Y Rhedegydd

I NODIADAU WYTHNOSOL I Gwobr Hael. Er fod yr Aipht yn cael edrych ami fel rhan o ymherodraeth Twrci, a bod y gwr y tybir ei fod yn Ilywodraethwr ami yn is-deyrn dan y Swltan, nid yw y pethau hyn felly mewn gwirionedd. Yn ymarfeiol llywod- raethir y wlad gan wr penodedig gan Lywod- raeth Prydain Fawr, a'r gwr fu yn gwneyd hyny am dymor hir, hyd yn ddiweddar, ydyw Arglwydd Cromer. Gwnaethom sylw yn ddiweddar o fwriad hysbys y Llywodraeth i geisio gan Dy'r Cyffredin i roddi R50,000 iddo fel gwobr am y gwasahaeth gwerthfawr a wnaeth tra yn dal y Swydd. Dydd Mawi th cynygiodd y Prif-weinidog fod hyny yn cael ei wneyd. Wrth gynyg felly rhoddodd glod uchel dros ben i Arglwydd Cromer. Buasem yn tybied fod yr hyn a ddywedodd am dano yn or-gamoliaeth oni bae mai genau Syr Henry Campbell-Bannerman a'i dywedodd. Ond gwyddom nad yw ef yn wr-amleiriog, ac nid yw yn arfer canmo! neb oni bydd achos, mwy nag y bydd yn beio ar neb heb achos. Cyfeiriodd at Arglwydd Cromer fel y blaenaf o'n rhaglawiaid," gan ddywedyd ei" fod wedi cael yr Aipht mewn cyflwr gresyuus i'r eithaf a'i fod wedi ei gadael yn awr yn fwyaf llwyddianus o holl wledydd y dwyrain. Er ein bod yn derbyn y dystiolaeth hon fel tystiolaeth wir, nid ydym yn cyfrif fod ynddi ddim i gyfiawn- hau rhoddi y fath wobr hael i'r gwr sydd yn haeddu'r clod am y cyfnewidiad mae'r wiad wedi myn'd trwyddo. Fel y dywedasom pan gyfeiriasom o'r blaen at y mater dylid rhoddi i swyddogion y Llywodiaeth, o'r uwchaf hyd yr isaf a honynt, gyflog teilwng. Ond y mae un peth yn peri i ni deimlo llai o wrthwyheb- iad i roddiad y wobr hon nag i roddiad rhai gwobrwyon y gallwn eu galw i gof, a'r un peth hwnw ydyw'r ffaith ei bod yn wobr i un am wneyd gwaith da yn ffordd heddwch, ac nid am ryfela yn fedrus a thywallt gwaed fel afonydd. Mae un peth arall sydd yn peri i ni deimlo yn hwyrfrydig i ddywedyd dim yn erbyn gwobrwyo Arglwydd Cromer fel mae'r Senedd wedi penderiynu gwneyd. Ceir yr un peth hwnw yn araeth y Prif-weinidog, yn ffurf clatganiati. hollol eglur fod Arglwydd Cromer wedi treulio ei nerth ac wedi aberthu ei iechyd ac wedi gwario ei gynysgaeth yn nghyflawniad ei waith. Yn ngwyneb y dystiolaeth hon, rhaid i ni addef ei fod yn haedda cryn lawer mwy na'r cyflog a dalwyd iddo yn flynyddol. Gwrthwynebwyd y cynygiad gan Mr. Redmond arlran yr aelod au Gwyddelig, a chan Mr. Pete Curran a Mr. Victor Grayson (dau aelod newydd) y rhai oeddynt yn mynegi teimlad y rhan fwyaf o gynrychiolwyr Llafur. Pleidleisiodd 254 drosto a 107 yn ei erbyn.

