Y Rhedegydd

I "Nid Edrychwn yn ol." Ceir y geiriau hyn mewn araeth nodedig a draddodwyd gan y Prif Weinidog mewn cyfarfod yn y brif-ddinas ddydd Sadwrn diweddaf. Araeth ydyw a bair hyfrydwch i ddiwygwyr cymdeithasol, a lwyr foddlona Ryddfrydwyr, ac a derfysga feddyliau Toriaid ynghyda thirfeddianwyr esgeulus a hunangeisiol. Mae wedi gwneyd hyny eisoes. Yr hyn a gyfrifa'r rhai sydd yn gofalu am fuddianau Cymdeithas yn gyffred- inol, ac yn gwir ewyllysio daioni i'r bobl, yn addewid werthfawr, hyny y mae tirfedd- ianwyr rheibus yn edrych arno fel bygyth- iad. O herwydd hyny mae wedi peri terfysg yn eu gwersyll. Ond nid oes yn yr araeth ddim a baer yr anesmwythder lleiaf i dir- feddianwyr sydd yn ceisio gwneyd eu dyled- swydd ac yn ystyriol o'u cyfrifoldeb. A chofier fod nid ychydig o dirfeddianwyr felly i'w cael yn y wlad. Yn ol y Prif Wein- idog mae'n rhaid ymroddi yn ddiymdroi i ddiwygio deddfau'r tir. Yn mhlith y ffeith- iau y daliodd arnynt—ffeithiau nas gellir eu gwadu—mae'r ddwy yma: (a) fod nifer llafurwyr amaethyddol wedi myn'd i lawr o 963,000 yn 1881 i 689,000 yn 1901. Golyga hyn leihad o 30 y cant mewn ugain mlynedd. (b) Yr unig alwedigaeth goledig ag y mae nifer y rhai sydd yn ei dilyn yn cynyddu o flwyddyn i flwyddyn ydyw galwedigaeth ceidwaid helwriaeth. Noda y Prif Weinidog fel pethau anhebgorol i Iwyddiant y deyrnas —nifer fwy-llawer iawn mwy—o dyddynod bychain (fel y'u gelwir) a gwell tai i weithwyr yn nghyrion trefi yn ogystal ag mewn parth- au gwledig. Rhaid gwneyd y tir o'r gwas- anaeth a'r gwerth mwyaf sydd yn bosibl i'r lluaws; fel y mae pethau ar hyn o bryd, mae pleser yr ychydig yn cael y flaenoriaeth ar gynhaliaeth y lluaws. Sicrheir ni gan y Prif Weinidog fod y LIywodraeth wedi penderfynu cael diwygiad, nid eithafol a chwildroadol, ond wirsylweddol a phwysig. Mae'n hysbys eisoes fod ganddi yn barod (wedi ei lunio) fesur i amlhau tyddynod heblaw hyny, mae am ddwyn ymlaen fesur i chwanegu at awdurdod Cynghorau Lleol, ac i rwyddhau y ffordd iddynt adeiladu tai gweithwyr—tai addas ag y gellir eu cael ac ni allant eu harfer heb lawer iawn o drafferth a threulio llawer iawn o amser, a gwario llawer iawn o arian. Cydnabu Syr Henry Campell-Bannerman fod y gvaith yn fawr ac yn anhawdd. Ni ellir (eb efe) ag un mesur, nag mewn un Senedd-dymor, nac mewn un Senedd chwaith, dadwneyd dryg- waith ffol oesoedd lawer. Ond dywedodd yn eglur Yr ydym wedi rhoddi ein dwylaw ar yr aradr, ac nid edrychwn yn ol." Fel y dywedasom mae cynwys a thon yr araeth wedi peri i ryw ddosbarth deimlo yn anes- mwyth dros ben, ac mae Arglwydd Lans- downe eisoes wedi rhoddi rhybudd o'i fwriad i alw sylw ati yn Nhy'r Arglwyddi. Ond gan ei bod mor resymol a theg, nid oes, gan y Prif Weinidog achos i ofni beirn- iadaeth neb arni.

