chefais i yr un gwyn o gwbl gan neb o'r tlodion, ac nid wyf yn gwneyd cwyn fy hunan."—Parch J. Titley Williams, a ofynodd a oeddid i ddeall fod y meddyg i fyned i olwg y claf na byddo ar lyfrau yr Undeb ar gais y Swyddog ?" Clerc, « Ydym."—Mr. J. Ll. Morris, Sut y mae cysoni hyny a'r achos o:Peumachno fu o dan sylw y Bwrdd dro ynjol ? Yr oedd yn rhaid i hono fyned ar lyfrau yr Undeb cyn y gallesid cael Meddyg i weini arni, er ei bod yn hollol dlawd.Y Swyddog, Os ydych am fyned i'r achos hwnw sydd wedi ei benderfynu o'r blaen yr wyf yn hollol foddlawn i'w ail agor."—Cadeirydd, "Mae hwnw wedi ei setlo. Beth yw y gwahaniaeth rhyngddo a hwn ?"—Y Swyddog, Y mae gwahaniaeth dirfawr. Yr oedd hwnw yn achos parhaus, a'r wraig yn byw gyda'i mhab, fel nad oedd gor-frys yn ofynol; ond yn hwn y mae".galwad sydyn, ac eisiau gwasanaeth Meddyg i un sydd heb neb yn gefniddi."—Mr. Gower a ddywedodd fod eisiau dodi un ar lyfr- au yr Undeb cyn y gellid rnoddi gwasanaeth Meddyg."—Cadeirydd, "Yr ydym wedi clywed fod hwn yn achos o emergency, ae felly y mae gan y swyddog hawl i alw am feddyg ar un- waith."—Mr. Titley Williams a ddywedodd fod cyfarwyddyd Bwrdd y Llywodraeth Lleol yn gyfryw ag oedd yn gorchymyn y Swyddog am Feddyg mewn achos y barno fod angen am hyny. "—Mr. Edward Roberts a ddywedodd fod hyny yn rhy benagored, ac y gallai yr holl wlad geisio gwasanaeth Meddyg am ddim trwy y Swyddog. Y Swyddog, Y mae yn dibynu a wnaf fi ganiatau Meddyg. Rhaid i'r achos ymddangos i mi yn un i'm cyfreithloni i gyd- synio a'r cais a wneir."—Y Clerc a eglurodd y gyfraith mewn acbosion fel yr un dan sylw, a bod gan y Swyddog neu Overseers hawl i alw am Feddyg.—Pasiwyd i ganiatau elusen o 4s yr wythnos. Y TLAWD A'I ARDRETH.—Y Swyddog a wnaeth gais ar ran William Ellis, Penrallt, Dolwyddelen, am ychwaneg o elusen. Pedwar swllt oedd yn ei gael yn bresenol.—Mr. Ellis Pierce a wrthwynebodd i godi yr elusen gan ei fod yn byw mewn ty a naw swllt o rent misol arno. Os na thalai y rhent fe gymerid y dodrefn am danynt yn y diwedd gan berchenog y lie. Peth arall, yr oedd yn byw wrtho ei hun, ac nid oedd hyny yn un rheswm.—Y Swyddog, "Y mae yn anhawdd deall pobl Dolwyddelen. Yr oedd teulu yn byw gyda William Ellis, ond thalai hyny ddim gan rai, a bu raid eu symud neu yr oedd elusen William Ellis i gael ei hatal. Symudwyd y teulu hwnw yn ol y gorchymyn, ond wedi i W. Ellis fyned ar ei ben ei hun, thai hyny ddim. Beth sydd ar y bobl yma ei eisiau sydd ddirgelwch. Nid yw y dyn yn cael ei esgeuluso, gan fod gwraig y ty nesaf yn gofalu am dano nos a boreu, a'i chwaer yn ymweled ag ef yn barhaus.—Mr. Gower, A ydyw y dyn hwn yn cael yn gyfartal i dlodion eraill yn yr Undeb?"