Y Rhedegydd

NODIADAU íVYTNNOSOL i Gweiihwyr y RheiSffyrcSd. Mae'r anghytundeb rhwng Cvvrnniau y Rheilffyrdd a'u gweithwyr yn parhau, ac y mae yn amlwg bellach nad oes obaith am iddynt drwy drafodaeth heddychlawn a chyfeillgar a'u giiydd ddvfod i twriaeth. Ynghylch cyflogau ac oriau gweithio yr oedd y ddad! i ddechreu. Ceis- iai y gweithwyr godiad yn eu cyflogau a Ileihad yn eu horiau, a gwnaed y cais am hyn ar eu rhan gan Undeb gwasanaethwyr y Rheilffyrdd. Ysgriferiydd yr hwn ydyw Mr. Richard Bell, A.S. Oddiwrth y ffaith fod Cyfarwyddwyr y gwahanol gwmniau wedi ateb y cais hwn bron yr un ffunud, gellir casglu eu bod cyn ei ateb wedi ymgynghori ynghyd. Bu iddynt oil wrthod agor ym- drafodheth a'r Undeb; dywedasant mai lleiafrif o'u gweithwyr sydd yn aelodau o'r Undeb, ac nas gallent gydnabod hawl y Deiafrif i siarad dros y mwyafrif. Y canlvn- iad ydyw nad ynghylch cyflogau ac oriau llafur y sonir mwyaf yn awr, ond ynghylch hawl yr Undeb i lefaru a gweithredu yn enw y gweithwyr yn gyffredinol. Ar yr olwg gyntaf ymddangosai i ni fod gan y Cyfar- wyddwyr rywbeth i'w ddywedyd dros wrthod i gydnabod yr Undeb. Dywedasom hyny rai wythnosau yn ol, a chwanegasom ein bod yn disgwyl am resymau yr Undeb dros ddadleu i'r gwrthwyneb. Erbyn hyn mae'r rhesymau hyny wedi eu cyhoeddi, ac ym- ddangosant yn ddigonol a boddhaol. Allan o 220,000 o ddynion sydd yn gwneyd y gwaith pwysicaf, y mae cynifer a 97,000, yn aelodan o'r Undeb. Mae'r rhan fwyaf o lawer o'r rhai nid ydynt yn perthyn iddo mewn trefi bychain ac mewn pentrefi gwledig, lie nad oes canghenau o'r Undeb wedi eu ffurfio. Ac y mae rhesymau cryfion dros gredu fod y rhai sydd o'r tu alian i'r Undeb o'r un farn a'r rhai sydd yn aelodau o hono ynghylch y ddau gwestiwn a enwyd, oriau llafur a chyflogau. Yn awr mae Pwyllgor yr Undeb wedi penderfynu gofyn i'w aelodau drwy y wlad bleidleisioar v cwestiwn a ydynt i sefyll allan a'i peidio? Cymer rai wythnosau i wneyd y trefniadau angenrheidioi i gae! y bleidlais hon. Mae yn weddol sicr y pleileisia mwyafrif cryf iawn dros sefyll allan. Os felly, gadewir i'r Pwyllgor benderfynu pa amser fydd y mwyaf manteisiol i wneyd hyny. Mr. Richard Bell, A.S. (Eel ysgrifenydd yr Undeb) ydyw blaen- or cad y gweithwyr, ac y mae yn dda iawn genym am hyny. Oblegid y mae yn wr pwyllog a doeth y mae ganddo welediad clir, a llywodraethir ef gan yspryd rhagorol. Trwy wrthod cyfarfod y fath wr i drafod y cwestiynau ynghylch y rhai yr anghytunant a'u gweithwyr, mae Cyfarwyddwyr y rheil- ffyrdd wedi dangos cryn anoethineb, ac wedi amlygu yr un yspryd uchel a thrahaus ag a lywodraethai y diweddar Arglwydd Penrhyn. Cawn ein synu a'n siomi hefyd oni orfodir hwy cyn bo hir i wneyd yr hyn y gallasent fod wedi ei wneyd o'u gwirfodd. Yr ydym yn gobeithio mai felly y bydd, ac yn ei gredu hefyd.