I'liimiiiMiiiHiiiiiuMmi"! ■l||«iMwiiiitiilMMmMM^i|ii|Hiiiiiiiiiiiiiii|>niWHIHII HELP US TO PROVE IT., Spring satisfaction! I Have you good taste ? I Our Selection is worth seeing. 1 Perfect in Style and Finish. I Your friends often judge you by your clothes. I Remember we can help you to win their good judge- II ment. Every line we have, whether Blouses, Skirts, or I Ready-made Costumes are sure to please 11 You. Therefore Rest not until you pay us a visit. 10 tIUitU I'M:IiP:"IR-_ Y + FOR +qUJlLITY "MAYPOLE" BUTTER REDUCED TO tl LB. Guaranteed to PIas. nwypoLE j) IRY' co., ltd. OVER 500 BRANCHES NOW OPEN. 41.JH ■ A, |y| IHJjgrT'lll lllllli — P H PASIO J1W[4. "*• At y I BECHGYN IEUAINC. Ties. Caps. Braces. SilkHandkerchiefs Collars. Umbrellas. Suitiau i Fesur o 21s. < fyny. At y MERCHED IEUAINC. Blouses, Trimmed Millinery (Paris Modes). Scarfs.. Belts. Stock Collars. Underskirts. U ndercloth i ng. Handkerchiefs. Fringe and Hair Nets. At y MAMAU. Cofiwch chwithau am y rhai bach. Tunics. Peliises. Bonnets. Pinafores. Socks. Baby Underclothing. 3. 6. Euans, Boston Rouse (GYFERBYN A DICK'S.")

NODIADAU WYTHNOSOL. Y Gyllideb. j Nid yn fynych y bu mwy o ddisgwyliad am Gyilideb Cangheilydd y Trysorlys nag oedd am y Gyilideb a eglurwyd gan Mr. Asquith ddydd Iau diweddaf. Siomwyd rhai; jIJ cyflawnwvd disgwyliadau eraill. Yr oedd yn wybuddus fod ganddo wrth law, weddill sylweddol, ond nid yn y swm hwnw ynddo ei hun y cymeryd dyddordeb yn gymaint ag yn ei drefniadau a'i gynlluniau ar gyfer y Hwyddyn sydd yn awr yn dechreu. Cafwyd fod y gweddili mewn Haw yn £ 5,399,000. Yr oedd hyn i'w briodoii i'r ffaith fod y der-. byniadau yn fwy o £ 2,000,000 na'i amcan- gytrif flwyddyn yn ol, a'r taliadau yn ilai o dros ?5,000,000 na'i amcan-gyfrif. Mae'r lleihad yn y treuliau yn foddbaoI iawn, a| gobeithiwn nad ydyw ond meg!s dcchrcu I j barhay. W rth edrych ymlaen cred 1\1r.! Asquith y byddai ganddoyn mhen y flwydd- yn pe gadawai bob toll fel y mae yn awr weddill o E3,233,000, a'r cwestiwn oedd ganddo i'w benderfynu oedd pa doll neu dreth i'w gostwng. Y penderfyniad y daeth iddo oedd gwstwng treth yr incwm mewn rhai achosion. Fel y saif hono yn awr y mae yn swllt yn y bunt. Gostyngir hi i naw ceiniog yn y bunt yn achos y rhai y mae eu hincwm blynyddol heb fod dros C2000, a gadewir hi fel y mae yn achos y rhai y mae eu hincwm yn fwy na'r swm a nodwyd. Dyma'r cam cyntaf wedi ei gymeryd tuag at raddoli y dreth hon-diwygiad ag y mae Rhyddfrydwyr yn galw am dano er's amser hir. Da fuasai genym pe gwelsai y Cang- hellydd ei ffordd yn glir i'w gadael fel y mae yn achos pawb ag y mae eu hincwm yn £1000 y flwyddyn, oblegid ymddengys i ni y gallai y rhai ag y mae eu derbyniadau blyn- yddol yn cyraedd y swm hwnw fforddio talu swllt y bunt o dreth arno. Ond gwna y gostyngiad sydd wedi ei wneyd yn y dreth hon y gweddill fydd