—Swyddog, "Nag ydyw."—Mr. Gower, "Beth yw yr achos? Dylai gael perffaith chwareu teg. Yr wyf yn cynyg codi swllt iddo."—Mr. Edward Roberts a ystyriai 4/- yn ddigon. Yr oedd y rhent yn fawr.—Y Cadeirydd, Y mae Mr. O. E. Parry yn dywedyd nad yw yn cael rhent."—Wedicryn siarad pellach pasiwyd i adael yr elusen fel y mae am fis.-Mr. Gower, Gan eich bod wedi penderfynu fel yna, yr wyf yn rhoddi rhybudd at y cyfarfod nesaf,—fod y swyddogion i ddod a rhestr o'r tlodion oil, a'r swm a dalant fel rhenti." ACHOS NOTE OF HAND."—Y Swyddog a ddaeih ag achos Elizabeth Pritchard, Singrig, Dolwyddelen, yn mlaen. Bu ganddi eiddo, ond yr oedd yr oil wedi eu rhoddi drosodd trwy Note of Hand i'w mhab William Pritchard. Tynwyd y Note allan gan y Parch. J. Davies (Isfryn), diweddar Ficer Dolwyddelen.—Mr. Gower, Nid yw Note of Hand dda i ddim. Rhoddais i un ar Biano ynTrefriw am ddeunaw punt, ond daeth un arall yno, a thalodd swm am y piano a chymerodd hi (chwerthin), ces inau fod hebddi; ond fe gefais gar a merlyn (chwerthin mawr). Nid yw Note of Hand felly yn dda i ddim, ond fel prawf o ddyled."— Pasiwyd i roddi 4/- o Elusen, ac i wneyd ymchwiliad i'r amgylchiadau yn nglyn a'r eiddo. ACHOS GOFIDUS.—Y Swyddog a osododd gerbron achos gwraig weddw o Cwm Pen- machno. Nid oedd dim dadl nad oedd angen mawr am gynorthwy. Yr anhawsder oedd fod ganddi dair o wartheg, a'i bod yn talu deg punt o rent.—Mr E. W. Roberts a ddywedodd fod hwn yn achos gofidus iawn. Bu y gwr yn wael am dair blynedd, a chladdwyd un o'r plant. Cafodd y weddw hon lawer o brofedigaethau, a bu pawb yn garedigiawnwrthi.—Mr Edward Roberts a ddywedodd mai ar ei mhantais y byddai pe symudai o'r lle hwnw i fyw.— Swyddog, Mae hwn yn achoe anhawdd iawn gwneyd dim ag ef am fod ynddo eiddo. Nid oes dadl nad yw yn dlawd.Y Cadeirydd, "A oes rhai tebyg yn cael elusen genym?"—Y Clerc a enwodd amryw, ond fod y Bwrdd mewn perygl o gael eu 'surchargio' o'u hachos gan Archwiliwr y Cyfrifon.—Mr Gower, "Gwell genyf dori y gyfraith nag i'r tlawd orfod dyoddef. Yr wyf yn tori y gyfraith bob dydd y daw yn fy ffordd (chwerthin). Daeth tlawd ataf o Llanrhychwyn rhyw nos Sadwrn, a dywedodd, "Os oes trugaredd ynoch, dang- oswch hi. Yr ydym heb damaid i ni a'r plant er ddoe, a dim at y fory." Methais a dal ei eiriau a'r olwg dorcalonus oedd arno, a chyn- orthwyais ef. Yr oedd gan hwnw ddwy fuwch, ond waeth beth, os bydd angen fel gwr arfog yn dod i dy. Yr wyf yn cynyg fod y weddw hon yn cael fel pob un arall. Rhoddwch swllt yr un ar gyfer y plant.—Mr J. LI. Morris, A fydd yr aelodau yn barod i dalu yr arian os cawn ein surchargio ? "—Mr Gower: Chaiff y tlawd ddim dyoddef: cyfreithlon neu anghyf- reithlon ? Talaf fy rhan os bydd raid."