Oynrychiolydd Llafur ali Gredo. Erbyn hyn mae'r frwydr etholiadol yn Kirkdale wedi dechreu oddifrif. Syrthiasom i amryfusedd yr wythnos ddiweddaf drwy ddywedyd fad Mr. John Hill yn aelod o Eglwys Loegr. Y dydd o'r blaen dywedodd un mewn Cyfarfod yn yr hwn yr oedd Mr. Hill yn bresenol mai Anghydffurwyr ydyw. Mae'n aelod o Eglwys Anibynol Govan, ger Glasgow, ac yn ddyn o argyhoeddiadau Crefyddol cryfion iawn. Yn ddilynol, dywedodd Mr. Hill ei hunan eiriau fel hyn Yr wyf yn Anghydffurfiwr. Y Beibl yw fy llyfr goreu. Credaf fod crefydd yn ffynu yn well pan y peidia'r Wladwriaeth a'i chynorth- wyo nac ymyryd a hi, ac nad yw crefydd ag y mae yn rhaid iddi wrth y Wladwriaeth i'w chynal yn werth ei chynal o gwbl. Yr wyf yn llwyrymwrthodwr a diodydd meddwol. Ar y cwestiwn Gwyddelig nid wyf yn Ysgarwr (Separatist). Nid ydwyf am dori y cysylltiad sydd yu bresenol rhwng gwahan- ol ranau y deyrnas, ond yr wyf fel 'democrat am roddi i'r Gwyddelod y rheolaeth lawnaf sydd yn bosibl dros faterion hollol Wyddelig, ar yr amod fod trefniadau i gael eu gwneyd i amddiffyn ytlleiafrif yno rhag cael cam. Yr ydym wedi gwneyd y dyfyniadau hyn o araeth Mr. Hill er mwyn dangos pa fath ddyn ydyw a pha fath yw ei olygiadau gwleidyddol. Wedi eu gwneyd yr ydym yn gofyn pa reswn sydd dros i Ryddfrydwyr Kirkdale beidio cefnogi ei ymgeisiaeth a gweithio erddo mor egniol a phe buasai yn dyfod allan fel, neu dan yr enw Rhyddfrydwr. Nid yw enw ar yr hun y geilw dyn ei hun, ond yr hyn ydyw, sydd yn bwysig. Geilw Mr. Hill ei hun yn Llafurydd, ac yr ydym yn llongyfarch Plaid Llafur ar eu gwaith yn ei sicrhau fe! ymgeisydd. Ond y mac yn Rhyddfrydwr o'r iawn ryw, fel yn wir y mae pob Llafurydd araIl y gwyddom an; dano. Onid yw holl gynrychiolwyr Seneddol Llafur yn dwyn mawr sel dros ryddid a chydraddoldeb gwladol. a ch?efyddol ? Felly y iiacilt. oil yn Rhyddfrydwyr gwir, er nad ydynt V:I i'odd-on i SITV* CU hi.?nain ar yr evrv 'c y, ",1, ù." "'1 hwnw.

I" Ffrae Merchecf." Mae cwery! rhwng aelodau Undeb Cyr-n- I de'thasol a Gwleidyddol Merched Prydain Fawr. Ffurfiwyd yr Undeb i'r dyben o sicrhau I ferched bieidiais mev.n ethoiiadau, a'l atlodau ef sydd yn gyfrifol am godi terfysg yn ngynteddau'r senedd ac am aflonyddu ar gyfarfodydd cyhoed d us yn y rhai y cymerid rhan gan aelodau o'r Wein- yddiaeth. Mewn. etholiadau diweddar mae aelodau'r undeb wedi gweithio yn erbyn yr ymgeisydd Rhyddfrydol er iddo fod yn fiafno rhoddi pleidlais i ferched, ac yn mhlaid yr ymgeisydd Toriaid er iddo fod yn erbyn hyn. Gwnant felly er mwyn dial ar y Llywodraeth am nad yw wedi dwyn gerbron y senedd fesur i'w gwneyd yn gydradd a dynion mewn ystyr wleidyddol. Nid yw ddim iddynt hwy na ddarfu i Wein- yddiaeth Mr. Balfour wneyd hyny chwaith. Ymddengys fod un o reolau yr Undeb Yi galw ar ei aelodau i beidio cefnogi unrhyw ymgeisydd am sedd yn Nhy'r Cyffredin hyd oni estynir yr etholfraint i ferched." Yng- hylch y rheol hon y maent wedi dechreu ffraeo, ac mae'n debygol y rhwygir yr Undeb. Nid ydym yn tybied fod hyn yn beth pwysig iawn yn ngolwg y merched hyn eu hunain. Tra y bydd y chwiorydd yn ffraeo a'u gilydd, dichon y caiff eu brodyr lonydd ganddynt. Ymhlith y rhai sydd wedi cilio y mae Mrs. Despard (chwaer y Cadfridog Syr John French). Y ferch dafodrydd, Miss Pankhurst, sydd weci rhoddi yr eglurhad hwn i'r cyhoedd.