Athrawon Ysgolion Eglwysig -1 Meirion. Gelwir sylw yn y newyddiaduron Seisnig at y sefyllfa yn yr hon y mae athrawon Ysgolion Eglwysig Meirion ar hyn o bryd. Nid oes genym achos i ameu cywirdeb cyffredinol yr adroddiad, er nad ydym yn gallu credu fod y sefyllfa yn llawn mor ddu ag y darlunir hi. Ond y mae yn ffaith anwadadwy nad yw eu cyflogau am y tri mis oedd yn terfynu Mehefin 30ain wedi eu talu iddynt, ac y mae yn ddigon eglur i bawb nas gallai hyny lai na pheri anghyfleustra mawr iddynt. Mae'n ddiameu genym fod Pwyllgor Addysg Meirion yn gwybod hyny ystal a neb, ac mai o'i anfodd a chydag hwyrfrydigrwydd calon y penderfynodd gymeryd y cwrs yma. Ond ymddengys i ni nad oedd gan y Pwyllgor Addysg ddim arall i'w wneyd. Mae'n ddigon gwybyddus i bawb mai nid gan y Pwyllgor Addysg ond gan y Cyngor Sirol y codir treth Addysg. Mae'n llawn mor wybyddus fod y Cyngor wedi codi'r dreth a'i chyflwyno drosodd i'r PwyHgor tuag at ddwyn treuliau neu gynal Ysgolion Elfenol Cyhoeddus sydd dan reol- aeth lawn, a hysbysir ni gan rai a ddylent wybod—ac maent yn gwybod-ei fod yn anmhosibl i'r Pwyllgor dalu am y cyflogau y cyfeiriwyd atynt heb gymeryd yr arian allan o'r dreth. Nid oes gan ei aelodau hawl i wneyd hyny ped ewyllysient, gan fod penderfyniad y Cyngor Sirol yn eu rhwymo i beidio. Ac nid oes ganddynt gysgod o ewyllys chwaith i wneyd peth felly. Mae'r Pwyllgor Addysg yn gweithredu yn ol pen- derfyniad y Cyngor Sirol seliwyd pender- fyniad y Cyngor Sirol gan y cyhoedd felly mae'r Pwyllgor Addysg a'r Cyngor Sirol a'r cyhoedd oil o'r un meddwl a than yr un cyfrifoldeb.' Ac y mae'n ddiameu genym eu bod oil yr un flunud yn cydymdeimlo a'r athrawon sydd heb dderbyn eu cyflogau. Yn awr y mae Undeb Cenedlaethol Athraw- on Cymru a LIoegr wedi estyn llaw i'w cynorthwyo trwy roddi iddynt (yn fenthyg dybygwn) ddwy ran o dair o'r swm a ddisgwylient ei gael yn ffurf cyflog fis yn ol. Pa faint mwy y mae yr Undeb hwnw yn bwriadu ei wneyd pa faint yn mhellach y gall ei wneyd, nis gwyddom. Unwaith eto mae Pwyllgor Addysg Meirion a Llywod- raeth Prydain Fawr yn sefyll wyneb yn wyneb a'u gilydd. A LIywodraeth Doriaidd y bu y Pwyllgor mewn gwrthdarawiad o'r blaen a Llywodraeth Ryddfrydol y mae yn gwrthdaro yn awr. Dengys hyn yn amlwg nad yw yn derbyn wyneb plaid pan y mae egwyddor bwysig yn y cwestiwn. Ar y naill law yr ydym yn cydymdeimlo a'r ath- rawon yn eu blinder ar y llaw arall yr ydym yn canmol y Pwyllyor Addysg am ei I gryfder a'i gysondeb.

Etholiad Gogledd-Orllewin I Stafford. Heddyw (dydd Mercher) cymer yr Ethol- iad hwn le, ond ni wneir ei ganlyniad yn hysbys mewn pryd i ni ei gyhoeddi yr wyth- nos hon. Nid ydym yn gallu galw i gof etholiad yn yr hwn y rhoddwyd cnmaint lie i un cwestiwn a chyn lleied o le i bob cwes- tiwn arall. Masnach Rydd ydyw y prif gwestiwn-yn w)r' dyma'r unig gwestiwn sydd ) ii cael sylw gan y ddau ywgeisydd ac ystyriaeth gan yr Etholwyr. Ni sonir ddim am ddadgysylitiad yr Eglwys Sefydledig, nac am drwsio na dinystrio Ty'r Arglwyddi, nac am Fesur Trwyddedol, nac am ddim arall. Ac mae'n dda genym mai felly y mae, oblegid bydd yn fanteisiol cael barn etholaeth fel hon ar y cwestiwn pwysig iawn sydd ger ein bron yn awr. Yr ydym yn weddol sicr y dychwelir Mr. Stanley (y Rhyddfrydwr Llafurol) gyda mwyafrif lleth- ol. Nid yn unig yr ydym yn dymuno ac yn gobeithio mai felly y bydd, ond yn ei gredu hefyd heb ameu dim.