—Mr Rawson Williams a gefnogodd roddi swllt yr un ar gyfer y plant. Codwyd y swm i Is. 6c. yr un.-Mr O. Lloyd Jones a wrthwynebodd roddi elusen yn yr achos am ei fod yn groes i'r gyfraith, ac efe oedd yr unig un gododd ei law yn erbyn pan ddodwyd y cynygiad i fyny. BLWYDD-DAL.—Pasiwyd i gefnogiy Ddeiseb o blaid rhoddi blwydd-dal i hen bobl, yn unol a chais Undeb Oldham. Y GALWADAU.—Y Clerc a ddarllenodd daflen y Galwadau am yr haner blwyddyn C2300 at ofyniori yr nesaf. Yr oedd eisiau at ofyniorx yr Undeb gyda £ 1000 i'r drysorfa wrth gefn, yn gwneyd cyfanswm o £ 3300. O'r swm yma fe geid Grants o wahanol ffynonellau o £ 1798 fel y byddai eisiau codi £ 1502 trwy dreth, yr hyn a fyddai yn ol 6/Jc y bunt: y dreth leiaf oedd ef yn gofio am dani yn yr Undeb. Yr oedd y Cyngorau Sirol yn gofyn £ 2368 Arfon yn ol 9c y bunt sef gostyniad o 1/4 y bunt: a Din- bych yn ol 10c y bunt, sef codiad o 112 y bunt. Cyfanswm yr holl alwadau oedd £ 4137, mewn daliad o t2068 10s 0c.—Arwyddwyd yr Alwad gan y Cadeirydd. PELLSEINYDD.—Y Clerc a wnaeth gais am gael uno y Swyddfa a'r Ty gyda'r gyfundrefn Bellseiniol oedd yn y dref. Yr oeddid yn awr yn gwario tua chwe phunt ar negeseuau a phellebrau, heblaw y coll amser o fyned a'r oil i'r dref. Byddai cael un a'r gyfundrefn yn fanteisiol iawn, a rhoddai iddynt hawl ar ugain milltir o gylch. Wyth punt yn y flwyddyn a fyddai y gost.—Pasiwyd i'w gael yn unol a'r cais. ADRODDIAD Y MEISTR.—Y Meistr a hys- bysodd fod 20 yn y Ty ar gyfer 42 yr un tymor y Ilynedd; a galwodd 45 o grwydriaid yn ystod y mis ar gyfer 182 yr un tymor y llynedd: lleihad o 137.-Datganodd y Bwrdd eu bodd- had o glywed yr adroddiad am y lleihad yn nifer y Crwydriaid. RHESTR O'R TLODION.—Gofynai Bwrdd y Llywodraeth Leol a wnelai y Bwrdd barotoi rhestr o'r holl dylodion a'r manylion yn en cylch i fod yn y Tlodty i'w weled pan ofynid am hyny.—Y Clerc a ddywedodd ei fod yn golygu llawer iawn o lafur ychwanegol i'r swyddogion.—Pasiwyd i'w adael heb symud yn mhellach gydag ef. WEDI 28 MLWYDD.—Daeth achos gwraig sydd yn awr yn Nhlotty Williston o flaen y Bwrdd. Trefnodd y Clerc iddi gael ei symud heb archeb Llys, gan nad oedd wedi enill ei phlwyf byth oddiar y bu yn byw yn y Bettws 28 mlynedd yn ol. Y CRWYDRIAID.—Anfonodd y Prif Gwnstabl am eglurhad ar y ifaith i 14,876 o grwydriaid basic trwy y Sir Ddinbych yn ystod y flwyddyn a bod 14,703 o honynt wedi myned trwy Llan- rwst.-—Cyflwynwyd y llythyr i'r Meistr wneyd adroddiad arno. BIL TRWM.—Mr. Titley Williams a alwodd sylw at Fil neillduol oedd wedi dod i mewn am wneyd y gwaith ar derfynau y Ty. Yr oedd £ 2 12s Oc yn cael ei ofyn am adgyweirio y mur a £ 5 5s lie am wneyd dau ddrws bycban a loi pwys o White lead. Ystyriai y bil yn afresym- ot o uchel. er fod y gwaith yn waith da.