Callineb Esgob Henffordd. O'r holl Esgobion, Esgob Henffordd (Dr. Percival) ydyw y mwyaf synhwyrol yn ei ymwneyd a chwestiynau cyhoeddus a gwleidyddol. Yr oedd ef fel yr holl esgob- ion yn gwrthwynebu y mesur i gyfreithloni priodas dyn a chwaer ei wraig ymadawedig, ond nid ei resymau ef oedd eu rhesymau hwy. Gwrthwynebent hwy y mesur am ei fod yn cyfreithloni peth sydd yn groes i gyfraith yr Eglwys (canon law) gwrth- wynebai ef y mesur am nad oedd yn barnu y deuai o hono gymaint o fantais ag o an- fantais i gymdeithas. Mae'r Esgobion eraill (fel yr ydym wedi crybwyll o'r blaen y naill ar ol y llall, yn anog y clerigwyr ag y tybir eu bod dan eu hawdurdod i wrthod gweinyddu mewn priodasau o'r fath yma, ond nid felly ygwna Dr. Perciral. Anfonodd at glerigwr yn ei esgobaeth a ysgrifenasai ato i geisio cyfarwyddid lythyr yn yr hwn y cynghora ef a chlerigwyr eraill i weinyddu yn y priodasau hyn yr un ffunud ac mewn priodasau eraill. Hyd y gwyddom efe ydyw yr unig esgob sydd wedi bod yn ddigon synhwyrol i gymeryd yr olwg yma ar y mater-mater nad ydym ni erioed wedi teimlo nemawr ddyddordeb ynddo. Pe buasai callineb Esgob Henffordd gan y cyffredin o'r esgobion buasai yr Eglwys Sefydledig yn fwy ei pharch, yn fwy effeith- iol yn ei gwaith, ac yn hollol rydd oddiwrth y culni a'r yspryd trahaus sydd yn ei hanharddu ac yn ei handwyo hefyd.

Adroddiad Dyddorol. -1 Cofir am y ffrwydriad gymerodd le yn nhy-saethu Arglwydd Ashtown yn yr Iwer- ddon ychydig wythnosau yn ol. Yn fuan wed'yn aeth y si allan (fel y dywedasom ar y pryd) fod y weithred wedi ei chyflawni nid gan rai yn ceisio eimoes nac eiddo Arglwydd Ashtown i'w dyfetha, ond gan rai o'i wasan- aethyddion neu ei gefnogwyr, er mwyn i bobl ddiniwed gael eu beio a'u cosbi. Erbyn hyn mae'r heddgeidwaid wedi cwblhau eu hymchwiliad i'r achos, ac er nad yw eu hadroddiad wedi ei gyhoeddi eto, y mae'n wybyddus ei fod yn tystio nad gan denant- iaid dialgar na chan ddynameitwyr (yn ystyr gyffredin y gair) y gwnaed y gwaith, ond gan rai o edmygwyr Arglwydd Ashtown a'i debyg. Mae Arglwydd Ashtown wedi rhoddi rhybudd y bydd iddo yn y Frawdlys chwarterol a gynhelir yn Dungarvan yr wythnos ar ol y nesaf wneyd cais am iawn (o'r dreth gyhoeddus) am y golled a barodd y ffrwydriad iddo, oblegid y mae iawn felly i'w gael yn ol y gyfraith yn yr Iwerddon Mae'n bosibl y bydd iddo dynu ei gais yn 01 os gwneir y cais, gwrthwynebir ef gan yr heddgeidwaid. Gellir disgwyl dadleniadau dyddorol a rhyfedd hefyd.