gan Mr. Asquith (yn ol ei amcangyfrif) yn mhen y flwyddyn yn llai o C2,000,000 o fewn ychydig, gan ei ddwyn i lawr i £ 1,500,000. Oni phenderfynir yn wahanol bydd y swm yma yn myn'd tuag at leihau y ddyled wladol, fel yr aeth y gweddili oedd mewn llaw ddiwedd y flwyddyn sydd yn awr wedi terfynu. Ond fel y cawn gyf- eirio yn mhellach ymlaen mae'n bosibl-yn wir gobeithir y trefnir i'w ddefnyddio i ddyben gwahanol. Cafodd y Gyilideb ar y cyfan dderbyniad ffafriol iawn gan Dy'r Cyffredin. Wrth reswm nid yw yn foddhaol gan y rhai sydd yn gydmarol gyfoethog- pobl a'u hincwm yn fwy na £ 2000y flwyddyn. Ar y llaw arall nid yw yn foddhaol gan y rhai sydd mewn amgylchiadau cyffredin, oblegid nid yw yn ysgafnhau i'r mesur lleiaf faich y rhai sydd yn byw ar P,160 ac ar lai na hyny yn y flwyddyn. Cyllideb y dos- barth canol (fel y'i gelwir) ydyw. Mae hwnw yn ddosbarth gweddol luosog adylan- wadol yn y deyrnas felly mae yn naturiol yn cymeradwyo trefdiadau Canghellydd y Trysorlys eleni. —1

GWERTHU I Pllg nUH.1 mulls= mm yR ydym yn gwerfclra mwy o I De y naill wythnos ar ol y | Hall, ac nid ydyw yn beth i I ryfeddu atto, oherwydd fe a y I cyhoedd bob amser i'r man y 1 cant y Te goreu am y pris isaf. fl VR ydym wedi cadw hyny I mewn golwg pan yn dod a fl To Uiwwovof B (Hufen pob Te 1/6) fl i'ch sylw, ac wedi penderfynu |I fl cadw yr ansawdd y fath fel y I B bydd yn anmhosibl cael Te I fl gwell am 1/6 mewn unrhyw fan. fl IMAE arnom eisiau i chwi roddi I prawf arno, er mwyn i ni g fl gael profi y gosodiad yma. fl I 4ic. y Chwarter. I CO-OPERATIVE STORES, I LIMITED, I I CHURCH STREET, I I BLAENAU FFESTINIOG. I

Addewid Bendant. I Yr ydym yn cyfranogi o deimiad siomedig y rhai oeddynt yn disgwyl y cymerai Mr' Asquith y cam cyntaf tuag at ddarparu blwydd-dal henaint. Rhoddwyd mynegiad clir i'r teimlad siomedig yma gan Mr. J. Ramsay MacDonald A.S., yr hwn yn absenoideb Mr. Keir Hardie (o herwydd gwaeledd) a siaradai dros Gynrychiolwyr Llafur. Dengys y boneddwr hwn ailu a medr a challineb sydd yn ei roddi allan fel gwr ag iddo ddyfodol disglaer, ac efe fydd cyn bo hir (os nad ydym yn camgymeryd) Vn arwain Plaid Llafur yn Nhy'r Cyffredin. Yn sicr nid yw yn ol mewn gallu a chraffder i Mr. Keir Hardie, a rhagora mewn rhai rhinweddau pwysig ag y mae Mr. Hardie yn amddifad o honynt. Awgrymasom ei fod yn debygol y rhoddir y gweddill o £1,500, 000 y mae Mr. Asquith yn disgwyl y bydd nid tuag at leihau y ddyled wladol, ond i ddyben arall-sef tuag at ffurfio cronfa blwydd-dal henaint. Mae'r gobaith hwn sydd genym yn seiliedig ar eiriau geir yn ei araeth. Dywedodd fel hyn :—" Ni ddarfu i ni yn yr etholiadau addaw ddim ynglyn a blwydd-dal henaint. Yr oedd yn gwybod rhyw gymaint am y cwestiwn—ei fod yn gwestiwn mawr, ac yr oeddym yn cyfrif na fuasai yn iawn i ni godi disgwyliadau a ninau heb wybod y gallem eu cyflawni. Pa