—Yr Is-gadeirydd a ddywedodd fod y gwaith yn waith da, ond yr oedd y pris godid am ei wneyd yn uchel.-Cyflwynwyd yr achos i'r Pwyllgor Ymweliadol, a rhoddwyd ar ddeall nad oedd dim gwaith i'w wneyd eto, gan nad beth a fyddai, heb fod cynygion wedi eu cael am ei wneyd. Y WEINYDDES.—Miss Leighton, Ysgrifen- yddes Cymdeithas y Gweinyddesau a anfonodd am rodd arferol y Bwrdd.—Mr. Gower a al- wodd sylw at y ffaith eu bod yn cyfranu deg gini yn awr, oblegid eu bod yn cael gwasan- aeth y Weinyddes yn y Ty. Erbyn hyn yr oedd pethau wedi newid gan fod Mistress y Ty yn Weioyddes Drwyddedig, ac felly eu bod yn gwneyd i ffwrdd a gofyn i'r Weinyddes Drefol ddod i'r Ty. Yr oedd yn cynyg iddynt dalu y deg gini am y waith olaf hon. Mr. Rawson Williams a roddodd rybudd y byddai yn cynyg yn y Bwrdd nesaf na byddont yn cyfranu rhagor na phum' gini o hyn allan.-Mr. John Berry, "Y mae y Nurse yn gwneyd gwaith mawr yn y Dref."—Cadeiryde, "Nid yw yn gwneyd dim yn y Ty. Beth y mae yn ei wneyd i'n tlodion ni yn y dref?" Y Clerc (wrth y Swyddog), "A ydyw y Nurse yn, neu wedi, gweini ar rai o'n tlodion yn y Dref yn ystod y tymor diweddaf?"—Swyddog, "Nag ydyw. Fe all fod yn gweled rhai o honynt heb i mi gael gwybod ganddynt, ond ni bu galw am ei gwasanaeth yn arbenig at yr un ohonynt. "Hi ei hun ddylai roddi cyfrif am ei gwaith, gan ei bod yn cael tal o'r Bwrdd." MORWYN I'R TY.-Yr oedd Mary Davies, Cae Ednyfed, Penrhyndeudraeth; Jenny Edwards, o'r Tlodty, Llanrwst; Mary Wil- liams. Mountain View, Pensarn Abergele a Annie Jones, 3, Clwyd Street, Rhuthyn wedi anfon cais am y lie a hysbysebwyd oedd yn wag yn y Ty.—Ar gynygiad Mr. Gouer a chefnogiad Mr. J. Ll. Morris dewisiwvd Mary Davies yn unfrydol. GOFALU AM FAMAU IEUAINGC.—Mr. Harding Roberts a anfonodd yn unol a phen- derfyniad y Gynhadledd fu yn Nghaernarfon i benodi aelod o bob Bwrdd neu dros bob Bwrdd i wneyd pwyllgor Mamaethod i ofalu am Famau ieuaingc ar eu mhynediad o'r Ty. Boneddiges oedd yr aelod hono i fod.—Yr Is- gadeirydd, "Mae yma ddigon o hen ferched eisoes yn busnesa o gwmpas y Ty yma. Mae ganddynt ddigon o waith gartref. Gadewch iddyn' nhw, da chwi."—Pasiwyd i adael y mater. Y BONEDDIGESAU A'R Ty,-Yr oedd y Bon- eddigesau Ymweliadol wedi anfon llythyr, wedi ei arwyddo gan bob un o honynt, yn gofyn beth oedd eu dyledswyddau fel ymwelwyr ? Hefyd, a oeddynt i gael myned trwy y Ty heb fod y Feistres gyda hwy ?