Mordaith gyntaf y Lusitania." Cymerwyd dyddordeb neillduol iawn o ddeutu'r Werydd yn mordaith gyntaf y Lusitania," yr hon a gychwynodd o Lerpwl yr 8fed ac a gyrhaeddodd Efrog Newydd y 13fed cyfisol. Yn ngwynej} y gystadleuaeth sydd rhwng yr Almaen a Phrydain am gludo ymfudwyr i wlad y Gorllewin, yn ogystal ag am gludo ymwelwyr am dro, rhoddodd y Llywodraath fenthyg ar delerau esmwyth i Gwmni Cunard swm digono! o anan i adeiladu dwy 0 longau buain. Y" Lusitania" ydyw y gyntaf o honynt a'r Mauritania yr hon sydd heb ei chwbl orphen ydyw yr ail. Mae'n hysbys nad yw yr agerlongau mawrion hyr, yn cael eu gyru gyda'r cyflym- der mwyaf sydd yn bosibl y fordaith gyntaf. Mae'n debygol na. wneir hyny yn achos yr agerlong anferthol hon hyd y bedwaredd fordaith. Ond gwnaeth yn well nag y gwnaeth yr un a???,rlong o'r blaen y forc'aith gyntaf. Mordwyodd 2,782 o fcr?ii'ttroedd (Knots ) rr.ewn 5 diwrnod a 54 munud I DT;r i{vn '{a;-t;led1 o];;nc' ?5 'miÎTtic v; I awr., d )

—- CYNHEBRWNG.—Dydd Sadwrn, daeth tori luosog ynghyd i hebrwng gweddillioa ein hea gyfaill R. J. Rowlands i dy ei hir gartref. Gwasanaethwyd av yr acblysur gan y Parch. R. Stlyn Roberts, M.A. Y PARTI. —Dealhvn fod Mr. Cadwaladr Roberts a Pharti Meibion y Moehv} n wedi cael tynu eu lluniau prydnawn Sadwrn di- weddaf, sef y Parti fel yr oedd ar fwrdd yr Agerlong Frenhinol yn Caergybi. Yr osdd yn bresenol gyda hwvnt y ddau foneddwr sydd wedi bod yn noddwyr selog iddynt, sef Rd. Jones, Ysw., M.D., ac A. Osmond Willtsnos. Ysw., AS. Mr. W. Roberts, yr Arlunydd, gyflawnodd y gorchwy!. ,,n-,vn ?,on" ,i; h Tiri, LLWYDDIANT.—Dymanwn longyfarch MM- Jacob Jones a'i Fab, y Factory, ar eu llwydd- iant yn eniil y wobr gyntaf am y brethyn Cy- reig goreu yn Dolgellau ddydd Gwener di- weddaf. Ac nid dyma y gyntaf, fel y gwyr pawb iddynt enil! am eu defnyddiau. Gy°a llaw yr oeddym yn sylwi ar 12 o QuiltiaU Cartref ar y dentyr y dydd o'r blaen. HELGWN.-Dydd Sadwm, daeth naid 0 Helgwn Ynysfor i fyny gyda'r afon o Rilyd- sarn i fyny i Lyn Cwrnorthin. ClywSOrn iddynt godi pryf a'i ddal hefyd. Y SABBOTH.—Llanwyd pwlpud Carmel. Y Sabboth diweddaf gan Dr. Owen Evans, ac yr oedd golwg heinyf arno, ac yn pregethu gy a grymusder. CYFARFOD RHYDDFRYDOL. CYNHALI_ W,Y|, cyfarfod o'r Gymdeithas Ryddfrydol yn Ysgcl- dy y Genethod, dan lywyddiaeth Mr. W. S. Roberts, i godi swyddogion, &c., am y flwydd- yn nesaf. Bychan oedd y cynulliad, a rilyll rhai roddi cyfrif am dano i'r diffyg cyboeddus" usrwydd. SWN darparu at y gauaf sydd i'w gly^fe, yma, sef codi pwyllgorau i gychwyn y Band o Hope a'r Cymdeithasau at y gauaf yma I X mae pwyllgor wedi ei godi yn Bethel i god Cyfarfod Llenyddol a Chystadleuol" ar el draed at y Gwanwyn nesaf. Disgwylir yeelr y testynau cyn bo hir iawn. YMFUDO ETO.—Yr wythnos hon y mae Mr. W. Jones, Penybont, yn ymadael am Wlad J Gorllewin. Dymunwn iddo bob llwwyddia11 ar ei daith, ac wedi cyrhaedd yno. PRIODI.-Dydd Mawrth diweddaf ymadaw odd P.C. Jones a chlwb yr hen lanciau, aC ymunodd mewn glan briodas a Miss Winifred. Jones, Penybryn, Llan Ffestiniog gynt, on d sydd yn awr yn aros yn Llundain er's Deallwn fod ei dymhor ar ben yma, ac y bydd ef a'i briod yn symud ar fyrder i u Dymunwn fel ardal iddo ef a'i briod boto- llwyddiant a hir oes, a hyny mewn dedwyo wch, yn mhob lie yr elont iddo. ..AAIV