beth bynag a wneir, rhaid ei wneyd o gam i gam ac o radd i radd. Ni ellir gwneyd y gwaith ar unwaith. Ond yr wyf yn dwedyd gyda'r pwyslais trymaf y gallaf ei roddi, gan lefaru dros yr oil o aelodau'r Llywodraeth yn gystal a throsof fy hunan, ein bod yn cyfrif mae'r cwestiwn yma ydyw y cwestiwn arianol mwyaf difrifol, ac mai hwn sydd yn gwasgu drymaf (o'r holl gwestiynau cym- deithasol) am ystyriaeth. A'n gobaith ydyw —af cyn belled a dywedyd mai ein bwriad ydyw, cyn diwedd y senedd hon-ie cyn diwedd y senedd-dymor nesaf (os cawn ein ffordd) gosod i lawr sail sicr i'r diwygiad hwn." Dyma addewid glir a phendant, wedi ei rhoddi nid yn fyrbwll ac mewn ffurf gyffredinol, ond mewn gwaed oer ac mewn geiriau nas gellir eu camddeall a'u cam- esbonio. Gellir bod yn sicr fod y brawddeg- au hyn wedi eu rhag-barotoi yn fanwl, a'u bod yn hysbys i ac wedi eu cymeradwyo gan y Prif-weinidog a'r Cyfringylch cyn i Mr. Asquith eu traddodi yn Nhy'r Cyffredin. Mae'n addewid y gellir gafael ynddi, ac mae'r ffaith ei bod felly yn ddigon i'n hargyhoeddi fod y Llywodraeth yn ewyllysio a bod ganddi fwriad penderfynol i wneyd y gwaith da iawn ac angenrheidiol iawn yma. Rhwystra ni rhag grwgnach yn erbyn y Llywodraeth am na wnaeth ddim eleni, a rhwystra ni rhag teimlo mor siomedig ag y teimlasem angen. Bu yn foddion i rwystro Cynrychiolwyr Llafur rhag gwneyd dim ag y gellir ei alw yn ymosodiad ar y Weinydd- iaeth, ac mae hyny yn profi eu bod yn ar- gyhoeddedig o'i dilysrwydd ac yn cyfrif fod yr addewid yn un y gellir dibynu neu bwyso arni.

Newydd da o WI ad -Bell. Anfonodd aelodau y Gynha e 1 in yC igaethol air caredig at Mr. Chamborlain Y' hwn sydd er's rhai wythnosau yn chyd. barth Ffrainc yn ceisio adnewyddia ?yd. PeHebrodd atebiad yn yr hwn y dywed. "Addewir i mi adferiad Hawn ie rhyd-" Ni chafwyd gair mor bendant a cn?a ?o! a hwn am dano er dechreuad ei '?vaeledd, ae yr ydym o galon yn gobeithio ei .?."1? a! gwir. Wrth reswm y mae'n wir t ? gf, ond nis gall un lai nag ofni rhag el 10 ?j; ei ddywedyd wrtho t'w gysuro, acn ??. dibynu yn hoMol arno. Anhawdd irylfldd ydyw credu yn sicr y gwelir gwr 0 lioedra" ef, wedi gwaeledd mor drwm ac m^ wedi adnewyddu ei gyflawn nerth. "j hy? a ddymuna ei wrthwynebwyr ?°? 1 idilys ag y'i dymunir gan ei gyfeHIion gwleidyddol Os gwelir ef yn Nhy'r Cyffredi. n m egis c y ritp Os gweUr ef yn Nhy'r Cynredin megt? ?? rhoddir iddo ar ei ddychweliad grol?saw,or gynes gan y Rhyddfrydwyr ag a gal ganY Toriaid, a gwelyn eglur fod pawb y', teimlo ,? garedig tuag ato yn bersonol. Gesydel ddychweliad Mr.- Balfour mewn "s al'ghy"' urus. Oni chytuna ag ef i bleidio ???? jo! aeth yn fwy gwyneb agored a selog y y mae wedi gwneyd hyd yn hyn, 9" lelir Y blaid Doriaid yn dilyn Mr. Chamber? gc yn troi oddiwrtho ef. Mae'n fwy na P hosibi, fodd bynag, na ddychwel i'w le yn Y ???gjd eleni. AAA A'AAA A.A.