Eglwys Ranedig. Mae rhwng y pleidiau sydd yn cyfansoddi yr Eglwys Sefydledig lawn mwy o wahan- iaeth nag sydd rhwng yr Eglwysi Rhyddion (Efengylaidd) a'i gilydd. Ceir yn yr Eglwys Sefydledig glerigwyr.a edrychant ar eu gil- ydd nid fel cydweithwyr ond fel gwrthweith- wyr. Yn ddiweddar cynygiwyd bywoliaeth i Mr. Hockley, periglor Hoxton, Llundain, gan y Prifweinidog, ac amlygodd yntau ei fwriad i'w derbyn. 6 Yna cynygiodd y Prif- weinidog fywoliaeth Hoxton (ond i'w gwag- hau jjan Mr. Hockley) i glerigwr a'i enw Mr. Waring. Ond nid cynt y gwybu Mr. Hockley hyny nag y brysiodd i ddywedyd y glynai ef wrth Hoxton yn hytrach nag i'r fywoliaeth gael ei rhoddi i Mr. Waring, ac y mae yn gwncyd felly hyd yn hyn, ac yn cael ei gefnogi gan Esgob Llundain. Pa gyfrif sydd i'w roddi am hyny ? Y ffaith fod Mr. Hockley yn Uche'Eglwyswr tra mai Isel- Egiv/yswr ydyw Mr. Waring, ac ni fyn y cyntaf i'r gwaith hanes-Pabyddol y mae wedi bod yn ei wneyd er's blynyddoedd yn Hoxton gael ei ddadwneyd gan y diweddaf. Mae Mr. Hockley yn Bahydd yn mhob peth ond mewn enw mae Mr. Waring yn hrct- estant crvf am hyny cyfrifir ef gan Mr. Hockley }•> wrthweithiwr yn hytrach nag yn gydweithiwr. Ceir y ddau yn yr un Eglwys yn bwyta yr un bara, ac yn derbyn cyflog o'r un god. Gellir chwanegu fod Mr. Waring wedi bod yn offeiriad yn Eglwys Rufain, ac wedi ei gadael:' r's blynyddoea bellach. Ni ryfeddwn os ;,eir Mr. Hockley cyn bo hir yn y lie y daeth ef o hono. n y dylai fod. Yno gallai gwneyd yn onest y gwaith nas gall ei wneyd ond yn anonest yn y Ile mae ynddo'n awr.

Gwaith Tair Wythnos. Nos Wener hysbysodd y Prif-weiniiog Dy'r Cyffredin pa waith y mae'n ddisgwyj iddo ei wneyd o hyn i'r 24ain o Awst pryd y bwriedir gohirio'r Senedd. Disgwylin 1 y Cyffredin basio cynifer a 46 o fesurau sydd eisoes wedi cael rhyw gymaint o ystyn.^e ac ar y ffordd, rhai yn mhell o, ac erail yn agos i, ben y daith. Mae'n ddiameu geny.11 y cyrhaedda y rhan fwyaf o lawer iawn bn y daith yn ddiogel, ond nid ydym mor s yn nghylch tynged rhai o honynt—a r rhai hyny y mesurau pwysicaf hefyd. Ma Mesur y Fyddin yn ddiogel ond nid y? Y b wae bwysig yn ngolwg y wlad. Yn unig» y ?, yn or-bwysig yn ngholwg Mr. Ha?dane atr blaid filwrol yn y senedd. Mesur P?Y? .„ Iwerddon ydvw Mesur y Tenanted a,n cred ydyw yr aiff weddill ei ffordd drwy Py r Cyffredin yn weddol rwydd, ac na ?idd'ay arglwyddi ei droi yn 01 pan ddelo atynt ^Jy,' Mesur Tyddynod Bychain ydyw y pwysic?f o gryn lawer i Gymru a Lloegr. Y? Y ? wedi eluro ei ddarpariadau cyn hyn, ac Yn ei gyfnf yn fesur tra angenrheidiol, acyn dda cyn belled ag y mae yn myn'd. ?? yo sydd yn bosibl—yn debygot.hwyrach-?' jY?? y bydd i'r arglwyddi gwneyd ynddo gy? idiadau a'i gwnant yn gydmarol ddiW Os feHy, ni chaniata mser iddo £ ae ei ddyewelyd i Dy'r ?ynredin, a'i roddi y °d yn ei ffurf gyntefig yno, a'i dddych'?'yj drachefn i Dy'r Arglwyddi i gael ystyna.et t yn mhellach ganddynt. Bydd ganddo esgus, gwell nag sydd wedi gwneyd Y ?o ganddynt lawer gwaith, dros ohirio yst),'ra.er o hono. Er ein bod yn ceisio gobe? gorcu, yr ydym yn gcrfod ofni'r goreu, yr ydym yn gcrfod ofni'r gwaetn