Llythyr o Colorado oddiwrth ur1 o Ffestiniog. Denver, Colorado, Medi 4ydd, 1901. Bu i'r brodyr canlynol gyrhaedd ytna yti ddiogel boreu ddydd Mawrth, Medi yr ail. s Mr William ac Evan Jones, Hen Dy, TAOY- grisiau; Mr John Hughes, Dolydd Terra^ (neu Penybryn), Tanygrisiau; Mr Da?' Hughes, Oakeley Square; Mr Grinitb C"' Jones, 118 High Street (hen drysorydd y FOygj Oakeley Band), a Mr John Hugbes Rot"? London Terrace. Yr oeddynt wedi cael m.f daith dawel a hapus, a neb o'rchwech  bod yn dioddef o dan glefyd y mor. Yr oe Y brawd John Hughes, Penbryn, yn dyweyd Y' buasai yn hoffi pe buasai wedi gwneyd s.0 pan yr oeddynt yn croesi y dwr er mwyn J gael en gweled (ond, cofiwch mae wrtb  ei ginio yn Denver yr oedd yn dweyd hyO)- Yr oedd y chwech yn aros un noswaith yo ° Mrs M. T. Wiliiams, Cartref y Cymry 1300, Curtis Street, Denver, ac yn ail gyc??-t: prydnawn canlynol am Lafayette, He y alaent yn meddwl aros. Mae yn Lafayette f1 lawer o Gymry o'r Blaenau a rhanau eradà 0Ir Gogledd a'r De. Gwelwyd hefyd Richard 0- Parry, Tanygrisiau a David Evans, Dirias road, y cyntaf yn dod o Wisconsin a'r diweddaf 0 Freeland, Colo. y ddau hyn er eu ffo,dd j Lafayette. Yma y mae Mr T. Owen (gy ,Q Ty Gwyn). Mae yn dioddef o dan ,,Iefyd Y crydcymalau er's pum' wythnos, ond da y^ gan ei gyfeillion ddeall ei fod yn w:l:fkl rhagorol, ac y bydd yn fuan yn barod 1 al _fael yn ei waith. Bu Mr Richard T. Roberts(T,rL- orydd Machno) yma ar ei wyliau 0 Chicago, arhosodd am dair wythnos. ^wnal/Dg". gartref tra yn Denver yn Cartref Y rnfy Edrychai yn neillduol o dda a canai gy"3 ryra arferol. Dydd Llun diweddaf, Medi J Oll '1, oedd dydd Gwyl Llafur y Me yma, ac tye? gorymdaith fawreddog ar hyd prif heo y ddinas. Yr oedd dros ddeuddeg can Y" Yt orymdaith o Seiri Coed a'r Undebau Canlyllo" -Blacksmiths, Waggon Makers, I ,Iurnber'- Plasterers, Iron & Steel Workers, pj^ers. Telegraphers, Printers, Painters, Glass ??! ers, a'r Billposters Union, ac amryw o u je[,aa eraill yn cynwys dros 5000 o Undebwyyr oedd yr orymdaith yn un nasgallereu ?? yn fuan. Yr oedd pawb wedi gwisgo i ateb il% grefft ei hunan. UN O'R BLAF,NAT-T-

fVVVVVVVVVvVW WV V if •» PENRHYMDEUDRAETH. CAU FFORDD.—Y mae gwaith Mr- Osnloll'. WiMiams vn gosod hvsbys fyrdlau y ar y ffordd rhwng y Minffordd a glan y I1lôr wed1 cy&oi yr holl ardal. Y mae rhai 0 .eco? ? y lie, fel yr honir, wedi bod mor ddlg Y weithred fel y paentiwyd gwyneb Y byrdda nes gwneyd y darllen -cid art?iynt Yn 0jj01 nes gwneyd y darllen sydd ??"'??Q?ol anea!!adwy. Gwelir Lfun Mr. W?han?=vnyy D???c/< ddoe yn sefyll o flaen un 0'r byrddau gvda llith byr yn egluro yr amgyict?aaa ac yn gyda Ilith byr y? ?i egluro ?rr ai bysbysu fod rhai o'r bechgyn wedi L £ Kvned i ymdjan?os yn vr Heddlys ues?f. ?-??gd i'r manvHon o gwbl. tein'!wu ?bod yn ?-'?d- ns i'r pethau hyn oli gymeryd Iie. I aA>-A/V v

Nid ocs dim ]lawn mor dóvmunol i clvQ^ri ddr?rod poet? a T?i J? t » o 's & hwn eUwch ei gael am (: '1[ 17 'I; le;> & Co. to u,'