 NOD?OM O'R CYLCH' Yr oedd Cyfarfod Blynyddol Cyuor Ftesl iniog yn un tra bywiog. Eisiau newia 1v aWb a phobpeth oedd yno: newid y cadeiryd .)c ? odau y Pwyllgorau, a cheisio newid y ??gdd? ei hun. Mae rhyw don felly yn ?°' dros cyn: gorau ar adegau, tra yn yr amser bas -odd y arfl oedd y nefoedd i gwympo pe ,ddylid an' fod mor feiddgar a newid y Cadeirydd, 0nd dymor neillduol. Ar y cyfan, cyng°r ?gef' ydlog a sigledig yw un Ffestiniog meW° jjuav?s mawr o bethau, a byddai cydmaru y cy jjyg? amrywiol wnaed ynddo a'u gilydd Y? ?od dda mewn nofel. Ar yr un pryd, rhy ?ob Cyngor ei farn. sa M:r. Llongyfarchwn Mr. David N?iiiiarns John Cadwaladr ar eu dewisiad i'r a an el1 Is-gadair. Anrhydcdd wedi ei benill Y? ? g'uO hymroddiad i'w gwaith fel Cyngor,,vyr, tl gallu naturiol fel dynion 0 gyraedd1aau de'lloI disglaer a chraff. Cafodd y Cadei.ry ad bob mantais i ddod yn gydnabyddus a'r Gy £ UOdref° lechydol pan oedd yn Arolygydd 1 r 0li ac af ol hyny fel aelod o hono. Heblaw ??t-n? y. V mae ganddo gymwysderau amlwg at ga'7'.o Yll mae ganddo gymwysderau amlwg at j0 yn mlaen y gwaith mewn ysbryd raredig IetO r'lif a phenderfynol. Bydd Mr Cad-,valad,7 Yn Y! deheulaw rhagorol iddo. gan ei fod y un mor hysbys ini fel dyn deallus, doe ■ ? c\[i ei feddwl. st 1105 Yn Nghyngor Blynyddol Wener. aeth y Gadair a'r Is-gadair aturi°l ddigon i'w hen barchedigion, a Y nddynt resymau digonol. Mae gwaith mawr S ,?dy? ar ei ganol gyda Goleuni Trydanol ? yo ar ei ganol gyda Goleuni Trydanol, a ? ga.? ofynol wrth lawer iawn 0 ddoethill eb igaria pethau trwodd heb i'r trethdalwy offod dyoddef mwy nag y maent eisoes ej dyodde£ mwy nag y maent e1S0 dan yr wneyd. Mae galIuoedd penool e{ gj y Archeb Ddarpariaethol, a dylaiy?? 9-?' Y' fantais o honynt ar ol yr holl gyfrelt pryd" eru, ac aberthu. Eisteddodd y Cyngo Y- bif i edrych i mewn i'r peth nos Wener. Ch y Ail ddechreuwyd gweithio yn Ch,,varol Y' Graigddu dydd Llun diweddaf, wedi iddi fO yn sefyll am bum' wythnos, a P har byll lawenydd yn yr holl ardal ac yn enwe g eWo ambell i deulu oedd wedi ei fylchu o wydd yr ataliad. Nid oes ond rhan o'r rbv?arel Y12 cael ei gweithio eto, a chyfran fach o ,c r g ^ejtbwyf sydd wedi dychwelyd, ond disgwyhr yj? Y" fuan mewn llawn hwyL Hysbysir ?d y naenoriaeth yn cael ei rhoddi ? ? ? °?ti\vy oedd yno cyn yr ataliad, a da genym ?, bynY' oedd Bydd rhyw obaith felly i'r penau teul,dd sydd wedi eu gwasgaru droi yn 01 yn l'e-gryd eu teuluoedd hefyd o'r ardal. d' rwyaetb Yn ol pob tebyg cyferfydd y Ddirpr",vy3etll Eglwysig d/dd Mawrth nesaf, a deallwn cymerir tystiolaethau 0 Ogleaa y u Y" £ 3 nyddiau cvntaf Mai. Un o'r llc.(Id Yr?taf yt gvnrychioHr gerbron y Ddirpwryaet i J ardal hon. Rboddir yr Ystadegau cyuG?? jinol dros yr hol! biwyf gan Mr. R. 0 L'? 'r dros yi.- holl blwy.f p,,an Mr. R. 0. D" dystio!aetb ?'yfundebo! gan y p?-rcl" Owen. Bowydd, a'r Parch. J. Rhy? ? H. Emyir Syr D. Brynmor Jones a j. 14. Davies, a'r Parch. J. Morgan ??ddi- i'r He sydd wedi myned yn wag trwy ynddi- swvddiad Mr. S. T. Evans, Professor .-r?m-y Jones a'r Prifathraw Fairbairn.