Sinn Fein.I Dyma'r enw ar yr hwn y gelwr P WyddeHg sydd wedi ei ffurno yn ^wef a'r hon y mae dau aelod seneddo! ??? wedi ymuno. Yr oeddynt felly yn rh° j fyny eu lie fel adodau o'r blaid arweinf g? Mr. John Redmond. Gwr hoHo! aiiadna- byddus i'r cyhoedd ydyw y naill 0 hIDYnt; y Hall ydyw Syr Thomas Esmonde, p6f Chwip y blaid Wyddelig. Nid yw yrnreol- aeth i'r Iwerddon yn ddigon i foddllo y Sinn Fein myn i'r undeb rhyngddl a Sinn Fein rnyn i'r undeb rhyngddi .? Phrydain Fawr gael ei ddiddymu yn yr Yr ydym yn cymeyd hyn i olygu ?,.yg hyn a gals ydyw anibyniaeth twy?' 1 r e!lir Werdd. Deil y blaid newydd nas e|jir cyraedd yr at-nean yma trwy aii f ol-I ?,) &?. cyraedd yr am can yma trwy anfon cyn^ iolwyr i Dy'r Cyffredin, a myn i r Gwyddelig sydd yno gefnu arno an^ ? ?. Drachefn, y mae'n anghymeradwyo ,rth ryfd gweithredol," felly y maent yn g??" an< iaethu oddiwrth y Ffeniaid ynghy ch y moddion priodol i'w harfer er mwyn c?'?r,edd yr amcan mewn golwg. Yr hyn a bleidlr ganddynt ydyw gwrthryfel g°ddefo 0 01 esampl yr Hungariaid. Gwrthyd & hael- odau ymgyfeillach ddim no. masnac?,u Ogvbl a neb ond a Gwydddod. Ni Phryllatlt ddim oni fyddant o wneuthuridd GWY ddeligo  &c. A gwrthodant dalu trethi ? ?' r g;lii yr awduadodau gvdadol presenoL ho?t bwyllgorau neu gynghorau o'r eid^ oy hunain gan y rhai y gwneir rheolau a^ derfyniadau yn y rhai y bydd grym cJ i aelodau y Sinn Fein. Fel hyn, ???? y gallant ei wneyd yn anmhosib! i Ly?? ?eth Prydain Fawr reoli'r w!ad. Ymddeng^ s ni eu bod yn camgymeryd trwy fw-r^ rhaid i'r cynllun yma fod mor effe]tIO yf Iwerddon ag y bu yn H?"?"' 1^ae'r amgylchiadau yn dra gwahanot, ac 11 id yd t yn ystyried hyny. Onid ydym yn ca!,nsyrl'ad byr-hoedlog fydd y $mn Fein, ?' gffaith Q'yntaf a'i effaith olaf hefyd fvdd rhwy ^r0'r ?yntat a'i effaith olaf hefyd fydd rh??o' Gwyddelod rhag cydweithredu y"? ?? wneyd gwaith ymar f erol a gwir fud -0[ ,'? wneyd gwaith ymarferol a gwi,, f,,ddiot 1fw gwlad. Bydd gan Mr. John ?"??1?' gyfeillion rywbeth i'w wneyd heblaw ^jn0'r Weinyddiaeth. Rhaid fydd iddynt ymroddi i wrthwynebu y symudiad hwn, onide ^c yp i fesur digonol i wanhau y biaidy ? yn arweinvdd iddo ac i yspeilio'r 1??"? ?Q? 0 a gydymdeimlad Rhyddfrydwyr <-y"' ? & Uoegr.

Qorsedd a'r Bylor. 1 Vm- Ge!hr dywedjd fel hyn am   da e,9 ,,t' d d i d herawdwr Rwss;a, fel y dengys dad? .?d,? au sydd wedi eu ?wnevd yn ??'?'? fyrder, cynhetir liys t broH tr?a??n .?ain 0 bersonau syd wedi eu cymery aa r a y cyhudd¡ad o gynllwyn am ?' _?q yr Ymher awdwr. Yn Hety un 0 honynt c<fWY arfau tan a syhveddau ffrwydro a r ;awn, ynglyn a phapunu a daf!ant 0jeLtili ?? y ??j. bbld y p?rthynat iddi ac ar el gwcJthre iadu. Yn mhlith ypaparauyroLO cyrfl~  Ilumau cywir 0 dn 0 balasdai y '-?'' ynghY a a marciau a chyfarwydoiadau i dd,gos y rhoifeydd Lr,A, y y rh?t i yr ?:ir f  )" Csar ac rhodfeydd trwy y ?"'y''?? > Qsac c adodau'r teulu brenhmo) fyn y' fynych, ac i d d an g os y lleoedd !T1W> m' jsj0l i'r ac i ddang'os ), Ileo(,dd lnwvaf rnai- itei, s'. OiIr gwrthryfelwyr ymguddlO ynddynt a gv,¡.ey rhutnr 0 honynt ar yr Ymhcra??r n?e? aelodau o'r teulu. Dengys Y pap\fa ymheHach fed y mudLid )1;- c?!??nog' yn aeddgar gan bobl mew? saHeo_ed? ? ?he!