-Mr Gower, Nid wyf yn hoffi ysbryd y peth olaf yna. Yr wyf yn synu at rai yn galw eu hunain yn Fonedd- igesau yn cymeryd y dull hwn. Gwyddom oil mai y dosbarth iselaf, fel rheol, sydd yn dod i'r lie hwn, ac y mae y merched hyn yn awyddus am gael gwrandaw ar eu chwedlau yn erbyn y Swyddogion Mae'n amlwg nad ydynt yn deall eu gwaith, a'u bod yn awyddus am gael rheoli y Ty yn lie y Meistr a'r Feistres. Mae cynwys y llythyr yn angheilwng o fonedd- igesau." Y Clerc, ar gais y Cadeirydd, a ddarllenodd Archeb Bwrdd y Llywodraeth Leol ar waith y Boneddigesau ymweliadol. Yr oedd eu gwaith yn gyfyngedig i adran y Merched a'r plant. Yr oedd yn amlwg fod y Boneddigesau hyn yn tybio eu bod i fyned dros y Ty i gyd. Am gael myned trwy y Ty heb neb i'w canlyn, yr Archeb oedd, fod y Meistr neu'r Feistres i fod gyda hwy mor bell ag yr oedd hyny yn bosibl, ac nad oedd yn ddymunol iddynt fyned heb- ddynt. Dyna oedd yr Archeb yn nglyn a Phwyllgor Ymweliadol y Bwrdd ei hun, ac yn sicr yr oedd yn llawer mwy rhesymol i'r Feistres fod gyda Boneddigesau oddiallan i'r Bwrdd pan elent trwy y Ty. Mr Ellis Pierce, Yr wyf yn cefnogi ein bod yn anfon at y Boneddigesau hyn i ddywedyd wrthynt beth yw eu gwaith. Ni ddylid rhoddi gwyneb iddynt i ddod yma i chwedleua yn nghefn y Swyddogion." Yr Is-Gadeirydd, "Y Meistr a'r Feistres sydd yn gyfrifol i ni am y Ty, ac ni ddylai y merched hyn ddod yma i geisio ymyraeth a'u gwaith. Mr. J. LI. Morris, "Byddai yn well iddynt gael gwybod eu gwaith fel ymwelwyr." Mr. John Berry, Oni ddylai Boneddigesau hyn gael myned ar adegau eu hunain ?" Mr. Gower, yr Is-gadeirydd, a ddaliai na ddylent. Yr oedd ganddynt swyddogion oedd- ynt yn gyfrifol i'r Bwrdd am eu gwaith. Pasiwyd i egluro i'r Boneddigesau.

PARCH. H. M. HUGHES A PHWNC Y COLEGAU. Mr. Gol.—Pasiwyd y penderfyniad canlynol gan y Ciniawdy F. Maerofferen, Hydref 12eg., 1906: Trayr ydym ni, fel Chwarelwyr wedi bod yn hynod dawedig ar y ddadl a fu ar y pwnc uchod, oherwydd y dadleniadau gwarth- us a wnaed gan y gwr parchedig uchod, yn ein Neuadd Gynull, yn ystod yr haf ddiweddaf a'r ymosodiadau brwnt a maleisus a wnaed arno mewn canlyniad i hyny trwy'r wasg, a chan bersonau cyfrifol, wedi i ni weled hanes gweithrediadau Cyngor Coleg Caerdydd." Yr ydym o galon yn dymuno llongyfarch y gwr parchedig am y dull penderfynol a di-droi yn ol, a'r camrau a gymerodd hyd yn nod yn y Cyngor hwnw, i roddi ataliad bythol (ni a ob- eithiwn) ar y ffieidd-beth hwn i lusgo i mewn i'n Colegau Cenedlaethol ddiodydd i amharu crefydd a moes ein gwlad. Bellach dymunwn iddo yn y dyfodol, yr un gwirionedd yn amddi- ffyn, a Duw y Gwirionedd yn blaid, yna, pwy a all fod i'w erbyn. Arwyddwyd, EVAN E. HUGHES, LLYWYDD. I WILLIAM J. JONES, YSG.

I Y mae Mr Wynn Evans, Trengholydd Sir ?Ddinbych wedi rhoddi ei swydd i fyny gan ei fod wedi sefydlu yn Llundain. Eisoes y mae tua haner dwsin yn ymgeisio am y swydd.